Tài liệu ôn tập tiếng việt 8 học kỳ 2

Công thức toán học không thể tải, để xem trọn bộ tài liệu hoặc in ra làm bài tập, hãy tải file word về máy bạn nhé

CHUYÊN ĐỀ: ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 8 HỌC KỲ II

ÔN TẬP CÂU NGHI VẤN

I.KIẾN THỨC CƠ BẢN

1, Khái niệm: Là câu có hình thức nghi vấn, có chức năng chính là dùng để hỏi.

Trong giao tiếp, khi có những điều ch­ưa biết hoặc còn hoài nghi, ng­uời ta sử dụng câu nghi vấn để yêu cầu trả lời, giải thích.

2, Các chức năng khác của câu nghi vấn: Trong nhiều trường hợp, câu nghi vấn được dùng để cầu khiến, khẳng định, phủ định, đe dọa, biểu lộ tình cảm, cảm xúc,…và không yêu cầu người đối thoại trả lời. Nếu không dùng để hỏi thỡ trong 1 số trường hợp, câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm, chấm than, chấm lửng tùy thuộc mục đích nói -> câu nghi vấn được dùng với mđ nói gián tiếp.

a. Dùng câu nghi vấn để diễn đạt hành động cầu khiến.

VD: Nếu không có tiền nộp sưu cho ông bây giờ, thì ông sẽ dỡ cả nhà mày đi, chửi mắng thôi à !

b. Dùng câu nghi vấn để diễn đạt hành động khẳng định.

VD: Anh bảo như thế có khổ không ?

c. Phủ định.

VD: Bài khó thế này ai mà làm được ?

d. Đe dọa.

VD: Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ?

e. Bộc lộ t/c, cảm xỳc.

VD: Hắn để mặc vợ con khổ sở ư? Hắn bỏ liều, hắn ruồng rẫy chúng, hắn hi sinh như người ta vẫn nói ư ?

- Trong 1 số trường hợp, câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm, chấm than, chấm lửng.

Chú ý:

- Câu hỏi tu từ là dạng câu nghi vấn được dùng với mục đích nhằm nhấn mạnh vào điều muốn nói hoặc thể hiện cảm xúc.

- Khi dùng câu nghi vấn không nhằm mục đích hỏi thì cần chú ý đến hoàn cảnh giao tiếp và quan hệ giữa người nói với người nghe.

II, LUYỆN TẬP

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Gợi ý:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Gợi ý:

Câu 1: Trong đoạn trích, câu nghi vấn là những câu có những dấu hiệu hình thức sau :

a. Chứa từ nghi vấn : ai, làm gì, có phải… đâu, sao, bao giờ,…

b. Được kết thúc bằng dấu chấm hỏi.

Ví dụ : Về bao giờ thế? Sao không vào tôi chơi ?

Câu 2: Có thể biến đổi câu đã cho thành câu nghi vấn theo nhiều cách khác nhau, ví dụ :

– Ông ấy không hút thuốc à ?

– Tại sao ông ấy không hút thuốc ?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Gợi ý:

a, Câu nghi vấn:

- Ai đấy nhỉ ?...Hay là người dưới quê bà cụ Tứ mới lên ?

b. Câu nghi vấn : Thế có phí rượu không? Thế thì có khổ hắn không? Không biết đứa chết mẹ nào lại đẻ ra thân hắn cho hắn khổ đến nông nỗi này?

- Nhưng mà biết đứa nào đã đẻ ra Chí Phèo?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Gợi ý:

a. Khẳng định, biểu cảm ( Nguyên Hồng ) b. Phủ định, biểu cảm.

c. Cảm thán.

d. Phủ định, cảm thán.

e. Đe doạ.

Bài 2: Thay thế các câu ở bài tập 1 bằng những câu không phải là câu nghi vấn mà có ý nghĩa t­ương đư­ơng.

Có thể thay thế như­ sau:

a. Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, ng­ười ta hỏi đến chứ.

b. Mày đừng t­ưởng ng­ười ta dám bán chịu cho nhà mày.

c. Không biết ăn gì mà rất to lớn đẫy đà.

d. Mày muốn có em thì phải kiếm vợ khác cho cha mày, chứ cha mày là giống đực không thể đẻ đư­ợc.

e. Mày không đ­ược cãi. Mày không đ­ược phép cãi một bà nhất phẩm phu nhân.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5

Gợi ý:

Câu 1:

a. Em đừng khóc chứ ?( Mục đích cầu khiến)

b. Lớp trưởng gắt:

- Cả lớp bao nhiêu bạn muốn về hả ?( Mục đích bộc lộ cảm xúc)

Câu 2:

- Tất cả các tr­ường hợp đều sử dụng câu nghi vấn.

_ Các câu: Đâu có?; Đâu? có chức năng phủ định. Câu: Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! có chức năng cảm thán. Câu: Bạn có thể trao cho mình quyển sách đ­ược không? có chức năng cầu khiến.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 6

Gợi ý:

Câu 1: Các câu nghi vấn sau đây biểu thị những mục đích gì?

a. Cầu khiến.

b. Rủ rê.

c. Biểu lộ tình cảm.

d. Cầu khiến.

e. Trình bày.

Câu 2: Có thể đặt các câu như­ sau:

a. Cậu có thể đèo tớ về nhà đ­ược không?

b. Cậu có thể cho tớ m­ượn cái bút đ­ược không?

c. Sao lại có một bức tranh đẹp thế?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 7

Gợi ý:

Câu 1: Tình huống:

Buổi sáng, khi đi làm, bố em gặp bác hàng xóm cũng dắt xe đi làm. Bố em chào:

- Bác đi làm đấy à?

Câu 2: Cả hai câu: “Bao giờ anh đi Hà Nội?” và “Anh đi Hà Nội bao giờ?” đều là hai câu nghi vấn, có số chữ giống nhau, nhưng cách diễn đạt khác nhau. Chữ “bao giờ” nằm ở đầu câu a, và chữ “bao giờ” nằm ở cuối câu b.

• Trong câu “ Bao giờ anh đi Hà Nội?” thì chữ “ bao giờ” hỏi caí sự đi Hà Nội của anh sắp xảy ra, sẽ diễn ra mà tôi chưa xác định cụ thể.

Câu 3: Chữ “hay” là tín hiệu ngôn ngữ cho biết hai câu a và câu b là câu nghi vấn. Không thể thay từ “ hay” bằng từ “hoặc”. “ Hoặc” dùng trong trường hợp nói lên một khả năng có thể xảy ra, một khả năng được lựa chọn.

• Ví dụ:

+ Ăn cơm với rau, hoặc là ăn cơm với cá.

+ Có thể đến đúng giờ hoặc có thể đến trễ giờ

Chữ “hay” thể hiện sự băn khoăn, nghi ngờ, bán tính, bán nghi. Cả hai ví dụ trên sử dụng chữ “hay” rất chính xác. Trong câu ca dao là cách ướm duyên của chàng trai cày, vừa tình tứ vừa thoáng chút băn khoăn. Chữ “ hay” trong câu văn thể hiện sự băn khoăn ngạc nhiên và tự hào của bé Hồng về sự tươi đẹp của hình ảnh mẹ hiền sau một thời gian dài xa cách, nay được gặp lại trong niềm vui sướng. Mẹ vẫn tươi đẹp chứ không phải “ăn vân rách rưới, mặt mày xanh bủng, người gầy rạc đi...” như bà cô đã nói.

ÔN TẬP CÂU CẦU KHIẾN

1. KIẾN THỨC CƠ BẢN
2. Khái niệm:

Câu cầu khiến là kiểu câu có những từ cầu khiến như hãy, đừng, chớ, đi, thôi, nào,… hay ngữ điệu cầu khiến, được dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,…

VD: Đừng cho gió thổi nữa !

2. Đặc điểm hình thức và chức năng:

a. Đặc điểm:

- Câu được cấu tạo bằng những từ ngữ chỉ mệnh lệnh như hãy, đừng, chớ, đi, thôi, nào,…

+ Hãy có ý nghĩa khẳng định.

VD: Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.

+ Đừng, chớ có ý nghĩa phủ định.

VD: Đừng uống nước lã !

- Các từ chỉ mệnh lệnh như: đi, thôi, nào…ngoài mục đích thúc giục còn có sắc thái thân mật.

VD: Đi thôi con.

+ Không được chỉ ý thân mật.

VD: Không được trèo tường ! (khác với: Cấm trèo tường)

- Ngoài ra cú khi còn được thể hiện bằng ngữ điệu, khi viết thường có dấu chấm than.

VD: Tiến lên ! Chiến sĩ, đồng bào.

Bắc Nam sum họp xuân nào vui hơn. (Hồ Chí Minh)

- Ngoài ra có khi nói còn được thể hiện bằng ngữ điệu, khi viết thường có dấu chấm than.

b. Chức năng: dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,…

VD: - Ra lệnh: Xung phong !

- Yêu cầu: Xin đừng đổ rác !

- Đề nghị: Đề nghị mọi người giữ trật tự.

- Khuyên bảo: Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang

Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.

* Chú ý:

- Chủ ngữ của câu khiến thường là chủ thể thực hiện hành động được cầu khiến trong câu (ngôi thứ 2 hoặc ngôi thứ nhất số nhiều).

- Có trường hợp câu cầu khiến được rút gọn CN.

- Câu cầu khiến biểu hiện các sắc thái khác nhau khi có hoặc không có CN, khi sử dụng các từ xưng hô khác nhau -> người nói phải hết sức chú ý.

II. LUYỆN TẬP

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1:

Gợi ý:

Câu 1:

Câu 2:

• So sánh hình thức và ý nghĩa của hai câu trên:
  • Câu a: là câu cầu khiến  không có chủ ngữ , biểu lộ một thái độ thương cảm, xót thương.
  • Câu b: cũng là câu cầu khiến   có thêm chủ ngữ là "Thầy em". Hai chữ “ thầy em” trong câu văn đã tạo nên ngữ điệu cầu khiến thể hiện tình yêu thương, sự chăm sóc chu đáo của chị Dậu, người vợ hiền thảo đối với chồng trong tai họa. Câu nói của chị Dậu rất dịu dàng, tình cảm.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2:

Gợi ý:

Câu 1:

_ Mẹ đ­ưa bút th­ước cho con cầm. ( Về hình thức câu dùng dấu chấm nh­ng có từ mang ý nghĩa xin, cho. Câu đó là lời đề nghị ).

- Các em đừng khóc. Tr­ưa nay các em đ­ược về nhà cơ mà. Và ngày mai lại đ­ược nghỉ cả ngày nữa.

- Các em đừng khóc. ( Về hình thức, câu không có dấu chấm than nh­ưng có từ đừng nhằm ý khuyên can ).

- Con nín đi! ( Câu có từ đi và dấu chấm than nhằm ý dỗ dành ).

- U nó không đ­ợc nói thế! ( Câu có dấu chấm than và từ không nhằm ý can ngăn ).

Câu 2:

- Khác nhau về hình thức:

+ lão.

+ mày.

- Thay đổi về quan hệ.

+ Quan hệ ngang hàng.

+ Quan hệ hàng trên.

Câu 3: Sắc thái mệnh lệnh trong các câu:

-> Kiên quyết.

-> Mong muốn, cầu khẩn.

-> Van xin.

Câu “Chồng tôi đau ốm, ông không đ­ược phép hành hạ!” có tác dụng nhất vì đây là mệnh lệnh từ trái tim, từ lẽ phải, do đó chị Dậu kiên quyết hành động để bảo vệ chồng.

Câu 4:

a. Câu cầu khiến: Hãy về vui chút, mẹ Tơm ơi

b. Sự khác nhau:

_ Từ hãy trong câu “Hãy về vui chút, mẹ Tơm ơi!” là từ có ý nghĩa cầu khiến.

_ Từ hãy trong câu “Hãy còn nóng lắm đấy nhé!” là từ mang ý nghĩa tồn tại, đồng nghĩa với từ đang.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3:

Gợi ý:

Câu 1: Dế Choắt nói với Dế Mèn câu: “ Anh đã nghĩ thương em như thế...thì em chạy sang...” đã thể hiện một tấm lòng biết oqn, sự trông cậy chở che của Dế Choắt đối với Dề Mèn. Dế choắt thiết tha cầu xin tình thương và sự giúp đỡ của Dế Mèn đối với mình,phòng khi tai biến.

• Câu “Anh hãy đào giúp em một cái ngách sang bên nhà anh!” là một yêu cầu của Dế Choắt đối với Dế Mèn.
• Câu” Đào ngay giúp em một cái ngách.” Là một câu cọc lốc, khiếm nhã, vô lễ; câu nói như một mệnh lệnh phát ra.
• Do đó, To Hoài không dùng những câu như vậy. Hai câu đó không thể hiện đứng tâm lí, tình cảm của Dế Choắt đới với Dế mèn, chỗ dựa tinh thần của mình.

Câu 2:

a. Biết bao là từ chỉ số l­ượng.

b. Biết bao là từ chỉ sự cảm thán.

----------------------------------------------------------------

ÔN TẬP CÂU CẢM THÁN

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Khái niệm: Câu cảm thán là câu dùng để bộc lộ một cách rõ rệt những cảm xúc, t/c, thái độ của người nói đối với sự vật, sự việc được nói tới.

VD: Thiêng liêng thay tiếng gọi của Bác Hồ ! (Tố Hữu)

2. Đặc điểm hình thức và chức năng.

a. Đặc điểm: Câu cảm thán được cấu tạo nhờ những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, trời ơi, biết bao, biết chừng nào…Khi viết câu cảm thán thường kết thúc bằng dấu chấm than.

- Câu cảm thán được cấu tạo bằng thán từ.

VD: ôi, buổi trưa nay tuyệt trần nắng đẹp ! (Tố Hữu)

+ Thán từ đứng tách riêng

VD: ôi ! Trăm hai mươi lá bài đen đỏ, có cái ma lực gì mà run rủi cho quan mờ được như thế ? (Phạm Duy Tốn)

+ Thán từ kết hợp với thực từ.

VD: Mệt ơi là mệt !

- Câu cảm thán được cấu tạo bằng từ thay hoặc từ nhỉ.

VD: + Thương thay cũng một kiếp người (Nguyễn Du)

+ Bố mày khôn nhỉ ! (Nguyễn Công Hoan)

- Các từ lạ, thật, quá, ghê, dường nào, biết mấy, biết bao…thường đứng sau VN để tạo câu cảm thán.

VD: + Con này gớm thật ! (Nguyên Hồng)

+ Thế thì tốt quá ! (Nam Cao)

+ Mà lòng trọng nghĩa khinh tài xiết bao ! (Nguyễn Du)

b. Chức năng chính: Biểu thị cảm xúc trực tiếp của người nói.

VD: Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết…(Nam Cao)

II, LUYỆN TẬP

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Gợi ý:

1._ Câu cảm thán trong đoạn là: “Món quà ngày sinh nhật Trinh mang đến cho mình mới quý giá làm sao!”.

_ Dấu hiệu:

+ Trong câu có từ cảm thán: sao.

+ Cuối câu có dấu chấm than.

2. Câu “Cảm ơn Trinh quá.” cũng đ­ợc dùng bộc lộ cảm xúc nếu thay dấu chấm bằng dấu chấm than thì ý cảm ơn đ­ược nhấn mạnh hơn.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Gợi ý:

_ Câu cảm thán: Ôi quê h­ương!

_ Dấu hiệu:

+ Trong câu có từ cảm thán: ôi.

+ Cuối câu có dấu chấm than.

b.

_ Câu cảm thán: Ôi thôi, chú mày ơi!

_ Dấu hiệu:

+ Trong câu có từ ngữ cảm thán: ôi thôi.

+ Cuối câu có dấu chấm than.

c.

_ Câu cảm thán: Chao ôi!

_ Dấu hiệu:

+ Trong câu có từ ngữ cảm thán: chao ôi.

+ Cuối câu có dấu chấm than.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Gợi ý:

Câu 1:

a. Biết bao là từ chỉ số l­ợng.

b. Biết bao là từ chỉ sự cảm thán.

Câu 2:

a. Trời ơi, anh đến muộn quá!

b. Buổi chiều thơ mộng biết bao!

c. Ôi, những đêm trăng lên!

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Gợi ý:

a. Ta thích thú biết bao khi lại đ­ợc ngồi vào bàn ăn! ( G. Ru-xô )

b. Cô đơn thay là cảnh thân tù! ( Tố Hữu )

c. Ôi quê h­ương ta đẹp quá! ( Lê Anh Xuân )

d. Trời ơi! Cha mẹ ơi! Anh không cảm thấy lửa ở m­ời đầu ngón tay nữa. Anh nghe lửa cháy trong lồng ngực, cháy ở bụng. ( Nguyễn Trung Thành )

e. Đau đớn thay phận đàn bà,

Hỡi ơi, thân ấy biết là mấy thân! ( Tố Hữu )

g. Ôi Bác Hồ ơi, những xế chiều

Nghìn thu nhớ Bác biết bao nhiêu! ( Tố Hữu )

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5

Gợi ý:

Câu 1:

a) Từ "biết bao" đặt trong câu cảm thán, sau động từ chỉ trạng thái, là từ cảm thán.

b) Từ "biết bao" trong câu trần thuật (đứng trước danh từ) có nghĩa như lượng từ chỉ (ý rất nhiều).

Câu 2:

Chao ôi, cảnh buổi sáng đầu xuân thật tuyệt! Nó như bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài. Ông mặt trời không còn ngái ngủ nữa, thức dậy ban phát ánh nắng xuống trần gian. Mấy chú chim không biết đã dậy từ bao giờ, hót líu lo trên cành hòa nhịp với loa phóng thanh của hợp tác xã tạo nên một bản nhạc du dương trầm bổng đón chào một ngày xuân mới. Tôi tung tăng chạy nhảy như một con sáo nhỏ ra đầu làng để tận hưởng bầu không khí trong lành, mát mẻ của làng quê. Một lúc sau, phía đằng đông, ông mặt trời thức dậy, vứt bỏ chiếc chăn mỏng, ông vươn vai, ban phát những tia nắng xuân vàng dịu xuống vạn vật. Tôi như nghe thấy tiếng cựa mình của cỏ cây, hoa lá trước sắc xuân. Mùa xuân thật tuyệt vời!

=> Câu cảm thán: Mùa xuân thật tuyệt vời!, Chao ôi, cảnh buổi sáng đầu xuân thật tuyệt! 

ÔN TẬP CÂU TRẦN THUẬT

I, KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Khái niệm: : Là kiểu câu dùng để kể, xác nhận, miêu tả, thông báo, nhận định, trình bày…

VD: Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa.

2. Đặc điểm và chức năng.

a. Đặc điểm: Câu trần thuật không có dấu hiệu hình thức của những kiểu câu khác (không có từ nghi vấn, cầu khiến, từ ngữ cảm thán); thường kết thúc bằng dấu chấm nhưng khi dùng để yêu cầu, đề nghị hay bộc lộ t/c, cảm xúc…nó có thể kết thúc bằng dấu chấm lửng hoặc chấm than.

VD: - Con đi đây. (câu trần thuật)

- Con đi đi ! (câu cầu khiến)

- Con đi à ? (câu nghi vấn )

- Ôi, con đi ! (câu cảm thán)

b. Chức năng.

- Trình bày: Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở.

- Tả: Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bạt màu hồng của 2 gò má.

- Kể: Mẹ tôi thức theo.

- Biểu lộ t/c, cảm xúc: Cậu này khá!

II, LUYỆN TẬP

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

GỢI Ý

Câu 1: Kiểu câu ;

- Trần thuật.

- Được dùng để nhận xét.

Câu 2: Ngoài chức năng chính là để kể, miêu tả, xác nhận, thông báo, trình bày, câu trần thuật còn có chức năng yêu cầu, đề nghị hoặc biểu thị tình cảm, cảm xúc. Do vậy, nó có thể có dấu chấm than ở cuối câu.

Câu 3: Câu trần thuật

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Gợi ý:

Câu 1:

Đoạn a: Cả 3 câu là câu trần thuật. Câu 1 dùng để kể, câu 2 và 3 dùng để biểu lộ cảm xúc, tình cảm của Dế Mèn đối với cái chết của Dế Choắt.

Đoạn b: Câu 1 là câu trần thuật dùng để kể. Câu 2 là câu cảm thán biểu lộ cảm xúc, tình cảm. Câu 3 và 4 là câu trần thuật biểu thị tình cảm và hành động: cảm ơn.

• Câu 2: Câu thứ hai trong phần dịch nghĩa bài thơ Ngắm trăng của Hồ Chí Minh (Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?) là câu nghi vấn vì có dấu hỏi chấm ở cuối câu và có từ để hỏi: biết làm thế nào?
• Câu thứ hai trong phần dịch thơ (Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ) là câu trần thuật, kết thúc câu bằng dấu chấm.
• Nhận xét về kiểu câu: trong câu nghi vấn thể hiện rõ hơn sự bối rối, hộp hộp của nhà thơ; trong câu trần thuật chỉ thể hiện được sự xúc động của nhà thơ trước cảnh trăng đẹp, mất đi sự bối rối, hồi hộp.
• Ý nghĩa: cả hai câu đều diễn tả ý: Nhà thơ xúc động mãnh liệt trước cảnh đẹp của đêm trăng sáng.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Gợi ý:

Câu 1:

Câu a: câu cầu khiến

Câu b: câu nghi vấn

Câu c: câu trần thuật

Sử dụng: đều được dùng với mục đích cầu khiến.

Sự khác biệt: chỉ khác nhau về sắc thái (hai câu sau có ý cầu khiến nhẹ nhàng và lịch sự hơn câu.

Câu 2: Các câu được dẫn ở trên đều là câu trần thuật.

Các câu này dùng để:

• • Câu a: dùng với mục đích cầu khiến. Lý Thông kể lại sự việc năm nay đến lượt hắn canh miếu thần nhưng vì đang nấu dở mẻ rượu, nếu không trông cẩn thận có thể hỏng mất, vì thế hắn không đi trông miếu được. Hắn muốn nhờ Thạch Sanh đi trông miếu, nhưng thực chất là muốn để Thạch Sanh đi thế mạng, làm vật tế và chết thay hắn.
  • Câu b: phần trước dấu hai chấm dùng để kể, phần sau dấu hai chấm dùng với mục đích cầu khiến. Mèo muốn anh trai tới nhận giải cùng mình và quan trọng hơn là muốn anh nhìn thấy bức tranh mình vẽ, coi nó như một món quà bất ngờ tặng cho anh trai của mình.

Câu 3: Vì: hai từ "ạ, à" đều là tình thái từ có tác dụng kết thúc câu nhưng có nội dung ý nghĩa khác nhau ("à" dùng để hỏi, "ạ" dùng để thể hiện thái độ kính trọng hay thân mật).

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Gợi ý:

• Câu 1: Câu trần thuật dùng để:
  • Hứa hẹn: Con xin hứa lần sau con không thế nữa.
  • Xin lỗi: Con xin lỗi mẹ.
  • Cảm ơn: Con cảm ơn mẹ.
  • Chúc mừng: Chúc cậu ngày mùng 8/3 vui vẻ.
  • Cam đoan: Tôi cam đoan về chất lượng sản phẩm của tôi.

Câu 2:

a. Câu cầu khiến.

b. Câu trần thuật.

c. Câu nghi vấn.

d. Câu nghi vấn.

e .Câucầu khiến.

g. Câu cảm thán..

h. Câu trần thuật.

Câu 3:

- Ôi! Cậu đến lớp sớm thế?

- Ừm, hôm nay mình không bị tắc đường nên đến sớm mọi ngày một chút.

- Cậu có chiếc balo đẹp quá! Cậu mua ở đâu vậy?

- Mình mua ở một cửa hàng gần nhà. Không đắt lắm đâu, cậu thích nó à?

- Ừ, mình thấy rất thích nó. Chiều nay cậu rảnh thì đưa mình đi mua nhé!

- Ừ, vậy chiều nay tan học mình với cậu đi mua nhé!

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5

Gợi ý:

Bài 1: Dựa vào mục đích nói (mục đích phát ngôn) mà người ta chia ra thành câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và câu trần thuật.

Bài 2: . Câu "Làm ơn cho tôi hỏi mấy giờ được không ạ?" thuộc kiểu câu nghi vấn.

Bài 3: Đoạn văn tham khảo:

Quê hương có một vị trí quan trọng trong lòng mỗi người. Mỗi người dân Việt Nam đều có tình cảm thiêng liêng gắn bó với quê hương xứ sở của mình. Đối với những con người lao động, nhất là người nông dân, họ đã gắn bó mật thiết với quê hương. Từ lúc cất tiếng khóc chào đời, rồi tuổi thơ đẹp đẽ, những công việc lao động, rồi cuộc sống gia đình, cho tới lúc chết họ đã sống gắn liền với làng quê. Tình cảm yêu quê hương đất nước là một truyền thống tốt đẹp và đáng quý của dân tộc Việt Nam. Cho dù có ở nơi xa nhưng mỗi người vẫn luôn nhớ về quê nhà của mình. Quê hương như một người mẹ hiền ôm ta vào lòng và dành cho ta những gì tốt đẹp nhất. Quê mẹ là nơi ấp ủ tình yêu thương, nơi nuôi ta lớn, dạy dỗ, an ủi che chở cho ta. Quê hương - hai tiếng thân thương mỗi lần nghe thấy chúng ta không khỏi xúc động bồi hồi. Tình yêu quê hương đã ăn sâu vào máu thịt, đi sâu vào lòng mỗi con người. Vì vậy nếu ai chưa nhận thức chưa có tình cảm gắn bó với xứ sở của mình thì hẳn họ chưa được coi là trưởng thành. Quê hương đi vào lòng con người một cách rất tự nhiên. Người ta có thể nhớ tới quê hương đất nước của mình chỉ qua một món ăn bình dị hay một địa danh đã gắn liền với những kỷ niệm đẹp... Ôi quê hương sao đẹp quá !Thử hỏi có ai là không yêu quê hương không ? Câu trả lời tất nhiên là không rồi . Nếu bạn yêu quê hương thì hãy phát triển nó thật giàu mạnh nhé!
- Câu nghi vấn :Thử hỏi có ai là không yêu quê hương không ?
- Câu cầu khiến : Nếu yêu quê hương thì hãy phát triển quê hương mình cho giàu đẹp nhé!
- Câu cảm thán :Ôi quê hương sao đẹp quá !
- Câu trần thuật :Từ lúc cất tiếng khóc chào đời, rồi tuổi thơ đẹp đẽ, những công việc lao động, rồi cuộc sống gia đình, cho tới lúc chết họ đã sống gắn liền với làng quê.

ÔN TẬP CÂU PHỦ ĐỊNH

1. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Khái niệm:

- Câu phủ định là câu trong cấu tạo hình thức của nó có chứa từ ngữ phủ định.

- Các từ ngữ phủ định thường gặp trong câu phủ định là : không, chưa, chẳng, chả (không phải là, chưa phải là, chẳng phải là,…), đâu, đâu có, đâu có phải(là), làm gì có…, có…đâu, thế nào được…

2. Đặc điểm hình thức và chức năng.

a) Câu phủ định có thể phủ định toàn bộ sự vật, sự việc (thông báo, xác nhận sự vật, sự việc nào đó không có hoặc không xảy ra). Gọi là câu phủ định toàn bộ.

Ví dụ : Trường làng nhỏ nên không có phũng riêng của ông đốc.

b) Câu phủ định có thể phủ định một bộ phận trong sự việc. Gọi là câu phủ định bộ phận.

Vídụ :

Nó chạy không nhanh. (Phủ định cách thức “nhanh” của hành động “chạy”, nhưng việc “nó chạy” vẫn xảy ra).

Đúng ra, trong các câu phủ định bộ phận, các từ phủ định bộ phận nào phải đứng trước bộ phận đó. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, từ phủ định đứng trước vị từ chính trong vị ngữ.

Ví dụ :

Thường nói : *Tôi không mua bát (mà mua cốc).

mà không núi : *Tôi mua không phải bát mà cốc.

3. Tác dụng: - Câu phủ định thường dùng để

a) Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (phủ định miêu tả)

b) Phản bác một ý kiến, một nhận định nào đó (phủ định bác bỏ)

4. Câu có chứa từ phủ định có thể dùng để khẳng định :

a) Câu có 2 từ phủ định ( không…không)

b) Câu có 1 từ phủ định & là câu nghi vấn có từ sao

Ví dụ :

* Anh không có tiền sao ? (anh có tiền)

II, LUYỆN TẬP

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Gợi ý:

Câu 1:

a. Tôi ch­ưa ăn cơm.

“Ch­ưa”: phủ định sự có mặt của sự việc tại một thời điểm nào đó ( ở đây là tại thời điểm nói ): sự việc “tôi ăn cơm” có thể diễn ra sau đó một thời gian ngắn.

b. Tôi không ăn cơm.

_ “Không” có thể dùng để phủ định toàn bộ: sự việc “tôi ăn cơm” không diễn ra.

_ “Không” có thể dùng để phủ định bộ phận: sự việc “tôi ăn ” diễn ra, nh­ng “không ăn cơm” mà ăn cái khác – “phở” chẳng hạn.

Câu 2: Các câu đã cho có ý phủ định – phủ định bác bỏ ( phủ định ý kiến “bán v­ờn đi để cưới vợ”). Có thể diễn đạt ý nghĩa của các câu đó bằng các câu phủ định t­ương ứng nh­ư sau:

_ Ai lại bán v­ườn đi mà c­ưới vợ? -> Không ai lại bán vư­ờn đi mà c­ưới vợ.

_ Vả lại bán v­ườn đi, thì cưới vợ về, ở đâu? -> Vả lại bán v­ườn đi, thì c­ưới vợ về, làm gì có chỗ mà ở ( không có chỗ mà ở ).

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Gợi ý:

Câu 1: C. Khẳng định sự cần thiết phải dời kinh đô.

Câu 2:Câu phủ định vì có từ ngữ phủ định.

Câu 3: - Khi dùng câu phủ định với hai lần từ ngữ phủ định (phủ định của phủ định) hay với hình thức dùng một từ ngữ phủ định kết hợp với một từ bất định / nghi vấn để thể hiện ý nghĩa khẳng định, có tính chất muốn nhấn mạnh hơn.

- Có những câu không chứa, từ phủ định nhưng về ý nghĩa lại biểu thị ý phủ định.

- Theo đó, HS có thể làm được theo từng câu.

Câu 4:Phần này HS có thể tự làm, đề tài tuỳ chọn. Nhớ viết câu đúng ngữ pháp, chú ý liên kết đoạn văn. Cần chỉ ra câu phân loại theo mục đích nói.

Đoạn văn tham khảo:

Ôi chao! Mùa xuân đến rồi!( Câu cảm). Mùa xuân là mừa của muôn hoa nở rộ, chúng ta đã thêm được một tuổi xuân( Câu trần thuật). Trong chúng ta ai ai cũng thích mùa xuân đúng không?( Câu nghi vấn). Mùa xuân, một năm mới đã đến, chúng ta quên hết những thứ không tốt của năm trước và chuẩn bị những thứ mới cho năm nay, ai cũng chúc nhau những lời hay ý đẹp, không ai lại làm điều xấu trong dịp này( Câu phủ định). Vậy chúng ta hãy cùng nhau chào đón một mùa xuân ấm áp nhé!( câu cầu khiến)

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Gợi ý:

Bài 1: 1. Phủ định toàn bộ; 2. Phủ định bộ phận.; 3. Phủ định toàn bộ.; 4. Phủ định toàn bộ.; Phủ định bộ phận; 5. Phủ định toàn bộ; 6. Phủ định toàn bộ.

Bài 2: Các bạn làm theo các bước sau.

– Bước1 : Biến câu đã cho thành câu phủ định:

Hôm qua, nó ở nhà.-> Hôm qua, nó không ở nhà.

– Bước 2; Tìm từ ngữ đồng, nghĩa với cụm từ có từ phủ định: không ở nhà = đi đâu đó.

– Bước 3: Đặt thành câu phủ định có từ ngữ vừa tìm được ở bước 2  có thể thay đổi từ ngữ chút ít cho phù hợp.

->Hôm qua nó không đi đâu cả.

Theo cách đó, các bạn tự làm đối với câu (b) và trả lời câu hỏi mà bài tập đã nêu.

Bài 3:

1. => Khẳng định chắc chắn về nỗi nhớ mãnh liệt của mình..

2. => Lời thôn quê mộc mạc dân dã, hờn giận dịu dàng

3. => Đây không phải lời trách cứ mà là lời yêu thương của con: muốn nhưng mẹ không thể.

4. => Lời trách cứ ghê lắm giận dỗi ghê lắm.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Gợi ý:

Câu 1: Câu phủ định bác bỏ.

Câu 2:

• Một cây làm chẳng nên non,

Ba cây chụm lại nên hòn núi cao

• “Không có gì quí hơn độc lập, tự do”
• Chẳng thơm cũng thể hoa nhài,

Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An

• Xiềng xích chúng bay không khóa được

.......................................................

Súng đạn chúng may không bắn được

.................................................

( “Đất nước”- Nguyễn Đình Thi)

• Trong tù không rượu cũng không hoa,

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ.

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

( Ngắm trăng- Hồ Chí Minh)

Câu 3:

• Chưa bắt tay vào làm mà đã kêu khó, con người ấy thật đáng chê!
• Đối với tuổi trẻ, chẳng khó khăn nào mà không vượt qua được.

ÔN TẬP HÀNH ĐỘNG NÓI

I, LÍ THUYẾT

1. Khái niệm

Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định (lời nói được hiểu là cả lời nói miệng hoặc lời viết ra)

2. các kiểu hành động nói thường gặp

Các hành động nói gọi tên theo các mục đích mà lời nói được dùng. Các hành động nói trong thực tế vô cùng đa dạng và phong phú.

- Trong nhiều trường hợp, các hành động nói không có ranh giới rõ ràng. Việc xác định hành động nói phải dựa vào hoàn cảnh giao tiếp cụ thể (phải xác định rõ ai nói, ai nghe, trong hoàn cảnh nào,…)

Các hành động nói thường được chia thành các nhóm sau :

a. Trình bày gồm các hành động : kể, tả, nêu ý kiến, nhận xét, xác nhận, khẳng định, dự báo, thông báo, báo cáo, giới thiệu,…

b. Hỏi

c. Điều khiển gồm các hành động : mời, yêu cầu, ra lệnh, đề nghị, khuyên, thách thức,…

d. Hứa hẹn gồm các hành động : hứa, bảo đảm, đe dọa,…

e. Bộc lộ cảm xúc gồm các hành động : cám ơn, xin lỗi, than phiền,…

1- Dùng câu trần thuật có chứa các động từ biểu thị hành động nói như : hỏi, yêu cầu, đề nghị, mời, hứa, cám ơn, xin lỗi, báo cáo,…

2- Dùng các kiểu câu phân loại theo mục đích nói (câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và câu trần thuật) theo đúng mục đích đích thực (trực tiếp) của chúng – cách dùng trực tiếp

3- Dùng câu phân loại theo mục đích nói không đúng với mục đích đích thực (trực tiếp) của chúng – cách dùng gián tiếp.

II, LUYỆN TẬP

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Cho các câu sau và cho biết các câu thuộc kiểu câu gì, thực hiện hành động nói nào, theo cách nào?

Gợi ý:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Gợi ý:

Lời của cái Tí :

Câu ( 2) : HĐ hỏi

Câu (6) : HĐ hỏi .

Câu (7): HĐ hỏi .

Câu ( 8) ( 9) : HĐ cảm thán , bộc lộ cảm xúc .

Lời của chị Dậu :

Câu ( 4): HĐ báo tin ( thuộc hành động trình bày )

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Gợi ý:

• • 1. HĐ nói : Bộc lộ cảm xúc .
    2. HĐ nói: Phủ định ( Thuộc kiểu HĐ nói trình bày )
    3. HĐ nói: Khuyên bảo ( Thuộc HĐ nói điều khiển )
    4. HĐ nói : Đe doạ ( Thuộc kiểu điều khiển )
    5. HĐ nói khẳng định ( thuộc kiểu trình bày )

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Gợi ý:

Kiểu câu : Tất cả các câu đều là câu trần thuật

HĐ nói: Câu 1,2,3: HĐ trình bày

( Cách thực hiện HĐ nói : trực tiếp)

Câu 4,5 : HĐ cầu khiến( HĐ điều khiển)

( Cách thực hiện HĐ nói : Gián tiếp ).

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5

Gợi ý:

Câu 1:

(1) Câu trần thuật – HĐ kể ( Thuộc HĐ trình bày).

(2) Câu cầu khiến - HĐ đề nghị ( Thuộc HĐ điều khiển ).

(3) Câu trần thuật – HĐ kể ( Thuộc HĐ trình bày).

(4) Câu khẳng định( câu trần thuật ) – HĐ nhận định ( Thuộc HĐ trình bày).

(5) Câu khẳng định( câu trần thuật ) – HĐ nhận định ( Thuộc HĐ trỡnh bày).

(6) Câu trần thuật – HĐ kể ( Thuộc HĐ trình bày).

(7) Câu trần thuật – HĐ kể ( Thuộc HĐ trình bày).

(8) Câu nghi vấn – HĐ hỏi .

( 9) Câu trần thuật – HĐ kể( Thuộc HĐ trình bày).

(10) Câu phủ định – HĐ phủ định bác bỏ ( Thuộc HĐ trình bày).

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 6

GỢI Ý

Bài 1:

. a. hành động mời – thuộc nhóm điều khiển.

b. hành động hỏi

c. (1) hành động thách thức – thuộc nhóm điều khiển.

   (2) hành động đe doạ – thuộc nhóm hứa hẹn.

d. hành động ân hận – thuộc nhóm bộc lộ cảm xúc.

e. hành động hứa – thuộc nhóm hứa hẹn.

g. hành động cảnh báo – thuộc nhóm trình bày.

Bài 2:

PHIẾU BÀI TẬP SỐ 7

Đọc kĩ đoạn văn và xác định các kiểu câu và hành động nói của các câu sau :

(1) Với vẻ mặt băn khoăn, cái Tí bưng bát khoai chìa tận mặt mẹ :

(2) Này u ăn đi ! (3) Để mãi. (4) U có ăn thì con mới ăn. (5) U không ăn con cũng không muốn ăn nữa.

(6) Nể con chị Dậu cầm lấy một củ, rồi chị lại đặt xuống chõng. (7) Vẻ nghi ngại hiện ra sắc mặt, con bé hóm hỉnh hỏi mẹ một cách thiết tha :

(8) Sáng nay người ta đấm u có đau lắm không ?

(9) Chị Dậu khẽ gạt nước mắt.

(10) Không đau con ạ.

GỢI Ý:

................................................................

ÔN TẬP HỘI THOẠI

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

 Hội thoại là hình thức giao tiếp rất phổ biến. Hằng ngày, mỗi người tham gia hội thoại rất nhiều lần với những đối tượng khác nhau. Nếu không nắm được các đặc điểm về vai xã hội, người tham gia hội thoại có thể không thành công.

1. Vai xã hội và vị trí của người tham gia hội thoại với ( những ) người khác trong hội thoại.
2. Vai xã hội được xác định bằng hai kiểu quan hệ xã hội giữa những người tham gia hội thoại:

– Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng : xét theo tuổi tác, thức bậc trong gia đình, chức vụ trong xã hội, …

1. Vai xã hội trong hội thoại được thể hiện rất rõ thông qua cách xưng hô giữa những người tham gia hội thoại và có thể được thay đổi trong quá trình hội thoại.
2. Trong hội thoại, những người tham gia lần lượt nói. Mỗi lần người này hay người kia nói được gọi là một lượt lời.
3. Để đảm bảo lịch sự và để hội thoại diễn ra bình thường, những người tham gia hội thoại phải tôn trọng lượt lời của nhau: Tránh ngắt lời người khác. Mặt khác, những người hội thoại cũng cần biết bắt lời kịp thời khi người khác dừng lời: tránh để khoảng im lặng giữa hai lượt lời quá dài.
4. Người nói khi nói hết, cần sử dụng các dấu hiệu nhất định để người hội thoại với mình thấy được lời nói đã hết, đã ngừng mà bắt cho kịp lời.

– Các từ ngữ dứt câu như : à, ư, nhỉ, nhé…

– Ngữ điệu.

– Im lặng

1. LUYỆN TẬP

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Gợi ý:

Bài 1: 1-3-4-2-6-5.

 Bài 2:

Học sinh đọc kĩ đoạn trích.

a) Chú ý:

– Cách xưng hô trịch thượng của Dế Mèn với Dế Choắt : Gọi Dế Choắt là chú mày, lời lẽ dạy bảo của đàn anh: Chú mày có lớn mà chẳng có khôn, …

– Cách xưng hô nhún nhường của Dế Choắt với Dế Mèn : em – anh, lời lẽ của kẻ yếu, thưa gửi: Thưa anh, im lặng để dò thái độ, xin phép nói : Hay là bây giờ em nghĩ thế này… song anh có cho phép em nói em mới dám nói,  …

 Qua đó có thể thấy Dế Mèn tự cho mình là kẻ đàn anh, có vai xã hội cao hơn, coi thường Dế Choắt.

Tham khảo đoạn sau (trích từ văn bản ).

Bên hàng xóm tôi có cái hang của Dế Choắt.   Dế Choắt là tên tôi đã đặt cho nó Choắt bẩm sinh yếu đuối nên tôi coi thường và gã cũng sợ tôi lắm.

b. Với đặc điểm : Dế Mèn và Dế Choắt trạc tuổi nhau thì cách xưng hô và nói năng của cả Dế Mèn và Dế Choắt đều không phù hợp. Dế Mèn quá kiêu căng, tự phụ; còn Dế Choắt quá nhún mình, sợ sệt.

 Qua đó, học sinh có thể rút kinh nghiệm cho bản thân trong giao tiếp hằng ngày với bạn bè cùng lứa tuổi.

c) Để thấy sự thay đổi vai xã hội giữa Dế Mèn và Dế Choắt đều xưng hô ngàng hàng nhau: tôi – anh.

– Lời lẽ nhẹ nhàng, thân thiện.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Gợi ý:

Bài 1: cách nói năng của người vợ trong truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng có thái độ thiếu tôi trọng với chồng: cách dùng từ: gọi chồng là đồ ngu, cách nói trống không

( không có từ xưng hô) …

Bài 2: Trong đoạn hội thoại có bốn người tham gia : Người nhà quê, quan lớn, lính, thầy đề.

HS căn cứ theo cách nói năng để thấy rõ quan hệ vai xã hội giữa những người tham gia trong đoạn hội thoại đó.

Bài 3: Qua hai đoạn hội thoại, có thể nhận thấy :

a) Thể hiện tình cảm thương yêu, nhường nhìn lẫn nhau khi anh em sắp phải xa nhau.

b) Thể hiện tình cảm tị nạnh, bắt nạt em theo kiểu trẻ con; còn em gái cũng phản ứng một cách vô tư, trong sáng.

 Bài 4: HS xác định lượt lời của mỗi nhân vật : Chỉ ra những dấu hiệu dừng lời trong mỗi lượt lời.

HS căn cứ vào các dấu hiệu cuối mỗi lượt lời để thực hiện yêu cầu sau của bài tập. Ví dụ.

 – Lời của vua : – “ Thằng bé kia, mày có việc gì ? sao lại đến đây mà khóc?” kết thúc bằng ngữ điệu hỏi.

– Lời của vua : “ – Ta thử đấy thôi mà! Thế làng chúng mày không biết đem trâu ấy ra thịt mà ăn với nhau à ? “ Kết thúc bằng từ  “à”.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Gợi ý:

1. Nói xen vào lời người khác sau khi đã xin lỗi người đối thoại và nhận.
2. Đoạn trích trên có 2 lượt lời

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Gợi ý:

Bài 1:

a. Các câu trần thuật có trong đoạn trích : 1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 11.

b. Câu 5 thực hiện hành động điều khiển (đề nghị).

c. Có 3 lượt lười.

d. Vai xã hội của lão Hạc và ông giáo :

- Xét về tuổi tác: lão Hạc ở vai trên, ông giáo ở vai dưới.

- Xét về địa vị xã hội, lão Hạc có địa vị thấp hơn ông giáo.

Bài 2: Gợi ý: Cho hai đoạn hội thoại:

a. Cuộc hội thoại thứ nhất :

- Hôm qua mình được đi xem phim.

- Cậu đi với ai ?

- Với anh trai mình và chị dâu tương lai. Eo ôi, cảnh trong phim làm mình sợ quá.

- Kể cho tớ nghe với.

b. Cuộc hội thoại thứ hai :

"Tôi đến ngồi gần em, dịu giọng:

- Sao Nam lại thế?

Mắt ướt đẫm, Nam nhìn tôi:

- Cô tha thứ cho em, em không muốn thế.

Tôi vỗ vai em, an ủi :

- Em nhận lỗi là tốt. Làm sao lại bắn bật trong lớp ?”

(Theo Nguyễn Mai Ân)

Hãy chỉ ra :

- Vai xã hội của những người tham gia hội thoại.

- Ngôn ngữ hội thoại phù hợp với vai xã hội và hoàn cảnh giao tiếp như thế nào ?

- Chỉ ra các lượt lời.

Sau đó em viết một đoạn hội thoại và phân tích tương tự như vậy.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5

Gợi ý:

Câu 1:

*Trong đoạn hội thoại có 4 người tham gia.

- Người nhà quê

- Quan lớn

- Lính (người lính hầu)

- Thầy đề

* Về vị trí xã hội.

- Quan lớn có vị trí (vai xã hội) cao nhất-> ông ta có cách nói năng hống hách, trịch thượng, coi thường, khinh rẻ mọi người (hắn xưng ông, gọi những người đang tham gia cuộc thoại với mình là bay, nó, chúng mày …)

- Những người còn lại: người nhà quê, anh lính hầu, thầy đề đều là vai dưới-> có vị trí xã hội thấp bé hơn quan lớn nên thái độ sợ sệt, nói năng lễ phép, khúm núm: “Bẩm … quan lớn”, “Dạ, bẩm”, “Dạ, bẩm, con …”

Câu 2:

- (1) → (2) )(3) thay ăn bằng xơi

- Người con, cháu mời phải thêm từ "ạ"

---------------------------------------------------

ÔN TẬP LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU

1. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1.Khái niệm: Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem laị hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói, người viết cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu.

2. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ. Việc sắp xếp trật tự từ có một số tác dụng sau:

• Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm… được nêu ra trong câu văn.

Ví dụ:

Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm những cuộc khỏi nghĩa của ta trong những bể máu.

(Hồ Chí Minh)

• Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

Ví dụ:

Thẻ của nó, người ta giữ. Hình của nó, người ta đã chụp rồi.

(Nam Cao)

• Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.

Ví dụ:

Ấy cũng may cho cô, vơ vấn mãi ngoài phô thê này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.

Mật thám tôi củng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.

(Nguyễn Công Hoan)

• Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói. Ví dụ:

Trong đầm gì đẹp bằng sen,

Lá xanh bông trắng lai chen nhi vàng.

Nhi vàng, bông trắng, lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

(Ca dao

1. LUYỆN TẬP

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Gợi ý:

Bài 1:

1) Trật tự từ được sắp xếp theo thứ tự trước sau của hành động nhấn mạnh ý nghĩa của tre hơn.

(2) Trật tự từ được sắp xếp theo thứ tự xuất hiện của các vị anh hùng trong lịch sử.

(3)

• Cụm từ Đẹp vô cùng được đặt lên trước hô ngữ Tổ quốc ta ơi để nhằm nhấn mạnh niềm vui trước sự rạng ngời, tươi đẹp của non sông sau ngày giải phóng.
• Từ" hò ô "được đảo lên trước tiếng hát để hiệp vần với từ" sông Lô" trước đó nhằm tạo ra âm hưởng kéo dài, gợi ra sự mênh mông của sông nước=> đảm bảo sự hài hoà về âm điệu cho thơ.

(4)  Đây là nói nhằm nói rõ về ý nghĩa cho người ta hiểu vế trước. Mua về làm gì? bổ sung ý nghĩa

a)

Trật tự từ trong bộ phận câu Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung… được xếp theo trình tự thời gian, trình tự lịch sử trước sau.

b

“Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!” là câu đảo trật tự từ. Việc đảo trật tự từ trong câu này nhằm nhấn mạnh tình cảm của tác giả trước vẻ đẹp của non sông đất nước.

Trật tự từ trong bộ phận câu “hò ô tiếng hát” chính là việc bắt vần giữa “Lô và “ô ” tạo nên âm hưởng ngân nga, không dứt của tiếng hò. Việc bắt vần như vậy chính là để đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm trong câu thơ.

c)

Trật tự từ trong câu “Mật thám tôi củng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần” được sắp xếp theo cách liên kết câu trước với câu sau trong văn bản.

Bài 2:

a) Cai lệ giât phắt cái thừng trong tay anh này và chay sầm sâp đến chỗ anh Dâu → thể hiện đúng trình tự của các hành động diễn ra liên tiếp nhau.

• Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chay đến đỡ lấy tay hắn → thể hiện đúng thứ tự trước sau của hành động. Qua đó, thấy được sự biến đổi tâm lí diễn ra rất nhanh ở chị Dậu và sự phản kháng của chị.

b) Cai lệ và người nhà lí trưởng → trình bày thứ bậc quan trọng của sự vật.

• Roi song, tay thước và dây thừng → nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Gợi ý:

1. D 2. A 3.B

4. Tham khảo :

"Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước" (Hồ Chí Minh).

- Trật tự từ trong các câu đảm bảo lô-gíc về ý nghĩa: từ cụ thể đến khái quát, nhấn mạnh ý: người Việt Nam nào cũng đánh Pháp. Âm điệu, nhip điệu câu vần mạnh mẽ, nhịp nhàng, rất ấn tượng. Cách nêu vũ khí từ hiện đại đến thô sơ, nhấn mạnh ý: đánh Pháp bằng mọi thứ vũ khí, bằng tất cả những gì mình có.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Gợi ý:

Bài 1: 

Cách 1: - A! Con biết rồi! Không phải chè, cám mà! Cám nấu mà bu bảo là chè.

=> Thái độ trách móc, than vãn.

Cách 2: - A! Con biết rồi! Không phải chè, cám mà! Bu bảo cám là chè!

=> Chỉ thể hiện sự phát hiện mới.

Bài 2: 

• Thứ bậc quan trọng: "Ở nhà nhớ nấu cơm, rửa bát, thu quần áo kẻo trời mưa nhé!"
• Thứ tự trước sau: "Đèn chuyển sang màu xanh, chúng tôi nhanh chóng sang đường để không cản trở giao thông." 
• Ngữ âm: "Cây đa, bến nước, sân đình là những hình ảnh quen thuộc của làng quê." 

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4

Gợi ý:

Bài 1:

• 1. hs nêu đ­ược câu chủ đề và triển khai theo các nội dung sau : Câu thơ tả cảnh ngụ tình, đã khắc hoạ đ­ược tâm trạng của nhà thơ thông qua cảnh vật để nói lên nỗi lòng tâm sự của mình.
• Việc đảo trật tự từ nhằm tô đậm hình ảnh con ngư­ời nhỏ nhoi, ít ỏi trư­ớc thiên nhiên..., có sự xuất hiện của con ngư­ời và sự sống nhưng d­ường nh­ư càng tăng thêm sự th­ưa thớt vắng vẻ, gợi nỗi buồn hắt hiu. Tăng thêm cảnh vắng vẻ tiêu điều của Đèo Ngang lúc chiều tà. Khắc hoạ tâm trạng nhớ n­ước th­ương nhà của tác giả khi xa quê.
• Trong khi đó, ở hai câu tiếp, việc đảo trật tự từ hướng vào khắc sâu tâm trạng cô đơn, buồn nhớ của nhân vật trữ tình.

b) Việc đảo trật tự từ trong câu thơ này đã làm hiện lên vẻ đẹp và sự kì vĩ của người lính trong buổi hoàng hôn. Người lính trở thành hình ảnh trung tâm của cảnh buổi chiều trên dốc núi.

Bài 2:

Hai câu khác nhau ở phần bổ ngữ (phần sau của động từ thấy). Ở câu a), chủ ngữ đứng đầu câu (kèm theo phần giới thiệu tên nhân vật và phần miêu tả hành động, dáng điệu của nhân vật). Trong câu b), vị ngữ được đảo lên trước chủ ngữ, đồng thời tính từ trịnh trọng lại được đặt ngay trước động từ, khiến cho người đọc hình dung được rất rõ cái sự “làm bộ làm tịch” của Bọ Ngựa.

- Câu thích hợp để điền vào chỗ trống là câu (b).

Bài 3:

- Có rất nhiều cách sắp xếp trật tự từ khi ta đảo vị trí của các từ in đậm.

- Tuy nhiên cách sắp xếp trật tự từ của nhà văn là tối ưu hơn cả vì nó đúc kết những phẩm chất cao quý của cây tre theo đúng trình tự được miêu tả trong bài văn (Kiểm tra lại trong văn bản Cây tre Việt Nam).