Giáo án ngữ văn 10 cả năm soạn theo 5 bước-bộ 2

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

- Em hiểu thế nào là tổng quan văn học Việt Nam?

GV: ? Hãy cho biết bố cục bài “ Tổng quan VHVN” gồm mấy phần? Mỗi phần nêu lên những vấn đề gì của văn học?

- Ngoài phần đặt vấn đề “ Trải qua… tinh thần ấy” bài “ Tổng quan…” được chia làm 3 phần lớn:

- Các bộ phận hợp thành của VHVN

- Quá trình phát triển của VH viết VN

- Con người VN qua VH

GV ? Phần đặt vấn đề giới thiệu điều gì?

HS đọc phần I(Sgk-5)

GV yêu cầu hsinh lên bảng vẽ sơ đồ các bộ phận hợp thành của VHVN?

-> Gọi hsinh khác nhận xét, bổ sung.

-> G kết luận

? Trình bày hiểu biết về VHDG?( ra đời từ bao giờ? có đặc điểm gì về thể loại?..)

? Vhọc viết có gì khác so với VHDG?

? Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam được chia làm mấy thời kì?

-Vhọc viết VN: 2 thời kì

+, VH từ tkỉ X->XIX(VHTĐại)

+, VH từ đầu tkỉ XX->CMT8/45

+, VH từ sau CMT8/45-> hết tkỉ XX VHHĐại.

Thời kì VHTĐại có đặc điểm gì nổi bật? Lấy d/chứng minh họa cụ thể?

? Vì sao vhọc từ tkỉ X đến hết XIX có sự ảnh hưởng của VHTQuốc? ảnh hưởng ntnào?

? Kể tên tác giả, tác phẩm tiêu biểu?

? Em có suy nghĩ gì về sự phát triển VH Nôm của VHTĐ?

(-> Sự phát triển của vhọc Nôm gắn liền với những truyền thống lớn nhất của VHTĐ đó là lòng yêu nước,tinh thần nhân đạo,tính hiện thực, đồng thời phản ánh quá trình dân tộc hóa và dân chủ hóa phát triển cao).

?Tại sao VHVN từ đầu thế kỉ XX đến nay lại được gọi là văn học hiện đại?

(->phát triển trong thời đại mà quan hệ sản xuất chủ yếu dựa vào hiện đại hóa. Mặt khác những luồng tư tưởng tiến bộ của văn hóa phương Tây đã thay đổi cách cảm, cách nghĩ, cách nhận thức, cách nói của con người VNam).

? Sự đổi mới ấy được biểu hiện cụ thể ra sao?Lấy d/chứng minh họa?

- Tản Đà: Mười mấy năm xưa ngọn bút lông

Xác xơ chẳng bợn chút hơi đồng

Bây giờ anh đổi lông ra sắt

Cách kiếm ăn đời có nhọn không

- buổi giao thời: cũ – mới tranh nhau, Á- Âu lẫn lộn: +, Nào có ra gì cái chữ Nho

Ông Nghè, ông Cống cũng…

+, Ông Nghè, ông Cống tan mây …

Đứng lại nơi đây một tú tài

+, Bài “ Ông đồ”( VĐLiên)

- Trích nhận định của Lưu Trọng Lư: “ Phương Tây bây giờ đã đi đến chỗ sâu nhất trong hồn ta…”.

? Những thành tựu đạt được của văn học thời kì này?

Hs theo dõi phần tiểu dẫn SGK và trả lời câu hỏi:

- Cách nhìn nhận, đánh giá một cách tổng quát những nét lớn của văn học Việt Nam.

I. Các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam.

1. Văn học dân gian:

+, Ra đời rất sớm( công xã nguyên thủy), con người chưa có chữ viết, cách cảm cách nghĩ còn hồn nhiên...

+, Lực lượng sáng tác: tập thể nhân dân lao động -> tính truyền miệng.

+, Thể loại: thần thoại, sử thi, cổ tích, truyền thuyết…

2. Văn học viết:

+,Thế kỉ X phát triển, được ghi lại bằng chữ viết( Hán, Nôm, Quốc ngữ).

+, Lực lượng sáng tác :trí thức -> mang dấu ấn cá nhân, tác giả.

+, Thể loại:

. X -> XIX( VHTĐại): VH chữ Hán( văn xuôi, thơ, văn biền ngẫu), VH chữ Nôm( thơ, văn biền ngẫu).

. Từ đầu XX đến nay( VHHĐại):VH viết bằng chữ quốc ngữ: tự sự , trữ tình, kịch.

II. Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam.

1. Văn học trung đại( X -> hết XIX)

- Tồn tại: bối cảnh xã hội phong kiến -> vhọc chịu ảnh hưởng của luồng tư tưởng phương Đông( đặc biệt TQuốc)

- Hình thức: chữ Hán -> đạt nhiều thành tựu.

chữ Nôm: thơ Hồ Xuân Hương, NTrãi…

- Tư tưởng: Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo…( Truyện Kiều, Lục Vân Tiên- ( nam nữ thụ thụ bất thân, tam tòng tứ đức, trai thời trung hiếu làm đầu, trung quân ái quốc…)

- Nội dung: cảm hứng yêu nước( gắn với tư tưởng trung quân), cảm hứng nhân đạo.

2.Văn học hiện đại( từ đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX)

- Về tác giả: xuất hiện đội ngũ nhà văn, nhà thơ chuyên nghiệp, lấy việc viết văn, sáng tác thơ làm nghề nghiệp.

- Về hình thức: chữ quốc ngữ( chữ Hán- Nôm thất thế).

- Về đời sống văn học: nhờ có báo chí và kĩ thuật in ấn hiện đại-> tphẩm VH đi vào đời sống nhanh hơn, mqhệ giữa độc giả- tác giả mật thiết hơn.

- Về thể loại: xuất hiện thơ mới, tiểu thuyết, kịch nói…

- Về thi pháp: xuất hiện hệ thống thi pháp mới.

+, VHTĐại: ước lệ, tượng trưng, khuôn mẫu (Truyện Kiều- NDu), tính phi ngã.

+, VHHĐại: tả thực, chi tiết( Chí Phèo- NCao), tính bản ngã( cái tôi được đề cao- XDiệu: Ta là một..)

-Thành tựu nổi bật:

+, VH yêu nước và cách mạng gắn liền với công cuộc gpdtộc.

+, Thể loại: phong phú, đa dạng.

Các mặt so sánh

Văn học dân gian

Văn học viết

Tác giả

Tập thể nhân dân lao động

Cá nhân trí thức

Phương thức sáng tác và lưu truyền

Tập thể và truyền miệng trong dân gian (kể, hát, nói, diễn)

Viết, văn bản, đọc, sách, báo, in ấn, tủ sách, thư viện…

Chữ viết

Chữ quốc ngữ ghi chép sưu tầm văn học dân gian

Chữ Hán, chữ Nôm, chữ quốc ngữ

Đặc trưng

Tập thể, truyền miệng, thực hành trong sinh hoạt cộng đồng

Tính cá nhân, mang dấu ấn cá nhân sáng tạo

Hệ thống thể loại

Tự sự dân gian (thần thoại, truyền thuyết, cổ tích…), trữ tình dân gian (ca dao), sân khấu dân gian (chèo, rối…)

Tự sự trung đại, hiện đại, trữ tình trung đại, hiện đại, sân khấu trung đại và hiện đại.

VĂN HỌC VIẾT

Văn học chữ Hán

Văn học chữ Nôm

Văn học chữ quốc ngữ

- Ra đời từ thời Bắc thuộc, phát triển từ thế kỉ X.

- Chịu ảnh hưởng Trung Hoa nhưng vẫn đậm bản sắc hiện thực, tài hoa, tâm hồn và tính cách Việt Nam.

- Đọc theo âm Hán Việt.

-Chữ ghi âm tiếng Việt từ chữ Hán do người Việt tạo ra từ thế kỉ XIII.

- Phát triển, xuất hiện nhiều tác giả, tác phẩm có giá trị.

- Chữ quốc ngữ ghi âm tiếng Việt bằng hệ thống chữ cái La-tinh.

- Phát triển từ đầu thế kỉ XX tạo thành văn học hiện đại Việt Nam.

Văn học dân gian

Văn học viết

Văn học chữ Hán

Văn học chữ Nôm

Văn học chữ quốc ngữ

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

GV dẫn dắt: Lịch sử văn học của bất cứ dân tộc nào đều là lịch sử tâm hồn của dân tộc đó.

“ VH là nhân học. Con người là đối tượng phản ánh… trong nhiều mqhệ đa dạng”. Đó là những mqhệ nào?

? Kể tên một số tác phẩm đã học trong chương trình phản ánh mqhệ ấy?

Từ đó rút ra nhận xét gì?

? Tại sao chủ nghĩa yêu nước lại trở thành một trong những nội dung quan trọng và nổi bật nhất của văn học viết Việt Nam ?

? Có mqhệ như thế nào? Biểu hiện ra sao? D/chứng.

? Một trong những phẩm chất tốt đẹp của con người VNam là gì? Nó được biểu hiện cụ thể ntnào qua thơ văn?

-> Nhìn thẳng vào thực tại với tinh thần phê phán và cải tạo xã hội là một truyền thống lớn của VHVN.

? Những biểu hiện nội dung của điều này trong văn học là gì ?

? Những điểm cần ghi nhớ qua bài học?

-> Gọi hsinh đọc phần ghi nhớ .

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV hướng dẫn học sinh làm BT

- Cho biết:

a, Tên một vài tác phẩm thể hiện lòng yêu nước.

b, Tên một vài tác phẩm có nội dung phê phán xã hội phong kiến, thực dân nửa phong kiến…

c, Một vài câu ca dao, bài thơ về tình yêu.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo thấm nhuần trong các tác phẩm nào sau đây ? Trình bày những biểu hiện cụ thể ?

Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo, Truyện Kiều, Bài thơ về tiểu đội xe không kính…

III. Con người Việt Nam qua văn học.

1. Con người VNam trong quan hệ với thế giới tự nhiên.

VDụ: Truyền thuyết “ Sơn Tinh – Thủy Tinh”

Ca dao về tình yêu qhương đnước.

Thơ NTrãi, Hồ Chí Minh…

- Trong quan hệ với thế giới tự nhiên:

+, nhận thức, cải tạo, chinh phục tự nhiên (thần thoại, truyền thuyết)

+, thiên nhiên là bạn.

+, hình thành tình yêu thiên nhiên.

+,từ tình yêu thiên nhiên hình thành các hình tượng nghệ thuật.

Vdụ: .Thuyền về có nhớ bến chăng?

Bến thì một dạ…

. Mới ra tù tập leo núi( HCM)

2. Con người VNam trong quan hệ quốc gia, dân tộc.

- Dòng văn học yêu nước nổi bật và xuyên suốt lịch sử văn học Việt Nam vì : sớm ý thức xây dựng quốc gia độc lập, tự chủ; do vị trí địa lí đặc biệt, đất nước ta đã phải nhiều lần đấu tranh với ngoại xâm để giành và giữ vững nền độc lập ấy.

- Tinh thần yêu nước( sợi chỉ đỏ): tình yêu quê hương, tự hào về truyền thống văn hóa ,lịch sử, ý chí căm thù quân xâm lược, dám hi sinh vì độc lập- tự do…

Vdụ : Nam quốc sơn hà; Bình Ngô đại cáo; Hịch tướng sĩ…

3. Con người VNam trong quan hệ xã hội.

- Lòng nhân đạo, tình yêu thương con người -> tiền đề quan trọng cho sự hình thành chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa nhân đạo trong văn học.

Vdụ : Bình Ngô đại cáo (Ng Trãi)

Truyện Kiều(Nguyễn Du)

- Tố cáo, phê phán các thế lực chuyên quyền và bày tỏ sự thông cảm với những người dân bị áp bức.

- Mơ ước về một xã hội công bằng, tốt đẹp.

- Nhận thức, phê phán, cải tạo xã hội.

4. Con người Việt Nam và ý thức về bản thân.

- Xu hướng chung: xây dựng đạo lí làm người với nhiều phẩm chất tốt đẹp: nhân ái, thủy chung, tình nghĩa, vị tha, đức hi sinh…

- Trong hoàn cảnh đấu tranh chống ngoại xâm, cải tạo thiên nhiên khắc nghiệt, con người Việt Nam thường đề cao ý thức cộng đồng, nhân vật trung tâm thường nổi bật ý thức trách nhiệm xã hội, hi sinh cái tôi cá nhân

- Trong hoàn cảnh khác, cái tôi cá nhân được đề cao (thế kỉ XVIII, giai đoạn 1930-1945). Con người nghĩ đến quyền sống cá nhân, quyền hưởng tình yêu tự do, hạnh phúc, ý nghĩa cuộc sống trần thế…

IV. Tổng kết.

- Ghi nhớ (sgk)

V. Bài tập.

a, Tên một vài tác phẩm thể hiện lòng yêu nước :

Nam quốc sơn hà, Bình Ngô đại cáo, Làng….

b, Tên một vài tác phẩm có nội dung phê phán xã hội phong kiến, thực dân nửa phong kiến :

Tắt đèn, Lão Hạc…

c, Một vài câu ca dao, bài thơ về tình yêu :

• Thuyền về có nhớ bến chăng….
• Mình về có nhớ ta chăng…
• Khăn thương nhớ ai…

HS thảo luận nhóm, phân loại tác phẩm và chỉ ra những biểu hiện cụ thể ở từng tác phẩm.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

GV yêu cầu hs đọc văn bản(nhắc H chú ý về ngữ điệu, giọng nói của các nhân vật, sự khác biệt giữa các loại câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán…)

GV sdụng các câu hỏi a, d, e-> phân tích để hình thành khái niệm

?Hoạt động giao tiếp được văn bản trên ghi lại diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp nào? Hai bên có cương vị và quan hệ với nhau ra sao? Căn cứ nhận biết?

HS trả lời:

?Hoạt động giao tiếp trên diễn ra trong hoàn cảnh nào và hướng vào nội dung gì?

?Mục đích của cuộc giao tiếp? Cuộc giao tiếp có đạt được mục đích ko?

?Từ ngữ liệu trên, em hiểu thế nào là hoạt động giao tiếp.

? Trong quá trình hoạt động giao tiếp, chúng ta phải chú ý đến điều gì?

G yêu cầu hsinh qsát lại ngữ liệu 1.

? Trong HĐGT trên các nhân vật giao tiếp lần lượt đổi vai cho nhau ntnào? Qua vdụ, em có nhận xét gì?

? Vậy mỗi HĐGT gồm mấy quá trình? Những quá trình đó quan hệ với nhau ntnào?

? Qua tìm hiểu ngữ liệu hãy cho biết HĐGT bằng ngôn ngữ có sự chi phối của những nhân tố nào?Muốn xác định các nhân tố đó cần trả lời những câu hỏi gì?

? Những điều cần ghi nhớ qua bài học?

Hs đọc sgk

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV hướng dẫn hsinh làm bài tập.

- tổ chức hsinh thảo luận theo nhóm( tổ)- 3 nhóm.

+, Nhóm 1: câu a,b.

+, Nhóm 2: câu c,d

+, Nhóm 3: câu e.

- GV yêu cầu đại diện nhóm trả lời, hsinh khác nhận xét, bổ sung -> G hướng dẫn nhanh ý cơ bản cần đạt.

GV gọi 1hsinh lên bảng làm, dưới lớp làm ra vở-> gọi hsinh khác nhận xét, bổ sung-> GV sửa chữa.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Phân tích các nhân tố giao tiếp được thể hiện trong bài ca dao sau:

Bây giờ mận mới hỏi đào

Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?

Mận hỏi thì đào xin thưa

Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào

I, Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.

1, Khái niệm:

a, Khảo sát ngữ liệu 1(Sgk-14)

- Các nhân vật giao tiếp gồm:

+,Vua nhà Trần (người lãnh đạo tối cao của đất nước)

+, Các bô lão ( đại diện cho các tầng lớp nhân dân)

= > quan hệ : vua- tôi -> ngôn ngữ giao tiếp cũng có nét khác nhau: các từ xưng hô (bệ hạ) các từ thể hiện thái độ (xin , thưa) các câu nói tỉnh lược chủ ngữ trong giao tiếp trực diện.

- Hoàn cảnh: đất nước có giặc ngoại xâm.

- Nội dung giao tiếp: Thảo luận về tình hình đất nước và bàn bạc sách lược đối phó.

- Mục đích giao tiếp: Bàn bạc để tìm ra và thống nhất sách lược đối phó với quân giặc. Cuộc giao tiếp đã đi đến sự thống nhất hành động “ đánh’’ -> đạt mục đích.

b, Kết luận chung

+, Là hoạt động trao đổi thông tin của con người trong xã hội.

+, Tiến hành chủ yếu bằng phương tiện ngôn ngữ (nói và viết )

+, Mục đích: nhằm thực hiện những mục đích về nhận thức, về tình cảm, về hành động..

=>Đảm bảo đạt được mục đích giao tiếp

2. Quá trình hoạt động giao tiếp

a, Khảo sát ngữ liệu.

- Các nhân vật lần lượt đổi vai cho nhau…

-> Khi người nói(viết) tạo ra văn bản nhằm biểu đạt nội dung tư tưởng, tình cảm của mình thì người nghe (đọc) tiến hành các hoạt động nghe(đọc) để giải mã rồi lĩnh hội nội dung đó.

b, Kết luận.

- Mỗi HĐGT gồm 2 quá trình:

+, Tạo lập vbản.

+, Lĩnh hội vbản

-> qhệ tương tác

3. Các nhân tố của hoạt động giao tiếp.

- Nhân vật giao tiếp.

- Hoàn cảnh giao tiếp.

- Nội dung giao tiếp.

- Mục đích giao tiếp.

- Phương tiện và cách thức giao tiếp.

4. Ghi nhớ. (Sgk -15)

II. Luyện tập.

Khảo sát ngữ liệu 2 ( Sgk- 13)

Bài : Tổng quan văn học Việt Nam.

- Nhóm 1:

+, Nhân vật giao tiếp:

. tác giả Sgk( người viết): lứa tuổi cao hơn, có vốn sống, có trình độ hiểu biết cao hơn, có nghề nghiệp là nghiên cứu và gdạy vhọc.

. học sinh lớp 10(người đọc): trẻ tuổi hơn, có vốn sống và trình độ hiểu biết thấp hơn.

+, Hoàn cảnh giao tiếp: nền gdục quốc dân, trong nhà trường.

- Nhóm 2:

+, Nội dung giao tiếp: đề tài Tổng quan VHVN, gồm những vấn đề cơ bản:

. Các bộ phận hơp thành của VHVN.

. Quá trình phát triển của VH viết VN.

. Con người VN qua VH.

+, Mục đích giao tiếp:

. Người viết: trình bày 1 cách tổng quan 1 số vấn đề cơ bản về VHVN cho hs lớp 10.

. Người đọc: tiếp nhận và lĩnh hội những kiến thức cơ bản về VHVN, rèn luyện và nâng cao các kĩ năng nhận thức, đánh giá các hiện tượng vhọc,..

- Nhóm 3:

+, Phương tiện và cách thức giao tiếp:

. Thuật ngữ vhọc.

. Các câu văn mang đặc điểm của vbản khoa học: cấu tạo phức tạp, nhiều thành phần… nhưng mạch lạc, chặt chẽ.

. Kết cấu vbản: mạch lạc, rõ ràng, có hệ thống đề mục lớn nhỏ.

HS lần lượt phân tích các nhân tố của hoạt động giao tiếp trong bài ca dao :

- Nhân vật giao tiếp.

- Hoàn cảnh giao tiếp.

- Nội dung giao tiếp.

- Mục đích giao tiếp.

- Phương tiện và cách thức giao tiếp.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

- GV: Ngay từ nhỏ qua lời ru của mẹ, qua lời kể của bà chúng ta đã được làm quen với VHDG. Hãy lấy dẫn chứng minh họa cụ thể?

- HS trả lời.

GV: Ngoài ra trong cuộc sống, em còn bắt gặp yếu tố VHDG ở đâu?

? VHDG có tác dụng gì đối với mỗi người?

? Thế nào là VHDG?

GV yêu cầu học sinh theo dõi sgk-16.

? VHDG có những đặc trưng cơ bản nào?

- HS trả lời.

? Tại sao nói VHDG là tác phẩm nghệ thuật ngôn từ? Nó có gì khác so với văn bản khoa học? Lấy ví dụ minh họa và phân tích?

HS trả lời -> GV bổ sung.

+, Sen: Cây mọc ở nước, lá to tròn, hoa màu hồng hay trắng, nhị vàng, hương thơm nhẹ, hạt dùng để ăn…( từ điển Tiếng Việt)

+, Trong đầm gì đẹp bằng sen…

?Hiểu thế nào về tính truyền miệng ?

? Tính truyền miệng tạo nên đặc điểm gì của VHDG. D/c minh họa?

VD: Ca dao:

+, Gió đưa gió đẩy, về rẫy ăn còng

Về kinh ăn cá, về đồng ăn cua.

+, …/ Về bưng ăn ốc,…

+, …/ Về sông ăn cá…

Tục ngữ:

+, Thóc bồ thương kẻ ăn đong, có chồng thương kẻ nằm không một mình.

+, Dốc bồ thương kẻ ăn đong, góa chồng thương kẻ…

? Quá trình truyền miệng được thực hiện thông qua hình thức nào? Ví dụ?

VD:- Lời ( ca dao): Bài Trống cơm.

Trống cơm khéo vỗ lên vông

Một bầy con nít lội sông đi tìm

Thương ai con mắt lim dim

Một bầy con nhện đi tìm dăng tơ.

- Dân ca ( làn điệu): Tình bằng có cái trống cơm…

? Phân biệt tính cá thể và tính tập thể?

? Tính tập thể của VHDG được biểu hiện ntnào?

GV: - Em hiểu thế nào là tính thực hành của VH dân gian? VD?

HS thảo luận, trả lời.

? Kể tên những thể loại chính của VHDGVN? Mỗi thể loại cho VD minh họa?

- GV yêu cầu học sinh xem Sgk.

Yêu cầu hs đọc và tự học các định nghĩa về các thể loại VH dân gian trong sgk.

- Lập bảng hệ thống các thể loại VH dân gian?

I. Khái niệm về VHDG.

1. Ngữ liệu.

- Lời ru: +, Gió mùa thu mẹ ru con ngủ…

+, Bà Còng đi chợ trời mưa…

+, Con cò mà đi ăn đêm…

- Lời kể: Tấm Cám, Sọ Dừa…

- Môi trường diễn xướng, lễ hội dân gian.

- > làm giàu thêm vốn tri thức về văn hóa dtộc, bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước, con người, phong tục, tập quán…

2. Khái niệm.

- VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.

II. Đặc trưng cơ bản của VHDG.

1. VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng( tính truyền miệng).

- VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ.

* VD: +, Bây giờ mận mới hỏi đào…

+, Thuyền về có nhớ bến chăng?...

-> Mận - đào, thuyền – bến là những hình ảnh ẩn dụ biểu tượng cho nam – nữ trong tình yêu…

+, Chuồn chuồn bay thấp thì mưa…

+, Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.

-> quan sát những hiện tượng tự nhiên để dự báo thời tiết.

=> Tính nghệ thuật của VHDG được thể hiện qua ngôn từ có hình ảnh, cảm xúc.

- VHDG tồn tại và phát triển nhờ truyền miệng.

+, Tính truyền miệng: phổ biến bằng lời nói hoặc bằng trình diễn.

“Trăm năm bia đá thì mòn

Nghìn năm bia miệng hãy còn trơ trơ”

-> làm nên sự phong phú, đa dạng ( dị bản)

+, Truyền miệng theo không gian( di chuyển từ nơi này…) và thời gian( bảo lưu tác phẩm)

+, Quá trình truyền miệng : diễn xướng dân gian (nói, kể, hát, diễn).

2. VHDG là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể( tính tập thể).

- Cá nhân khởi xướng-> tác phẩm hình thành và được tập thể tiếp nhận, sau đó được lưu truyền , sáng tác lại->hoàn chỉnh về nội dung, hình thức.

3. Tính thực hành:

- Là sự gắn bó và phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.

Đời sống lao động. Đời sống gia đình.

Đời sống nghi lễ thờ cúng, tang ma, cưới hỏi.

Đời sống vui chơi giải trí...

- VD: Bài ca lao động: Hò sông Mã, hò giã gạo,...

Bài ca nghi lễ: Hát mo Đẻ đất đẻ nước của người Mường,...

Các bài hát ru em, ru con, ca dao tình cảm ra đời gắn với đời sống gia đình.

III. Hệ thống thể loại của VHDG: SGK

Thể loại

Đặc điểm

Thần thoại

Hình thức

Văn xuôi tự sự

Nội dung

Kể lại sự tích các vị thần sáng tạo thế giới tự nhiên và văn hoá, phản ánh nhận thức của con ngư­ời thời cổ đại về nguồn gốc của thế giới và đời sống con ngư­ời.

Sử thi dân gian

Hình thức

Văn vần hoặc văn xuôi, hoặc kết hợp cả hai.

Nội dung

Kể lại những sự kiện lớn có ý nghĩa quan trọng đối với số phận cộng đồng.

Truyền thuyết

Hình thức

Văn xuôi tự sự

Nội dung

Kể lại các sự kiện và nhân vật lịch sử hoặc có liên quan đến lịch sử theo quan điểm nhìn nhận lịch sử của nhân dân.

Truyện cổ  tích

Hình thức

Văn xuôi tự sự

Nội dung

Kể về số phận của những con ngư­ời bính thường trong xã hội(người mồ côi, ngư­ời em, ngư­ời dũng sĩ, chàng ngốc,… ; thể hiện quan niệm và mơ ư­ớc của nhân dân về hạnh phúc và công bằng xã hội.

Truyện cư­ời

Hình thức

Văn xuôi tự sự

Nội dung

Kể lại các sự việc, hiện tư­ợng gây cư­ời nhằm mục đích giải trí và phê phán xã hội.

Truyện ngụ ngôn

Hình thức

Văn xuôi tự sự

Nội dung

Kể lại các câu chuyện trong đó nhân vật chủ yếu là động vật và đồ vật nhằm nêu lên những kinh nghiệm sống, bài học luân lí, triết lí nhân sinh.

Tục ngữ

Hình thức

Lời nói có tính nghệ thuật

Nội dung

Đúc kết kinh nghiệm của nhân dân về thế giới tự nhiên, về lao động sản xuất và về phép úng xử trong cuộc sống con ngư­ời.

Ca dao, dân ca

Hình thức

Văn vần hoặc kết hợp lời thơ và giai điệu nhạc

Nội dung

Trữ tình, diễn tả đời sống nội tâm của con người

Vè

Hình thức

Văn vần

Nội dung

Thông báo và bình luận về những sự kiện có tính chất thời sự hoặc những sự kiện lịch sử đư­ơng thời.

Truyện thơ

Hình thức

Văn vần

Nội dung

Kết hợp trữ tình và tự sự, phản ánh số phận của ngư­ời nghèo khổ và khát vọng về tình yêu tự do, về sự công bằng trong xã hội

Các thể loại sân khấu

Hình thức

Các hình thức ca kịch và trò diễn có tích truyện, kết hợp kịch bản với nghệ thuật diễn xuất

Nội dung

Diễn tả những cảnh sinh hoạt và những kiểu mẫu ngư­ời điển hình trong xã hội nông nghiệp ngày xưa.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

? Tóm tắt nội dung các giá trị của VHDG?

? Tại sao nói VHDG là kho tri thức?

GV: - Tri thức dân gian là gì?

Gv định hướng: Tri thức dân gian là nhận thức, hiểu biết của nhân dân đối với cuộc sống quanh mình.

GV: - Vì sao VH dân gian được coi là kho tri thức vô cùng phong phú và đa dạng?

Gv gợi mở: Tri thức dân gian bao gồm những tri thức về các lĩnh vực nào? Của bao nhiêu dân tộc?

- VH dân gian thể hiện trình độ nhận thức và quan điểm của ai? Điều đó có gì khác với giai cấp thống trị cùng thời? VD?

Tri thức dân gian được trình bày ntn? VD?

Gv mở rộng: Tuy nhiên nhận thức của nhân dân lao động ko phải hoàn toàn và bao giờ cũng đúng. VD: Đi một ngày đàng học một sàng khôn;

Những người ti hí mắt lươn / Trai thường chốn chúa, gái buôn lộn chồng...

GV: - Tính giáo dục của VH dân gian được thể hiện qua những khía cạnh nào? VD?

- Tôi yêu truyện cổ nước tôi

Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa

Thương người rồi mới thương ta

Yêu nhau cách mấy núi xa cũng tìm

( Lâm Thị Mỹ Dạ)

GV : Truyện “Tấm Cám”, “Thạch Sanh” để lại cho em những bài học gì sâu sắc ?

HS phát biểu, liên hệ bản thân.

GV: - Giá trị thẩm mĩ to lớn của VH dân gian được biểu hiện ntn?

GV:- Kể tên một vài tác giả ưu tú có sự học tập VH dân gian?

? Nhà văn, nhà thơ học được gì từ VHDG?

-> Nhà thơ: học giọng điệu trữ tình, xây dựng nhân vật trữ tình, sử dụng ngôn từ…( NDu, HXH, THữu…)

-> Nhà văn: học tập nghệ thuật xây dựng cốt truyện.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Phân tích ảnh hưởng của ca dao dân ca trong đoạn thơ sau của Tố Hữu :

Ta với mình, mình với ta

Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh

Mình đi mình lại nhớ mình

Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa

(Việt Bắc)

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV nêu yêu cầu :

Sáng tác 2-4 câu thơ lục bát với đề tài tự chọn.

HS làm việc cá nhân, trình bày kết quả.

III. Những giá trị cơ bản của VHDG.

1. VH dân gian là kho tri thức vô cùng phong phú về đời sống các dân tộc (giá trị nhận thức):

- VH dân gian ⭢ là tri thức về mọi lĩnh vực của đời sống tự nhiên, xã hội và con người⭢ phong phú.⭢ là tri thức của 54 dân tộc⭢ đa dạng.

- VH dân gian thể hiện trình độ nhận thức và quan điểm tư tưởng của nhân dân lao động nên nó mang tính chất nhân đạo, tiến bộ, khác biệt và thậm chí đối lập với quan điểm của giai cấp thống trị cùng thời.

VD: + Con vua thì lại làm vua

Con sãi ở chùa thì quét lá đa

Bao giờ dân nổi can qua

Con vua thất thế lại ra quét chùa.

+ Đừng than phận khó ai ơi

Còn da: lông mọc, còn chồi: nảy cây...

- Tri thức dân gian thường được trình bày bằng ngôn ngữ nghệ thuật⭢ hấp dẫn, dễ phổ biến, có sức sống lâu bền với thời gian.

VD: Bài học về đạo lí làm con:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

2.VH dân gian có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người:

- Tinh thần nhân đạo:

+ Tôn vinh giá trị con người (tư tưởng nhân văn).

+ Tình yêu thương con người (cảm thông, thương xót).

+ Đấu tranh không ngừng để bảo vệ, giải phóng con người khỏi bất công, cường quyền (Tấm Cám, Chử Đồng Tử, ..).

- Hình thành những phẩm chất truyền thống tốt đẹp:

+ Tình yêu quê hương, đất nước.

+ Lòng vị tha, đức kiên trung.

+ Tính cần kiệm, óc thực tiễn,...

3. VH dân gian có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền VH dân tộc:

- Nhiều tác phẩm VH dân gian trở thành mẫu mực nghệ thuật để người đời học tập.

- Khi VH viết chưa phát triển, VH dân gian đóng vai trò chủ đạo.

- Khi VH viết phát triển, VH dân gian là nguồn nuôi dưỡng, là cơ sở của VH viết, phát triển song song, làm cho VH viết trở nên phong phú, đa dạng, đậm đà bản sắc dân tộc.

Ảnh hưởng của ca dao, dân ca trong đoạn thơ :

• Hình thức :

+ Thể thơ lục bát

+ Cặp đại từ xưng hô mình – ta...

• Nội dung : Nói về nghĩa tình cách mạng thủy chung son sắt – một truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.

Yêu cầu :

-Hình thức : đúng thể thơ lục bát.

-Nội dung : tự chọn, nên viết về tình cảm, cảm xúc của cá nhân trước thiên nhiên, con người, cuộc sống xung quanh. Đề tài phải phù hợp lứa tuổi, chuẩn mực đạo đức chung.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV chia bảng làm 2 phần: lí thuyết và luyện tập.

GV gọi 3 hsinh lên bảng( thực hiện đồng thời):

- Gọi hsinh trình bày bảng 3 vấn đề: thế nào là HĐGT? Quá trình? Các nhân tố…?

- Gọi hsinh lên trình bày miệng 3 vấn đề trên + câu hỏi: phân tích các nhân tố giao tiếp trong câu cdao “ Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang…”

-> HS trả lời-> hs khác nhận xét, bổ sung-> GV nhận xét, cho điểm.

- Gọi hsinh lên bảng làm BT2 (20)

Trong thời gian chờ đợi 2 hs trình bày bảng, GV tiến hành cho hs dưới lớp làm BT1(20)-> GV gọi 1 số hs trả lời các câu hỏi trong sgk->nhận xét , sửa chữa.

GV quay trở lại chữa BT2 trên bảng: gọi hs nhận xét về câu trả lời trên các phương diện( hình thức trình bày(sai, đúng như thế nào?), nội dung đã đầy đủ chưa? có bổ sung gì? -> GV chốt lại và cho điểm.-> yêu cầu hs chữa bài tập vào vở.

GV gọi hs lên bảng làm BT3(21)

GV gọi hs lên bảng làm BT4(21)

Trong tgian chờ đợi, GV cho hs dưới lớp tiến hành làm BT5.

- GV gọi hs đọc các yêu cầu của bài-> gọi hs khác nxét về cách đọc-> GV chỉnh sửa-> goi hs lên bảng trình bày BT5 -> GV ktra vở BT của hs.

GV quay trở lại chữa BT4: yêu cầu hs nhận xét ( hình thức, nội dung, bổ sung..)-> GV chốt lại, cho điểm.

GV gọi hs nhận xét BT5-> bổ sung

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV nêu đề bài :

Hãy viết một văn bản ngắn trình bày suy nghĩ của em với các bạn trong lớp về câu danh ngôn : “Học tập là cuốn vở không có trang cuối”.

HS viết một văn bản ngắn (khoảng 200 chữ) rồi trình bày với các bạn trong lớp.

I. Ôn tập lí thuyết

1. Thế nào là hoạt động giao tiếp?

2. Quá trình hoạt động giao tiếp

3. Các nhân tố chi phối hoạt động giao tiếp.

II. Luyện tập.

Bài 1.

- Nhân vật giao tiếp: nam – nữ trẻ tuổi ( anh- nàng).

- Hoàn cảnh giao tiếp: đêm trăng thanh-> phù hợp câu chuyện tâm tình.

- Nội dung, mục đích:

+, Nghĩa đen: nói về sự việc tre non đủ lá và đặt ra vđề nên chăng tính đến chuyện đan sàng .

+, Nghĩa bóng: những người trẻ tuổi nên tính đến chuyện kết duyên => lời tỏ tình của chàng trai-> cô gái.

- Cách thức giao tiếp: tế nhị, khéo léo.

Bài 2.

a, Các nvật gtiếp ( ACổ và người ông) đã thực hiện các hoạt động nói cụ thể là:

+, Chào ( Cháu chào ông ạ!)

+, Chào đáp lại ( A Cổ hả?).

+, Khen( lớn tướng rồi nhỉ?)

+, Hỏi( Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông không?)

+, Trả lời ( Thưa ông, có ạ!)

b, Có 3 câu có hình thức hỏi nhưng ko phải cả 3 câu đều nhằm mục đích hỏi mà chỉ có câu 3 ( Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông ko?)là nhằm mục đích hỏi thực sự…

c, Quan hệ ông – cháu ( xưng hô)-> bộc lộ thái độ kính mến của A Cổ với ông và thái độ yêu quý, trìu mến của ông đvới cháu.

Bài 3.

a. Nội dung giao tiếp:

- Nghĩa tường minh: Miêu tả, giới thiệu đặc điểm, quá trình làm bánh trôi nước.

- Nghĩa hàm ẩn: Thông qua hình tượng bánh trôi nước, tác giả ngợi ca vẻ đẹp, thể hiện thân phận bất hạnh của mình cũng như của bao người phụ nữ trong XHPK bất công. Song trong hoàn cảnh khắc nghiệt, họ vẫn giữ trọn được phẩm chất tốt đẹp của mình.

- Mục đích: + Chia sẻ, cảm thông với thân phận người phụ nữ trong XH cũ.

+ Lên án, tố cáo XHPK bất công.

- Phương tiện từ ngữ, hình ảnh: biểu cảm, đa nghĩa.

b. Căn cứ:

- Phương tiện từ ngữ: + “Trắng”, “tròn”⭢ gợi vẻ đẹp hình thể.

+ Mô típ mở đầu: “thân em”⭢ lời than thân, bộc lộ tâm tình của người phụ nữ.

+ Thành ngữ “bảy nổi ba chìm”⭢ thân phận long đong, bất hạnh.

+ “Tấm lòng son”⭢ phẩm chất thủy chung, trong trắng, son sắt.

Bài 4.

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ …

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

THÔNG BÁO

Nhân ngày Môi trường thế giới…

• Thời gian…
• Nội dung công việc…
• Lực lượng tham gia…
• Dụng cụ…
• Kế hoạch cụ thể..

Đoàn trường kêu gọi toàn thể đoàn viên… nhiệt liệt hưởng ứng…

Ngày… tháng… năm…

Đoàn TNCSHCM…

Bài 5.

- Nhân vật giao tiếp: Bác Hồ- Chủ tịch nước- viết thư cho hs toàn quốc.

- Hoàn cảnh giao tiếp: Đất nước vừa giành độc lập, hs được nhận 1 nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam.

- Nội dung: Thư nói tới niềm vui sướng vì hs được hưởng nền độc lập, tới nhiệm vụ và trách nhiệm của hs với đất nước.

- Mục đích: Bác chúc mừng hs nhân ngày khai trường, xác định nvụ nặng nề nhưng vẻ vang của hs.

- Cách thức thể hiện: lời lẽ vừa chân tình, gần gũi vừa nghiêm túc.

HS viết đáp ứng được các yêu cầu :

• Hình thức : một văn bản ngắn (tùy chọn).
• Nội dung : chú ý sử dụng phương tiện và cách thức giao tiếp cho có hiệu quả, đạt được mục đích thuyết phục các bạn đồng tình với suy nghĩ của mình.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

GV gọi học sinh đọc ngữ liệu.

? Mỗi văn bản trên được người nói (viết) tạo ra trong loại hoạt động nào?

? Để đáp ứng nhu cầu gì?

? Nhận xét về dung lượng (số câu) ở mỗi văn bản?

? Mỗi văn bản trên đề cập đến nội dung gì? Nội dung đó có được triển khai nhất quán trong toàn bộ văn bản không? Phân tích cụ thể?(🡪 GV hướng dẫn học sinh căn cứ vào dấu hiệu ngôn từ, hình ảnh, qhệ giữa các câu, các đoạn… để phân tích).

- Văn bản 3 được tổ chức theo kết cấu như thế nào?Về hình thức có dấu hiệu mở đầu và kết thúc ra sao?( mở đầu bằng tiêu đề và kết thúc bằng dấu (!)

? Mục đích của những văn bản trên?

? Qua tìm hiểu ngữ liệu hãy rút ra khái niệm và đặc điểm của vbản?

Hs trả lời🡪 GV gọi hsinh khác đọc phần ghi nhớ.

GV yêu cầu hsinh quan sát lại 3 văn bản trên.

? So sánh 3 văn bản trên với 1 bài học trong sgk thuộc môn Toán, Hóa…hoặc so sánh với 1 lá đơn xin nghỉ học trên các phương diện sau:

- Phạm vi sử dụng của mỗi loại văn bản trong HĐGT?

- Mục đích giao tiếp cơ bản của mỗi loại vbản?

- Từ ngữ sử dụng?

- Cách kết cấu và trình bày ở mỗi loại văn bản?

G: Nhìn lại ngữ liệu, hãy cho biết chúng ta đã tìm hiểu được những kiểu văn bản nào?-->( Văn bản: nghệ thuật, chính luận, khoa học, hành chính)

…?Trường hợp có việc đột xuất ko kịp viết đơn xin phép mà muốn nhờ bạn, em sẽ nói ntnào?

? Lĩnh vực giao tiếp của ngôn ngữ ấy?

GV đọc cho hsinh nghe 1 bản tin ATGT và yêu cầu xác định xem văn bản đó thường gặp ở đâu, thuộc kiểu văn bản nào?

? Qua hệ thống ngữ liệu hãy cho biết theo lĩnh vực và mục đích giao tiếp người ta phân loại văn bản như thế nào?

Gọi HS đọc ghi nhớ.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV cho HS làm bài tập.

Yêu cầu 1 hsinh lên bảng làm, dưới lớp làm vào vở 🡪 gọi hs nhận xét về nội dung, hình thức 🡪 G bổ sung, cho điểm.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV cho HS làm bài tập.

Viết một lá đơn xin nghỉ học.

HS làm việc cá nhân, trình bày trước lớp.

GV gọi HS khác nhận xét, sau đó chuẩn xác kiến thức, cho điểm.

I. Khái niệm, đặc điểm.

1. Khảo sát ngữ liệu.( Sgk – 23 )

- Văn bản: HĐGT bằng ngôn ngữ.

- Nhu cầu: trao đổi kinh nghiệm sống, trao đổi tình cảm và thông tin chính trị – xã hội.

- Dung lượng: 1 câu, nhiều câu.

• Nội dung giao tiếp:

+, Văn bản 1: hoàn cảnh sống có thể tác động đến nhân cách con người theo hướng tích cực , tiêu cực.

+, Vbản 2: số phận đáng thương của người phụ nữ trong XH cũ.

+, VBản 3: kêu gọi toàn dân đứng lên k/chiến chống Pháp.( Bố cục 3 phần: mở đầu- > nêu lí do…, thân bài-> nêu nhiệm vụ cụ thể, kết bài-> kđịnh quyết tâm chiến đấu và sự tất thắng…).

- Mục đích giao tiếp:

+,Vbản 1: nhắc nhở 1 kinh nghiệm sống.

+, Vbản 2: nêu 1 hiện tượng trong đời sống để mọi người cùng suy ngẫm.

+, Vbản 3: kêu gọi thống nhất ý chí và hành động.

2. Nhận xét:

* Khái niệm , đặc điểm của vbản ( ghi nhớ Sgk – 24).

- Văn bản là sản phẩm của hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ,gồm một câu hay nhiều câu, nhiều đoạn.

Đặc điểm văn bản :

- Văn bản bao giờ cũng tập trung nhất quán vào một chủ đề và triển khai chủ đề đó một cách trọn vẹn.

- Các câu trong văn bản có sự liên kết với nhau chặt chẽ bằng các liên từ và liên kết về mặt nội dung. Đồng thời, cả văn bản còn phải đư­ợc xây dung theo một kết cấu mạch lạc, rõ ràng.

- Mỗi văn bản th­ường hư­ớng vào thực hiện một mục đích giao tiếp nhất định.

- Mỗi văn bản có những dấu hiệu hình thức riêng biểu hiện tính hoàn chỉnh về mặt nội dung: thư­ờng mở đầu bằng một tiêu đề và có dấu hiệu kết thúc phù hợp với từng loại văn bản.

II. Các loại văn bản.

1. Khảo sát ngữ liệu.

a. Phạm vi sử dụng:

+,Vbản 1,2: lĩnh vực gtiếp có tính nghệ thuật.

+, Vbản 3: lĩnh vực gtiếp về chính trị.

+, Vbản sgk môn Toán: lĩnh vực gtiếp khoa học.

+, Đơn từ: lĩnh vực hành chính.

- Mục đích gtiếp:

+, Vbản 2: bộc lộ cảm xúc.

+, Vbản 3: kêu gọi, thuyết phục.

+,Sgk Toán: cung cấp tri thức, mở rộng, nâng cao hiểu biết cho người học.

+, Đơn từ: trình bày ý kiến, nguyện vọng…

- Từ ngữ:

+, Vbản 2: từ ngữ thông thường, giàu hình ảnh…🡪 kết cấu ca dao, thể thơ lục bát.

+, Vbản 3: nhiều lớp từ chính trị, XH…🡪kết cấu 3 phần mạch lạc, rõ ràng.

+, Sgk Toán: từ ngữ, thuật ngữ khoa học…🡪 kết cấu các phần mạch lạc, chặt chẽ.

+, Đơn từ: lớp từ hành chính…🡪 mẫu in sẵn, chỉ cần điền nội dung.

b. Mục đích giao tiếp:

- Văn bản 2: Bộc lộ cảm xúc.

- Văn bản 3: kêu gọi toàn dân kháng chiến.

- Văn bản SGK: truyền thụ kiến thức khoa học.

- Đơn từ và giấy khai sinh: Trình bày ý kiến, nguyện vọng.

c. Từ ngữ:

Văn bản (1) đề cập đến một kinh nghiệm trong cuộc sống (nhất là việc giao kết bạn bè)

Văn bản (2) nói đến thân phận của người phụ nữ trong xã hội cũ,

Văn bản (3) đề cập tới một vấn đề chính trị (kêu gọi mọi người đứng lên chống Pháp). Các vấn đề này đều được triển khai nhất quán trong từng văn bản.

Văn bản (2) và (3) có nhiều câu nhưng chúng có quan hệ ý nghĩa rất rõ ràng và được liên kết với nhau một cách chặt chẽ (bằng ý nghĩa hoặc bằng các liên từ).

d. Kết cấu:

Ở văn bản (2), mỗi cặp câu lục bát tạo thành một ý và các ý này được trình bày theo thứ tự "sự việc" (hai sự so sánh,ví von). Hai cặp câu này vừa liên kết với nhau bằng ý nghĩa, vừa liên kết với nhau bằng phép lặp từ ("thân em"). Ở văn bản (3), dấu hiệu về sự mạch lạc còn được nhận ra qua hình thức kết cấu 3 phần : Mở bài, thân bài và kết bài.

- Mở bài : Gồm phần tiêu đề và câu "Hỡi đồng bào toàn quốc!".

- Thân bài : tiếp theo đến "… thắng lợi nhất định về dân tộc ta!".

- Kết bài : Phần còn lại.

2. Nhận xét

* Ghi nhớ ( Sgk – 25 )

III. Luyện tập.

Bài 1. Trắc nghiệm:

Nối tên văn bản với các loại văn bản tương ứng:

Tên văn bản: Loại văn bản

a, Thư viết cho bạn a, VBNThuật

b, Hóa đơn điện b, VBKHọc

c, Tổng quan VHVN. c, VBBChí

d, Bánh trôi nước. d, VBCLuận

e, TNĐLập. e, VBSHoạt

g, Mục: Người tốt.. g, VBHChính

Bài 2.

Yêu cầu : đúng hình thức của một lá đơn xin nghỉ học, nội dung hợp lí, từ ngữ sử dụng đúng phong cách ngôn ngữ hành chính.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung về thể loại sử thi.

-Nêu định nghĩa thể loại sử thi dân gian Việt Nam? (kiểm tra tích hợp với bài “khái quát VHDG Việt Nam’’)

-Dựa vào “Tiểu dẫn”, hãy nêu một số điểm cơ bản của sử thi dân gian Việt Nam

-Điểm phân biệt hai loại sử thi dân gian Việt Nam?

-Hãy tóm tắt nội dung cơ bản của sử thi Đăm Săn?

? Nêu vị trí đoạn trích

Cho 1 học sinh đọc- hướng dẫn đọc diễn cảm: giọng điệu hào sảng, nhịp nhàng, âm tiết rõ nét

-Giáo viên nhận xét, điều chỉnh cho học sinh về cách đọc- Có thể đọc mẫu một đoạn ngắn.

Chú thích ở sách giáo khoa- học sinh đã phải đọc kỹ khi chuẩn bị bài- giáo viên chỉ giải thích thêm khi cần thiết.

- Phân bố cục của đoạn trích?

- HS nêu đại ý đoạn trích?

GV có thể kẻ bảng ra làm 2 phần để hs dễ theo dõi

? Phân tích hình ảnh Đăm Săn trong lúc khiêu chiến?(lời nói ,tư thế, thái độ)

-So sánh với hình ảnh Mtao Mxây?(lời nói thái độ)

(các chi tiết tiêu biểu)

Nhận xét khái quát hình ảnh Đăm Săn?

Nhận xét đặc điểm câu văn ở các chi tiết trên?( từ ngữ, hình ảnh, nhạc điệu)

? Chiến thắng của Đăm Săn mang lại những điều gì?

Kết qủa ấy có ý nghĩa gì?

? Phân tích cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ của Mtao Mxâyđể thấy được thái độ đối với cuộc chiến và người anh hùng?

? Họ đi theo ĐS có phải vì sợ chàng không?

? Thái độ của dân làng Đăm Săn đối với chàng?

HS thảo luận, trả lời.

GV chuẩn xác kiến thức.

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Thể loại

a.Khái niệm:

(Học sinh nêu kiến thức đã học ở bài trước)

-Là các tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn từ có vần, nhịp,xây dựng các hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hay nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.

b.Một số đặc điểm:

-Là thành tựu của các dân tộc thiểu số Việt Nam(chưa tìm thấy sử thi của người Kinh)

-Có hai loại : sử thi thần thoại và sử thi anh hùng

2.Tóm tắt sử thi Đăm Săn : SGK

3.Vị trí đoạn trích: (ở phần đầu tác phẩm)

-Bị Mtao Mxây lừa lúc vắng nhà,cướp phá buôn,cướp vợ Hơ Nhị

-Đăm Săn tổ chức đánh trả.

- Đoạn trích kể về cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. Đăm Săn chiến thắng, cứu được vợ và thu phục được dân làng của tù trưởng Mtao Mxây.

4. Đọc – chú thích đoạn trích

-Đọc đoạn trích (chọn đoạn giao tranh)

5. Bố cục

- Các đoạn nhỏ:

+ Tả cảnh nhà Mtao Mxây: Đăm Săn thách đấu, nói khích để Mtao MXây ra khỏi nhà.

+ Tả trận đánh giữa hai người.

+ Đăm Săn dẫn tôi tớ của mình và của Mtao Mxây về bản mở tiệc lớn, đánh chiêng ăn mừng chiến thắng.

+ Hình ảnh oai hùng, dũng mãnh của người anh hùng Đăm Săn.

=> Đại ý: Miêu tả cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. Cuối cùng, Đăm Săn đã chiến thắng, trở thành tù trưởng giàu có và hùng cường đồng thời thể hiện niềm tự hào của dân làng về người anh hùng Đămsăn

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1.Hình ảnh Đăm Săn và Mtao Mxây trong cuộc chiến

- Nguyên nhân: ĐS khiêu chiến vì MM cướp vợ của chàng.

=> Trọng danh dự cá nhân, cộng đồng; gắn bó với hạnh phúc gia đình; bộ tộc.

a.Lúc khiêu chiến:

ĐĂM SĂN: - ta thách nhà ngươi

• Xuống! Xuống!
• ta sẽ lấy cái sàn hiên…bổ đôi…
• sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi…

-> Một tư thế đàng hoàng, tự tin, chủ động, một thái độ dứt khoát, quyết liệt.

MTAO MXÂY:-ta không xuống đâu…

-ngươi không được đâm ta…

- ta sợ ngươi đâm ta…

- dáng tần ngần do dự…

-> Một thái độ do dự, thiếu tự tin, nhát sợ trước Đăm Săn

b.Lúc giao tranh:

ĐĂM SĂN: - một lần xốc tới chàng vượt một đồi tranh…

• chạy vun vút …
• múa trên cao, gió như bão
• phá tan chuồng lợn
• đâm phập-cắt đầu bêu…

MTAO MXÂY: - múa khiên: kêu lạch xạch như quả mướp khô

• bước cao, bước thấp…
• tháo chạy, tránh chuồng lợn…
• ngã lăn quay, bị chặt đầu

*Hình tượng Đăm Săn : mang vẻ đẹp dũng mãnh, kỳ vĩ, sức mạnh siêu phàm, tầm vóc thần linh- hội tụ sức mạnh cộng đồng. Đây cũng là ước mơ, khát vọng của cộng đồng có được người anh hùng chiến thắng mọi thế lực…

*Ngôn ngữ : giàu hình ảnh, từ ngữ có ấn tượng mạnh,động từ mạnh, nhịp điệu vừa cân đối vừa hào hùng.Phép trùng điệp, trùng lặp trong tổ chức câu. Phép phóng đại, so sánh ở mức độ kỳ vĩ với sức mạnh của thiên nhiên, thần linh…

2.Ý nghĩa của cuộc giao tranh và chiến thắng của Đăm Săn

*Kết quả:

- Giải thoát cho vợ (không được chú tâm miêu tả)

- Thu phục nô lệ, của cải, mở rộng đất đai

*ý nghĩa:

-Trọng danh dự, bảo vệ hạnh phúc gia đình

- Mang lại sự phồn thịnh, lớn mạnh cho cộng đồng

- Khát vọng cuộc sống bình yên

*Thái độ của cộng đồng đối với cuộc chiến và người anh hùng:

- Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ : 3 lần hỏi , 3lần đáp( một nhà, tất cả các nhà, mỗi nhà)

+ các nô lệ tự nguyện đi theo, mang theo của cải

+ tuân phục tuyệt đối với cá nhân anh hùng

-> Thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng và cộng đồng : sau cuộc chiến, họ sống trong cùng một nhóm đông hơn, giàu mạnh hơn

Lòng yêu mến, ngưỡng mộ người anh hùng, ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng- ý thức dân tộc.

- Dân làng Đăm Săn đối với chiến thắng của tù trưởng:

+Lời nghệ nhân: bà con xem…(điệp khúc)- tự hào, kiêu hãnh

+Cảnh ăn mừng tưng bừng, tiệc tùng linh đình.

- Các tù trưởng khác cũng ngưỡng mộ, chúc mừng

Niềm vui mừng ,phấn khởi, tự hào,đấy là chiến thắng của chính họ. Ca ngợi tù trưởng anh hùng của mình.

Đăm Săn

Mtao Mxây

Hiệp 1

- Khích, thách Mxây múa trước

- Bình tĩnh, thản nhiên

Múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ (chủ quan, ngạo mạn)

Hiệp 2

- Đamsan múa trước: múa khiên vừa khoẻ, vừa đẹp (vượt đồi tranh, đồi lồ ô, chạy vun vút qua phía đông, phía tây...)

- Nhai được miếng trầu của vợ -> mạnh hơn

- Hoảng hốt trốn chạy bước cao bước thấp (yếu sức)

- Chém trượt, chỉ trúng chão cột trâu

- Cầu cứu Hơ Nhị

Hiệp 3

- Đamsan múa, đuổi đánh, đâm trúng kẻ thù nhưng không thủng -> cầu cứu thần linh

- Chạy, vừa chạy vừa chống đỡ

Hiệp 4

- Được ông Trời mách kế

- Đuổi theo

- Giết chết kẻ thù

- Vùng chạy cùng đường, xin tha mạng

- Bị giết

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn HS tìm hiểu hình tượng Đăm Săn trong lễ ăn mừng chiến thắng

Tóm tắt nghi lễ và sự kiện?

? Cảm nhận vẻ đẹp của Đăm Săn trong lễ ăn mừng chiến thắng?

? Đặc điểm của văn phong sử thi ở đoạn này?

Thảo luận: sự kiện của đoạn trích là cuộc giao tranh, nhưng có miêu tả nhiều cảnh đổ máu,chết chóc không? miêu tả nhiều cảnh gì?(tả đậm nét cảnh ăn mừng chiến thắng, tả trận đánh nhưng hướng về cuộc sống thịnh vượng, no đủ, thống nhất cộng đồng).

?Qua đoạn trích, hãy nêu nhận thức của em về vẻ đẹp của nghệ thuật và tư tưởng trong đoạn trích, cũng như sử thi Đăm Săn nói chung?

HS đọc ghi nhớ SGK

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Cho học sinh làm bài luyện tập trang 36

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Gv hướng dẫn HS nghiên cứu bài học, vận dụng kiến thức liên môn giải quyết tình huống sau:

- Là một nhà lãnh đạo trong tương lai, em cần học được từ Đăm Săn những phẩm chất nào?

- HS suy nghĩ, trình bày.

- Vai trò của các sáng tác sử thi Tây Nguyên trong bối cảnh hiện nay ? Theo em cần làm gì để những giá trị tinh thần ấy được giới trẻ đón nhận, để văn hóa Tây Nguyên nói chung và giá trị VHDG không bị mai một ?

- HS thảo luận nhóm, trả lời.

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN (tiếp)

3. Cảnh ăn mừng chiến thắng

- Nghi lễ: + tế lễ thần linh

+ tổ chức ăn mừng: đánh chiêng, rượu thịt nhiều vô kể

+ mọi người chúc mừng…

Quan niệm tôn thờ thần linh, tập tục ăn mừng chiến thắng của người Ê- Đê

- Hình ảnh Đăm Săn:

+Lời hiệu triệu: ơ các con, ơ các con…,hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng…

+Lời chỉ huy, ra lệnh: hãy đánh chiêng lên, hãy đi lấy rượu…

+ Hình dáng, cơ thể: đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch, bắp chân to bằng cây xà ngang…

+Trang phục:ngực quấn một tấm mền chiến,mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ..

+Hình ảnh ăn uống, vui chơi: uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán,tóc thả trên sàn…

+Sức mạnh: nằm sấp thì gãy rầm sàn,nằm ngửa thì gãy xà dọc

-> Hình tượng Đăm Săn được miêu tả đậm nét, toàn diện,toả sáng vẻ đẹp kỳ vĩ, trong thái độ ngưỡng mộ tôn thờ của cộng đồng. Người anh hùng sử thi trở nên chói sáng là tâm điểm của cộng đồng.

- Đặc điểm nghệ thuật :những đoạn văn dài, câu dài với so sánh phóng đại trùng điệp,liệt kê trùng điệp,kiểu câu cảm thán, hô ngữ,hình ảnh hào hùng, nhịp điệu nhịp nhàng, sôi nổi…tạo nên vẻ đẹp của văn phong sử thi

- Ý nghĩa của việc mô tả đậm nét cảnh ăn mừng chiến thắng:

+Bộc lộ quan điểm về chiến tranh bộ tộc lúc bấy giờ: mở rộng cộng đồng, đồng tình với sự phát triển, lớn mạnh của cộng đồng =>Cho nên bộc lộ niềm vui say sưa ca ngợi chiến thắng,hướng về cuộc sống thịnh vượng, no đủ đoàn kết. Đó là khát vọng lớn lao cao đẹp của xã hội Ê-đê.

III. TỔNG KẾT

1. Vẻ đẹp của nghệ thuật sử thi:

-Xây dựng hình tượng anh hùng kỳ vĩ tầm vóc thần linh

- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhạc điệu, trang trọng với phép so sánh và phóng đại độc đáo

- Câu cảm thán, hô ngữ, trùng điệp, liệt kê,

=> Tạo nên một phong cảnh riêng cho Sử thi: phong cách lãng mạn hào hùng, đầy sức hấp dẫn.

2. Vẻ đẹp của nội dung tư tưởng:

- Ca ngợi người anh hùng tài năng, phẩm chất cao đẹp: trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình, thiết tha với sự phồn vinh của thị tộc

- Khát vọng cao đẹp của con người đã được khẳng định từ ngàn xưa

IV. LUYỆN TẬP : Luyện tập bài ở SGK

- Đề cao vai trò của thần linh trợ giúp con người trong buổi đầu xây dựng bờ cõi - quan niệm của người xưa.

- Cũng chính là đề cao con người có trí tuệ sức mạnh như thần linh.

Thần linh và con người gần gũi mật thiết. Đó là dấu vết của tư duy thần thoại cổ sơ.

🡪Vai trò của con người và thần linh trong cuộc chiến đầu của Đăm Săn (Trời góp ý, phút loé sáng của người anh hùng, vừa là sự thông minh, khéo léo của nhân dân chỉ vẽ cho chàng.Ông trời- sức mạnh của thần linh, vừa là trí tuệ của nhân dân. Trong cuộc chiến này có sức mạnh con người, thần linh, tâm hồn và trí tuệ người anh hùng). Tuy nhiên vai trò đó chỉ mang tính gợi ý chứ không quyết định.

*Gợi ý:

- Tinh thần trách nhiệm xây dựng cộng đồng

- Trọng danh dự biết chiến đấu chống lại các thế lực thù địch để bảo vệ danh dự cộng đồng

- Biết tập hợp sức mạnh và tinh thần đoàn kết toàn dân

- Dám đương đầu với khó khăn, thử thách, lòng dũng cảm, tinh thần hiệp nghĩa.

*Các sáng tác STTN có ý nghĩa vô cùng quan trọng:

- Phản ánh đời sống văn hóa tinh thần người Tây Nguyên

- Khẳng định những phẩm chất của người anh hùng…

* Biện pháp

- Tuyên truyền…

- Hình thức quảng bá văn hóa và giới thiệu sử thi.

- Có hình thức dạy học phù hợp tạo hứng thú với thế hệ trẻ.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

? Văn bản là gì?

? Văn bản có những đặc điểm nào?

? Theo lĩnh vực và mục đích giao tiếp, người ta chia văn bản ra làm mấy loại?

GV gọi hs lên bảng làm bài tập.

a, Phân tích tính thống nhất về chủ đề của đoạn văn.

b, Phân tích sự phát triển của chủ đề.

? Đặt nhan đề cho đoạn văn?

? Sắp xếp…?

-> hs đứng tại chỗ trình bày.

GV gọi hs lên bảng.

GV hướng dẫn Hs làm mẫu đơn từ.

Hs phải xác định vấn đề sau:

- Người viết (Hs) gửi cho thầy cô giáo viên chủ nhiệm.

- Mục đích: xin phép được nghỉ học.

- Nội dung cơ bản: Họ tên, lớp, địa chỉ, lí do, thời gian nghỉ, hứa thực hiện khi đi học trở lại.

- Quốc hiệu, tiêu đề, ngày tháng, kí tên người viết

Gv yêu cầu một vài hs đọc lá đơn xin phép nghỉ học của mình, nhận xét, định hướng hoàn thiện.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV hướng dẫn Hs phân biệt các loại văn bản.

A. Củng cố lý thuyết.

1. Khái niệm văn bản.

2. Đặc điểm của văn bản.

3. Các loại văn bản.

B. Luyện tập.

* BT1 ( 37 )

a, Đoạn văn có 1 chủ đề thống nhất:câu chốt đứng ở đầu câu được làm rõ bằng các câu tiếp theo.

b, Ý khái quát( luận điểm): “ Giữa cơ thể…qua lại với nhau”-> được làm sáng tỏ bằng 2 luận cứ:

+, Môi trường có ảnh hưởng tới mọi đặc tính của cơ thể.

+, So sánh các lá mọc trong các môi trường khác nhau.-> 4 luận chứng: lá cây đậu Hà Lan, cây mây, cây xương rồng, cây lá bỏng => làm rõ luận cứ và luận điểm.

=> Ý chung của đoạn được triển khai rất rõ ràng.

c, Nhan đề: ảnh hưởng của môi trường sống đến cơ thể.

* BT2(38 )

- 2 cách:

+, 1- 3 – 5 – 2 - 4.

+, 1- 3 – 4 – 5 -2.

- Nhan đề: giá trị nội dung bài thơ Việt Bắc.

* BT3 (38 )

- Môi trường sống kêu cứu.

Môi trường sống của loài người hiện nay đang bị hủy hoại ngày càng nghiêm trọng. Rừng đầu nguồn bị chặt phá, khai thác bừa bãi là nguyên nhân gây ra lụt, lở, hạn hán kéo dài. Các sông, suối , nguồn nước ngày càng bị cạn kiệt và bị ô nhiễm do chất thải của các khu công nghiệp, các nhà máy đổ ra… Tất cả những vấn đề đó đã ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống con người. Hơn ai hết, chúng ta chính là những người cần bảo vệ môi trường.

* BT4 (38 )

Đơn xin phép nghỉ học.

a. Người nhận: Thầy (cô) giáo chủ nhiệm và các thầy (cô) bộ môn.

- Người viết: Học trò.

b. Mục đích: Xin phép được nghỉ học trong một thời gian nhất định.

c. Nội dung: Cần nêu rõ:

- Họ và tên, lớp, trường.

- Lí do xin nghỉ học.

- Thời gian xin nghỉ.

- Lời hứa thực hiện đầy đủ các công việc học tập khi phải nghỉ học.

d. Kết cấu:- Quốc hiệu, tiêu ngữ.

- Tên đơn.

- Người nhận, đơn vị công tác của người nhận.

- Họ và tên, lớp, trường của hs.

- Lí do xin nghỉ học.

- Thời gian xin nghỉ.

- Lời hứa thực hiện đầy đủ các công việc học tập khi phải nghỉ học.

- Địa điểm, thời gian viết đơn.

- Kí tên.

- Xác nhận của phụ huynh hs.

• VB chia làm 2 nhóm:

+ VB sáng tạo: chính luận, KH, nghệ thuật, sinh hoạt, báo chí…

+ VB theo mẫu: hợp đồng, biên bản, đơn từ, hành chính.

+ VB thuộc PCNN nghệ thuật: Dùng trong lĩnh vực giao tiếp có tính nghệ thuật, để bộc lộ cảm xúc, từ ngữ thông thường, giàu hình ảnh, ca dao …

+ VB thuộc PCNN chính luận: Dùng trong lĩnh vực giao tiếp về chính trị, mang tính toàn dân, dùng từ ngữ chính trị, kết cấu mạch lạc, chặt chẽ.

+ VB thuộc PCNN khoa học: Dùng trong lĩnh vực giao tiếp khoa học, để truyền thụ kiến thức khoa học, từ ngữ khoa học, kết cấu mạch lạc, chặt chẽ.

+ VB thuộc PCNN hành chính: Dùng trong lĩnh vực giao tiếp hành chính, để trình bày ý kiến hay ghi nhận sự việc, hoạt động trong đời sống, thường theo mẫu in sẵn.

Mức độ

Chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng cao

Cộng

Làm văn

Nghị luận văn học

Kiểu bài : Văn biểu cảm

Kiểu bài văn biểu cảm .

Lựa chọn phương pháp lập luận phù hợp với kiểu bài văn biểu cảm…

-Kĩ năng: Nắm vững phương pháp làm bài nghị luận văn học kết hợp với phương pháp văn biểu cảm khi phát biểu cảm nghĩ chân thực của bản thân về đề tài :Cảm nghĩ trong những ngày đầu tiên bước vào trường trung học phổ thông Cảm xúc chân thành của bản thân người viết bài

-Nội dung :Bày tỏ cảm xúc , suy nghĩ về những ngày đầu tiên ở ngôi trường THPT, sự thay đổi về môi trường, thầy cô, ấn tượng về ngày lẽ khai trường, sự thay đổi trong sinh hoạt học tập , chuyển biến tích cực trong nhận thức của bản thân , liên tưởng đến tình cảm, niềm tin gia đình dành cho bản thân HS , ước mơ cho tương lai.

Số câu: 1

Tỉ lệ: 100%

1 câu

10 điểm = 100 %

1 câu

10 điểm

Tổng cộng

1 câu 10 điểm = 100 %

100%

Đáp án

Điểm

Đề : Cảm nghĩ những ngày đầu tiên bước vào trường THPT.

10

a. Yêu cầu về kỹ năng:

- Biết cách làm bài văn biểu cảm. Kết cấu chặt chẽ, diễn đạt lưu loát; không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.

- Bài văn biểu cảm , có đủ ba phần có hình thức và nội dung

- Xây dựng luận điểm – luận cứ rõ ràng

b. Yêu cầu về kiến thức:

Thí sinh có thể đưa ra những ý kiến riêng và trình bày theo nhiều cách lí lẽ và dẫn chứng phải hợp lí, cần làm rõ được các ý chính sau:

a. Mở bài

- Giới thiệu và nêu cảm nghĩ chung về niềm vui, niềm hạnh phúc khi được trở thành một học sinh THPT.

- Giới thiệu về ngôi trường mới và ấn tượng đầu tiên về ngôi trường .

1,0

b. Thân bài:

- Cảm xúc đầu tiên về ngôi trường

+ Khung cảnh trường (rộng rãi, khang trang, sạch sẽ, có nhiều bồn hoa, cây cảnh đẹp...).

+ Những khuôn mặt mới (thày cô, bạn bè - cảm giác xa lại nhưng lại có một sợi dây gắn bó gần gũi, vô hình).

2,0

- Những cảm nghĩ liên quan đến ngôi trường mới :

+ Cảm nghĩ về buổi chào cờ đầu tiên :

Lời thầy Hiệu trưởng (dõng dạc, nghiêm trang, đầy giục giã).

Lời phát biểu cảm nghĩ của một học sinh mới (gây ra niềm xúc động chung ra sao?).

+ Cảm nghĩ về buổi học đầu tiên : Mới đầu còn đôi chút lạ lẫm, ngượng ngùng nhưng cả lớp hòa nhập nhanh và hào hứng như lúc còn là học sinh lớp 9; buổi học qua nhanh nhưng có nhiều ấn tượng.

=>Sự thay đổi về môi trường, thầy cô, ấn tượng về ngày lẽ khai trường, sự thay đổi trong sinh hoạt học tập, chuyển biến tích cực trong nhận thức của bản thân

4,0

- Những suy nghĩ , ước mơ tương lai : liên tưởng đến tình cảm, niềm tin gia đình dành cho bản thân HS , ước mơ cho tương lai

1,0

- Ra sức trau rèn nghị lực cũng như sự bền lòng phấn đấu trong học tập và nỗ lực theo đuổi ước nguyện đẹp trong đời mình.

1,0

c. Kết bài : Những cảm xúc đọng lại từ ngôi trường mới.

- Cảm giác vui vẻ bâng khuâng

- Trong lòng dấy lên một niềm tin yêu phơi phới vào tương lai.

1,0

Lưu ý: Chỉ cho điểm tối đa khi thí sinh đạt được cả yêu cầu về kỹ năng và kiến thức.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn HS đọc hiểu khái quát:

HS đọc phần tiểu dẫn và trả lời:

- Phần tiểu dẫn SGK nêu nội dung gì?

- Nhắc lại định nghĩa truyền thuyết.

- Nêu đặc điểm chủ yếu của truyền thuyết.

- Theo em truyền thuyết có phải là lịch sử không? Chúng khác nhau ở điểm nào? (truyền thuyết là lịch sử được lý tưởng hoá)

- Nêu xuất xứ của văn bản ?

HS đọc văn bản, chú ý thể hiện đúng tính cảm, tâm trạng, thái độ của các nhân vật qua một số câu nói, cố gắng thể hiện không khí lịch sử - truyền thuyết. Giáo viên hướng dẫn HS giải nghĩa các từ khó theo chú thích chân trang. GV đặt câu hỏi:

- Trình bày bố cục văn bản? Nội dung của từng phần?

- Chủ đề của truyện là gì ?

GV hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản.

- Quá trình xây thành của An Dương Vương được miêu tả như thế nào?

- An Dương xây thành thành công nhờ vào yếu tố gì? (nhờ thần Kim Quy giúp đỡ, kiên trì, trọng nhân tài)

- Xây thành xong An Dương Vương nói gì với Rùa Vàng? Em có suy nghĩ gì về chi tiết này? (có trách nhiệm với đất nước)

- Chi tiết Rùa Vàng và nỏ thần mang ý nghĩa gì? (kì ảo hóa sự nghiệp chính nghĩa, kì ảo hóa vũ khí bí mật quốc gia)

- Sự giúp đỡ thần kì của Rùa Vàng thể hiện thái độ của tác giả dân gian đối với nhà vua như thế nào?

- Qua phân tích em nhận xét ADV là một vị vua như thế nào ?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

- Tại sao An Dương Vương lại dễ dàng chiến thắng kẻ thù xâm lược trong giai đoạn này?

I. Tìm hiểu chung

1.Thể loại và xuất xứ văn bản

a) Thể loại: Truyền thuyết:

- Định nghĩa: Là truyện kể dân gian về sự kiện có ảnh hưởng lớn lao đến lịch sử dân tộc.

- Đặc trưng: có sự kết hợp:

+ Yếu tố lịch sử

+ Yếu tố hư cấu

- Giá trị, ý nghĩa:

+ Phản ánh những vấn đề nổi bật của lịch sử dân tộc

+ Phản ánh theo quan điểm, tư tưởng tình cảm của nhân dân.

- Môi trường diễn xướng:

+ Tại các địa danh có liên quan

+ Trong các dịp sinh hoạt văn hoá (lễ hội)

🡪 Muốn hiểu rõ tác phẩm phải đặt nó trong mối quan hệ giữa lịch sử và đời sống.

b) Xuất xứ văn bản

Truyện “ An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy” được trích từ “Truyện Rùa vào cuối thế kỉ XV.

2. Bố cục: 3 đoạn:

- Đoạn 1: Từ đầu đến “Bèn xin hòa” An Dương Vương xây thành chế nỏ bảo vệ vững chắc đất nước.

- Đoạn 2: Tiếp đó đến … dẫn vua xuống biển: Cảnh nước mất nhà tan.

- Đoạn 3: Còn lại: Mượn hình ảnh ngọc trai-nước giếng để thể hiện thái độ của tác giả dân gian đối với Mị Châu.

3. Chủ đề

Miêu tả quá trình xây thành chế nỏ bảo vệ đất nước của An Dương Vương và bi kịch nước mất nhà tan. Đồng thời thể hiện thái độ tình cảm của tác giả dân gian đối với từng nhân vật.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. An Dương Vương xây thành, chế nỏ và bảo vệ đất nước

* Xây thành

- Thành đắp tới đâu lại lở tới đó.

- Lập đàn trai giới, cầu đảo bách thần.

- Lắng nghe cụ già, mời sứ Thanh Giang giúp đỡ.

🡪 có lòng kiên trì quyết tâm, có ý thức đề cao cảnh giác

* Chế nỏ

- Nhà vua băn khoăn: “Nếu có giặc ngoài thì lấy gì mà chống”

- Rùa Vàng cho vuốt làm lẫy nỏ.

🡪 được giúp đỡ vì có ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ đất nước.

*Bảo vệ đất nước: dùng nỏ thần đánh bại quân Đà.

🡺 Sự trợ giúp của thần linh: nhân dân ca ngợi nhà vua, tự hào về những thành quả và các chiến công => An Dương Vương là 1 vị vua tài trí, anh minh, sáng suốt, có trách nhiệm được thần linh và nhân dân ủng hộ.

→ Bài học: Dựng nước phải đi liền với giữ nước ( dựng nước đã khó, giữ nước lại càng khó hơn).

- An Dương Vương chiến thắng quân xâm lược do:

+ Có thành ốc kiên cố.

+ Có nỏ thần kì diệu trăm phát trăm trúng.

+ Đặc biệt là có tinh thần cảnh giác cao độ, ý thức trách nhiệm cao với đất nước.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn HS tiếp tục tìm hiểu truyện.

?Vì sao vua An Dương Vương nhanh chóng thất bại khi Triệu Đà mang quân sang xâm lược lần 2? (mất cảnh giác, chủ quan, không lo phòng thủ)

(GV phân tích: An Dương Vương cho Trọng Thủy ở rể ở Âu Lạc chính là tạo cơ hội cho Triệu Đà thực hiện mưu đồ thông qua nội gián -> sự mất cảnh giác của ADV, tạo thuận lợi cho kẻ thù tự do vào sâu lãnh thổ Việt Nam.

- Tác giả dân gian đã chọn kết cục như thế nào cho An Dương Vương?

- Liên hệ, so sánh: So sánh với hình ảnh An Dương Vương với hình ảnh Thánh Gióng ?

oThánh Gióng: bay về trời (ngẩng mặt lên mới nhìn thấy)🡪 Rực rỡ, hoành tráng vì nhân vật không mắc phải sai lầm, thất bại

oAn Dương Vương: cúi xuống sâu thẳm mới nhận ra🡪 Không rực rỡ, hoành tráng vì đã để mất nước.

🡺 Quan điểm, tình cảm của nhân dân đối với từng nhân vật.

- Qua đó, em hiểu được những tình cảm gì của nhân dân dành cho nhà vua?

- Trình bày suy nghĩ của bản thân về mối quan hệ và cách xử lí mối quan hệ giữa cá nhân và vận mệnh non sông đặt ra trong truyện?

? Sai lầm lớn nhất của Mị Châu là gì?

?Chi tiết này cho ta biết đây là cô gái như thế nào?

?Sự ngây thơ, cả tin của Mị Châu còn được thể hiện ở chi tiết nào?

?Qua đó, em có nhận định gì về nàng Mị Châu?

?Những sai lầm đã dẫn đến kết cục gì cho Mị Châu?

→GV: Định hướng:

● Nàng Mị Châu vừa đáng thương vừa đáng giận: chỉ hành động theo tình cảm chứ không theo lí trí, suy nghĩ.

● Bài thơ của Tố Hữu đã nói rõ điều đó:“Tôi kể ngày xưa chuyện Mị Châu,

Trái tim lầm chỗ để trên đầu.

Nỏ thần vô ý trao tay giặc,

Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu.”

(Tâm sự)

? Nhân dân ta đã dùng những chi tiết nào để minh oan cho nàng Mị Châu?

? Qua nhân vật Mị Châu, cha ông ta muốn nêu lên bài học gì cho các thế hệ mai sau?

?Ở phần đầu của truyện, Trọng Thủy là con người như thế nào?

? Khi nàng Mị Châu chết, Trọng Thủy có những hành động gì?

Thảo luận ý kiến về mối tình Mị Châu – Trọng Thuỷ:

- Hình ảnh ngọc trai – giếng nước có ý kiến cho rằng dùng để ca ngợi mối tình chung thủy của hai người. Ý kiến của em như thế nào?

- Nêu ý kiến của bản thân về mối quan hệ giữa tình yêu cá nhân và vận mệnh non sông qua câu chuyện và liên hệ với cuộc sống hôm nay.

GV yêu cầu HS đọc phần ghi nhớ

- Phân biệt yếu tố lịch sử và yếu tố thần kì ?

- Nghệ thuật đặc sắc của truyền thuyết ?

- Ý nghĩa của truyện ?

Hoạt động 3: Hoạt động thực hành

GV: Qua phân tích em hãy đưa ra ý kiến nào khái quát, xác đáng nhất về nhân vật Trọng Thủy ?

Hs thảo luận, trả lời.

Hoạt động 4: Hoạt động ứng dụng

GV: - Người xưa nhắn gửi bài học gì đến thế hệ trẻ qua nhân vật Mị Châu?

Hs thảo luận, trả lời.

II. Đọc - hiểu văn bản

2. Cảnh nước mất nhà tan

Nguyên nhân:

+ Nhận lời cầu hòa, gả con gái cho con trai kẻ thù

+ Cho Trọng Thủy ở rể ngay trong Loa Thành

🡪 Tỏ ra mơ hồ về bản chất ngoan cố và âm mưu thâm độc của kẻ thù.

+ Khi giặc đến chân thành: vẫn mãi lo chơi cờ, cười nhạo kẻ thù

🡪 chủ quan, ỷ lại vào vũ khí mà không lo phòng bị

🡺 Tự chuốc lấy thất bại do tự phạm nhiều sai lầm

- Nhờ tiếng thét lớn của Rùa Vàng → lời kết tội đanh thép của công lý, nhà vua tỉnh ngộ và rút gươm chém đầu con gái → hành động quyết liệt, dứt khoát, nghiêm khắc.

- Kết cục: cầm sừng tê giác rẽ nước đi xuống biển => sự bất tử của An Dương Vương.

🡪 Thể hiện lòng kính trọng, tôn thờ và biết ơn của nhân dân

- Ý nghĩa của những hư cấu nghệ thuật:

+ Thể hiện lòng kính trọng của nhân dân đối với thái độ dũng cảm, kiên quyết đặt nghĩa nước (cái chung) lên trên tình nhà (cái riêng) của An Dương Vương.

+ Là lời giải thích cho lí do mất nước nhằm xoa dịu nỗi đau mất nước của một dân tộc yêu nước nồng nàn nay lần đầu tiên bị mất nước (Nhân dân ta khẳng định dứt khoát rằng An Dương Vương và dân tộc Việt mất nước ko do kém cỏi về tài năng mà bởi kẻ thù quá nham hiểm, dùng thủ đoạn hèn hạ (lợi dụng một người con gái ngây thơ, cả tin) và vô nhân đạo (lợi dụng tình yêu nam nữ).

+ Rùa Vàng- hiện thân của trí tuệ sáng suốt, là tiếng nói phán quyết mạnh mẽ của cha ông.

🡺 Những chi tiết hư cấu thể hiện thái độ nghiêm khắc cùng bài học lịch sử: luôn luôn cảnh giác với kẻ thù, sáng suốt trong mối quan hệ riệng- chung, nước – nhà.

3. Hình ảnh ngọc trai - giếng nước:

a) Nhân vật Mị Châu

- Sai lầm lớn nhất: vô tình tiết lộ bí mật về nỏ thần cho Trọng Thủy.

🡪 ngây thơ, cả tin, mất cảnh giác

- Nghe lời chồng: rắc lông ngỗng đánh dấu, giúp kẻ thù truy đuổi theo hai cha con.

🡪 bị tình cảm làm cho lu mờ lí trí.

- Bị kết tội là giặc và bị trừng trị

🡪 phải trả giá cho sự cả tin đến mù quáng của mình.

- Được minh oan:

+ Lời nguyền trước khi chết:

“nếu có lòng phản nghịch mưu hại cha…nhục thù”🡪 minh chứng cho tấm lòng trung hiếu, giải bày cho nỗi oan bị lừa dối.

+ Hóa thân kiểu phân thân: máu biến thành ngọc trai 🡪 Sự cảm thông, bao dung của nhân dân.

🡺 Bài học lịch sử: phải đặt đúng đắn mối quan hệ giữa cái chung với cái riêng, giữa tình nhà với nợ nước.

b) Nhân vật Trọng Thủy

- Ban đầu:

+ Nghe lời vua cha thực hiện âm mưu đánh tráo nỏ thần

+ Lừa dối Mị Châu

🡪 Là tên gián điệp nguy hiểm, kẻ thù của dân tộc

- Khi Mị Châu chết:

+ Khóc lóc, ôm xác vợ về táng ở Loa Thành

+ Lao đầu xuống giếng tự tử

🡪 Tình cảm thực sự với vợ mới xuất hiện, nhưng tất cả đã quá muộn màng.

🡺 Là nạn nhân của vua cha, của chiến tranh xâm lược.

c) Hình ảnh ngọc trai – giếng nước

- Không nhằm ca ngợi kẻ thù cũng như tình yêu chung thủy

- Là sự minh oan cho tấm lòng trong sáng của Mị Châu

- Nhân dân mong muốn hóa giải tội lỗi cho Trọng Thủy

🡪 Cách ứng xử thấu tình đạt lí của nhân dân

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Cốt truyện li kì hấp dẫn.

- Xây dựng hình ảnh giàu chất tư tưởng, thẫm mĩ.

2. Nội dung

+ Cốt lõi lịch sử: xây thành, chế tạo vũ khí hiện đại, chiến thắng giặc, mất nước, bi kịch bi thảm…

+ Yếu tố hư cấu: sứ Thanh Giang, móng Rùa Vàng làm lẫy nỏ thần, sự hóa thân của các nhân vật…

🡪 sự đan xen tạo yếu tố li kì, hấp dẫn cho câu chuyện kể

- Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy là một cách giải thích nguyên nhân việc mất nước Âu Lạc.

- Nó còn đem lại những bài học quý: bài học về tinh thần cảnh giác với kẻ thù; cách xử lí đứng đắn mối quan hệ giữa cái riêng- cái chung, giữa nhà- nước, giữa cá nhân- cộng đồng, giữa tình cảm- lí trí.

- Nhận xét:

+ Trọng Thủy là nhân vật truyền thuyết với mâu thuẫn phức tạp: nghĩa vụ >< tình cảm, thủ phạm >< nạn nhân.

+ Là một tên gián điệp đội lốt con rể-kẻ thù của nhân dân Âu Lạc (thủ phạm).

+ Là nạn nhân của chính người cha đẻ đầy tham vọng xấu xa.

- Bài học:

+ Cần đặt cái chung lên trên cái riêng, đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên trên quyền lợi của cá nhân, gia đình.

+ Biết cảm xúc bằng lí trí, suy nghĩ bằng trái tim- giải quyết mối quan hệ giữa lí trí và tình cảm đúng mực.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

Gọi HS đọc VD (sgk- 44)

GV hướng dẫn hs tìm hiểu ngữ liệu theo gợi ý SGK

? Trong phần trích trên. Nhà văn Nguyên Ngọc nói về điều gì?

? Quá trình ấy diễn ra ntn?

? Qua lối kể của nhà văn em học tập được điều gì trong quá trình hình thành ý tưởng, dự kiến cốt truyện để chuẩn bị lập dàn ý cho bài văn tự sự?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

- Gọi HS đọc y/c sgk

- G hướng dẫn HS lập dàn ý cho 3 đề bài trong sgk (đề 1-2 phần lý thuyết+ BT 2(45)

G chia 3 tổ, mỗi tổ làm một đề, gọi 3 HS lên trỡnh bày bảng.

? Qua BT em hãy trình bày cách lập dàn ý cho bài văn tự sự ?

- G hướng dẫn HS phát biểu.

? Yêu cầu cụ thể của từng phần ?

GV gọi hs đọc ghi nhớ

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV hướng dẫn hs làm BT tại lớp.

A. Lý thuyết

I. Hình thành ý tưởng, dự kiến cốt truyện.

1. Khảo sát ngữ liệu( SGK- 44)

- Nhà văn Nguyên Ngọc kể về quá trình suy nghĩ, chuẩn bị để sáng tác truyện ngắn “ RXN”

+ Bắt đầu hình thành ý tưởng từ một sự việc có thật, 1 nguyên mẫu có thật ( cuộc k/nghĩa của anh Đề)

+ Đặt tên nhân vật cho có không khí của rừng núi TNguyên ( Tnú)

+ Dự kiến cốt truyện: “ bắt đầu bằng 1 khu rừng xà nu” và “ kết thúc bằng 1 cảnh rừng xà nu”

+ Hư cấu nhân vật Dít, Mai, cụ Mết

+ Xây dựng tình huống điển hình: mỗi nhân vật phải có nỗi đau riêng bức bách dữ dội.

+ Xây dựng chi tiết điển hình: Đứa con bị đánh chết tàn bạo, Mai gục xuống ngay trước mặt Tnú.

2. Kết luận chung

- Để chuẩn bị viết một bài văn tự sự cần hình thành ý tưởng, dự kiến cốt truyện.

- Tiếp theo là phải huy động trí tưởng tượng để hư cấu một số nhân vật, sự việc và đặc biệt là mối quan hệ giữa các nhân vật và các sự kiện ấy.

- Phải xây dựng được tình huống, chi tiết điển hình để câu chuyện có thể phát triển 1 cách logic và giàu kịch tính.

- Cuối cùng là việc lập dàn ý→ 3 phần: MB, TB, KB.

II. Lập dàn ý

1. Khảo sát ngữ liệu

Đề 1: Nhan đề: Ánh sáng

- MB:

+ Chị Dậu hớt hải chạy về phía làng mình trong đêm tối.

+ Chạy về tới nhà trời đó khuya, chị thấy 1 người lạ đang nói chuyện với chồng.

- TB:

+ Người khách lạ là cán bộ Việt Minh tìm đến hỏi thăm tình cảnh gia đình chị Dậu.

+ Từng bước giảng giải cho gia đình chị Dậu nghe vì sao dân mình khổ, muốn hết khổ phải làm gì? Nhân dân xung quanh vùng họ đã làm được gì? Ntn?

+ Người khách lạ ấy thỉnh thoảng ghé thăm gia đình anh Dậu, mang tin mới, khuyến khích chị Dậu.

+ Chị Dậu vận động những người xung quanh và dẫn đầu đoàn biểu tình lên huyện, phá kho thóc của Nhật chia cho dân nghèo.

- KB: Chị Dậu và bà con xóm làng chuẩn bị mừng ngày tổng khởi nghĩa.

+ Chị Dậu đón cái Tí trở về.

2. Nhận xét.

- Trước khi lập dàn ý cần suy nghĩ để chọn đề tài, xác định chủ đề của bài viết.

- Từ đề tài, chủ đề người viết phải tưởng tượng và phác ra những nét chính của cốt truyện.

- Tiếp đó phác ra 3 phần của dàn ý: MB, TB, KB.

- Dựa vào dàn ý, cần suy nghĩ tìm các yếu tố cấu thành 1 bài văn như: sự việc xảy ra, tâm trạng nhân vậy, quan hệ giữa các nhân vật, cảnh TN...

* Ghi nhớ (sgk-46)

B. Luyện tập

BT1(46) Nhan đề: Sau cơn giông.

- MB: Mạnh ngồi một mình ở nhà vỡ cậu đang bị đỡnh chỉ học tập.

- TB :

+ Mạnh nghĩ về những khuyết điểm, việc làm của mình trong những lúc yếu mềm. Đó là trốn học đi chơi lêu lổng với bạn, chuyến đi ấy chẳng mang lại kết quả gì.

+ Gần 1 tuần bỏ học, bài học không nắm được, Mạnh bị điểm xấu liên tiếp và hạnh kiểm yếu trong HK I.

+ Nhờ có sự nghiêm khắc của bố mẹ cộng với sự giúp đỡ của thầy cô, bạn bè, Mạnh đó nhận ra lỗi lầm của mình.

+ Chăm chỉ học hành, tu dưỡng mọi mặt.

+ Kết quả cuối năm Mạnh đạt HS tiên tiến.

- KB:

+ Suy nghĩ của Mạnh sau lễ phát thưởng.

+ Bạn rủ đi chơi xa, Mạnh đã từ chối khéo.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV: Có luồng ý kiến cho rằng Hơmerơ chỉ do người đời sau tưởng tượng.Tác giả là tập thể nhân dân Hi Lạp.

- Tóm tắt ngắn gọn nội dung tác phẩm?

(GV cho HS gạch chân những điểm cần lưu ý trong SGK)

? Chủ đề của sử thi Ôđixê là gì?

*GV yêu cầu HS thực hiện phương pháp phân vai hoặc đọc sáng tạo (tùy thuộc vào năng lực HS từng lớp)

(chú ý nhịp đọc chậm rãi, trang trọng trừ mấy câu nói của Têlêmác)

- Nêu bố cục của đoạn trích?

- Trình bày đại ý văn bản?

GV hướng dẫn HS Đọc – hiểu văn bản

GV yêu cầu HS thảo luận nhóm

*CHN1: Pênêlốp phải sống trong hoàn cảnh ra sao?

*CHN2: Khi nghe nhũ mẫu báo tin chồng nàng đã trở về, đã trừng trị bọn cầu hôn, thái độ Pênêlốp ra sao?

? Sự lí giải của Pênêlốp nhằm mục đích gì?

?Khi nhũ mẫu đưa bằng chứng thuyết phục, tâm trạng Pênêlốp ntn? Dẫn chứng?

CHN3: Khi thấy thái độ phân vân của mẹ, Tê – lê – mác đã trách mẹ ntn ?

(“Tê – lê – mác bèn cất lời trách mẹ gay gắt “Mẹ ơi, mẹ thật tàn nhẫn…”)

? Trước lời trách cứ của Tê – lê – mác thái độ của Pê – nê – lốp ra sao?

CHN4: NX gì về nghệ thuật thể hiện tâm trạng của nhân vật Pê – nê – lốp? Qua câu trả lời của Pênêlốp khi con trai trách cứ ta thấy thêm điều gì trong tính cách của nàng? (khôn ngoan, thận trọng của một người đã trải qua nhiều thử thách)

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV: Yêu cầu HS thực hành luyện tập thông qua trả lời các câu hỏi.

Câu hỏi: Có thể so sánh giữa cách miêu tả tâm lí nhân vật giữa sử thi Đam Săn của Việt Nam và sử thi cổ điển Ô-đi-xê của Hi Lạp qua hai đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây và đoạn trích Uy-lít-xơ trở về để thấy được sự giống nhau và khác nhau về bút pháp sử thi giữa hai tác phẩm, hai truyền thống văn học, qua đó nắm được những đặc điểm tiêu biểu của bút pháp sử thi.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Gv hướng dẫn HS nghiên cứu bài học, vận dụng kiến thức trả lời câu hỏi:

Từ nhân vật Pê nê lôp, hãy cho biết điểm giống nhau nào trong phẩm chất người phụ nữ Việt Nam và Hy Lạp. Hãy rút ra bài học cho mình sau khi đọc xong văn bản?

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Hômerơ là nhà thơ mù người Hi Lạp sống vào khoảng thế kỉ IX – VIII (trước CN).

- Sinh trưởng trong một gia đình nghèo bên dòng sông Mêlet

→ tập hợp tất cả những thần thoại và truyền thuyết để hoàn thành 2 bộ sử thi Iliát và Ôđixê.

2. Tác phẩm

- Tóm tắt: (SGK 47).

- Chủ đề: miêu tả quá trình chinh phục thiên nhiên và biển cả, đồng thời miêu tả cuộc đấu tranh bảo vệ hạnh phúc gia đình của người Hi Lạp cổ đại.

3. Đoạn trích

- Vị trí: thuộc khúc ca XXIII.

- Bố cục: gồm hai đoạn:

+ Đoạn 1: Từ đầu.... “kém gan dạ”🡪 Tâm trạng của Pênêlốp khi nghe tin chồng trở về, và khi gặp chồng.

+ Đoạn 2: Phần còn lại🡪 Thử thách và sum họp của hai người.

. Cảnh gia đình đoàn tụ sau 20 năm xa cách.

🡺 Ý nghĩa: Thể hiện tâm trạng của Pê-nê-lốp trước tác động của nhũ mẫu, Têlêmac và trong cuộc đấu trí với Uy-lit-xơ

II. Đọc- hiểu văn bản

1. Tâm trạng Pênêlôp

a. Hoàn cảnh Pênêlốp

+ Chờ đợi chồng 20 năm đằng đẵng.

+ Nàng bị 108 bọn cầu hôn thúc bách tái giá, buộc phải ra điều kiện thi bắn cung để đối phó với chúng.

b. Tâm trạng Pênêlốp khi nhũ mẫu báo tin

+ Không tin:

* Thời gian đã 20 năm, chàng đã chết

* chuyển sang thần bí hóa câu chuyện “đây là 1 vị thần đã giết bọn cầu hôn danh tiếng, một vị thần bất bình vì sự láo xược bất kham và những hành động nhuốc nhơ của chúng

→ sự lí giải của lí trí để trấn an nhũ mẫu, cũng là để tự trấn an mình.

+ Khi nhũ mẫu đưa bằng chứng thuyết phục: vết sẹo ở chân→ “rất đổi phân vân”, “không biết nên đứng xa hay lại gần ôm lấy đầu, cầm lấy tay ngươì mà hôn”

=> Tâm trạng mâu thuẫn: vừa hi vọng, vừa sợ thất vọng.

c. Trước tác động của con trai

- Kinh ngạc quá đỗi, đến mức không nói nên lời.

- Tin chắc cha mẹ sẽ nhận ra nhau dễ dàng vì cha mẹ có những dấu hiệu riêng.

→ Không mổ xẻ tâm lý nhân vật mà đưa ra dáng điệu, cử chỉ, 1 cách ứng xử hay xây dựng những đối thoại giữa các nhân vật → Lập luận chất phác đơn sơ nhưng rất hồn nhiên của người Hi Lạp cổ đại

⇒ Pê – nê – lốp là một người trí tuệ, thông minh, tỉnh táo, thận trọng, biết kìm nén tình cảm và thủy chung.

Gợi ý:

 - Giống nhau :

+ Dùng cái bên ngoài hay trực tiếp diễn tả từ bên trong tâm lí nhân vật ? Ví dụ ?

+ Có sử dụng lối miêu tả cụ thể, tỉ mỉ, chi tiết không ? Những đặc điểm miêu tả được lí tưởng hoá như thế nào ? Ví dụ ?

- Khác nhau :

+ Những chi tiết dùng để diễn tả tâm lí nhân vật trong trích đoạn sử thi Đam Săn có gì khác so với những chi tiết dùng để diễn tả tâm lí nhân vật trong trích đoạn sử thi Ô-đi-xê ?

 + Chất dân gian trong sử dụng hình ảnh, ngôn ngữ ở trích đoạn Đam Săn khác như thế nào cách sử dụng hình ảnh, ngôn ngữ trau chuốt, trang trọng, cao nhã trong trích đoạn Ô-đi-xê ?

Gợi ý:

- Điểm giống nhau: Sự chung thủy, bền bỉ

- Phẩm chất cần học tập:

+ Chung thủy

+ Nhẫn nại, thận trọng, bản lĩnh

+ Khôn ngoan

+ Giàu yêu thương

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV: - Khi bước xuống lầu, đối diện với người hành khất, tâm trạng của Pê-nê-lốp ntn?

GV: Thấy thái độ lạnh lùng của mẹ, thái độ của Tê-lê-mác biểu hiện ntn?

Điều đó cho thấy chàng là người ntn?

GV: - Trước lời trách móc của con trai, Pê-nê-lốp bày tỏ tâm trạng, suy nghĩ gì?

GV: - Thái độ của Uy-lít-xơ trước cách cư xử lạ lùng của người vợ và sự nóng nảy của người con trai?

GV: - Sau khi tắm xong, dáng hình Uy-lít xơ thay đổi hẳn nhưng vẫn bị nghi ngờ. Chàng đã tỏ thái độ gì trong câu nói với Pê-nê-lốp và nhũ mẫu?

GV: - Tâm trạng và cách xử trí của Pê-nê-lốp trước những lời trách móc của Uy-lít-xơ? Cách đưa ra thử thách về bí mật chiếc giường cưới của Pê-nê-lốp ntn?

Gv khắc sâu: Pê-nê-lốp thận trọng, tỉnh táo, khôn ngoan hướng theo câu nói có vẻ giận dỗi, trách móc của Uy-lít-xơ để đưa ra lệnh dịch chuyển chiếc giường cưới kỉ niệm riêng ẩn chứa bí mật rất riêng của hai người. Nếu ko phải là Uy-lít-xơ thì ko biết được bí mật ⭢ Nàng sẽ nhận rõ chân tướng của vị khách.

GV: Nếu là Uy-lít-xơ nhưng cũng có thể chàng đã quên bí mật đó vì đã 20 năm xa cách hoặc đã cố quên do thay lòng đổi dạ⭢ Nàng sẽ biết được tình cảm thực của chàng đối với mình.

GV:- Những phản ứng của Uy-lít-xơ khi nghe Pê-nê-lốp sai nhũ mẫu dịch chuyển chiếc giường cưới chứa bí mật riêng tư của họ?

GV: - Nghe những lời nói của Uy-lít-xơ rõ ràng về bí mật của chiếc giường cưới, thái độ của Pê-nê-lốp thay đổi ra sao? Qua đây, có thể nối nàng quá tàn nhẫn hay ko?

GV: - Để miêu tả niềm hạnh phúc, vui sướng tột cùng của Pê-nê-lốp, tác giả đã dùng biện pháp nghệ thuật nào trong câu văn dài cuối đoạn trích?

GV: - Trước sự xúc động mãnh liệt của Pê-nê-lốp khi nàng nhận ra mình, tâm trạng của Uy-lit-xơ ntn?

GV: - Em hãy nhận xét khái quát về vẻ đẹp của Pê-nê-lốp cũng như của người phụ nữ Hi Lạp cổ đại qua đoạn trích?

GV: - Qua đoạn trích này, em nhận thấy những vẻ đẹp nào của nhân vật Uy-lít-xơ?

GV:- Giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích?

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV: Từ kiến thức đã học yêu cầu HS vận dụng.

Câu hỏi

1. Diễn lại một vài cảnh trong trích đoạn

- HS thảo luận nhóm thực hiện

2. Thử nhập vai Uy-lít-xơ (hoặc Pê –nê- lốp) để kể lại câu chuyện.

II. Đọc hiểu văn bản (tiếp)

2. Cuộc gặp gỡ - đoàn tụ

Bước 1: Gặp mặt.

- Tâm trạng của Pê-nê-lốp khi bước xuống lầu:

+ Rất đỗi “phân vân”, lúng túng tìm cách ứng xử.

+ Dò xét, suy nghĩ, tính toán mông lung nhưng cũng ko giấu được sự bàng hoàng, xúc động(...nàng đến trước mặt Uy-lít-xơ, dưới ánh lửa hồng, dựa vào bức tường đối diện... ngồi lặng thinh trên ghế hồi lâu, lòng sửng sốt, khi thì đăm đăm âu yếm nhìn chồng, khi lại ko nhận ra chồng dưới bộ quần áo rách mướp).

- Thái độ của Tê-lê-mác: trách mẹ gay gắt ⭢ sự nóng nảy, bộc trực của một chàng trai trẻ rất thương yêu cha mẹ.

- Trước lời trách móc của con trai, Pê-nê-lốp:

+ Giải thích cho con hiểu tâm trạng “kinh ngạc”, phân vân, xúc động nhưng vẫn hết sức tỉnh táo của mình⭢ hành động giữ khoảng cách với Uy-lít-xơ.

+ Nói với con nhưng lại hướng tới Uy-lít-xơ ⭢ ngầm đưa ra thử thách (Nếu quả thực... ko ai biết hết) ⭢ khôn ngoan, thận trọng.

- Tác giả dùng 3 lần từ “thận trọng” để khắc họa đặc điểm con người của Pê-nê-lốp ⭢ định ngữ thể hiện vẻ đẹp trong phẩm chất nhân vật. Đây cũng là biện pháp nghệ thuật thường dùng của thể loại sử thi.

- Thái độ của Uy-lít-xơ trước cách cư xử lạ lùng của người vợ và sự nóng nảy của người con trai: nhẫn nại mỉm cười.

⭢ thấu hiểu Pê-nê-lốp.

Bởi nếu khẳng định mình là Uy-lít-xơ, chồng nàng Pê-nê-lốp, người mà nàng chờ đợi mỏi mòn bấy lâu trong khi chàng đang trong bộ dạng hành khất tiều tụy và hơn nữa Pê-nê-lốp vốn thận trọng, khôn ngoan sẽ ko tin lời chàng.

⭢ Chàng đồng tình chấp nhận thử thách của người vợ và tin vào trí tuệ của mình.

Bước 2: Đấu trí.

- Sau khi tắm, trở lại đúng dáng hình của mình, “đẹp như một vị thần” nhưng vẫn bị Pê-nê-lốp nghi ngờ⭢ thái độ của Uy-lít-xơ:

+ Hờn dỗi, trách móc Pê-nê-lốp (Hẳn...xứ sở).

+ Thanh minh cho lòng chung thuỷ của mình (Thôi,...nay) ⭢ Tạo cớ cho Pê-nê-lốp đưa ra thử thách.

- Tâm trạng và cách xử trí của Pê-nê-lốp trước những lời trách móc của Uy-lít-xơ:

+ Thận trọng, tỉnh táo.

+ Khéo léo đưa ra thử thách về bí mật của chiếc giường cưới một cách như là tình cờ, rất tự nhiên, hợp lí.

⭢ Mục đích:- Xác định rõ chân tướng của vị khách.

- Nếu là Uy-lít-xơ thực thì nàng sẽ biết được tình cảm thực của chàng đối với mình giờ ntn.

- Những phản ứng của Uy-lít-xơ khi nghe Pê-nê-lốp sai nhũ mẫu dịch chuyển chiếc giường cưới chứa bí mật riêng tư :

+ Giật mình, chột dạ, sợ Pê-nê-lốp đã thay lòng đổi dạ nếu như chiếc giường đã bị dịch chuyển.

+ Nói rõ bí mật của chiếc giường ⭢ giải đáp thử thách của Pê-nê-lốp và chứng tỏ lòng chung thủy của mình.

Bước 3: Đoàn tụ

- Khi Uy-lít-xơ nói rõ bí mật về chiếc giường cưới ⭢ Pê-nê-lốp hoàn toàn tin đó chính thực là Uy-lít-xơ, chồng nàng, người yêu thươngvà thuỷ chung với nàng ⭢ thái độ của nàng hoàn toàn thay đổi:

+ Xúc động cực điểm (Nàng bèn chạy ngay lại, nước mắt chan hoà, ôm lấy cổ chồng, hôn lên trán chồng).

+ Cầu xin Uy-lít-xơ tha thứ.

+ Giải thích nguyên nhân của thái độ lạnh lùng, thận trọng đưa ra thử thách của mình (Nàng tin vào trí tuệ của Uy-lít-xơ và lo sợ bị lừa dối).

+ Oán trách thần linh gây nên sự mất mát lớn của 2 người (Ôi! Thần linh...đầu bạc.)

+ Khẳng định Uy-lít-xơ đã thuyết phục được sự hoài nghi, cảnh giác thường trực của nàng bằng việc chàng đã hóa giải được phép thử bí mật của chiếc giường cưới.

+ Bộc lộ niềm vui sướng, hạnh phúc tột cùng.

⭢ Pê-nê-lốp ko hề vô cảm, tàn nhẫn mà sự thận trọng, hoài nghi của nàng cho thấy tính chất phức tạp của thời đại- những nguy hiểm luôn rình rập, đe dọa họ.

- Phép so sánh có đuôi dài (so sánh mở rộng)- cả vế A (cái so sánh) và vế B (cái được so sánh) đều là những câu dài.

⭢ Tác giả lấy cái mừng rỡ của những người thủy thủ bị đắm thuyền may mắn sống sót khi được đặt chân lên đất liền với niềm vui, niềm hạnh phúc khi Pê-nê-lốp nhận ra Uy-lít-xơ, chồng nàng, đã thực sự trở về ⭢ diễn tả niềm hạnh phúc vô bờ như được hồi sinh của nàng.

- Khi hiểu rõ tình cảm của Pê-nê-lốp, trước sự xúc động mãnh liệt của nàng, Uy-lít-xơ “khóc dầm dề”. Đó là nước mắt của sự cảm động, niềm vui, niềm hạnh phúc.

🢡Vẻ đẹp của nhân vật Pê-nê-lốp: Thông minh, nghị lực, thận trọng và khôn ngoan, thủy chung, kiên trinh bảo vệ phẩm giá của mình và hạnh phúc gia đình.

🢡 Vẻ đẹp của nhân vật Uy-lít-xơ: Cao quý, nhẫn nại, thông minh, thủy chung và hết lòng vì vợ con.

III. Tổng kết

1. Nội dung:

- Đề cao vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ của con người Hi Lạp thời cổ đại.

- Khẳng định giá trị hạnh phúc gia đình khi người Hi Lạp chuyển từ chế độ thị tộc sang chế độ chiếm hữu nô lệ, hôn nhân một vợ một chồng.

2. Nghệ thuật:

- Cách kể chậm rãi, tỉ mỉ (lối trì hoãn sử thi).

- Sử dụng đối thoại để khắc hoạ nội tâm.

- So sánh mở rộng.

- Dùng định ngữ khẳng định vẻ đẹp của nhân vật

Gợi ý :

1. Dựa theo đoạn trích, có thể tự biểu diễn cảnh Uy-lít-xơ trở về. Để tổ chức được một buổi biểu diễn, mỗi lớp cần chọn ra một số bạn có năng khiếu kịch, tổ chức phân vai, học lời thoại... Để tập luyện và biểu diễn được dễ dàng cần có sự cố vấn của thày cô, cũng cần rút bớt những phần rườm rà trong lời thoại có như vậy, mục đích của buổi biểu diễn mới thành công.

2. Chú ý khi nhập vai Uy-lít-xơ, phải thay đổi các từ ngữ xưng hô, thay một số lời thoại trực tiếp của Uy-lít-xơ thành lời kể gián tiếp của mình (trong vai nhân vật).

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

? GV yêu cầu hsinh nhắc lại đề.

? Xác định yêu cầu của đề?

? Lập dàn ý ?

Dựa vào phần trên yêu cầu hsinh tự nhận xét ưu - nhược điểm bài viết của mình.

GV nhận xét chung về ưu nhược điểm bài viết của HS .

Tổ chức sửa chữa lỗi bài viết

* GV nêu lên các lỗi mà HS thường gặp.

* GV hướng dẫn HS trao đổi để nhận thức lỗi và hướng sửa chữa, khắc phục.

* Ví dụ một số bài viết :

- Hình thức bài viết chưa đẹp, chữ xấu :

+ 10A2 : Dương, Huy, Chung, Tùng…

+ 10A3 : Đạt, Quỳnh, Minh, Kiên, Huy…

+10A8 : Vịnh, Hoàng, Tùng, Tú…

- Sai chính tả :

Cảm súc, bước trân, tôi xẽ, cảnh vật gia sao, bồn trồn, lỗ lực học tập, vui xướng, khó quyên, nối sống…

- Dùng từ sai :

Ngôi trường lộng lẫy, thầy cô ghê gớm, tôi ra dáng là một nam nhân THPT thực sự, luật lệ của trường và luật lệ của lớp học, ngôi trường bao la rộng lớn…

- Bài viết kể lể, không đúng kiểu bài văn biểu cảm

+ 10A2 : Công, Nga, Ngọc Anh, Ngân…

+ 10A3 : Hiếu, Tiến, Trường, Giang…

+10A8 : Cương, Đạt, Hà, Lan…

- Hiểu sai :

+ 10A2 : Phạm Quân (Hai chữ Đồng Đậu nghe thật êm tai, nó gợi cho ta cái cảm giác kì lạ khó diễn tả gì đó. Đồng có nghĩa là cùng, đậu có nghĩa là đỗ. Như vậy đồng đậu có nghĩa là cùng đỗ. Ý nó muốn nói là cổng trường luôn đón chờ mỗi học sinh chúng ta…)

- Diễn đạt mang tính chất như văn nói.

Tôi làm sao có thể quên nó được cơ chứ…

GV: Đọc những bài viết khá giỏi của học sinh -> tuyên dương + hsinh học tập.

+ 10A2 : Vân Thanh

+ 10A3 : Vân Anh

+ 10A8 : Hải, Hương

Hsinh xem bài, sửa chữa lỗi.

GV tổng kết kết quả bài viết của học sinh.

I. Đề bài và đáp án biểu điểm

Giáo án tiết 10.

Đề bài:

Phát biểu cảm nghĩ của anh (chị) về những ngày đầu tiên bước chân vào trường THPT.

* Phân tích đề:

1. Kiểu bài:

Phát biểu cảm nghĩ (văn biểu cảm)

2. Nội dung:

- Giới thiệu được những cảm xúc về mái trường, thầy cô và bạn bè mới.

- Cảm xúc về ngày khai giảng và những buổi học đầu tiên.

3. Phạm vi dẫn chứng, tư liệu:

- Kiến thức văn học.

- Kiến thức thực tế.

4. Các phương thức biểu đạt

- Biểu cảm (phương thức chính).

- Miêu tả.

- Tự sự.

- Nghị luận.

* Lập dàn ý:

1. Mở bài:

Giới thiệu được đề tài và gây được hứng thú cho người đọc.

2. Thân bài:
- Nêu cảm xúc về ngôi trường mới, lớp học và bạn bè, thầy cô.

- Niềm vui trong ngày tựu trường, khai giảng

- Những giờ học đầu tiên và một kỉ niệm đáng nhớ đem lại bài học sâu sắc

3. Kết bài:

Thâu tóm được tinh thần và nội dung cơ bản của bài làm đồng thời lưu lại những cảm xúc và suy nghĩ nơi người đọc.

II. Nhận xét chung

1. Ưu điểm.

• Một số hsinh đã cố gắng làm bài
• Một số em bố cục bài viết rõ ràng, hành văn lưu loát, cảm xúc sâu sắc, chân thành, trình bày sạch đẹp.

1. Nhược điểm.

• Còn lúng túng trong triển khai, đáp ứng chưa tốt yêu cầu của đề:
• Cảm xúc còn mờ nhạt, hời hợt:

- Bố cục chưa rõ ràng, hành văn còn vụng :

- Viết sai chính tả.

- Diễn đạt mang tính chất như văn nói.

III. Chữa lỗi.

1.Lỗi hình thức

• Chữ xấu, đặc biệt ở học sinh nam, chữ nghiêng về bên trái. Viết tắt. Tên riêng không viết hoa (đồng đậu).
• Sai chính tả : ch-tr, s-x, l-n, ngh-ng, r-d-gi….
• Lỗi viết câu sai ngữ pháp : không có chủ ngữ

- Lỗi hành văn lủng củng, dùng lối văn nói (Tôi làm sao có thể quên nó được cơ chứ).

- Bố cục bài viết chưa rõ ràng, hình thức trình bày chưa đẹp. Phần thân bài chỉ có 1 đoạn văn.

- Thiếu ý, thiếu trọng tâm, ý không rõ, sắp xếp ý không hợp lí.

- Sự kết hợp các phương thức biểu đạt chưa hài hòa, thiên về kể lể.

2. Lỗi nội dung

- Bài viết chưa thể hiện rõ cảm xúc cá nhân, kể nhiều.

- Bài sao chép trên mạng, giống nhau.

- Nội dung sơ sài, không có điểm nhấn ấn tượng.

IV. Bài viết tiêu biểu

- Bài viết tốt (7-8 điểm):

+ 10A2 : Chiến, Hà, Phương, Thanh…

+ 10A3 : Đạt, Khải, Phượng, Tuyết, Vân Anh…

+ 10A8 : Ngọc Ánh, Dung, Huyền, Phượng, Trâm…

- Bài viết đạt yêu cầu (5-6 điểm):

+ 10A2 : Ngọc Anh, Bảo, Nam, Tùng…

+ 10A3 : Việt Anh, Cường, Quỳnh, Tiến…

+ 10A8 : Bình, Hạnh, Liên, Tú, Hiếu….

- Bài viết yếu, kém (dưới 5):

+ 10A2 : Chung

+ 10A8 : Ngọc Anh, Vịnh

V. Tổng kết kết quả

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn HS tìm hiểu phần tiều dẫn.

- GV gọi HS đọc phần tiểu dẫn, dựa vào đó trả lời câu hỏi:

?GV:Nêu quá trình hình thành sử thi Ramayana?

- Tóm tắt tác phẩm?

- Vài nét về giá trị tác phẩm?

Đọc văn bản: chú ý giọng đọc:

Cho HS xác định bố cục đoạn trích?

- Nêu đại ý đoạn trích?

GV hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản.

Tìm hiểu diễn biến tâm trạng Rama

CH: Ra-ma và Xi-ta gặp nhau trong hoàn cảnh cụ thể như thế nào? Hoàn cảnh này có tác động đến hành động và lời nói nhân vật như thế nào? (“nhưng vì sợ tai tiếng, chàng bèn nói với nàng…”)

- Theo lời tuyên bố của Rama chàng giao tranh với quỷ vương vì động cơ gì? (Lưu ý trong sử thi Rama luôn khẳng định động cơ và sức mạnh chiến đấu: bổn phận + tình yêu. GV gợi ý cho HS động cơ ở lời tuyên bố trong đoạn trích, những từ ngữ được lặp lại nhiều lần)

- Vì sao Rama lại ruồng bỏ Xita? (ghen tuông. Đức vua với bổn phận danh dự)

CH: Em có nhận xét gì về lời buộc tội của Ra-ma? (lời buộc tội này hoàn toàn không biểu hiện đúng tất cả tình cảm và ý nghĩ của chàng)

- Em có nhận xét gì về ngôn ngữ của Rama khi buộc tội Xita?

- Cách xưng hô của Rama đối với Xita khiến ta cảm nhận được điều gì?

- Rama đã dùng lời lẽ như thế nào xúc phạm đến Xita? Dẫn chứng: 3 lần nói Xita trong tay quỷ vương .

- Thái độ của Rama khi Xita bước lên giàn hỏa thiêu? ( Lưu ý: Rama là thần nhưng cũng mang nhiều đặc điểm con người…)

- Đứng trước xung đột ngặt nghèo: tình yêu và bổn phận, Rama đã chọn giải pháp nào? Em có đồng ý không? Vì sao?

Tìm hiểu diễn biến tâm trạng Xita:

- Trước lời lẽ buộc tội Rama, Xita thể hiện tâm trạng và thái độ như thế nào? Dẫn chứng? (Cho HS tìm dẫn chứng)

+ Cuối cùng Xita chọn cách giải quyết như thế nào? Tại sao nàng lại chọn cách giải quyết đó? (chỉ có cái chết mới chứng minh được sự trong sạch của nàng)

+ Ý nghĩa thần lửa A Nhi trong đời sống tinh thần nhân dân Ấn Độ? (quan trọng trong đời sống người An Độ, lửa có mặt ở khắp nơi, trong hôn lễ cô dâu và chú rể đi quanh lửa thiêng 7 vòng để thần lửa Anhi minh chứng cho sự chung thuỷ của họ)

+ Xita và người con gái Nam Xương có gì gần gũi và khác biệt? (cùng bị chồng nghi ngờ, Rama ruồng rẫy vợ vì danh dự của vì vua, Trương sinh ruồng bỏ vợ vì ghen tuông tầm thường)

+ Xita là người phụ nữ như thế nào? Nguồn gốc Xita?

- Nêu vai trò của cộng động trong sử thi Ấn Độ?

- Nhận xét thái độ cộng đồng đối với cuộc hội ngộ giữa Rama và Xita.

GV hướng dẫn HS tổng kết bài học.

- Giá trị nghệ thuật?

- Giá trị nội dung?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV: Yêu cầu HS thực hành luyện tập thông qua trả lời các câu hỏi.

- GV yêu cầu Hs so sánh sử thi Ramayana với sử thi Ô đi xê và sử thi Đăm săn?

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Diễn lại một vài cảnh trong trích đoạn.

HS thảo luận nhóm, thực hiện.

I. Tìm hiểu chung

1.Tác phẩm và xuất xứ đoạn trích:

a) Tác phẩm

- Ramayana được hình thành khoảng TK III TCN. Sau đó được Vanmiki hoàn thiện cả về nội dung và hình thức nghệ thuật.

- Ramaya na gồm 24.000 câu thơ đôi.

- Tóm tắt tác phẩm (SGK).

- Giá trị tác phẩm: Là kiệt tác đầu tiên của thi ca Ấn Độ, tồn tại vững bền và cứu vớt nhân dân Ấn khỏi tội lỗi.

b) Xuất xứ đoạn trích:

Đoạn trích“Rama buộc tội” thuộc chương 79, khúc ca VI của sử thi Ramayana.

2. Bố cục: 2 phần:

+ “Từ đầu …….. được lâu” → Cơn giận dữ và diễn biến tâm trạng của Rama.

+ Phần còn lại → tự khẳng định và diễn biến tâm trạng của Xita.

3. Đại ý:

Miêu tả diễn biến tâm trạng của hoàng tử Rama và Xita, sau khi Rama đã giải cứu Xita.

II. Đọc – hiểu văn bản:

1. Diễn biến tâm trạng của Rama.

- Không gian: cộng đồng.

⇨ Ra-ma đứng trong tư cách kép:

+ Tư cách 1 người chồng

+ Tư cách 1 vị anh hùng, 1 đức vua

- Động cơ chiến đấu: Danh dự người anh hùng bị xúc phạm và tình chồng vợ, khao khát đoàn tụ gia đình.

- Rama vẫn ruồng bỏ vợ, phủ nhận tình cảm vợ chồng vì danh dự của một vị vua.

- Ra-ma buộc tội:

+ Yêu thương xót xa người vợ.

+ Giữ bổn phận gương mẫu của một đức vua

- Ngôn ngữ : không thăng bằng, không chín chắn, bối rối, thiếu rành mạch, lúng túng →Mâu thuẫn tâm trạng.

- Cách xưng hô: “Ta”, “ Phu nhân cao quý”

→ Sự xa cách về quan hệ, sự chia li trong tâm hồn.

- Lời lẽ thô bạo ( Nàng có thể để tâm đến Lắcmana, Bharata…Viphisana cũng được)

- Khi Xita chuẩn bị bước lên giàn hỏa thiêu :

+ “Nom chàng khủng khiếp như thần chết vậy”

+ Ra-ma vẫn ngồi, mắt dán xuống đất.

+ Kiên quyết hi sinh tình yêu.

+ Chịu thử thách dữ dội

→ Rama chọn bổn phận danh dự của người anh hùng, đức vua mẫu mực.

2. Diễn biến tâm trạng Xita:

- Ngạc nhiên sững sờ, xấu hổ trước mọi người.

- Đau khổ không thể nào kìm chế “đau đớn đến nghẹt thở, như một dây leo bị vòi voi vụt nát…”

- Thanh minh: lấy lại tự chủ, lời nói dịu dàng, rõ ràng thấu tình đạt lý.

- Bình thản bước vào giàn hỏa thiêu

⇒ Người phụ nữ có phẩm chất cao đẹp sẵn sàng lấy cái chết để chứng minh cho tình yêu và đức hạnh.

3. Vai trò của cộng đồng:

- Cộng đồng chứng kiến cuộc hội ngộ.

- Qua ánh mắt đám đông, tiếng khóc phụ nữ, loài quỷ Raksaxa, loài khỉ Vanara.

→ Thái độ cộng đồng:

+ Nghiêm nghị theo dõi, thầm trách Rama

+ Đau lòng khi Xita nhảy vào lửa.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật.

- Tạo dựng tình huống kịch tính , hấp dẫn.

- Miêu tả tâm lí nvật tinh tế, sâu sắc.

- Lời văn linh hoạt( kể, tả, đối thoại)

2. Nội dung.

- XD hình tượng người anh hùng gần gũi với đời thường, trọng danh dự( sẵn sàng hi sinh tyêu để bvệ danh dự)

- XD htượng người phụ nữ lí tưởng mạnh mẽ: sẵn sàng hi sinh mạng sống để cminh tyêu và đức hạnh của mình.

Gợi ý:

- Sử thi Đăm Săn chú trọng vào hành động nhân vật, mọi diễn biến câu chuyện đều xoay quanh mục đích hòa hợp thống nhất cộng đồng, ít chú ý đến tâm lý nhân vật;

- Sử thi Ô đi xê lại chú trọng nhiều vào diễn biến tâm lý nhân vật, đặc biệt chú trọng đến lời nói có cánh của nhân vật để làm bộc lộ tính cách; sử thi Ramayana kết hợp miêu tả thiên nhiên và nội tâm nhân vật sâu sắc.

Dựa theo đoạn trích, có thể tự biểu diễn 1 cảnh. Để tổ chức được một buổi biểu diễn, mỗi lớp cần chọn ra một số bạn có năng khiếu kịch, tổ chức phân vai, học lời thoại... Để tập luyện và biểu diễn được dễ dàng cần có sự cố vấn của thày cô, cũng cần rút bớt những phần rườm rà trong lời thoại có như vậy, mục đích của buổi biểu diễn mới thành công.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Mức độ

Chủ đề

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng cao

Cộng

Đọc hiểu

Ghi lại câu văn nêu khái quát chủ đề của đoạn trích.

Giải thích quan điểm của tác giả.

Viết một đoạn văn 5-7 dòng nêu 02 tác dụng của việc đọc sách.

Số câu

Số điểm

Tỉ lệ

0,5

5%

0,5

5%

1,0

10%

1

2,0

20%

Làm văn

Kiểu bài tự sự

(Đề mở)

Kiểu bài văn tự sự . Có kết hợp miêu tả và biểu cảm.

Biết sử dụng chất liệu trong những văn bản văn học để làm bài văn tự sự.

Kĩ năng: Nắm vững phương pháp làm bài văn tự sự. Tích hợp kiến thức đã học để viết bài văn tự sự theo cốt truyện đã có hoặc tự xây dựng kết hợp với miêu tả, biểu cảm.Biết điều chỉnh dung lượng của bài viết.

Số câu

Số điểm

Tỉ lệ

1,0

10%

1,0

10%

6,0

60%

1

8,0

80%

Tổng số câu

Tổng số điểm

Tỉ lệ

1,5

15%

0,5

5%

2,0

20%

6,0

60%

2

10,0

100%

Câu

Đáp án

Điểm

Câu 1(2đ)

a. Câu văn nêu khái quát chủ đề của văn bản: Song sách vẫn luôn cần thiết, không thể thiếu trong cuộc sống phẳng hiện nay.

0,5

b. Tác giả cho rằng “cuộc sống hiện nay dường như “cái đạo” đọc sách cũng dần phôi pha” vì ở thời đại công nghệ số, con người chỉ cần gõ bàn phím máy tính hoặc điện thoại di động đã có thể tiếp cận thông tin ở nhiều phương diện của đời sống, tại bất cứ nơi đâu, trong bất kì thời gian nào, nên việc đọc sách đã dần trở nên phôi pha.

0,5

c. - Yêu cầu hình thức: Viết đúng hình thức đoạn văn, quy định về số dòng, các câu văn liên kết chặt chẽ với nhau làm nổi bật chủ đề chung.

- Yêu cầu nội dung: thí sinh có thể trình bày tự do, sáng tạo nhưng phải phù hợp với yêu cầu của đề bài: Nêu ít nhất 02 tác dụng của việc đọc sách.

0,25

0,75

Câu 2(8đ)

a. Yêu cầu về kỹ năng:

- Biết cách làm bài văn tự sự . Kết cấu chặt chẽ, diễn đạt rõ ràng; không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.

- Bài văn có đủ ba phần, có hình thức và nội dung.

- Xây dựng luận điểm – luận cứ - luận chứng rõ ràng.

b. Yêu cầu về kiến thức:

Học sinh có thể đưa ra những ý kiến riêng và trình bày theo nhiều cách nhưng phải hợp lí. Dưới đây là những gợi ý :

1. Mở bài:

- Sau khi chôn cất Mị Châu, Trọng Thủy ngày đêm ân hận, tự giày vò bản thân.

- Một hôm, khi đi tắm, Trọng Thủy tưởng như thấy Mị Châu ở dưới giếng nên đã lao đầu xuống giếng mà chết.

1,0

2. Thân bài:

a. Hành trình tìm gặp Mị Châu của Trọng Thủy:

- Dưới âm phủ:

+ Thành khẩn hối hận, cam tâm chịu mọi hình phạt đau đớn.

+ Mong được đặc ân xuống thủy cung gặp lại Mị Châu.

+ Được Diêm Vương chấp nhận.

- Xuống thủy cung:

+ Cảnh vật thiên nhiên: san hô, muôn loài tôm cá, ngọc trai,...lung linh đẹp đẽ, qúy giá.

+ Cảnh lâu đài tráng lệ, quân lính trang nghiêm- nơi Mị Châu ở.

⭢ Trọng Thủy cầu xin quân lính cho được gặp nàng.

b. Cuộc gặp gỡ của Mị Châu và Trọng Thủy:

- Cách 1:

+ Mị Châu nặng lời phê phán, đoạn tuyệt với Trọng Thủy.

+ Trọng Thủy bày tỏ sự hối hận muộn màng, cầu xin nàng tha thứ nhưng vẫn không lay chuyển được nàng.

+ Lâu đài tan biến, hồn Trọng Thủy bơ phờ, mờ dần, tan trong dòng nước xanh.

3,0

3,0

- Cách 2:

+ Hai người tỏ ý ân hận về những sai lầm của mình.

+ Cùng nhau cố quên quá khứ, hướng đến cuộc sống yên bình, không vướng bận chuyện trần gian.

- Cách 3:

+ Mị Châu phân tích rõ mọi lẽ đúng sai.

+ Trọng Thủy tỏ ý ân hận, muốn nối lại duyên xưa.

+ Tuy còn tình yêu nhưng Mị Châu không chấp nhận, muốn đem tình “cầm sắt đổi ra cầm kì”

3. Kết bài:

Nêu cảm nghĩ của mình theo các cách kết thúc trên.

1,0

Lưu ý:

- Chỉ cho điểm tối đa khi thí sinh đạt được cả yêu cầu về kỹ năng và kiến thức.

- HS có thể trình bày theo những kết cấu khác nhau và có những cảm nhận riêng của mình miễn là đáp ứng được yêu cầu đề.

- Khuyến khích thêm điểm cho những bài là có năng lực cảm thụ văn chương, có sáng tạo.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn hs tìm hiểu phần tiểu dẫn.

Tìm hiểu thể loại truyện cổ tích

? GV: Nêu khái niệm, phân loại, đặc trưng, nội dung của truyện cổ tích ?

HS nhóm 1:

HS: trả lời.

GV: Truyện cổ tích Tấm Cám được phổ biến ở nhiều dân tộc trên thế giới. Theo thống kê của nữ sĩ người Anh trên thế giới có 564 kiểu truyện Tấm Cám. Ở Việt Nam có 30 kiểu truyện Tấm Cám

+ GV: HD HS tiếp cận cận văn bản bằng cách kể chuyện và diễn xuất ( đóng vai) Chú ý: giọng kể chuyện chậm rãi, biểu cảm, phù hợp tính cách các nhân vật.

HS nhóm 2:

GV: Truyện cổ tích Tấm Cám có thể chia mấy phần? Tóm tắt nội dung mỗi phần? Chủ đề của truyện là gì:

HS: trả lời

GV hướng dẫn hs tìm hiểu văn bản

? GV: Truyện gồm có những nhân vật nào? Giữa các nhân vật có mâu thuẫn – xung đột gì?

HS: trả lời.

GV: Mâu thuẫn, xung đột giữa Tấm với Cám và mụ gì ghẻ -có thể phân thành mấy chặng?

HS: trả lời.

GV: Tóm tắt các sự việc chính trong từng chặng?

HS: trả lời.

GV: Ở chặng 1, em thấy nhân vật Tấm được giới thiệu với thân phận và phẩm chất ntn?

HS: trả lời.

? Phản ứng của Tấm trước những âm mưu, việc làm độc ác của mẹ con Cám?

HS: trả lời.

? GV: Bản chất của mẹ con Cám?

HS: trả lời

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Lập bảng tóm tắt các sự việc (SV) và chi tiết thể hiện diễn biến của mâu thuẫn - xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

- GV nêu vấn đề, yêu cầu các nhóm thảo luận và trình bày :

Hãy viết 1 đoạn văn với chủ đề: Những con người bất hạnh quanh ta.

- Yêu cầu: Trình bày bằng kĩ thuật sơ đồ tư duy (SĐTD) hoặc khăn trải bàn.

I. Tìm hiểu chung:

1. Thể loại

- Khái niệm: SGK/18

- Phân loại:

+ Truyện cổ tích thần kì

+ Truyện cổ tích sinh hoạt

+ Truyện cổ tích loài vật.

- Đặc trưng truyện cổ tích thần kỳ:

+ Có sự tham gia của các yếu tố thần kì.

+ Đối tượng: Con người nhỏ bé trong xã hội.

+ Kết cấu phổ biến: Nhân vật chính trải qua hoạn nạn cuối cùng được hưởng hạnh phúc thoả nguyện mơ ước .

- Nội dung: Thể hiện mâu thuẫn, xung đột trong gia đình, ngoài xã hội; cuộc đấu tranh giữa thiện – ác, tốt – xấu; đề cao cái thiện phê phán cái ác; thể hiện mơ ước thiện chiến thắng ác, xã hội công bằng hạnh phúc. Kết thúc: có hậu.

2. Văn bản

- Thể loại: Truyện cổ tích thần kì.

→ Được phổ biến ở nhiều dân tộc khác nhau trên thế giới.

- Tóm tắt văn bản:

- Bố cục

+ P1: Cuộc đời và số phận bất hạnh của Tấm, nhưng Tấm luôn được giúp đỡ.

+ P2: Hạnh phúc đến với Tấm.

+ P3: Cuộc đấu tranh không khoan nhượng qua những kiếp hồi sinh của Tấm để giành lại hạnh phúc.

- Chủ đề: phản ánh số phận của cô gái mồ côi bất hạnh với ước mơ chiến thắng cái ác để giành và giữ hạnh phúc.

II. Đọc – hiểu văn bản

1. Nhân vật và mâu thuẫn - xung đột chủ yếu

- Trong quan hệ gia đình: mâu thuẫn gia đình

Tấm >< Cám (hai chị em cùng cha khác mẹ) ->Mâu thuẫn Tấm - Cám là chủ yếu, xuyên suốt toàn truyện, liên tục và ngày càng căng thẳng, quyết liệt.

Tấm >< Dì ghẻ (Con chồng và dì ghẻ)

-> Mâu thuẫn dì ghẻ - con chồng chỉ đóng vai trò bổ sung, phụ trợ.

- Trong quan hệ xã hội:

-> Mâu thuẫn vì quyền lợi xã hội.

2. Diễn biến của mâu thuẫn- xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám

Chặng 1: Từ thân phận khổ đau trở thành hoàng hậu.

- Thân phận:

+ Mồ côi, ở với dì ghẻ cay nghiệt.

+ Bị bóc lột sức lao động, cướp công vật chất

+ Bị đày đọa về tinh thần.

🡪 Thân phận bất hạnh, đáng thương, bị cướp đoạt từ công sức lao động đến những khát khao nhỏ bé.

- Phản ứng của Tấm trước những âm mưu, việc làm độc ác của mẹ con Cám: khóc.

🡪 Đó là phản ứng tự nhiên của một con người yếu đuối, thụ động vì bất lực trước những trớ trêu của phận mình.

- Bản chất của mẹ con Cám: độc ác, nhẫn tâm hành hạ Tấm.

Lập bảng tóm tắt các sự việc và chi tiết thể hiện diễn biến của mâu thuẫn- xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám theo mẫu.

Yêu cầu sản phẩm :

- Trình bày bằng kĩ thuật Sơ đồ tư duy (SĐTD), trên khổ giấy A0 (hoặc bảng)

- Phương tiện: Giấy A0, bút dạ, bút – sáp màu hoặc phấn-bảng.

- Hình thức: Sáng tạo, sinh động, rõ ràng, không trình bày nhiều chữ.

- Nội dung : hợp lí, thực tế, thuyết phục.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới GV hd hs tìm hiểu văn bản.

Nhóm 4: Mâu thuẫn- xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám phát triển ntn ở chặng này ?

Nhóm 5: Tấm trải qua những hình thức hóa thân nào? Thái độ, hành động của Tấm ntn khi ở trong những hình thức hóa thân? So sánh với các phản ứng của cô trong chặng 1?

? Sau mỗi lần Tấm bị giết, em có thấy tác giả dân gian miêu tả tiếng khóc của Tấm như trước ko? Bốn lần hóa thân của Tấm nói lên điều biến đổi gì trong tính cách, sức sống của nhân vật

Nhóm 6: Vai trò của các yếu tố thần kì (chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi, quả thị) trong quá trình biến hóa của Tấm?

? Nếu đôi giày là vật trao duyên thì cái gì là vật nối duyên? Vì sao?

? Trước những hành động độc ác của Cám, vua đều ko nói gì. Em có suy nghĩ gì về nhân vật này?

Gv nêu vấn đề để HS tranh luận: Đánh giá việc Tấm trả thù mẹ con Cám, có hai luồng ý kiến:

+ Đồng tình với cách trả thù của Tấm, cho như thế là hợp lí, đích đáng.

+ Ko đồng tình, cho rằng cách trả thù như thế trái với bản chất hiền hậu của Tấm, làm giảm vẻ đẹp của nhân vật khiến Tấm trở nên hẹp hòi, tàn nhẫn (ko như kết thúc truyện Thạch Sanh).

- ý kiến của em ?

GV hd hs tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

- Đánh giá về giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện cổ tích Tấm Cám?

Yêu cầu HS đọc và học phần ghi nhớ (sgk)

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

- GV nêu vấn đề, yêu cầu các nhóm thảo luận và trình bày.

Hãy viết 1 đoạn văn với chủ đề: Thiện và ác

- Yêu cầu: Trình bày bằng kĩ thuật SĐTD hoặc khăn trải bàn.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

- Tìm những dị bản khác và các môtip khác của truyện Tấm Cám

- Theo em, cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác trong xã hội ngày nay còn không? Hãy lấy các VD minh họa?

II. Đọc – hiểu văn bản

2. Diễn biến của mâu thuẫn - xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám

Chặng 2: Cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc

- Mâu thuẫn: Tấm- Cám và dì ghẻ ngày càng gay gắt, quyết liệt hơn, phát triển thành mâu thuẫn mang tính quan hệ xã hội, mâu thuãn một mất một còn giữa thiện >< ác.

+ Mẹ con Cám: Tìm đủ mọi cách độc ác hòng tiêu diệt Tấm, chiếm ngôi hoàng hậu, hưởng vinh hoa phú quý.

- Cuộc đấu tranh ko khoan nhượng để giành lại hạnh phúc: Tấm: 4 lần bị giết ⭢ 4 lần hóa thân.

-> Từ một cô gái yếu đuối, thụ động, chỉ biết khóc khi gặp khó khăn, bị đày đọa, Tấm đã trở nên mạnh mẽ, quyết liệt hơn, luôn tìm cách báo hiệu sự có mặt của mình trong các hình thức hóa thân, tuyên chiến với kẻ thù, ko chịu chết một cách oan ức trong im lặng.

Bốn lần bị giết, Tấm đều tìm cách hoá thân sang kiếp khác và đấu tranh quyết liệt với kẻ thù, tìm cách rủa mắng, tố cáo tội ác giết chị, cướp chồng của Cám.

🡪Tấm có một sức sống mãnh liệt.

*Vai trò của yếu tố thần kì:

+ Làm cho cốt truyện phát triển sinh động.

+ Là những vật Tấm gửi linh hồn để trở về đấu tranh quyết liệt, triệt để với cái ác giành lại hạnh phúc.

+ Sức sống mãnh liệt, sự trỗi dậy mạnh mẽ của nhân vật.

+ Thể hiện quan niệm luân hồi của đạo Phật nhào nặn qua lí tưởng, thể hiện ước mơ công lí, tinh thần lạc quan, tin tưởng vào lẽ tất thắng của cái thiện của nhân dân lao động.

- Đôi giày ⭢ vật trao duyên.

- Vật nối duyên: miếng trầu têm cánh phượng.

⭢ Sự khéo léo, đảm đang của người vợ hiền.

⭢ Là hình ảnh quen thuộc trong đời sống văn hóa, gắn với phong tục hôn nhân của người Việt: nhận trầu ăn trầu là giao ước kết đôi.

- Ông vua: Trước những hành động độc ác của Cám, vua đều ko nói gì⭢ hoàn toàn như người ngoài cuộc.

⭢ Vua hiền lành và xa vời như ông Bụt.

Chặng 3: Trả thù - trừng trị kẻ thù độc ác, giành lại hạnh phúc trọn vẹn nơi trần thế.

Việc trả thù quyết liệt của Tấm:

+ Phù hợp với quá trình chuyển biến tính cách nhân vật: từ yếu đuối, thụ động chấp nhận đã trở nên mạnh mẽ, quyết liệt hơn, kiên cường đấu tranh đến cùng cho hạnh phúc của mình.

+ Thể hiện quan niệm về thiện- ác, ước mơ công lí, tinh thần lạc quan, tin tưởng vào lẽ tất thắng của chính nghĩa, của cái thiện của nhân dân.

III. Tổng kết

1. Nội dung

- Sự biến hoá của Tấm đã thể hiện sức sống, sức trỗi dậy mãnh liệt của con ngưòi trước sự vùi dập của kẻ ác. Đó là sức mạnh của cái thiện thắng cái ác qua cuộc đấu tranh ko khoan nhượng.

- Mâu thuẫn và xung đột trong truyện phản ánh mâu thuẫn và xung dột trong gia đình phụ quyền thời cổ, mâu thuẫn xã hội thiện- ác.

2. Nghệ thuật

- Các yếu tố thần kì khiến câu chuyện li kì, hấp dẫn.

- Khắc họa sự chuyển biến tính cách của nhân vật Tấm từ yếu đuối, thụ động đến kiên quyết đấu tranh giành lại sự sống và hạnh phúc của mình.

HS trình bày theo các cách khác nhau nhưng phải hợp lí, thuyết phục, hợp với chuẩn mực đạo đức.

HS thảo luận, trình bày theo các cách khác nhau nhưng phải hợp lí, thuyết phục, phù hợp với chuẩn mực đạo đức.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy cho biết thế nào là miêu tả?

HS: dùng chi tiết hình anh, giúp người đọc, người nghe hình dung ra được đặc điểm nổi bật của sự vật, sự việc, con người, phong cảnh làm cho đối tượng như hiện ra trước mắt.

GV: thế nào là biểu cảm?

HS: trực tiếp hoặc gián tiếp bày tỏ tư tưởng tình cảm, cảm xúc, thái độ và sự đánh giá của người viết đối với một đối tượng nào đó.

GV: lấy đoạn văn miêu tả ngoại hình của Chí Phèo:

GV: theo em có gì giống và khác nhau?

HS: - giống nhau: cách thức tiến hành

- khác nhau: mục đích

GV: người ta căn cứ vào đâu để đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự?

HS trả lời GV chốt lại

GV: gọi HS đọc đoạn văn. Tìm những yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn?

HS: tìm và đưa ra các chi tiết cụ thể

GV: vai trò của các yếu tố miêu tả và biểu cảm đó?

HS: - yếu tố miêu tả: mang lại không gian yên tĩnh, chỉ nghe tiếng cỏ, tiếng suối, tiếng côn trùng, chỉ có 2 người

- yếu tố biểu cảm: nổi rõ vẻ bâng khuâng, xao xuyến của chàng trai trước cô chủ, nhưng anh ta vẫn giữ được mình.

-> tăng thêm vẻ đẹp hồn nhiên của nhân vật và lòng người.

GV: Chọn điền từ (quan sát, liên tưởng, tưởng tượng) vào ô trống?

HS: a. Liên tưởng

b. Quan sát

c. Tưởng tượng

GV: cho HS đọc lại toàn bộ các khái niệm.

GV: ta cần phải làm gì để làm tốt việc miêu tả trong văn tự sự?

HS trả lời GV chốt lại

GV: đoạn I.4

- Phải quan sát để nhận ra trong đêm tiếng suối nghe rõ hơn

- Tưởng tượng: cô bé nom như một chú mục đồng.

- Liên tưởng: cuộc hình thành thầm lặng.

GV: đó là những căn cứ nào?

HS: trả lời GV ghi bảng (chọn lọc)

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Hướng dẫn học sinh làm các bài tập luyện tập SGK

GV đưa đoạn văn miêu tả tiếng chửi của Chí Phèo và 1 số ngữ liệu

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV chia nhóm: Hãy viết đoạn văn về chủ đề sau (trong đó có sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm)

1. Một kỉ niệm buồn của em

2. Một kỉ niệm vui của em

3. Người có ảnh hưởng sâu sắc nhất đến em

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

1. Khái niệm

a. Miêu tả

b. Biểu cảm

c. Bài tập

2. Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự và miêu tả - biểu cảm trong văn miêu tả và biểu cảm.

- Miêu tả:

+ Giống: cách thức tiến hành

+ Khác: miêu tả trong tự sự thì không có chi tiết cụ thể mà chỉ là miêu tả khái quát sự vật, sự việc nhằm tào ra sức hấp dẫn.

- Biểu cảm:

+ Giống: cách thức

+ Khác: trong văn tự sự nó chỉ là cảm xúc xen vào trước những sự việc chi tiết có tác động mạnh mẽ về tư tưởng, tình cảm với người tiếp nhận

3. Căn cứ đánh giá hiệu quả.

- Căn cứ vào sự hấp dẫn qua hình ảnh miêu tả để liên tưởng tới yếu tố bất ngờ của truyện

- Căn cứ vào sự truyền cảm mạnh mẽ qua cách trực tiếp hoặc gián tiếp bày tỏ tư tưởng tình cảm của tác giả.

II. Quan sát, liên tưởng đối với việc miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự.

1. Khái niệm

2. Cách thức để làm tốt việc miêu tả trong văn tự sự.

- Phải quan sát: nhận ra đối tượng miêu tả

- Phải liên tưởng, tưởng tượng để có cảm xúc

3. Những căn cứ để nảy sinh yếu tố biểu cảm.

- Quan sát chăm chú, kĩ càng, tinh tế.

- Sự vận động liên tưởng, tưởng tượng và hồi ức.

- Những sự vật, sự việc khách quan đã hoặc đang lay động trái tim người kể.

III. Luyện tập.

BT 1 ( 76)

b, +, Miêu tả - đôi bím tóc nhỏ xíu.

• Trời đang thu
• Những chiếc lá…. thô kệch

+, Biểu cảm: - Nếu như ….mà thôi.

• chỉ cần 1 ….run rẩy.

-> Người đọc cảm thấy như đang tận mắt chứng kiến 1 bức tranh tuyệt đẹp về mùa thu vàng/vùng rừng núi phương bắc xa xôi – > thấy yêu c/sống.

- BT1a, BT2 (76) – về nhà

HS xác định:

- Nhân vật chính

- Sự việc chính

- Yếu tố miêu tả và biểu cảm.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn hs tìm hiểu chung về thể loại truyện cười

Cho hs tìm hiểu khái niệm và đặc trưng của truyện cười

+ GV: Nhắc lại khái niệm về thể loại truyện cười?

+ GV: Em đã được học những câu chuyện cười nào? Đặc trưng của truyện cười?

+ GV: Có mấy loại truyện cười?

+ GV: Nói thêm:

o Truyện khôi hài: đối tượng cười là nội bộ nhân dân, mức độ phê phán chưa đến mức gay gắt, quyết liệt.

o Truyện trào phúng: nhằm vào những đối tượng xấu, những kẻ ác, mức độ phê phán gay gắt và quyết liệt

Cho hs tìm hiểu chung về văn bản

+ GV: Hai văn bản này thuộc thể loại truyện cười nào?

+ GV: Truyện cười những loại người nào?

+ GV: Thử nêu bố cục chung cho hai câu chuyện?

: Hd hs tìm hiểu truyện “Tam đại con gà”.

GV: Truyện này có những nhân vật nào? Nhân vật nào là nhân vật chính?

GV: Tình huống mâu thuẫn đầu tiên trong truyện là tình huống nào?

GV: Qua chi tiết này em có nhận xét gì về nhân vật thầy đồ?

GV: Khi học trò hỏi gấp, thầy đồ đã có cách xử lí như thế nào?

GV: Qua chi tiết đó, em có nhận xét thêm gì về nhân vật này?

GV:

Thầy đồ sĩ diện, giấu dốt:

o Không dám tự nhận mình không biết chữ đó trước mặt học trò

o Đã dốt mà lại còn đi dạy trẻ

GV: Thầy đồ đã tìm đến đâu để biết cách đọc chữ ấy?

GV: Chi tiết này cho ta biết đây là người như thế nào?

GV: Ông chủ nhà đã có phản ứng như thế nào khi thầy đồ dạy như vậy?

GV: Lời trách của ông chủ nhà cho thầy đồ biết điều gì?

GV: Lúc đó, thầy đồ có suy nghĩ như thế nào? Suy nghĩ này cho ta biết điều gì?

+ GV: Thầy đồ đã giải quyết tình huống trớ trêu này như thế nào?

+ GV: Truyện muốn phê phán những gì?

GV Hd hs tìm hiểu truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày”.

+ GV: Mở đầu truyện, tác giả dân gian đã giới thiệu cho ta biết điều gì?

+ GV: Theo em, cách giới thiệu này có tác dụng gì cho câu chuyện kể?

+ GV: Buổi xử kiện diễn ra như thế nào?

+ GV: Em có nhận xét gì về cách xử kiện của viên lí trưởng?

+ GV: Cách xử kiện như vậy đã gây phản ứng gì?

+ GV: Lời nói và hành động của Cải có những ý nghĩa gì?

+ GV: Viên lí trưởng đã có cách xử lí như thế nào trước hành động và phản ứng của nhân vật Cải?

+ GV: Phân tích ý nghĩa những cử chỉ của viên lí trưởng?

+ GV: Phân tích ý nghĩa câu trả lời của viên lí trưởng?

+ GV: Tiếng cười mà tác giả dân gian muốn phê phán trong cách xử kiện này là gì?

+ GV: Trong câu chuyện này, tác giả dân gian muốn phê phán cụ thể những ai và phê phán điều gì ?

+ GV: Qua hai câu chuyện trên, em hãy rút ra kết luận về đặc điểm nghệ thuật truyện cười dân gian?

GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ (sgk).

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

1. Xác định chủ đề của truyện ?

2. Hãy kể lại một câu chuyện cười cùng chủ đề mà em biết?

3. Đặc trưng thể loại qua truyện cười đã học

HS: các nhóm thảo luận, 1 thành viên đại diện trả lời

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Từ 2 truyện cười trên, em có suy nghĩ như thế nào về sự nguy hiểm của “Cái dốt” trong XH hiện nay ?

I. Tìm hiểu chung:

1. Thể loại

- Khái niệm: SGK trang 18

- Đặc trưng:

+ yếu tố gây cười: những mâu thuẫn trái tự nhiên

+ kết cấu: vào truyện tự nhiên, kết truyện bất ngờ, ít nhân vật, ngắn gọn

- Phân loại:

Truyện khôi hài: nhằm mục đích giải trí, mua vui ít nhiều có tính giáo dục.

Truyện trào phúng: mục đích châm biếm, đả kích

2. Văn bản

- Thể loại: truyện trào phúng.

- Cười những người có tật xấu, tham lam.

- Bố cục:

+ Mở truyện: giới thiệu mâu thuẫn

+ Thân truyện: dẫn dắt để tạo tiếng cười

+ Kết truyện: câu cuối cùng, bật ra tiếng cười

II. Đọc – hiểu văn bản:

1. Truyện “Tam đại con gà”:

a. Mâu thuẫn trái tự nhiên ở nhân vật thầy đồ

* Tình huống 1: dạy học trò đọc chữ

- Gặp chữ “kê” trong sách Tam thiên tự mà không biết là chữ gì?

🡪 Dốt đến mức một chữ trong sách vỡ lòng cũng không biết

- Khi học trò hỏi gấp: thầy nói liều “Dủ dỉ là con dù dì”

🡪 Liều lĩnh, sĩ diện giấu dốt

- Thầy cũng khôn, sợ sai bảo học trò đọc khẽ

🡪 Sợ người khác biết cái sai của mình

- Muốn biết đúng sai: Tìm đến thổ công, xin ba đài âm dương, được cả ba, đắc ý bệ vệ ngồi lên giường bảo trẻ đọc to

🡪 Dốt nhưng tự cho là giỏi, cái dốt đã khuếch đại và nâng lên

*Tình huống 2: Đối mặt với ông chủ nhà hay chữ:

- Khi ông chủ nhà nghe đọc sai nên trách thầy đồ

🡪 vô tình thầy biết đó là chữ “kê”

- Suy nghĩ của thầy: “Mình đã dốt mà thổ công nhà nó cũng dốt nữa”

🡪 Tự nhận thức sự dốt nát của mình

- Tiếp tục chống chế để giấu dốt: Muốn dạy đến Tam đại con gà, giải thích: “Dủ dỉ là con dù dì, dù dì là chị con công, con công là ông con gà”

🡪 giải thích vô lí: gỡ bí một cách liều lĩnh để giấu dốt

=> Mâu thuẫn trái tự nhiên: dốt >< giấu dốt và càng che đậy thì bản chất càng lộ tẩy

=> Phê phán thói giấu dốt. Truyện ngầm ý khuyên răn mọi người không nên giấu dốt, hãy mạnh dạn học hỏi không ngừng

*Tiểu kết

Nghệ thuật

- Truyện ngắn gọn, kết cấu chặt chẽ, chỉ xoay quanh một mâu thuẫn gây cười là dốt - giấu dốt, mọi chi tiết đều hướng vào mục đích gây cười.

- Cách vào truyện tự nhiên, cách kết thúc truyện rất bất ngờ.

- Thủ pháp "nhân vật tự bộc lộ" : cái dốt của nhân vật tự hiện ra, tăng dần theo mạch phát triển của truyện cho đến đỉnh điểm là lúc kết thúc.

- Ngôn ngữ truyện giản dị nhưng rất tinh, nhất là ở phần kết, sử dụng yếu tố vần điệu để tăng tính bất ngờ và yếu tố gây cười.

Nội dung

Không chỉ nhằm vào một con người cụ thể, truyện Tam đại con gà còn phê phán thói dốt hay nói chữ, dốt học làm sang, dốt lại bảo thủ, qua đó nhắn nhủ đến mọi người phải luôn học hỏi, không nên che giấu cái dốt của mình.

2. Truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày”:

a. Giới thiệu:

- Nhân vật lí trưởn: nổi tiếng xử kiện giỏi.

- Hành động: nhận tiền đút lót của Cải và Ngô

🡪 Tạo mâu thuẫn cho câu chuyện.

b. Khi xử kiện:

- Lí trưởng tuyên bố: Ngô thắng kiện, đánh Cải 10 roi

🡪 cách xử kiện: không cần điều tra, phân tích mà kết án ngay

- Cải phản ứng:

“ Cải vội xoè năm ngón tay … lẽ phải về con mà”

🡪 Lời nói đầy và động tác đầy ẩn ý, gây cười: 5 ngón tay = 5 đồng = lẽ phải

- Cử chỉ và hành động của lí trưởng:

“Cũng xoè năm ngón tay … tay mặt”

🡪 Ý nghĩa:

+ 10 ngón tay = 10 đồng đã nhận của ngô (gấp đôi của Cải) = gấp đôi lẽ phải

+ Lẽ phải đã bị che lấp

- Lời nói:

“Tao biết mày phải, nhưng nó phải bằng hai mày!”

🡪 Lối chơi chữ: “phải”

+ Chỉ cái đúng, người đúng

+ Số tiền cần phải có

🡺 Tiếng cười bật ra: lẽ phải được đo bằng tiền.

c. Ý nghĩa phê phán của truyện:

- Phê phán lối xử kiện bằng tiền của quan lại.

- Ngầm khuyên mọi người hãy sống hoà thuận để tránh lâm vào cảnh kiện tụng.

- Tạo tình huống gây cười : thầy lí xử kiện "giỏi có tiếng". Cải lót năm đồng và yên tâm là mình thắng. Nhưng Cải bất ngờ vì bị thua kiện, phải đến phút cuối mới biết Ngô lót tiền cho thầy lí nhiều gấp hai lần mình.

- Xây dựng được những cử chỉ và hành động gây cười như trong kịch câm, mang nhiều nghĩa.

- Kết hợp cử chỉ gây cười và lời nói gây cười, giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ cử chỉ.

- Chơi chữ : phải là từ chỉ tính chất được dùng kết hợp với từ chỉ số lượng tạo sự vô lí (trong xử kiện) nhưng lại hợp lí (trong quan hệ thực tế giữa các nhân vật).

c) Ý nghĩa văn bản

Truyện Nhưng nó phải bằng hai mày vạch trần bản chất tham nhũng của hàng ngũ quan lại xưa.

III. Tổng kết.

1. Nghệ thuật.

- Xây dựng những yếu tố mâu thuẫn bất ngờ, phi lôgích => tạo tiếng cười.

- Sử dụng cử chỉ, hành động, hthức chơi chữ..

2. Nội dung.

- Phê phán cái xấu, cái đáng cười=> trí thông minh , tinh thần lạc quan và tinh thần đấu tranh của nhân dân lao động.

HS dựa vào nội dung bài học, trả lời câu hỏi.

HS thảo luận, trả lời hợp lí, thuyết phục, phù hợp chuẩn mực đạo đức.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung

Gv gọi nhóm HS đã chuẩn bị bài ở nhà :

Câu hỏi: Hãy trình bày những nét chính về thể loại ca dao?

- Tác giả sgk dựa trên tiêu chí gì để phân chia ca dao thành các loại ntn?

- Nêu các đặc sắc cơ bản về nghệ thuật của ca dao?

- Thể thơ phổ biến của ca dao là những thể thơ nào? Nêu ví dụ?

- GV gọi HS các nhóm khác nhận xét, GV chốt ý.

* Gv lưu ý hs phân biệt ca dao - dân ca:

+ Ca dao là lời của dân ca.

+ Dân ca là những sáng tác kết hợp lời (ca dao) và nhạc. Nói đến dân ca phải nói đến môi trường và hình thức diễn xướng (dân ca quan họ Bắc Ninh, hát ví, hát dặm Nghệ Tĩnh,...)

+ Các thể thơ tiêu biểu

- Lục bát:

“Anh đi anh nhớ quê nhà …”

- Lục bát biến thể:

“Nước chảy liu riu lục bình trôi líu ríu,

Anh thấy em nhỏ xíu anh thương”

- Thể vãn ba:

“Tháng giêng tháng hai tháng ba tháng bốn tháng khốn tháng nạn

…

- Thể vãn bốn:

“Khăn thương nhớ ai …”

- Hướng dẫn đọc:

- Các bài ca dao than thân: giọng xót xa, thông cảm.

- Các bài ca dao yêu thương tình nghĩa: giọng tha thiết, sâu lắng.

- Xác định chủ đề của các bài ca dao?

GV hd hs đọc – hiểu văn bản ca dao than thân.

- GV chia nhóm cho HS:

Câu hỏi nhóm 1: Nêu nhận xét về âm điệu của bài ca dao có gì đặc biệt? Chủ thể lời than là ai? Cách mở đầu ntn?

Câu hỏi nhóm 2:

- Tìm 1 số câu ca dao có cùng mô - típ mở đầu bằng “Thân em...”? Từ đó cho em hiểu gì về đối tượng được nhắc đến trong bài ca dao?

- Câu hỏi nhóm 3: Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài ca dao? Phân tích ý nghĩa biểu cảm của hình ảnh: tấm lụa đào.

• HS thảo luận, trình bày bằng SĐTD
• GV gọi các nhóm nhận xét, tiểu kết.

GV bình: Lẽ thường cuộc sống tương xứng dành cho người con gái có nhan sắc và phẩm hạnh tốt đẹp là cuộc sống hạnh phúc, bình yên.

Nhưng ở đây thân phận của cô chỉ được coi như“tấm lụa đào phất phơ giữa chợ”, như 1 món hàng giữa chợ đời.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV tổ chức trò chơi ”Tiếp sức”

- GV chia lớp ra làm 3 nhóm và nêu vấn đề: Hãy chép lại những bài ca dao bắt đầu bằng Thân em hoặc Thân em như...

- Luật chơi: Mỗi nhóm cử 1 thành viên lên bảng, ngay sau khi thành viên thứ nhất viết hết những câu mình nhớ thì thành viên thứ 2 tiếp tục. Đội thắng sẽ là đội có số bài CD nhiều nhất và đúng nhất (Có thể sử dụng giấy A0 tại chỗ bằng kĩ thuật khăn trải bàn).

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

- Hãy sáng tạo ca dao theo cách của em, bắt đầu bằng “Thân em” hoặc “Thân em như”

VD: Thân em như hạt mưa rào...; Thân em như giếng giữa đàng...; Thân em như miếng cau khô...; Thân em như cái chổi đầu hè...;...

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Thể loại

* Khái niệm

Là lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm diễn tả đời sống nội tâm con người.

* Phân loại: Theo nội dung chủ đề:

- Ca dao than thân

- Ca dao yêu thương tình nghĩa

- Ca dao hài hước

* Đặc sắc nghệ thuật

- Dung lượng: ngắn gọn (từ 2 đến trên dưới 20 câu).

- Thể thơ: phần lớn được viết bằng thể lục bát và song thất lục bát cùng các biến thể của chúng.

- Ngôn ngữ

+ Giản dị, gần gũi với lời nói hàng ngày, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ.

+ Có lối diễn đạt bằng một số công thức mang đậm sắc thái dân gian (môtíp nghệ thuật).

- Cách cấu tứ:

+ Phú: phô bày, diễn tả một cách trực tiếp, ko thông qua so sánh về người, việc, tâm tư, tình cảm.

VD: Đường vô xứ Nghệ quanh quanh/ Non xanh nước biếc như tranh họa đồ; Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ/ Nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai;...

+ Tỉ: dùng các hình ảnh so sánh, ẩn dụ để bộc lộ tâm tình của người lao động.

VD: Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/ Như đứng đống lửa như ngồi đống than; Thuyền ơi có nhớ bến chăng/ Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền;...

+ Hứng: chỉ những bài ca dao trước nói đến “cảnh” (bao gồm cả sự vật, sự việc) sau mới bộc lộ “tình” (tình cảm, ý nghĩ, tâm sự)

VD: Trên trời có đám mây xanh/ ở giữa mây trắng, chung quanh mây vàng/ ước gì anh lấy được nàng/ Để anh mua...

2. Văn bản

- Chủ đề: - Bài 1; 2: ca dao than thân.; Bài 3; 4;5: ca dao yêu thương tình nghĩa.

II. ĐỌC – HIỂU

1. Tiếng hát than thân (bài ca dao 1)

- Âm điệu: xót xa, ai oán, than trách.

- Chủ thể lời than: người phụ nữ trong xã hội cũ.

- Công thức (môtíp) mở đầu: Thân em.

Chữ “thân” trong từ “thân phận” chỉ địa vị xã hội thấp hèn và cảnh ngộ không may của con người, do số phận định đoạt, không thể thoát khỏi được (theo quan niệm duy tâm).

⭢ Tạo cho lời than thân ngậm ngùi, xót xa, có tác dụng nhấn mạnh đến thân phận nhỏ nhoi, đáng thương của người phụ nữ.

⭢ Môtíp “thân em” xuất hiện với tần số khá lớn trong ca dao.

⭢ Lời than thân đã trở thành “lời chung’của người phụ nữ trong XHPK bất công.

• Biện pháp nghệ thuật:

+ So sánh- ẩn dụ ⭢ Tạo mối quan hệ tương đồng giữa thân phận con người với sự vật, hiện tượng.

Thân em - tấm lụa đào - phất phơ giữa chợ.

- Là tiếng nói tự khẳng định giá trị, phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ: Hình ảnh tấm lụa đào: sang trọng, quý giá, đẹp đẽ biểu tượng cho:

⭢ Nhan sắc rực rỡ giữa độ xuân thì.

⭢ Tâm hồn đằm thắm, dịu dàng của người phụ nữ.

+ Cách xây dựng tương quan đối lập:

Hình ảnh tấm lụa đào và tấm lụa đào phất phơ giữa chợ:

⭢ sự đối lập giữa vẻ đẹp, giá trị >< thân phận.

- Chợ: không gian ồn ào, phức tạp, xô bồ với đủ người thanh, kẻ thô, hiền nhân quân tử lẫn phàm phu tục tử ⭢ Tấm lụa đào ko thể tự lựa chọn người mua.

+ Phất phơ ⭢ cái thế bấp bênh, chông chênh.

+ Biết vào tay ai ⭢ cảm giác chới với, đắng cay của thân phận ko thể tự lựa chọn, quyết định được hạnh phúc, tương lai của mình. Nỗi đau xót nhất của nhân vật trữ tình trong lời than thở chính là khi vừa bước vào độ tuổi đẹp nhất, hạnh phúc nhất của cuộc đời thì nỗi lo thân phận lại ập đến ngay.

=> Bài ca dao là lời than của cô gái có thân phận bị phụ thuộc, không thể làm chủ và quyết định được tương lai, hạnh phúc của mình.

Mỗi nhóm cử 1 thành viên lên bảng, ngay sau khi thành viên thứ nhất viết hết những câu mình nhớ thì thành viên thứ 2 tiếp tục. Đội thắng sẽ là đội có số bài CD nhiều nhất và đúng nhất (Có thể sử dụng giấy A0 tại chỗ bằng kĩ thuật khăn trải bàn).

HS sáng tạo theo cách của mình, trình bày trước lớp. Hình thức đúng thể thơ lục bát. Nội dung hợp lí, thuyết phục, phù hợp chuẩn mực đạo đức.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

Gv gợi dẫn: Tâm hồn người Việt luôn đằm thắm yêu thương. Ca dao về tình yêu đôi lứa đặc biệt phong phú trong kho tàng ca dao Việt Nam...

- Nêu vấn đề: Những điểm chung về nội dung và nghệ thuật của những bài ca dao yêu thương tình nghĩa?

Gv dẫn dắt chuyển: Nỗi nhớ là hiện thân của tình yêu... Nhưng nó vốn trừu tượng: “Tương tư phải cái nó làm sao/ Muốn vẽ mà chơi vẽ được nào” (Nguyễn Công Trứ). Song với tác giả dân gian, nỗi nhớ ấy lại được diễn tả một cách thật cụ thể, tinh tế và gợi cảm...

- GV yêu cầu GV hoạt động nhóm:

Nhóm 1: Nhân vật trữ tình trong bài ca dao này là ai?

- Trong 10 câu đầu, tính từ nào được sử dụng lặp đi lặp lại nhiều lần? Nó diễn tả tâm trạng, tình cảm gì của cô gái?

- Để bộc lộ nỗi lòng thương nhớ, cô gái còn mượn những hình ảnh biểu tượng nào?

- Hình ảnh cái khăn được nói đến nhiều nhất trong bài ca dao. Vì sao vậy?

- Tìm điệp ngữ và ý nghĩa của nó trong 6 câu thơ đầu?

- Những trạng thái nào của chiếc khăn được miêu tả? ý nghĩa của chúng? Nghệ thuật được sử dụng ở đây?

- Hình ảnh ngọn đèn gợi khoảng thời gian nào? Từ đó, em thấy sự vận động nào của nỗi nhớ? Ý nghĩa của hình ảnh “Ngọn đèn ko tắt”?

Gv liên hệ, bổ sung:

Đêm là khoảng thời gian mọi công việc được tạm gác lại, con người được đối diện với chính mình, lắng lại với những suy tư, cảm xúc. Với những tâm hồn đang yêu thì nỗi tương tư lại cồn cào, trào dâng mãnh liệt: “Đêm qua...mà mờ?”; “Đêm nằm ... gặp em”; “Đêm qua...hay ko?”;...

- Từ cách mượn cái khăn, ngọn đèn bộc lộ lòng mình đến cách miêu tả nỗi nhớ thông qua đôi mắt, em thấy sự vận động của nỗi nhớ được diễn tả ntn?

Gv liên hệ đến bài “Sóng”(Xuân Quỳnh) khắc sâu kiến thức.

? Hình ảnh mắt được biểu hiện ntnào?

? Tsao cdao lại sdụng h/ả đôi mắt để biểu hiện nỗi nhớ?

? Em biết câu cdao nào cũng có h/ả đôi mắt?

- Liên hệ thơ ca hiện đại:

+, Anh đứng bên em, em lặng im

Mắt em lẩn trốn mắt anh tìm…

+, Phút biết anh là phút gặp mắt anh nhìn

Phút hiểu anh cũng là phút ấy

Vì giếng quá trong nên giếng dễ nhìn thấy đáy.

Vì mắt quá trong nên mắt nói rất nhiều

Có lẽ mắt muôn đời vẫn nói hộ lời yêu…

( Lời của mắt - Lệ Thu)

Nhóm 2

- Sự khác biệt về thể thơ của 2 câu kết so với 10 câu trên?

- Em hiểu thế nào là cảm xúc lo phiền?

- Cô gái lo phiền về điều gì?

- Trong 1 chỉnh thể nghệ thuật, dù có tồn tại những trạng thái cảm xúc trái ngược nhau thì sự tồn tại của chúng ko độc lập, tách rời nhau. Bài ca dao này có đề cập đến 2 ý rất rõ ràng. Theo em, giữa chúng có mối quan hệ ntn?

GV nhận xét, bổ sung

Gv dẫn dắt chuyển: Hình ảnh muối mặn- gừng cay là 2 hình ảnh gắn bó, thường được nhắc đến trong ca dao như những biểu tượng cho tình nghĩa thuỷ chung của con người: “Tay nâng chén muối đĩa gừng/ Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”,...

Nhóm 3

Bên cạnh việc dùng biểu tượng, hai câu cuối bài ca dao tiếp tục khẳng định điều gì?

Qua chùm ca dao đã học, em thấy những biện pháp nghệ thuật nào thường được dùng trong ca dao?

? Qua chùm bài ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa em thấy và hiểu gì về đời sống tâm hồn, tình cảm và vẻ đẹp của người lao động xưa?

? Em hãy khái quát lại các cách thức biểu đạt mà các bài ca dao sử dụng?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV tổ chức trò chơi ”Tiếp sức”

- GV chia lớp ra làm 3 nhóm và nêu vấn đề: Hãy chép lại những bài ca dao có hình ảnh chiếc khăn hoặc cái áo

- Luật chơi: Mỗi nhóm cử 1 thành viên lên bảng, ngay sau khi thành viên thứ nhất viết hết những câu mình nhớ thì thành viên thứ 2 tiếp tục. Đội thắng sẽ là đội có số bài CD nhiều nhất và đúng nhất (Có thể sử dụng giấy A0 tại chỗ bằng kĩ thuật khăn trải bàn)

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

1. Cảm nhận của em về 1 trong những bài ca dao đã học. Trình bày vào vở, dung lượng khoảng 1/2 trang giấy thi.

2. Tìm thêm những bài ca dao yêu thương tình nghĩa.

3. Từ bài ca dao, anh chị có suy nghĩ gì về vẻ đẹp thủy chung son sắt của người Việt Nam từ xưa đến nay ?

Tiếng hát yêu thương tình nghĩa:

*Những điểm chung

- Nội dung: thể hiện những cung bậc cảm xúc của con người trong tình yêu nam nữ (riêng bài 6: tình nghĩa vợ chồng)

- Nghệ thuật:

+ Ngôn ngữ: phong phú, giàu hình ảnh.

+ Cách cấu tứ: thể hứng (riêng bài 3: kết hợp cả thể hứng và tỉ)

* Nét đặc sắc của từng bài ca dao

Bài 4

- Nhân vật trữ tình: cô gái.

a. Nỗi nhớ thương

- Điệp từ “thương nhớ” (5 lần):

⭢ nỗi nhớ chồng chất, triền miên, cồn cào, da diết như những lớp sóng đang dồn vỗ trong tâm hồn cô gái đang yêu.

⭢ tình yêu chân thành, mãnh liệt, sâu sắc.

• Hình ảnh khăn:

+ Là vật trao duyên, vật kỉ niệm gợi nhớ “người đàng xa”.

VD: -“ Gửi khăn, gửi áo, gửi lời,

Gửi đôi chàng mạng cho người đàng xa”.

• “Nhớ khi khăn mở trầu trao

Miệng chỉ cười nụ biết bao nhiêu tình”.

+ Là vật luôn gắn bó, chia sẻ tâm tình với người con gái.

- Điệp từ “khăn” (6 lần, ở vị trí đầu câu thơ) ⭢cấu trúc điệp vắt dòng và điệp ngữ “Khăn thương nhớ ai” (3 lần) diễn tả nỗi nhớ triền miên, da diết, khắc khoải, vừa rất mãnh liệt vừa rất nữ tính..

- Những trạng thái của chiếc khăn

+ Thương nhớ.

+ Rơi xuống đất.

+ Vắt lên vai.

+ Chùi nước mắt.

⭢ Những hình ảnh nhân hoá và một loạt các động từ chỉ sự vận động trái chiều (vắt 🢖🢔 rơi, lên 🢖🢔 xuống) cộng hưởng với hình ảnh những giọt nước mắt đã diễn tả nỗi nhớ trải ra ko gian nhiều chiều và tâm trạng rối bời, ngổn ngang trăm mối của cô gái.

- Hình ảnh ngọn đèn ⭢ gợi thời gian ban đêm⭢ nỗi nhớ chuyển từ ko gian sang thời gian, từ ngày sang đêm nên càng thêm sâu sắc, da diết.

- Hình ảnh ngọn đèn ko tắt⭢ là ẩn dụ chỉ ngọn lửa tình yêu bừng cháy, mãnh liệt, nỗi nhớ đằng đẵng với thời gian.

⭢ Hình ảnh ngọn đèn gợi tả chiều dài của nỗi nhớ dằng dặc theo thời gian.

- Hình ảnh đôi mắt

+ Là hình ảnh hoán dụ.

+ Là cửa sổ tâm hồn⭢ con người khó giấu cảm xúc, tình yêu qua nó.

⭢ “Mắt ngủ ko yên”⭢ Sự trằn trọc, thao thức ⭢ nỗi nhớ xâm nhập cả tiềm thức và vô thức của cô gái.

⭢ Hình ảnh đôi mắt diễn tả chiều sâu của nỗi nhớ.

🢡10 câu đầu:

+ Diễn tả ko gian ba chiều của nỗi nhớ (trải rộng theo ko gian, trải dài theo thời gian và thâm nhập vào chiều sâu tiềm thức và vô thức của con người).

+ Thể hiện sự vận động cứ tăng dần, mãnh liệt, sôi trào của nỗi nhớ.

b. Nỗi lo phiền

- Thể thơ: lục bát (khác 10 câu trên: thể vãn bốn)⭢ âm điệu da diết, khắc khoải, lắng sâu.

- Lo phiền: lo lắng, phiền muộn ⭢ tâm trạng nảy sinh khi con người đối diện với những trở ngại trong cuộc sống.

- Cô gái lo phiền: vì ko yên một bề.

⭢ Nỗi lo của cô gái trước ngưỡng cửa hôn nhân.

Đặt trong hoàn cảnh cuộc sống người phụ nữ xưa và trong hệ thống những bài ca dao than thân về hôn nhân gia đình ⭢ cô gái lo âu vì lễ giáo PK bất công, hủ tục của xã hội cũ khiến tình yêu dù có thiết tha sâu nặng nhưng ko dễ gì dẫn tới được hôn nhân, đơm hoa kết trái: “Thương anh cũng muốn nói ra/ Sợ mẹ bằng đất, sợ cha bằng trời”.

c. Mối quan hệ giữa nỗi nhớ thương và nỗi lo phiền:

- Cùng một cội rễ nguyên nhân:

+ Thương nhớ: vì yêu, vì xa cách.

+ Lo phiền: vì yêu, vì tình yêu còn bị ngăn cách bởi những trở ngại

- Bước phát triển từ cảm xúc nhớ thương đến nỗi lo âu mênh mông cho hạnh phúc lứa đôi thể hiện khao khát hạnh phúc chính đáng của người con gái.

Tiểu kết: Bài ca dao thể hiện nỗi nhớ thương bồn chồn, da diết xen lẫn những lo âu của một trái tim chân thành, cháy bỏng yêu thương.

Bài 6

- Muối và gừng:

+ Là những gia vị trong bữa ăn của nhân dân ta.

+ Còn được dùng như những vị thuốc lúc đau ốm của người lao động nghèo.

+ Là những vật luôn gắn bó với nhau.

+ Thử thách thời gian không làm nhạt phai hương vị: Muối- 3 năm- còn mặn/ Gừng- 9 tháng- còn cay.

- Hình ảnh biểu tượng: muối mặn- gừng cay

⭢ Đó là những hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho những trải nghiệm cay đắng, mặn mà của tình người nhất là tình cảm vợ chồng.

⭢ Đồng thời sự gắn bó tự nhiên của chúng còn biểu trưng cho tình nghĩa thủy chung của con người.

- Tình nghĩa con người:

Ba vạn sáu ngàn ngày- mới xa.

⭣

Cả đời người

⭢ Chỉ có cái chết mới đủ sức chia lìa con người.

Tiểu kết: Bài ca dao trên thể hiện sự gắn bó thuỷ chung, son sắt, bền vững của tình cảm vợ chồng.

III. Tổng kết bài học:

1. Nội dung.

+ Đời sống tâm tồn phong phú với nhiều cung bậc tinh cảm, cảm xúc chua xót, đắng cay, lo lắng, nhớ thương…

+ Vẻ đẹp tâm hồn của người lao động xưa giàu tình yêu thương, khát khao hạnh phúc, thuỷ chung.

1. Nghệ thuật.

Những biện pháp nghệ thuật mà ca dao thường dùng:

- Sự lặp lại các công thức mở đầu (môtíp nghệ thuật : thân em, trèo lên, ước gì…).

- Các hình ảnh biểu tượng: chiếc cầu, tấm khăn, ngọn đèn, gừng cay- muối mặn,...

- Các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, nhân hoá, điệp ngữ,...

- Thể thơ: lục bát, song thất lục bát và các biến thể của chúng, vãn bốn, vãn năm, hỗn hợp,...

Mỗi nhóm cử 1 thành viên lên bảng, ngay sau khi thành viên thứ nhất viết hết những câu mình nhớ thì thành viên thứ 2 tiếp tục. Đội thắng sẽ là đội có số bài CD nhiều nhất và đúng nhất.

HS làm việc độc lập, sau đó trình bày. Nội dung hợp lí, thuyết phục, phù hợp chuẩn mực đạo đức.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

* Định hướng cho học sinh:

- Ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết hình thành như thế nào?

- Học sinh đọc đoạn văn mở đầu bài học.

GV Hd HS tìm hiểu chung:

GV Hd HS tìm hiểu đặc điểm của ngôn ngữ nói:

+ GV: cung cấp cho HS về một đoạn đàm thoại ngắn. Sau đó cho HS nhận xét: Nhờ vào đâu mà các em biết giữa hai bạn (A,B) vừa diễn ra cuộc đối thoại? => nhờ vào âm thanh

+ Trong cuộc đối thoại vị trí giữa hai bạn A và B như thế nào? =>A và B tiếp xúc trực tiếp, mặt đối mặt.

+ Giữa 2 bạn A và B ai là người hỏi, ai là người trả lời? =>A và B luân phiên nhau nói hoặc nghe

+ GV: Đó là ngôn ngữ nói của họ.Vậy theo em thế nào là ngôn ngữ nói?

+ GV: Hoàn cảnh sử dụng của ngôn ngữ nói? (Cho Hs thảo luận theo nhóm)

+ Hs thảo luận theo nhóm và lần lượt nêu ý kiến của mình.

=> GV chốt lại:

+ GV đặt tình huống: Có 1 HS vào lớp trễ, khi bạn ấy vào lớp chào cô, cô ngừng bài giảng và quay sang hỏi:

* Em đi trễ à? (Giọng bình thường.)

* Em đi trễ? (Giọng hơi gắt, ánh mắt khó chịu.)

+ GV: Em hãy cho biết thái độ của cô giáo như thế nào qua hai câu hỏi trên?

+ GV: Dựa vào đâu em biết được thái độ đó của cô giáo? => Dựa vào giọng nói, nét mặt, cử chỉ, điệu bộ.

+ GV: Như vậy đặc điểm của ngữ điệu trong việc sử dụng ngôn ngữ nói là gì?

+ GV: Cung cấp bảng ví dụ so sánh

: + GV: Qua bảng so sánh, ví dụ em hãy nhận xét về những từ ngữ được sử dụng trong giao tiếp hàng ngày bằng hình thức nói?

+ GV: Chốt lại vấn đề: từ địa phương, các từ ngữ đưa đẩy, chêm xen, trợ từ thán thán từ.

+ GV: Như chúng ta đã biết vì thời gian giao tiếp bằng ngôn ngữ nói diễn ra tức thì mau lẹ. Vì vậy ngôn ngữ nói thường dùng hình thức câu như thế nào?

+ HS: Dựa vào SGK nêu ra câu trả lời.

+ GV: Chốt lại

* GV chuyển ý: Như vậy, khi đọc chúng ta phải hoàn toàn lệ thuộc vào văn bản.

* GV đặt vấn đề: Theo em, những bài diễn giảng, thuyết trình có hoàn toàn là ngôn ngữ nói hay không?

Đây là loại trung gian của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.

Lí do: Người nói dựa vào sự xếp đặt các ý kiến đã chuẩn bị trước; Có thể sử dụng ngữ điệu, cử chỉ, nét mặt linh hoạt cho phù hợp với đối tượng mà mình đang nói.

Tìm hiểu đặc điểm của ngôn ngữ viết.

+ GV: Gọi HS đọc lại đoạn 1 phần Tiểu dẫn của bài “Ca dao than thân và yêu thương tình nghĩa”

+ HS: Đọc to, rõ.

+ GV: Trong văn bản trên, nhờ có phương tiện nào mà em đọc được đoạn văn?

+ HS: Đó là chữ viết.

+ GV: Văn bản này được các em tiếp nhận bằng cơ quan nào?

+ HS: Nhờ thị giác.

GV: Đó là ngôn ngữ viết. Vậy em hãy cho biết thế nào là ngôn ngữ viết?

+ HS: trao đổi và phát biểu.

+ GV chuyển ý: Ai trong chúng ta hôm nay được ngồi ở bậc THPT chắc hẳn không thể quên những ngày đầu cắp sách đến trường, được cô giáo nắn nót tập viết chữ “i, t” hoặc “o” tròn như quả trứng gà, “ô” thì đội mủ “ơ” thì có râu…

+ GV: Như vậy muốn viết và đọc được chữ ta cần biết điều gì?

+ HS: Thảo luận phát biểu, GV định hướng:

○Dùng thị giác

○Biết ký hiệu chữ viết

○Qui tắc chính tả, tổ chức câu…

+ GV: Chốt lại vấn đề.

+ Trong văn vản đã đọc, em thấy ngôn ngữ viết được hỗ trợ bởi những phương tiện gì?

+ HS: Trả lời.

+ GV: So với văn bản nói, văn bản mà em vừa đọc thì từ ngữ của nó có gì đáng lưu ý?

+ HS: Phát biểu.

+ GV: Văn bản mà em vừa đọc thuộc phong cách ngôn ngữ gì? Từ ngữ được sử dụng trong văn bản có phù hợp với phong cách đó không?

+ HS: Trả lời.

+ GV: Em hãy nêu nhận xét của mình về các câu văn trong văn bản mà em vừa đọc?

+ HS: Nêu nhận xét.

+ GV: Chốt lại vấn đề.

+ GV: Theo em , những bài phỏng vấn được ghi lại bằng gì?

+ HS: Chữ viết.

+ GV: Còn các bài văn, bài thơ được trình bày lại bằng phương tiện chủ yếu nào?

+ HS: Bằng ngôn ngữ nói.

+ GV: Như vậy, ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết có mối quan hệ với nhau như thế nào?

+ HS: Qua lại.

+ GV: Khi sử dụng hai loại ngôn ngữ này, ta cần tránh điều gì?

+ HS: Phát biểu

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV hướng dẫn HS giải bài tập, qua đó khảo sát mức độ tiếp thu bài học của HS:

Bài 1:

+ GV: Cho học sinh đọc rõ, to nội dung yêu cầu bài tập 1.

+ HS :đọc rõ, to nội dung yêu cầu bài tập.

+ GV: Văn bản trên có các phương tiện hỗ trợ nào?

+ GV: Văn bản trên thuộc phong cách nào? Các từ ngữ nào phục vụ cho phong cách đó?

Bài 2:

+ GV: Cho học sinh đọc rõ, to nội dung yêu cầu bài tập 2.

+ HS :đọc rõ, to nội dung yêu cầu bài tập.

+ GV: Cho học sinh nhắc lại đặc điểm của ngôn ngữ nói.

+ HS: Nhắc lại đặc điểm của ngôn ngữ nói.

+ GV chia bảng thành 5 phần, gọi 5 HS lên bảng và tìm các nhóm từ sau đây:

- Các từ hô gọi trong lời nhân vật

- Các từ tình thái trong lời nhân vật

- Kết cấu câu trong ngôn ngữ nói

- Các từ ngữ thường dùng trong ngôn ngữ nói

- Sự phối hợp giữa cử chỉ hành động

+ GV: Sau khi HS tìm xong, giáo viên gọi các HS còn lại nhận xét

+ GV định hướng, HS sửa bài vào vở.

Bài 3:

+ GV: Gọi HS đọc to đề bài.

+ HS: đọc to đề bài.

+ GV hướng dẫn HS sửa nhanh bài tập …

+ GV nhận xét và có thể cho điểm nếu làm tốt.

1. Đặc điểm của ngôn ngữ nói

* Xét ví dụ:

a) Khái niệm: là ngôn ngữ âm thanh trong giao tiếp hàng ngày, người nói và người nghe tiếp xúc trực tiếp với nhau, có thể luân phiên nhau trong vai nói và nghe.

b) Hoàn cảnh sử dụng: (Nhược điểm của ngôn ngữ nói)

- Người nói: ít có điều kiện lựa chọn gọt giũa các phương tiện ngôn ngữ.

- Người nghe: phải tiếp nhận kịp thời, không có điều kiện suy ngẫm, phân tích

c) Ngữ điệu:

- Góp phần bộc lộ, bổ sung thông tin qua giọng nói: có thể cao - thấp, nhanh - chậm, mạnh -yếu, liên tục - ngắt quảng…

- Ngoài ra còn có sự kết hợp các yếu tố phi ngôn ngữ như: nét mặt, ánh mắt cử chỉ điệu bộ,…

b. Từ ngữ:

- Phong phú, đa dạng.

- Sử dụng những lớp từ:

+ mang tính khẩu ngữ,

+ từ địa phương,

+ trợ từ, thán từ

+ từ đưa đẩy, chêm xen

c. Câu:

- Sử dụng câu tỉnh lược, thậm chí chỉ có 1 từ;

- Có lúc có câu quá rườm rà, có yếu tố dư thừa trùng lặp.

*Phân biệt nói và đọc:

Giống: cùng dùng âm thanh

Khác:

+ Nói: Phải có ngữ điệu, cử chỉ

+ Đọc:o Phải lệ thuộc tuyệt đối vào văn bản.

o Phải tận dụng ưu thế của ngữ điệu để làm toát lên nội dung.

=> Lưu ý: Bài phát biểu, diễn giảng, đàm thoại… là loại trung gian giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.

2. Đặc điểm của ngôn ngữ viết:

a) Khái niệm: Là loại ngôn ngữ được thể hiện bằng chữ viết trong văn bản. Được tiếp nhận bằng thị giác.

b) Hoàn cảnh sử dụng:

- Phải biết ký hiệu chữ viết; quy tắc chính tả; quy tắc tổ chức văn bản…

- Người viết: có điều kiện suy ngẫm lựa chọn gọt giũa từ ngữ,

- Người đọc: có điều kiện suy ngẫm để lĩnh hội thấu đáo.

c) Phương tiện hỗ trợ:

- Các dấu câu, các kí hiệu văn tự;

- Các hình ảnh minh hoạ, biểu đồ, sơ đồ …

d) Từ ngữ:

- Được lựa chọn, thay thế nên có tính chính xác cao.

- Sử dụng từ ngữ phù hợp với từng phong cách văn bản.

e) Câu

- Thường sử dụng câu dài, nhiều thành phần nhưng tổ chức mạch lạc.

- Đôi khi cũng sử dụng câu ngắn gọn dễ nhớ.

● Quan hệ giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết:

- Ngôn ngữ nói: được ghi lại bằng chữ viết.

- Đôi khi ngôn ngữ viết được trình bày bằng lời nói miệng.

=> Mối quan hệ qua lại.

- Cần tránh việc lẫn lộn giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết

1. Bài tập 1

- Các phương tiện hỗ trợ:

+ Sử dụng các dấu câu;

+ Tách dòng sau mỗi câu để tách luận điểm.

- Về từ ngữ:

+ Sử dụng từ chỉ thứ tự để đánh dấu các luận điểm (một là, hai là, ba là,…)

+ Sử dụng thuật ngữ của các ngành khoa học (từ vựng, vốn chữ, ngữ pháp, phong cách, thể văn …)

+ Có dùng các kí hiệu để giải thích (dấu ngoặc đơn)

2. Bài tập 2:

- Từ hô gọi: kìa, này, ơi…nhỉ…

- Từ tình thái: có khối…đấy, đấy, thật đấy,…

- Kết cấu câu trong ngôn ngữ nói: có…thì; đã…thì…

- Các từ dùng trong ngôn ngữ nói: mấy(giò); có khối, nói khoác… đằng ấy…

- Sự phối hợp giữa lời nói và cử chỉ: cười như nắc nẻ cong cớn, cười tít…

3. Bài tập 3:

a.Bỏ từ: thì, đã

Thay “hết ý” bằng từ “rất”

Bỏ từ “như”

b. Bỏ từ “vống lên” thay bằng từ “quá mức thực tế”.

“Đến mực vô tội vạ” thay bằng “một cách tuỳ tiện”.

c. Cân văn tối nghĩa, bỏ từ “sất” và viết lại câu.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV Hd hs tìm hiểu phần tiểu dẫn trong sgk.

- Nhắc lại khái niệm về ca dao?

? Nêu đặc điểm của ca dao hài hước?

GV cho hs đọc văn bản.

Hs đọc diễn cảm các bài ca dao. Gv hướng dẫn hs đọc:

HS đọc: Yêu cầu:

Bài 1: Hình thức đối đáp nam nữ, giọng vui tươi, dí dỏm mang âm hưởng đùa cợt.

Bài 2, 3, 4: giọng vui, dí dỏm, chế giễu, nhấn mạnh các từ “ làm trai, chồng em, chồng người, chồng yêu” và các động từ.

? Cả 4 bài ca dao đều thuộc loại ca dao hài hước nhưng có thể phân loại cụ thể ntn?

GV hd hs đọc – hiểu văn bản CA DAO HÀI HƯỚC

- GV chia nhóm cho HS:

Câu hỏi nhóm 1:

- Nhóm 1: Hd hs tìm hiểu bài ca dao số 1.

Bài ca dao số 1 được viết theo hình thức nào?

- Cách nói của chàng trai về lễ vật dẫn cưới có gì đặc biệt? Qua đó, em thấy gì về gia cảnh và con người của chàng trai? Liên hệ với một số bài ca dao có cùng chủ đề?

+ GV: Diễn giảng: Đây là lối đối đáp vui đùa của nam nữ thường thấy trong ca dao. Nó mang đến cho ta một tiếng cười mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc.

Nhóm 2:

Em hiểu gì về nghĩa của từ “sang” trong lời đánh giá của cô gái về lễ vật dẫn cưới của chàng trai? Đó là lời đánh giá trang trọng hay là lời biểu lộ tấm lòng bao dung của cô gái cùng chung cảnh ngộ với chàng trai?

Nhóm 3

Bài ca dao có giọng điệu hài hước, dí dỏm, đáng yêu là nhờ vào những yếu tố nghệ thuật nào?

- Nêu cảm nhận về tiếng cười của người lao động trong cảnh nghèo? (họ cười điều gì? cười ai? ý nghĩa của tiếng cười?)

+ GV: Cảm nhận về tiếng cười của người lao động thông qua hành động dẫn cưới và thách cưới của người xưa trong bài ca dao? Liên hệ với cuộc sống hôm nay?

+ HS: Trao đổi và trả lời

+ GV: + HS: Trao đổi và trả lời

+ GV Diễn giảng: Dù trong cảnh nghèo người dân lao động vẫn luôn lạc quan, yêu đời, đám cưới nghèo mà vẫn vui, vẫn hóm hỉnh.
Người bình dân đã tìm thấy niềm vui thanh cao của mình ngay trong cảnh nghèo

🡪 vẻ đẹp tâm hồn của người lao động.

Tìm hiểu bài ca dao 2.

+ GV: Tiếng cười trong 3 bài ca dao này có khác gì so với bài 1?

+ HS: Trao đổi và trả lời: - Tiếng cười trào lộng khác hẳn bài ca dao 1. Nếu ở bài 1 tiếng cười chủ yếu làm vui cửa vui nhà thì tiếng cười ở 3 bài ca dao này chủ yếu là phê phán.

+ GV: Tác giả dân gian cười những con người nào trong xã hội? Nhằm mục đích gì? Với thái độ ra sao?

+ HS: Trao đổi và trả lời

+ GV: Nghệ thuật trào lộng sắc sảo của người bình dân qua bài ca dao? Hãy phân tích để làm rõ vẻ đẹp riêng của bài ca dao?

+ HS: Trao đổi và trả lời

+ GV: Liên hệ với các bài ca dao khác có cùng chủ đề:

- Làm trai cho đáng nên trai

Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào.

- Làm trai cho đáng nên trai

Phú Xuân đã trải, Đồng Nai cũng từng.

- Làm trai cho đáng nên trai

Xuống Đông Đông tĩnh, lên Đoài Đoài tan.

+ GV: Nghệ thuật đặc sắc trong bài ca dao này là gì? Nhằm thể hiện nội dung gì?

GV Hd HS tổng kết bài học:

+ GV: Những nét nghệ thuật tiêu biểu trong những bài ca dao hài hước trên là gì?

+ HS: Trao đổi và trả lời

+ GV: Những cảm nhận, ấn tượng sâu sắc của cá nhân về tiếng cười và ý nghĩa của nó trong ca dao?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV yêu cầu HS làm bài tập 1, 2 trang 92.

HS thảo luận, trình bày.

GV chuẩn xác kiến thức.

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Khái niêm (SGK/ 18)

- Phân loại (3 loại).

- Đặc điểm của ca dao hài hước:

+ Nội dung:

. Tiếng cười tự trào là tiếng cười lạc quan yêu đời của người lao động, dù họ phải sống trong cảnh nghèo khổ.

.Tiếng cười mua vui, giải trí thể hiện niềm lạc quan của họ trong cuộc sống còn nhiều vất vả, lo toan.

+ Nghệ thuật:

. Hư cấu, dựng cảnh tài tình.

. Chọn lọc những chi tiết điển hình.

. Cường điệu phóng đại, dùng ngôn ngữ đời thường mà hàm chứa ý nghĩa sâu sắc...để tạo ra những nét hài hước hóm hỉnh.

- Bài 1: Ca dao hài hước tự trào (tự cười mình).

⭢ Mục đích: mua vui, biểu hiện tinh thần lạc quan.

- Bài 2, 3, 4: Ca dao hài hước châm biếm, phê phán.

⭢ Mục đích: mua vui, châm biếm, phê phán cái xấu.

II. ĐỌC – HIỂU

1. Bài 1

- Viết theo thể đối đáp giữa chàng trai và cô gái (2 nhân vật trữ tình).

*Lời chàng trai về lễ vật dẫn cưới:

+ Cách nói khoa trương, phóng đại: Dẫn voi- dẫn trâu- dẫn bò⭢ lễ vật sang trọng.

+ Cách nói giả định: “toan dẫn” ⭢ là cách nói thường gặp của các chàng trai nghèo đang yêu ngày xưa.

+ Cách nói đối lập:

Dẫn voi >< Sợ quốc cấm.

Dẫn trâu >< Sợ họ máu hàn.

Dẫn bò >< Sợ họ nhà nàng co gân.

⭢ Chàng trai là người cẩn thận, biết quan tâm và tôn trọng gia tộc nhà cô gái. Đồng thời, chàng còn là người khéo léo, có lí, có tình, dễ tạo được sự cảm thông của mọi người và nhất là của cô gái.

+ Cách nói giảm dần:

voi ⭢ trâu ⭢bò ⭢ chuột.

+ Chi tiết hài hước “Miễn là có thú bốn…”

⭢ Tiếng cười bật lên, vì:

+ Lễ vật của anh “sang trọng”, khác thường quá, cũng là loài “thú bốn chân” ngang tầm với voi, trâu, bò.

+ Chàng trai khéo nói quá.

+ Gia cảnh thực của chàng trai: rất nghèo. +Tính cách của chàng trai: cẩn thận, chu đáo, khéo léo, dí dỏm, ưa trào lộng.

* Lời cô gái:

- Lời đánh giá về lễ vật dẫn cưới của chàng trai:

Sang⭢ có giá trị cao.

⭨ đàng hoàng, lịch sự.

⭢ Tấm lòng bao dung của cô gái cùng chung cảnh ngộ với chàng trai.

- Cách nói về lễ vật thách cưới:

+ Cách nói đối lập:

Người ta >< Nhà em

Thách lợn, gà. Thách một nhà khoai lang. “Một nhà khoai lang” có 2 cách hiểu:

+số lượng bằng một nhà.

+ cả nhà, cả họ nhà khoai lang (củ to, củ nhỏ, củ rím, củ hà,...)

Lễ vật “một nhà khoai lang” vừa khá lớn lại vừa thật bình dị mà khác thường của lề vật thách cưới của gia đình cô gái làm bật lên tiếng cười.

Lời giải thích của cô gái về việc sử dụng lễ vật thách cưới:

Củ to- mời làng.

Củ nhỏ- họ hàng ăn chơi.

Củ mẻ- con trẻ ăn chơi.

Củ rím, củ hà- lợn, gà ăn.

⭢ Sự đảm đang, tháo vát, tình cảm đậm đà của cô gái nghèo với họ hàng, gia đình, làng xóm.

⭢ Cuộc sống sinh hoạt hoà thuận, nghĩa tình trong nhà ngoài xóm của nhân dân lao động.

+ Cách nói giảm dần: Củ to⭢ củ nhỏ⭢ củ mẻ⭢ củ rím⭢ củ hà.

⭢ Tính hất trào lộng, đùa vui.

⭢ Là lời thách cưới khác thường, vô tư, thanh thản, tràn đầy lòng lạc quan yêu đời.

Tiểu kết

- Nghệ thuật: lối nói khoa trương, phóng đại; lối nói giảm dần; lối nói đối lập.

- Bài ca dao trên là tiếng cười tự trào về cảnh nghèo của người lao động. Đằng sau tiếng cười là thái độ phê phán hủ tục thách cưới nặng nề ngày xưa.

- Ý nghĩa :

+ Thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời, vượt lên cuộc sống khốn khó.

+ Triết lí nhân sinh đẹp: đặt tình nghĩa cao hơn của cải.

2. Bài 2

- Tiếng cười trào lộng: tiếng cười phê phán.

- Đối tượng: những kẻ làm trai, những đức ông chồng vô công rỗi nghề và cả những ông chồng coi vợ mình cái gì cũng đẹp, cũng đáng yêu.

- Mở đầu bằng môtíp quen thuộc: Làm trai cho đáng nên trai.

- Đối lập:

Câu 1 >< Câu 2

Lẽ thường >< Sự thật về anh chàng

trong bài ca dao này

- Lẽ thường: Làm trai phải có sức trai khoẻ mạnh, giữ vai trò trụ cột trong gia đình, là chỗ dựa vững chắc cho vợ con, phải là “Xuống đông đông tĩnh, lên đoài đoài yên”, “Phú Xuân đã trải, Đồng Nai đã từng”,...

- Hình ảnh phóng đại, đối lập:

Khom lưng chống gối >< Gánh 2 hạt vừng

Tư thế rất cố gắng >< Công việc quá nhỏ

bé, cố gắng hết sức

⭢Tiếng cười bật lên giòn giã.

Tiểu kết: Bài ca dao châm biếm, phê phán những anh chàng yếu đuối, không đáng sức trai, vô tích sự.

III. TỔNG KẾT

1 .Nghệ thuật

- Hư cấu, dựng cảnh tài tình.

- Khắc họa nhân vật bằng những nét điển hình với
những chi tiết có giá trị khái quát cao.

- Cường điệu, phóng đại, tương phản, đối lập.

- Dùng ngôn ngữ đời thường mà hàm chứa ý nghĩa sâu sắc, tạo ra được những bức tranh hài hước, hóm hỉnh mà có ý giễu cợt sâu sắc.

2. Ý nghĩa văn bản

Tâm hồn lạc quan yêu đời và triết lí nhân sinh lành mạnh của người lao động Việt Nam trong ca dao – dân ca.

* Bài tập 1 trang 92: Tiếng cười tự trào của người nông dân đáng yêu ở chỗ

- Không mặc cảm mà còn bằng lòng với cảnh nghèo, vui và thích thú trong lời thách cưới.

- Lời thách cưới thật khác thường, chỉ là khoai lang mà vô tư, hồn nhiên, thanh thản nói lên tâm hồn lạc quan, yêu đời của người lao động.

* Bài 2 trang 92 :

(1) "Cái cò là cái cò kỳ

Ăn cơm nhà dì uống nước nhà cô

Đêm nằm thì ngáy o o

Chửa đi đến chợ đã lo ăn quà"

(2) "Sớm mai đi chợ Gò Vấp

Mua một sấp vải

Đem về con hai nó cắt,

Con ba nó may,

Con tư nó đột,

Con năm nó viền,

Con sáu đơm nút,

Con bảy vắt khuy,

Anh bước cẳng đi,

Con tám níu, con chín trì.

Ôi giời ơi! Sao em để vậy, còn gì áo anh !

( 3 ) " Bói cho một quẻ trong nhà

Con heo bốn cẳng, con gà hai chân"

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

Giới thiệu vài nét về truyện thơ “Tiễn dặn người yêu” và vị trí đoạn trích.

-GV yêu cầu HS đọc phần Tiểu dẫn

- HS đọc

- GV:Qua phần đọc tiểu dẫn,em hãy giới thiệu lại những nét chính về truyện thơ Tiễn dặn người yêu và vị trí của đoạn trích ( lời của ai?trong hoàn cảnh nào?)

HS trả lời .GV nhận xét.

- GV đọc diễn cảm và lưu ý một chú thích khó. HS lắng nghe. -GV hướng dẫn HS đọc

(Khi đọc cần chú ý nhấn giọng ở những câu thơ quan trọng(thường là nhưng câu kết thúc mỗi phần),

diễn biến tâm trạng của nhân vật)

- HS đọc.GV nhận xét,đánh gá.

- GV: Qua việc đọc văn bản, em hãy cho biết đoạn trích gồm mấy phần? Nêu đại ý của từng phần đó ?

- GV nhận xét và đánh giá.

Đọc - hiểu văn bản

- HS đọc phần 1

- GV: Trên dường tiễn dặn người yêu về nhà chồng,tâm trạng của chàng trai diễn biến như thế nào? Hãy phân tích những câu thơ, dân chứng thể hiện tâm trạng đó ?

( Gợi mở :Dù biết sự thực là cô gái đang cất bước về nhà chồng nhưng chàng trai vẫn gọi cô là người đẹp anh yêu .Cách gọi đó bộc tình cảm như thế nào

- HS trả lời. GV nhận xét và định hướng.

GV:Như vậy , tâm trạng của tràng trai trên đường tiễn đưa cô gái là tâm trạng đầy mâu thuẫn: một bên là tình yêu thắm thiết,một bên phải cháp nhận sự thực là cô gái đang cất bước theo chồng. Càng thắm thiết bao nhiêu thì càng lưu luyến ,đau xót bấy nhiêu. Những câu thơ nào,dẫn chứng nào thể hiện tâm trạng đó của chàng trai ?

Gv : Như vậy những cử chỉ, hành động, suy nghĩ của chàng trai bộc lộ một tình cảm chân thành,nồng thắm,luôn mong muốn người mình yêu hạnh phúc.

Qua cái nhìn và cảm nhận của chàng trai, chúng ta còn cảm nhận được tâm trạng, hành động của cô gái. Cô có những cử chỉ, hành động như thế nào ? Bộc lộ tâm trạng gì?

- HS trả lời.GV định hướng.

-GV : Trước khi chia tay, chàng trai nói điều gì vời cô gái ? Nghệ thuật nào được sử dụng và nêu tác dụng biểu hiện của nó?

- HS trả lời. Gv nhận xét ,định hướng

- GV: Theo phong tục tâp quán giàu tính nhân văn của người Thái, nếu hai người yêu nhau mà không lấy được nhau thì họ sẽ thành anh em, bạn bè và có thể hỏi thăm nhau, chia sẻ cho nhau. Trong đoạn trích này, chàng trai đã đến nhà chồng cô gái để tiễn dặn. Chàng trai đã chứng kiến điều gì ? chưng kiến cảnh tương ấy, chàng trai có những cử chỉ, hành động như thế nào ? Chúng ta chuyển sang phần 2 để hiểu rõ điều đó.

- HS đọc phần 2

- GV: Chứng kiến người yêu bị đánh đập,hành hạ,chàng trai có những cử chỉ, hành động và tâm trạng như thế nào ?

- HS trả lời.

- Gv đánh giá và định hướng.

- Gv: Đau đớn, xót xa,thương cảm khi người yêu bị hành hạ,chàng trai đã nhắn nhủ cô gái điều gì ?

( Gợi mở : chàng trai đã nói về vấn đề sống- chết của hai người .Nếu sống thi hai người ra sao? chết thì như thế nào?)

- HS trả lời. Gv nhận xét, định hướng

- Gv : Nghệ thuật nào được sử dụng ? Hãy phân tích tác dụng của chúng ?

- HS thảo luận trả lời.

- Gv định hướng.

- Gv : Cái chết đuựơc chàng trai nhắc lại 6 lần nhưng không trùng lặp,ghê sợ mà nó hiện hình trong thiên nhiên tạo vật tràn đầy sức sống . Do đó, lời tiễn dặn tuy xót xa nhưng không quá bi luỵ . Nó vẫn hướng tới sự sống, đoàn tụ và sự trường tồn của một tình yêu đích thực.

Chính vì vậy, trong lời tiễn dặn cuối cùng khi ở nhà cô gái, chàng trai khẳng định lại một lần nữa tình yêu của mình đối với cô gái.

- Gv đọc đoạn cuối :”Đôi ta yêu nhau, tình Lú –Ủa mặn nồng…

GV hướng dẫn HS tổng kết.

- Những thành công về nghệ thuật và nội dung của đoạn trích ?

HS suy nghĩ, trả lời.

GV chuẩn xác kiến thức.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Qua việc đọc hiểu văn bản này, em nhận thức gì về quan hệ tình yêu hôn nhân xưa và nay ?

- HS thảo luận, phát biểu.

GV chuẩn xác kiến thức.

I-Tìm hiểu chung

- Tiễn dặn người yêu là truyện thơ của dân tộc Thái gồm 1846 câu thơ là lời của nhân vật trong cuộc kể lại câu truyện tình yêu,hôn nhân của vợ chồng mình. Cốt truyện diễn ra theo 3 chặng : Yêu nhau tha thiết-Chia lìa, đau khổ-Đoàn tụ hạnh phúc.

- Đoạn trích là lời tiễn dặn của chàng trai dành cho cô gái khi cô bị ép gả về nhà chồng

- Đoạn trích gồm 2 phần :

+ Phần 1:Từ Guẩy gánh qua đồng…đến…. goá bụa về già: Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn.

+ Phần 2: Còn lại : Cử chỉ, hành động,tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chồng cô gái

II .Đọc - hiểu văn bản

1/ Tâm trạng của chàng trai (gián tếp là tâm trạng của cô gái) trên đường tiễn dặn (23 câu thơ đầu).

Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng

-Cách chàng trai gọi cô gái là người đẹp anh yêu khẳng định tình yêu trong chàng trai vẫn còn thắm thiết.Nhưng tình cảm ấy lại mâu thuẫn với sự thực là cô gái đang cất bước theo chồng

Được nhủ đôi câu,anh mới đành lòng quay lại,

Được dặn đôi lời,anh yêu em mới chịu quay đi.

- Xin hãy cho anh kề …quấn…ủ…

Cho mai sau lửa xác đượm hơi ,,

- Con nhỏ hãy đưa anh bế,

Bé xinh hãy đưa anh bồng

Cho anh bế con dòng …nựng cỏn rồng,con phượng….

- Có những cử chỉ, hành độnh quyến luyến,như muốn níu kéo cho dài ra những giây phút cuối cùng còn được ở bên cô gái trên đường tiễn dặn.

+ Phải được nhủ,được dặn cô gái đôi câu chàng trai mới có thể đành lòng quay về

+ Tha thiết níu kéo,xin được kề vóc mảnh ủ lấy hương người cô để mai sau vẫn đượm hơi người thân yêu nhất.

+ Xin chăm sóc những đứa con riêng của cô gái như chính đứa con mình ,chỉ mong cho cô gái đừng buồn.

-Tâm trạng của cô gái trong cảm nhận của chàng trai:

+ Chân bước đi - đầu còn ngoảnh lại

-mắt còn ngoái trông

+ Càng bước xa- càng đau nhớ

+ Chờ,đợi,ngóng trông chàng trai trên đường đi

Đây cũng là tâm trạng dùng dằng đau khổ muốn kéo dài thời gian cuối cùng được bên nhau.

Cách mô tả đó chứng tỏ chàng trai rất thấu hiểu tình cảm của cô gái. Hai người có chung một cảm nhận khi phải xa nhau : bịn rịn, quyến luyến , đau khổ khi phải chia lìa.

- Chàng trai tin tưởng,khẳng định tình yêu của hai người sẽ vượt qua cả không gian và thời gian để đoàn tụ bên nhau.

+ Nghệ thuật điệp từ(đợi),điệp ngữ (ta sẽ lấy) có tác dụng nhấn mạnh ý chí quyết tâm sẽ đoàn tụ bên nhau của chàng trai và cô gái.

- Em ngã lăn chiêng cạnh miệng cối lợn dũi,

Em ngã lăn đùng liền bên máng lợn vầy,

Ngã không kịp chống, không kịp ngượng.

2/ Cử chỉ, hành động và tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chồng của cô gái.

+ Chạy lại đỡ cô gái dậy.

+ Rũ áo, chải đầu cho cô.

+làm ống lam thuốc cho cô gái uống khỏi đau

- Cử chỉ an ủi vỗ về cô gái lúc bị nhà chồng đánh đập, hắt hủi.

-Những cử chỉ bộc lộ niềm xót xa, thương cảm sâu sắc đối với người yêu - Điều mà cô gái rât cần vào lúc này như cần một chỗ dựa tinh thần.

+ Sống( Đôi ta cùng gỡ, ta vuốt lại ): Sẽ đoàn tụ bên nhau

+ Chết - vẫn bên nhau.

- Chàng trai đã nhắn nhủ và khẳng định với cô gái sống chết sẽ bên nhau mãi mãi, không gì có thể chia lìa

-Điệp từ chết , điệp ngữ, khiến cho lời tiễn dặn như lời nguyền gắn bó thuỷ chung của chàng trai với cô gái

- Cuối cùng chàng trai khẳng định lại một lần nữa tình yêu thắm thiết thuỷ chung của mình với cô gái

+ Nghệ thuật so sánh,điệp từ ,điệp ngữ,đối lập…được sử dụng tài tình, có tác dụng bộc lộ tình cảm nồng nàn đằm thắm,thuỷ chung sâu sắc và niềm tin , ý chí mãnh liệt của chàng trai về một ngày đoàn tụ và hạnh phúc .Đó cũng là khát vọng tự do,khát vọng được sống trong tình yêu và hạnh phúc của chàng trai và cô gái Thái.

III – Tổng kết

- Đoạn trích là khúc hát dạt dào cảm xúc thể hiện một tình yêu chân thành,trong sáng ,thuỷ chung, cao đẹp của chàng trai dân tộc thái đối với cô gái trong cảnh ngộ éo le,đau khổ. Đó là niềm khát vọng mãnh liệt tình yêu tự do và hạnh phúc lứa đôi.

- Đoạn trích thể hiện khá đầy đủ đặc điểm nghệ thuật truyện thơ dân gian: lối kể tự sự kết hợp với trữ tình,các biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ điệp từ, ngữ; phép lặp cấu trúc….tạo cho lời tiễn dặn một giọng điệu trữ tình tha thiết mang phong vị văn hoá dân tộc Thái.

Có lẽ vì thế mà đồng bào Thái luôn tự hào rằng : Hát tiễn dặn lên , gà ấp phải bỏ ổ, cô gái quên hái rau, anh đi cày quên cày...

HS trình bày ý kiến của mình một cách hợp lí, thuyết phục, phù hợp chuẩn mực đạo đức.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

Yêu cầu hs đọc phần I(sgk).

Yêu cầu hs nhắc lại một số kiến thức:

- Nêu khái niệm đoạn văn?

- Cấu trúc chung của đoạn văn là gì?

- Em đã được học về các loại đoạn văn nào? Sự phân loại các đoạn văn đó dựa trên cơ sở nào?

- Trong văn bản tự sự, ngoài cách phân loại như trên, người ta còn dùng tiêu chí nào để phân loại? Theo đó, có các loại đoạn văn tự sự nào?

- Nội dung và nhiệm vụ riêng và chung của các đoạn văn trong văn bản tự sự là gì?

Hs đọc yêu cầu bài tập 1.

- Các đoạn văn đã trích có thể hiện đúng dự kiến của tác giả ko? Nội dung và giọng điệu của đoạn văn mở đầu và kết thúc có nét gì giống và khác nhau?

- Em học được điều gì ở cách viết đoạn văn của Nguyên Ngọc?

Hs đọc yêu cầu của bài tập 2.

- Có thể coi đây là đoạn văn trong văn bản tự sự ko?Vì sao? Theo anh(chị), đoạn văn đó thuộc phần nào của “truyện ngắn” mà bạn đó định viết?

- Viết đoạn văn này, bạn hs đó đã thành công ở nội dung nào? Nội dung nào bạn còn phân vân và để trống? Anh (chị) hãy viết tiếp vào những chỗ trống đó?

- Qua kinh nghiệm của nhà văn Nguyên Ngọc và thu hoạch từ hai bài tập trên, anh (chị) hãy nêu cách viết đoạn văn trong bài văn tự sự?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Yêu cầu hs đọc và thảo luận làm bài tập 1 tại lớp và về nhà hoàn thành bài tập 2

I. Đoạn văn trong văn bản tự sự:

1. Khái niệm đoạn văn:

Là một bộ phận của văn bản, bắt đầu từ chữ viết hoa lùi đầu dòng và kết thúc bằng dấu chấm qua hàng, thường biểu đạt một ý tương đối hoàn chỉnh.

2. Cấu trúc chung của đoạn văn:

Thường do nhiều câu tạo thành, gồm:

- Câu nêu ý khái quát (câu chủ đề).

- Các câu triển khai.

3. Các loại đoạn văn trong văn bản tự sự:

- Theo cấu trúc và phương thức tư duy:

+ Đoạn văn diễn dịch.

+ Đoạn văn quy nạp.

+ Đoạn văn song hành.

+ Đoạn văn móc xích.

+ Đoạn văn tổng- phân - hợp.

- Theo kết cấu thể loại văn bản:

+ Các đoạn văn thuộc phần mở truyện.

+ Các đoạn văn thuộc phần thân truyện.

+ Các đoạn văn thuộc phần kết truyện.

4. Nội dung và nhiệm vụ của đoạn văn trong văn bản tự sự:

- Nội dung và nhiệm vụ riêng: tả cảnh, tả người, kể sự việc, biểu cảm, bình luận, đối thoại, độc thoại,...

- Nội dung và nhiệm vụ chung: thể hiện chủ đề, ý nghĩa văn bản.

II. Cách viết đoạn văn trong bài văn tự sự:

1. Tìm hiểu ngữ liệu:

a. Các đoạn văn trong truyện ngắn Rừng xà nu:

- Nét giống:

+ Nội dung: tả sự đau thương và sức sống mãnh liệt của rừng xà nu.

+ Giọng điệu: ngợi ca.

- Nét khác:

+ Đoạn mở:

⭢ Hình ảnh cây xà nu gợi hiện thực cuộc sống đau thương nhưng bất khuất của con người Tây Nguyên.

+ Đoạn kết:

⭢ Hình ảnh cây xà nu gợi sự bất diệt, ngày một trưởng thành, lớn mạnh của con người Tây Nguyên.

- Bài học:

+ Trước khi viết nên dự kiến ý tưởng về các phần của truyện, nhất là phần đầu và phần cuối.

+ Phần mở và kết truyện nên hô ứng với nhau, thể hiện rõ chủ đề của truyện.

+ Thống nhất về giọng điệu ở phần đầu và phần kết.

b. Đoạn văn trong truyện về hậu thân của chị Dậu:

- Đó là đoạn văn tự sự. Vì:

+ Có yếu tố tự sự: có nhân vật, sự việc, chi tiết.

+ Có yếu tố miêu tả và biểu cảm phụ trợ.

⭢ Thuộc phần thân truyện.

- Thành công của đoạn văn:

Kể sự việc: chị Dậu ⭢ rất sinh động.

- Nội dung còn phân vân:

+ Tả cảnh.

+ Tả diễn biến tâm trạng (nội tâm) nhân vật.

- Gợi ý một vài chi tiết:

+ Tả cảnh:

+ Tâm trạng chị Dậu:

2. Cách viết đoạn văn trong bài văn tự sự:

- Cần hình dung sự việc xảy ra ntn rồi lần lượt kể lại diễn biến của nó.

III. Luyện tập:

Bài 1:

-Sự việc: phá bom nổ chậm của các cô thanh niên xung phong.

⭢ Thuộc phần thân truyện: Ngôi sao xa xôi.

- Sai sót về ngôi kể: nhầm lẫn ngôi thứ nhất và ngôi thứ ba.

⭢ Sửa lại: thay bằng từ “tôi”.

- Kinh nghiệm: Cần chú ý tới ngôi kể, đảm bảo sự thống nhất về ngôi kể.

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Gv chia hs thành các nhóm thảo luận, trả lời những câu hỏi ôn tập trong sgk dựa trên bài soạn đã làm ở nhà.

Nhóm 1- Câu 1: Trình bày các đặc trưng cơ bản của VHDG, minh họa bằng các tác phẩm, đoạn trích đã học?

Nhóm 2- Câu 2

VHDGVN có những thể loại gì? Nêu các đặc trưng chủ yếu của các thể loại: sử thi (sử thi anh hùng), truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, ca dao, truyện thơ? Lập bảng hệ thống các thể loại VHDG?

Câu 3 – Nhóm 3:

Hs trình bày bảng chuẩn bị của mình. Gv nhận xét, bổ sung.

I. Nội dung ôn tập:

1. Câu 1:

Các đặc trưng cơ bản của VHDG:

- VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng (tính truyền miệng).

VD: Kể chuyện Tấm Cám, Thạch Sanh,...; kể- hát sử thi Đăm Săn; lời thơ trong ca dao được hát theo nhiều làn điệu; các vở chèo được trình diễn bằng lời, nhạc, múa và diễn xuất của nghệ nhân,...

- VHDG là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể (tính tập thể).

VD: Các bài ca dao than thân cùng môtíp mở đầu bằng hai chữ “thân em”,...

- VHDG gắn bó mật thiết với các sinh hoạt khác nhau của đời sống cộng đồng (tính thực hành).

VD: Kể khan Đăm Săn ở các nhà Rông của người Ê-đê; Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thủy gắn với lễ hội Cổ Loa;...

2. Câu 2

Bảng tổng hợp các thể loại VHDG:

- Các đặc trưng chủ yếu của một số thể loại VHDG:

(1) Sử thi:

- Là tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn.

- Nội dung: kể về những biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng thời cổ đại.

- Nghệ thuật:

+ Ngôn ngữ: có vần, nhịp.

+ Giọng điệu: trang trọng, hào hùng, chậm rãi, tỉ mỉ với lối trì hoãn sử thi.

+ Các biện pháp tu từ thường sử dụng: so sánh trùng điệp, phóng đại, tương phản.

+ Kết hợp yếu tố hiện thực với yếu tố hư cấu tưởng tượng.

* Sử thi anh hùng: kể về những chiến công của người anh hùng, xây dựng hình tượng người anh hùng kì vĩ, hoành tráng.

(2) Truyền thuyết:

- Là tác phẩm tự sự dân gian, kể về các sự kiện, nhân vật lịch sử (có liên quan đến lịch sử) theo xu hướng lí tưởng hóa.

- Có sự hoà trộn giữa yếu tố hiện thực và yếu tố thần kì.

- Thể hiện nhận thức, quan điểm đánh giá, tình cảm của nhân dân lao động đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.

(3) Truyện cổ tích:

- Là tác phẩm tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tượng được hư cấu có chủ định, kể về số phận con người bình thường trong xã hội, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động.

Truyện cổ tích thần kì: Là loại truyện cổ tích có sự tham gia của các yếu tố thần kì vào tiến trình phát triển của câu chuyện.

- Nội dung:

+ Phản ánh mâu thuẫn, xung đột gia đình, xã hội, qua đó thể hiện cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác.

+ Đề cao cái thiện, nêu gương đạo đức tốt đẹp giáo dục con người.

+ Thể hiện ước mơ cháy bỏng của nhân dân lao động về hạnh phúc gia đình, lẽ công bằng xã hội, về phẩm chất và năng lực tuyệt vời của con người.

+ Thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời của nhân dân lao động.

(4) Truyện cười:

- Là tác phẩm tự sự dân gian ngắn gọn, kết cấu chặt chẽ, kết thúc bất ngờ.

- Kể về những việc xấu, trái tự nhiên trong cuộc sống.

- Ít nhân vật.

- Có ý nghĩa giải trí hoặc phê phán.

(5) Ca dao:

- Là lời thơ trữ tình dân gian, thường được kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng.

- Diễn tả đời sống nội tâm con người, thể hiện tâm tư, tình cảm của con người ở nhiều hoàn cảnh, nghề nghiệp,...

- Dung lượng thường ngắn gọn.

- Thể thơ phần lớn là thể lục bát.

- Ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ,...có lối diễn đạt bằng một số công thức mang đậm sắc thái dân gian.

(6) Truyện thơ:

Là tác phẩm tự sự dân gian bằng thơ, giàu chất trữ tình, phản ánh số phận và khát vọng của con người khi hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội bị tước đoạt.

Câu 3:

Lập bảng tổng hợp so sánh các truyện dân gian đã học theo mẫu sgk.

Thể loại

Mục đích sáng tác

Hình thức lưu truyền

Nội dung phản ánh

Kiểu nhân vật chính

Đặc điểm

nghệ thuật

1.Sử thi

Ghi lại c/s và ước mơ phát triển cộng đồng của người Tây nguyên xưa.

Hát- kể

XH Tây Nguyên cổ đại ở thời kì công xã thị tộc.

Người anh hùng sử thi cao đẹp, kì (Đăm Săn)

Biện pháp so sánh, phóng đại, trùng điệp tạo nên những hình tượng hoành tráng, hào hùng.

2.Truyền thuyết.

Thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử.

Kể- diễn xướng (lễ hội dân gian)

Kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử có thật nhưng đã được khúc xạ qua một cốt truyện hư cấu.

Nhân vật lịch sử được truyền thuyết hoá(An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy,...)

Từ “cái lõi là sự thật lịch sử” đã được hư cấu thành câu chuyện mang yếu tố kì ảo, hoang đường.

3.Truyện cổ tích.

Thể hiện nguyện vọng, ước mơ của nhân dân trong xã hội có giai cấp: chính nghĩa thắng gian tà.

Kể

Xung đột XH, cuộc đấu tranh giữa thiện- ác, chính nghĩa- gian tà.

Người con riêng, người mồ côi, người em út, người lao động nghèo khổ, bất hạnh, người có tài lạ,...

-Truyện hoàn toàn do hư cấu.

-Kết cấu trực tuyến.

- Kết thúc thường có hậu.

4.Truyện cười

-Mua vui, giải trí.

- Châm biếm, phê phán XH.

Kể

Những điều trái tự nhiên, những thói hư tật xấu đáng cười, đáng phê phán trong XH.

Kiểu nhân vật có thói hư tật xấu.

- Ngắn gọn.

- Tạo tình huống bất ngờ, mâu thuẫn phát triển nhanh, kết thúc đột ngột.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Nhóm 4- câu 4: Hs đọc và trả lời câu 4 trong sgk.

Gv nhận xét, bổ sung.

- Vì sao ca dao hay dùng các biểu tượng: cái khăn, cái cầu để bộc lộ tình yêu? Các hình ảnh cây đa, bến nước- con thuyền, gừng cay- muối mặn,... để nói lên tình nghĩa?

- So sánh tiếng cười tự trào và tiếng cười phê phán trong ca dao hài hước, từ đó nêu nhận xét về tâm hồn người dân lao động trong cuộc sống còn nhiều vất vả, lo toan?

- Nêu những biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong ca dao?

- Những nét nổi bật trong nghệ thuật miêu tả nhân vật anh hùng trong sử thi là gì? Nêu dẫn chứng minh họa?

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

- Những nét nổi bật trong nghệ thuật miêu tả nhân vật anh hùng trong sử thi là gì? Nêu dẫn chứng minh họa?

Hs trình bày bảng hệ thống. Gv nhận xét, bổ sung.

4.Câu 4

- Ca dao than thân thường là lời của người phụ nữ trong xã hội cũ nói chung.

- Vì:

+ Họ vừa phải chịu ách áp bức bóc lột của giai cấp thống trị và những nỗi khổ vật chất khác.

+ Vừa phải gánh chịu những khổ đau bất hạnh riêng của giới mình: thân phận bị phụ thuộc, giá trị của họ ko được ai biết đến,...

- Thân phận người phụ nữ hiện lên rát cụ thể qua lời so sánh hoặc ẩn dụ.

- Ca dao yêu thương tình nghĩa đề cập đến những tình cảm: tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình, tình nghĩa xóm giềng, tình cảm bạn bè, tình yêu nam nữ,...

⭢ Vẻ đẹp tâm hồn: giàu nghĩa tình của người dân lao động.

- Các biểu tượng thường dùng:

+ Cái khăn: vật gần gũi- đối tượng tâm tình, bộc lộ tình cảm; vật trao duyên, vật kỉ niệm.

+ Cây cầu: nơi hò hẹn, gặp gỡ; nối nhịp tình yêu.

+ Cây đa, bến nước⭢ những vật cố định⭢ biểu tượng cho người ở lại đợi chờ, chung thuỷ.

+ Con thuyền⭢ vật di chuyển⭢ biểu tượng cho người ra đi.

+ Gừng cay- muối mặn⭢ những cay đắng, mặn mà trong tình nghĩa con người đã trải nghiệm; tình cảm thuỷ chung của con người.

- Tiếng cười tự trào: tự cười mình, phê phán, cảnh tỉnh trong nội bộ nhân dân, mong con người tự sửa những thói hư tật xấu của mình⭢ ý nghĩa nhân văn.

- Tiếng cười phê phán: đả kích, châm biếm những kẻ xấu xa, độc ác, bản chất bóc lột của giai cấp thống trị⭢ ý nghĩa xã hội.

⭢ Tâm hồn lạc quan, yêu đời của nhân dân lao động.

- Những biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong ca dao:

+ Các biện pháp tu từ: So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hoá, chơi chữ, phóng đại, tương phản,...

+ Diễn đạt theo 3 lối: phú (trình bày, diễn tả rõ sự vật, sự việc, tâm tư, tình cảm con người), tỉ (so sánh), và hứng (biểu lộ cảm xúc đối với ngoại cảnh, mở đầu cho sự biểu hiện tâm tình)

Bài tập vận dụng

1. Câu 1

- Những nét nổi bật trong nghệ thuật miêu tả nhân vật anh hùng trong sử thi:

+ Tưởng tượng phong phú, phóng khoáng, bay bổng.

VD: Những hình ảnh miêu tả tài múa khiên của đăm Săn.

+ So sánh, phóng đại, tương phản.

VD: “Chàng múa trên cao... như lốc”; “Thế là...ko thủng”; “Bắp chân...xà dọc”;...

- Tác dụng: tôn vinh vẻ đẹp hào hùng, kì vĩ của người anh hùng.

2. Câu 2

Cái lõi sự thật lịch sử

Bi kịch được hư cấu

Những chi tiết hoang đường, kì ảo

Kết cục của bi kịch

Bài học rút ra

Cuộc xung đột giữa An Dương Vương với Triệu Đà thời kì Âu Lạc.

Bi kịch tình yêu.

- Thần Kim Quy.

- Lẫy nỏ thần.

- Ngọc trai- giếng nước.

- Thần Kim Quy rẽ nước đưa An Dương Vương cầm sừng tê bảy tấc xuống biển.

- Máu Mị Châu⭢ ngọc trai, xác Mị Châu⭢ ngọc thạch.

Mất tất cả (tình yêu, gia đình, đất nước)

- Tinh thần cảnh giác.

-Xử lí đúng đắn mối quan hệ cái riêng- cái chung, nhà- nước, cá nhân- cộng đồng, lí trí- tình cảm.

- “ Đặc sắc nghệ thuật của truyện là thể hiện sự chuyển biến của hình tượng nhân vật Tấm: từ yếu đuối, thụ động đến kiên quyết đấu tranh giành lại sự sống và hạnh phúc cho mình”. Anh (chị) hãy phân tích truyện cổ tích Tấm Cám để làm sáng tỏ điều đó.

- Câu 4: Lập bảng ôn tập về 2 truyện cười đã học.

Hs trình bày bảng chuẩn bị của mình. Gv nhận xét.

3. Câu 3

- Khi Tấm ở cùng mẹ con mụ dì ghẻ: Yếu đuối, thụ động.

⭢ Chỉ biết khóc khi gặp khó khăn (khi bị trút hết giỏ tép, bống bị giết thịt, ko nhặt hết thóc, ko có quần áo đẹp đi xem hội) và nhờ Bụt giúp đỡ.

- Khi trở thành hoàng hậu: ko còn sự giúp đỡ của Bụt, Tấm kiên quyết đấu tranh giành lại cuộc sống và hạnh phúc.

⭢ Bốn lần bị giết ⭢ Bốn lần hoá kiếp: chim vàng anh- cây xoan đào- khung cửi- quả thị⭢ trở lại làm người, xinh đẹp hơn xưa.

⭢ Luôn vạch mặt, tố cáo tội ác của Cám.

- Lí giải:

+ Ban đầu: Tấm chưa ý thức rõ về thân phận mình, mâu thuẫn gia đình chưa căng thẳng lại được Bụt giúp đỡ⭢ thụ động.

+ Về sau: mâu thuẫn gia đình càng quyết liệt, phát triển thành mâu thuẫn xã hội, mâu thuẫn thiện- ác và Tấm lại ko nhận được sự giúp đỡ của Bụt⭢ kiên quyết đấu tranh.

- Ý nghĩa:

+ Khẳng định sức sống, sức trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vùi dập của các thế lực thù địch, sức mạnh của cái thiện, là cuộc đấu tranh đến cùng, triệt để của cái thiện với cái ác.

+ Thể hiện sự phát triển tích cực của tính cách nhân vật.

+ Thể hiện niềm tin, lòng nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động.

4. Câu 4

Đối tượng cười

Nội dung cười

Tình huống gây cười

Cao trào để tiếng cười oà ra

1. Truyện Tam đại con gà: Anh học trò làm gia sư (thầy đồ)

2. Nhưng nó phải bằng hai mày: Thầy lí, Cải và Ngô.

-Thói giấu dốt, khoe khoang.

- Bi hài kịch của việc hối lộ và ăn hối lộ.

- Luống cuống ko biết chữ “kê”, học trò hỏi gấp.

- Bố học trò chất vấn thầy đồ.

- Cải đã đút lót mà ko những bị thua kiện lại còn bị đánh đòn.

- Khi thầy đồ nói câu: “Dủ dỉ là chị con công, con công là ông con gà”.

- Câu nói cuối cùng của thầy lí: “Tao biết mày phải nhưng nó phải...bằng hai mày”.

Hs phát biểu trả lời câu hỏi, đọc một số câu ca dao tìm được về các chủ đề mà sgk đưa ra.

Gv nhận xét, bổ sung hoàn chỉnh.

- Tìm một số bài thơ(câu thơ) của các nhà thơ trung đại và hiện đại có sử dụng chất liệu VHDG?

5. Câu 5

- Môtíp mở đầu các bài ca dao được lặp lại có tác dụng nhấn mạnh, tăng sức gợi cảm và làm người đọc (nghe) thêm hiểu sâu hơn về chúng.

- Các hình ảnh so sánh, ẩn dụ trong các bài ca dao đã học: tấm lụa đào, củ ấu gai, trăng, sao, mặt trời, khăn, đèn, chiếc cầu dải yếm,gừng cay-muối mặn.

- Các câu ca dao:

+ Thân em như giếng giữa đàng,

Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.

+ Thân em như lá đài bi,

Ngày thì dãi nắng, đêm thì dầm sương.

+ Thân em như hạt mưa rào,

Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa...

+ Chiều chiều lại nhớ chiều chiều

Nhớ người yếm trắng dải điều thắt lưng.

+ Chiều chiều mây phủ Sơn Trà

Lòng ta nhớ bạn nước mắt và lộn cơm.

+ Chiều chiều ra đứng ngõ sau,

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều...

6. Câu 6

- Thơ Hồ Xuân Hương: bài Bánh trôi nước, Mời trầu,...

- Thơ Nguyễn Du: Truyện Kiều

VD: Ca dao có câu:

Vầng trăng ai xẻ làm đôi,

Đường trần ai vẽ ngược xuôi hỡi chàng?

Truyện Kiều:

Vầng trăng ai xẻ làm đôi,

Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường.

- Thơ Nguyễn Khoa Điềm:

“Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”

( Trường ca Mặt đường khát vọng).

Lớp

Thứ (Ngày dạy)

Sĩ số

HS vắng

10A2

10A3

10A8

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Gv yêu cầu hsinh nhắc lại đề bài.

GV cùng HS chữa phần đọc hiểu, xây dựng dàn ý cho phần làm văn.

Dựa vào phần trên yêu cầu học sinh tự nhận xét ưu - nhược điểm bài viết của mình.

GV nhận xét chung về ưu nhược điểm bài viết của HS .

Tổ chức sửa chữa lỗi bài viết

* GV nêu lên các lỗi mà HS thường gặp.

* GV hướng dẫn HS trao đổi để nhận thức lỗi và hướng sửa chữa, khắc phục.

* Ví dụ một số bài viết :

- Hình thức bài viết chưa đẹp, chữ xấu :

+ 10A2 : Thanh, Trung, Tuân…

+ 10A3 : Hiếu, Thanh, Tiến…

+10A8 : Vịnh, Nam, Trường…

- Sai chính tả :

Mị Trâu => Mị Châu

- Dùng từ sai :

An Diêm Vương =>An Dương Vương

- Bài viết sơ sài, tưởng tượng chưa hợp lí

+ 10A2 : Thành, Tuân, Trung…

+ 10A3 : Trường, Tân, Quảng…

+10A8 : Trâm, Hiếu, Bắc…

GV: Đọc những bài viết khá giỏi của học sinh => tuyên dương + hsinh học tập.

+ 10A2 : Cường

+ 10A3 : Huyền Anh

+ 10A8 : Thu Hà

Hsinh xem bài, sửa chữa lỗi.

GV tổng kết kết quả bài viết của học sinh.

A. Đề bài

I. Tìm hiểu đề:

II. Lập dàn ý

( Giáo án Tiết 19-20)

B. Nhận xét

I. Ưu điểm.

- Câu 1 (đọc hiểu) : Phần lớn các em làm chính xác.

- Câu 2 (làm văn) : Một số em có bố cục bài viết mạch lạc, rõ ràng; hành văn lưu loát; cốt truyện hấp dẫn; biết cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu; kết hợp tốt các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm.

II. Nhược điểm.

Câu 1: Một số học sinh chưa chỉ ra chính xác câu chủ đề của đoạn trích.

Câu 2:

- Bài viết còn sơ sài, ít sự kiện, chi tiết.

- Cảm xúc mờ nhạt, thiên về kể tả => bài viết thiếu hấp dẫn.

- Bố cục chưa rõ ràng, hành văn còn vụng.

- Vận dụng yếu tố quan sát, tưởng tượng, liên tưởng còn yếu.

III. Chữa lỗi.

1. Lỗi hình thức

- Chữ xấu, đặc biệt ở học sinh nam, chữ nghiêng về bên trái. Viết tắt. Tên riêng không viết hoa.

- Sai chính tả : ch-tr, s-x, l-n, ngh-ng, r-d-gi….

- Lỗi viết câu sai ngữ pháp : không có chủ ngữ.

- Lỗi hành văn lủng củng, dùng lối văn nói.

- Bố cục bài viết chưa rõ ràng, hình thức trình bày chưa đẹp. Phần thân bài chỉ có 1 đoạn văn.

- Thiếu ý, thiếu trọng tâm, ý không rõ, sắp xếp ý không hợp lí.

- Sự kết hợp các phương thức biểu đạt chưa hài hòa.

2. Lỗi nội dung

- Tưởng tượng chưa hợp lí, chưa phong phú.

- Bài viết sơ sài.

- Diễn đạt rời rạc, thiếu lô gíc.

IV. Bài viết tiêu biểu

- Bài viết tốt (7-8 điểm):

+ 10A2 : Chiến, Ngọc Anh, Chinh…

+ 10A3 : Huyền Anh, Phương…

+ 10A8 : Thu Hà, Phương…

- Bài viết đạt yêu cầu (5-6 điểm):

+ 10A2 : Dũng, Dương, Huy…

+ 10A3 : Hoàng, Hằng, Hạnh…

+ 10A8 : Phượng, Trang, Nhung….

- Bài viết yếu, kém (dưới 5):

+ 10A2 : Bảo, Hiếu, Hưng…

+10A3 : Hoan, Hường, Giang…

+ 10A8 : Trâm, Nam, Vịnh…

V. Tổng kết kết quả