Công thức toán học không thể tải, để xem trọn bộ tài liệu hoặc in ra làm bài tập, hãy tải file word về máy bạn nhé

Ngày kí

Tiết 1-2

VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH

( Trích Kí Thượng kinh kí sự-Lê Hữu Trác)

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Vào phủ chúa Trịnh
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Vào Phủ chúa Trịnh

1. MỤC TIÊU BÀI HỌC
   1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:HS nhận biết, nhớ được tên tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.

b/ Thông hiểu:HS hiểu và lí giải được hoàn cảnh sáng tác có tác động và chi phối như thế nào tới nội dung tư tưởng của tác phẩm.

c/Vận dụng thấp: Khái quát được đặc điểm phong cách tác giả từ tác phẩm.

d/Vận dụng cao:- Vận dụng hiểu biết về tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm để phân tích giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm kí.

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về kí trung đại

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về kí trung đại

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về kí trung đại c/Hình thành nhân cách: có đạo đức trong sáng.

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực sáng tạo: HS trình bày suy nghĩ và cảm xúc của bản thân trước vẻ đẹp nhân

cách Lê Hữu Trác.

-Năng lực hợp tác: Thảo luận nhóm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.

-Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS nhận ra được những giá trị

thẩm mỹ trong tác phẩm.

- Năng lực tạo lập văn bản nghị luận.

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Nhóm 2: Thái độ của tác giả bộc lộ như thế nào trước quang cảnh ở phủ chúa? em có nhận xét gì về thái độ ấy?

Nhóm 3: Nhân vật Thế tử Cán hiện ra như thế nào?

Nhóm 4: Thái độ của Lê Hữu Trác và phẩm chất của một thầy lang được thể hiện như thế nào khi khám bệnh cho Thế tử?

Bước 2: HS thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: HS trình bày sản phẩm

các nhóm lần lượt trình bày

• Nhóm 1 - Sự cao sang, quyền quý cùng cuộc sống hưởng thụ cực điểm của nhà

chúa:

+ Quang cảnh tráng lệ, tôn nghiêm, lộng lẫy (đường vào phủ, khuôn viên vườn hoa, bên trong phủ và nội cung của thế tử,…).

+ Cung cách sinh hoạt, nghi lễ, khuôn phép (cách đưa đón thầy thuốc,

cách xưng hô, kẻ hầu, người hạ, cảnh khám bệnh,…)

• Nhóm 2 : - Tỏ ra dửng dưng, sững sờ trước quang cảnh của phủ chúa “ Khác gì

ngư phủ đào nguyên thủa nào”

• • không đồng tình với cuộc sống quá no đủ tiện nghi nhưng thiếu khí trời và không khí tự do

Nhóm 3

• • Lối vào chỗ ở của vị chúa rất nhỏ “ Đi trong tối om...”
  • Nơi thế tử ngự: không khí trở lân lạnh lẽo, thiếu sinh khí
  • Hình hài, vóc dáng của Thế tử Cán:

+ Mặc áo đỏ ngồi trên sập vàng

+ Biết khen người giữa phép tắc “Ông này lạy khéo”

+ Về nghi thức: Nhiều thủ tục... Nghiêm đến nỗi tác giả phải “ Nín thở đứng chờ ở xa)

=> Phủ chúa Trịnh lộng lẫy sang trọng uy

nghiêm được tác giả miêu tả bặng tài quan sát tỷ mỷ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động giữa con người với cảnh vật. Ngôn ngữ giản dị mộc mạc...

• Thái độ của tác giả
  • Tỏ ra dửng dưng trước những quyến rũ của vật chất. Ông sững sờ trước quang cảnh của

phủ chúa “ Khác gì ngư phủ đào nguyên thủa

nào”

• • Mặc dù khen cái đẹp cái sang nơi phủ chúa xong tác giả tỏ ra không đồng tình với

cuộc sống quá no đủ tiện nghi nhưng thiếu khí trời và không khí tự do

2. Thế tử Cán và thái độ, con người Lê Hữu Trác

• Nhân vật Thế tử Cán:
  • Lối vào chỗ ở của vị chúa rất nhỏ “ Đi trong tối om...”
  • Nơi thế tử ngự: Vây quanh bao nhiêu là

vật dụng gấm vóc lụa là vàng ngọc. Người thì đông nhưng đều im lặng

• • Hình hài, vóc dáng của Thế tử Cán:

+ Mặc áo đỏ ngồi trên sập vàng

+ Biết khen người giữa phép tắc “Ông này lạy khéo”

+ Đứng dậy cởi áo thì “Tinh khí khô hết, mặt khô, rốn lồi to, gân thì xanh...nguyên khí đã hao mòn... âm dương đều bị tổn hại -> một cơ thể ốm yếu, thiếu sinh khí

=> Tác giả vừa tả vừa nhận xét khách

quan Thế tử Cán được tái hiện lại thật đáng sợ. Tác giả ghi trong đơn thuốc “ 6 mạch tế sác và vô lực...trong thì trống”. Phải chăng cuộc sống vật chất quá đầy đủ, quá giàu sang phú quý nhưng tất cả nội lực bên trong là tinh thần ý chí, nghị lực, phẩm chất thì trống rỗng?

• Thái độ của Lê Hữu Trác và phẩm chất của một thầy lang khi khám bệnh cho Thế tử
  • Một mặt tác giả chỉ ra căn bệnh cụ thể,

+ Đứng dậy cởi áo thì “Tinh khí khô hết, mặt khô, rốn lồi to, gân thì xanh...nguyên khí đã hao mòn... âm dương đều bị tổn hại -> một cơ thể ốm yếu, thiếu sinh khí

Nhóm 4

• • Thái độ, tâm trạng và những suy nghĩ của nhân vật “tôi”

+ Dửng dưng trước những quyến rũ

vật chất, không đồng tình trước cuộc sống quá no đủ, tiện nghi nhưng thiếu khí trời và không khí tự do;

+ Lúc đầu, có ý định chữa bệnh

cầm chừng để tránh bị công danh trói buộc. Nhưng sau đó, ông thẳng thắn đưa ra cách chữa bệnh, kiên trì giải thích, dù khác ý với các quan thái y;

Bước 4: GV nhận xét, bổ xung, chốt kiến thức

GV Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách của Lê Hữu Trác?

HS trả lời cá nhân: một thầy thuốc

giỏi, bản lĩnh, giàu kinh nghiệm, y đức cao; xem thường danh lợi, quyền quý, yêu tự do và nếp sống thanh đạm.

Thao tác 3:

Hướng dẫn HS tổng kết bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS

GV nêu câu hỏi:

-Giá trị nổi bật của đoạn trích là gì? Giá trị ấy thể hiện ở những khía canh

nào?

• Nhận xét nghệ thuật viết kí của tác giả?

GV nêu câu hỏi:

Qua đoạn trích, bày tỏ suy nghĩ về vẻ đạp tâm hồn của tác giả?

Nêu ý nghĩa văn bản?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• Tổng kết bài học theo những câu hỏi

nguyên nhân của nó, một mặt ngầm phê phán “Vì Thế tử ở trong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”

+ Ông rất hiểu căn bệnh của Trịnh Cán, đưa ra cách chữa thuyết phục nhưng lại sợ chữa có hiệu quả ngay, chúa sẽ tin dùng, công danh trói buộc. Đề tránh được việc ấy chỉ có thể chữa cầm chừng, dùng thuốc vô thưởng vô phạt. Song, làm thế lại trái với y đức. Cuối cùng phẩm chất, lương tâm trung thực của người thày thuốc đã thắng. Khi đã quyết tác giả thẳng thắn đưa ra lý lẽ để giải thích -> Tác giả là một thày thuốc giỏi có kiến thức sâu rộng, có y đức

1. Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách của Lê Hữu Trác: một thầy thuốc giỏi, bản lĩnh, giàu kinh nghiệm, y đức cao; xem thường danh lợi, quyền quý, yêu tự do và nếp sống thanh đạm.

Nghệ thuật:

Bút pháp ký sự đặc sắc của tác giả

• • Quan sát tỉ mỉ. ghi chép trung thực, miêu tả cụ thể, sống động, chọn lựa được những chi tiết “đắt”, gây ấn tượng mạnh.
  • Lối kể hấp dẫn, chân thực, hài hước.
  • Kết hợp văn xuôi và thơ làm tăng chất trữ tình cho tác phẩm, góp phần thể hiện một cách kín đáo thái độ của người viết.

III. Ý nghĩa văn bản:

Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh phản ánh quyền lực to lớn của Trịnh Sâm, cuộc sống xa hoa, hưởng lạc trong phủ chúa đồng thời bày tỏ thái độ coi thường danh lợi, quyền quý của tác giả.

của GV.

Bước 3: Trình bày sản phẩm

HS trả lời cá nhân: Giá trị hiện thực

của đoạn trích:

-Vẽ lại được bức tranh chân thực và sinh động về quang cảnh và cảnh sống trong phủ chúa Trịnh: xa hoa, quyền quý, hưởng lạc...

-Con người và phẩm chất của tác

giả: tài năng y lí, đức độ khiêm nhường, trung thực cứng cỏi, lẽ sống trong sạch, thanh cao, giản dị, không màng công danh phú quý.

Bước 4: GV chốt ý

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG

Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

Khái quát phẩm chất hình tượng Lê Hữu

Trác trong đoạn trích. Ông có phải là Ông Lười như bút hiệu tự đặt? Vì sao? Viết đoạn văn 5 đến 7 dòng để trả lời câu hỏi.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ:

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt ý

( Lê Hữu Trác: nhà thơ ; danh y lỗi lạc, từ tâm; bậc túc nho thâm trầm,

Ông Lười - Lãn Ông chỉ là một cách đặt

bút hiệu theo kiểu hài hước, dân dã. Nhưng cũng rất đúng khi nói ông lười trong thái độ thờ ơ với công danh phú quý, trong lối sống tự do thanh cao nơi rừng núi quê nhà.)

Ngày kí

Tiết 03

Tiết 12

Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC :

Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nhận biết khái niệm về ngôn ngữ, lời nói cá nhân

b/ Thông hiểu:Hiểu về các quy tắc của hệ thống ngôn ngữ và cách sử dụng phù hợp, hiệu quả trong các tình huống giao tiếp cụ thể

c/Vận dụng thấp:Nhận diện được biểu hiện của ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân trong văn bản

d/Vận dụng cao:- Vận dụng linh hoạt, sáng tạo quy tắc trong lời nói cá nhân

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu liên quan đến tiếng Việt

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt trong lĩnh hội và tạo lập văn bản

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về ngôn ngữ tiếng Việt

c/Hình thành nhân cách: Có ý thức bảo vệ và phát huy những giá trị trong sáng của Tiếng Việt

-Biết phê phán những người làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản

-Năng lực hợp tác để cùng thực hiện nhiệm vụ học tập

-Năng lực giải quyết vấn đề: HS lý giải được hiện tượng sử dụng ngôn ngữ của giới trẻ hiện nay, thể hiện được quan điểm của cá nhân đối với hiện tượng "sáng tạo" ngôn ngữ ở

lứa tuổi học sinh.

-Năng lực sáng tạo: HS bộc lộ được thái độ đúng đắn với việc sử dụng TV, sáng tạo ra vốn từ cá nhân nhằm làm giàu cho TV.

-Năng lực giao tiếp TV: HS hiểu về các quy tắc của hệ thống ngôn ngữ và cách sử dụng phù hợp, hiệu quả trong các tình huống giao tiếp cụ thể; hs cũng được hiểu và nâng cao khả năng sử dụng TV văn hóa.

-Năng lực sử dụng ngôn ngữ: Sử dụng đúng TV trong 2 lĩnh vực bút ngữ và khẩu ngữ, làm quen với các lời nói cá nhân được sáng tạo mới hiện nay.

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV nhận xét và dẫn vào bài mới: Cha ông ta khi dạy con cách nói năng, cách sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp hằng ngày thường sử dụng câu ca dao:

“Lời nói chẳng mất tiền

mua

nhau”

Lựa lời mà nói cho vừa lòng

Để hiểu được điều này, chúng ta sẽ tìm hiểu qua bài học : “Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân”

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

biển).

* “ Mặt trời” ( Tố Hữu): chỉ lí tưởng Cách mạng.

* “ Mặt trời” ( Ng. Khoa Điềm):

+ MT 1: Chỉ một thiên thể trong vũ trụ.

+MT 2: Chỉ đứa con của người mẹ, con là niềm tin, niềm hạnh phúc, mang lại ánh sáng cho cuộc đời người mẹ.

Bước 4: GV nhận xét và chốt kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét và chốt kiến thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ: Sáng tác một bài thơ lục bát với chủ đề về Mẹ. Chỉ ra ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân trong bài thơ đó. Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: HS báo cáo kết quả

thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

• Bài thơ đúng chủ đề: Mẹ, thể lục bát
• Chỉ ra ngôn ngữ chung và ngôn ngữ cá nhân.

Ngày kí: Tiết 4

Bài viết số 1

A/ XÁC ĐỊNH CHUẨN KIẾN THỨC KỸ NĂNG

• • Biết cách xác định nội dung chính, câu chủ đề, thao tác lập luận trong văn bản. Biết

làm bài văn nghị luận xã hội với bố cục sáng rõ.

• • Cảm nhận được vẻ đẹp nội dung và nghệ thuật bài thơ Thương vợ của Trần Tế Xương.

B/ MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA

C/ ĐỀ KIỂM TRA

PHẦN I: ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:

1. Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888), quê cha ở xã Bồ Điền, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế, nhưng sinh tại quê mẹ ở làng Tân Thới, tỉnh Gia Định (nay là Thành phố

Hồ Chí Minh).

Cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu gặp nhiều trắc gian truân: bị mù, công danh dang dở, sống trong những ngày tăm tối của quê hương đất nước...

1. Nhưng vượt lên nỗi đau, cuộc đời ông là bài học lớn về nghị lực sống, sống để cống hiến cho đời. Bị mù đôi mắt, nhưng Nguyễn Đình Chiểu không chịu đầu hàng số phận, vẫn sống và làm nhiều việc có ích: dạy học, làm thuốc, sáng tác thơ văn. Là một thầy giáo, ông đặt việc dạy người cao hơn dạy chữ, được nhiều thế hệ học trò kính yêu. Là thầy thuốc,

ông xem trọng y đức, lấy việc cứu người làm trọng. Là nhà thơ, Cụ Đồ Chiểu quan tâm đến việc dùng văn chương để hướng con người đến cái thiện, đến một lối sống cao đẹp, đúng

đạo lí làm người. Khi quê hương bị thực dân Pháp xâm lược, Đồ Chiểu dùng thơ văn để khích lệ tinh thần chiến đấu của nhân dân.

1. Nguyễn Đình Chiểu còn là tấm gương sáng ngời lòng yêu nước và tinh thần bất khuất chống ngoại xâm. Ngay từ những ngày đầu giặc Pháp xâm lược Nam Bộ, Nguyễn

Đình Chiểu đã nêu cao lập trường kháng chiến, cùng các lãnh tụ nghĩa quân bàn bạc việc chống giặc và sáng tác thơ văn để khích lệ tinh thần chiến đấu của các nghĩa sĩ. Khi triều đình nhà Nguyễn nhu nhược, bất lực đến phải dâng cả Nam Kì lục tỉnh cho giặc Pháp, Đồ Chiểu đã nêu cao khí tiết, giữ gìn lối sống trong sạch, cao cả, từ chối mọi cám dỗ của thực dân, không chịu hợp tác với kẻ thù.

( Theo Đỗ Kim Hảo)

Câu 1 (1,0 điểm): Văn bản trên có mấy ý chính? Đó là những ý nào?

Câu 2 (1,0 điểm): Tìm câu chủ đề trong đoạn văn (2),(3).

Câu 3 (1,0 điểm): Xác định thao tác lập luận trong đoạn văn (2),(3).

PHẦN II : LÀM VĂN (7,0 điểm)

Nhân xem chương trình trên VTV1 với chủ đề: “Cảm ơn cuộc đời” bàn về người

tử tế, hầu hết các ý kiến cho rằng: người tử tế là những người tốt và là những người có lối sống đẹp, có thể coi là những con người hoàn hảo trong mọi thời đại và nhất là trong cuộc sống hôm nay. Nhưng có ý kiến cho rằng: đó chỉ là sự giả tạo, hình thức và nghi ngờ lòng tốt của người tử tế.

Viết bài văn ngắn (khoảng 600 từ) bày tỏ suy nghĩ của anh/chị về người tử tế qua các ý kiến trên.

...............................Hết..............................

PHẦN I: ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Câu 1 (1,0 điểm):

HƯỚNG DẪN CHẤM

Văn bản trên có 2 ý chính: khái quát về cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu và những bài học sâu sắc rút ra từ cuộc đời đó.

Câu 2 (1,0 điểm)

: HS chỉ ra được Câu chủ đề trong đoạn văn (2),(3) :

- Đoạn (2) : Nhưng vượt lên nỗi đau, cuộc đời ông là bài học lớn về nghị lực sống, sống để cống hiến cho đời.

-Đoạn (3) Nguyễn Đình Chiểu còn là tấm gương sáng ngời lòng yêu nước và tinh thần bất khuất chống ngoại xâm.

Câu 3 (1,0 điểm)

HS nêu Thao tác lập luận trong đoạn văn (2),(3) : chứng minh

PHẦN II: LÀM VĂN (7,0 điểm)

Ngày kí

Tiết 5- Đọc văn

Tự Tình ( Bài II)

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Tự tình ( II)
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Tự tình ( II)

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• • 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nêu được các thông tin về tác giả (cuộc đời, sự nghiệp);- Nêu được ngắn gọn thông tin cơ bản về tác phẩm (Xuất xứ, đề tài, bố cục)

• • Liệt kê được những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn

bản.

b/ Thông hiểu:Làm rõ hiệu quả của các từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp tu từ nghệ

thuật được sử dụng trong văn bản.

c/Vận dụng thấp:Xác định tâm sự về con người và thời thế đậm chất nhân văn qua các văn bản thơ trung đại.

d/Vận dụng cao: Phân tích được hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng từ ngữ (hay những sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ ) độc đáo trong văn bản thơ trung đại.

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về thơ trữ tình

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một bài thơ trung đại

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về tác giả, tác phẩm thơ trung

đại

c/Hình thành nhân cách: -Yêu thương con người

-Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc

-Yêu nước (yêu thiên nhiên, …)

-Sống tự chủ

-Sống trách nhiệm

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản

-Năng lực giải quyết những tình huống đặt ra trong các văn bản

-Năng lực đọc hiểu một văn bản thơ trung đại theo đặc trưng thể loại

-Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về ý nghĩa văn bản

-Năng lực sáng tạo: HS xác định được ý tưởng, tâm sự của các nhà thơ được gửi gắm trong bài thơ; trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

-Năng lực hợp tác: Thảo luận nhóm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.

-Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: học sinh nhận ra được những giá trị thẩm mỹ trong tác phẩm; hiểu được những giá trị của bản thân qua việc cảm hiểu tác phẩm; hình thành và nâng cao những xúc cảm thẩm mỹ...

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt

Thao tác 2: Tổ chức cho HS thảo luận nhóm:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ Nhóm 1:

- GV: Đặt câu hỏi em hãy cho biết

trong 2 câu đầu tác giả đưa ra thời gian không gian để nhấn mạnh tâm trạng gì của tác giả?

Gv liên hệ thực hành yếu tố môi trường có tác động đến tâm lý của nhân vật

Nhóm 2: Phân tích từ ngữ, hình ảnh thể hiện tâm trạng người phụ nữ qua 2 câu thực?

Nhóm 3: Hai câu luận tả trực tiếp 2 hình ảnh thiên nhên độc đáo như thế nào? Phân tích từ ngữ, hình ảnh thể hiện thái độ của nhà thơ trước cuộc sống?

Nhóm 4: Nhà thơ thể hiện tâm trạng gì? Mạch logic diễn biến tâm trạng như thế nào? Các điệp từ có tác dụng gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

• Nhóm 1

Câu 1 - Thời gian: Đêm khuya (quá nửa đêm) -> Yên tĩnh, con người đối diện với

chính mình, sống thật với mình

• Không gian: Yên tĩnh vắng lặng (nghệ thuật lấy động tả tĩnh)
• Âm thanh; Tiếng trống cầm canh ->

nhắc nhở con người về bước đi của thời gian

Hai câu thơ đầu:

+ Câu 1: bối cảnh không gian, thời gian.

+ Câu 2: nỗi cô đơn, buồn tủi và bẽ bàng về duyên phận của nhân vật trữ tình.

+ “Văng vẳng” -> từ láy miêu tả âm thanh từ xa vọng lại (nghệ thuật lấy

động tả tĩnh)

+ “ Trống canh dồn” -> tiếng trống dồn dập, liên hồi, vội vã

• Chủ thể trữ tình là người phụ nữ một

mình trơ trọi, đơn độc trước không gian rộng lớn:

Câu 2: nỗi cô đơn, buồn tủi và bẽ bàng về duyên phận của nhân vật trữ tình.

+ “Trơ”: Trơ trọi, lẻ loi, cô đơn. Trơ lỳ: Tủi hổ bẽ bàng, thách thức bền gan

+ Kết hợp từ “ Cái + hồng nhan”: vẻ đẹp của người phụ nữ bị rẻ rúng...

+ Nghệ thuật đảo ngữ -> nhấn mạnh vào sự trơ trọi nhưng đầy bản lĩnh của Xuân

Hương => xót xa, chua chát

+ Hình ảnh tương phản:

Cái hồng nhan > < nước non

-> Nỗi cô đơn khủng khiếp của con người

Nhóm 2

• • Hai câu thực:

Câu 3 gợi lên hình ảnh người phụ nữ cô

đơn trong đêm khuya vắng lặng với bao xót xa- Mượn rượu để giải sầu: Say rồi lại

tỉnh -> vòng luẩn quẩn không lối thoát Câu 4: Nỗi chán chường, đau đớn e chề - Ngắm vầng trăng: Thì trăng xế bóng – Khuyết – chưa tròn -> sự muộn màng dở dang của cuộc đời nhà thơ: Tuổi xuân trôi

qua mà hạnh phúc chưa trọn vẹn

• Nghệ thuật đối -> tô đậm thêm nỗi sầu đơn lẻ của người muộn màng lỡ dở

=> Niềm mong mỏi thoát khỏi hoàn cảnh thực tại nhưng không tìm được lối thoát.

Đó cũng chính là thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

Nhóm 3

• • Hai câu luận:

Cảnh thiên nhiên qua cảm nhận của người

mang sẵn niềm phẫn uất và bộc lộ cá tính, bản lĩnh không cam chịu, như muốn thách thức số phận của HXH.

• Tác giả dùng cách diễn đạt: + Nghệ

Hai câu tiếp (Câu 3 + 4)

+ Câu 3: gợi lên hình ảnh người phụ nữ cô đơn trong đêm khuya vắng

lặng với bao xót xa, cay đắng.

+ Câu 4: nỗi chán chường, đau đớn, ê chề (chú ý mối tương quan giữa vầng

trăng và thân phận nữ sĩ).

1. Hai câu tiếp ( Câu 5 + 6)

Cảnh thiên nhiên qua cảm nhận của

người mang sẵn niềm phẫn uất và sự bộc lộ cá tính, bản lĩnh không cam chịu, như muốn thách thức số phận của Hồ Xuân Hương.

1. Hai câu kết

Tâm trạng chán chường, buồn tủi mà cháy bỏng khát vọng hạnh phúc cũng

là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội

phong kiến xưa.

thuật đối

+ Nghệ thuật đảo ngữ -> Mạnh mẽ dữ dội, quyết liệt

+ Động từ mạnh “xiên” “đâm” kết hợp các bổ ngữ ngang dọc -> cách dùng từ độc đáo -> sự phản kháng của thiên nhiên

=> dường như có một sức sống đang bị nén xuống đã bắt đầu bật lên mạnh mẽ vô cùng.

Nhóm 4

• • Hai câu kết:
• Cách dùng từ:

+ Xuân: Mùa xuân, tuổi xuân

+ Ngán: Chán ngán, ngán ngẩm

-> Mùa xuân đến mùa xuân đi rồi mùa xuân lại lại theo nhịp tuần hoàn vô tình

của trời đất còn tuổi xuân của con người cứ qua đi mà không bao giờ trở lại => chua chát, chán ngán

• Ngoảnh lại tuổi xuân không được cuộc tình, khối tình mà chỉ mảnh tình thôi. Mảnh tình đem ra san sẻ cũng chỉ được

đáp ứng chút xíu Tâm trạng chán chường, buồn tủi mà cháy bỏng khát vọng hạnh

phúc cũng là nỗi lòng của người phụ nữ trong xh phong kiến xưa.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

Thao tác 3:

Hướng dẫn HS tổng kết bài học Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ

• GV: Đặt câu hỏi Em hãy cho biết trong

bài thơ tác giả sử dụng nghệ thuật gì? Qua đó hãy nêu ý nghĩa của văn bản.

• Tổng kết bài học theo những câu hỏi của GV.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

1. Nghệ thuật:

Sử dụng từ ngữ độc đáo, sắc nhọn; tả cảnh sinh động; đưa ngôn ngữ đời thường vào thơ.

Ý nghĩa văn bản.

Bản lĩnh HXH được thể hiện qua tâm trạng

đầy bi kịch: vừa buồn tủi, phẫn uất trước tình cảnh éo le, vừa cháy bỏng khao khát

được sống hạnh phúc.

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câ u hỏi 4: Ý nào không được gợi ra từ câu “Trơ cái hồng nhan với nước non”?

• 1. Thể hiện thái độ mỉa mai của tác giả khi

rơi vào tình trạng lẻ loi.

• 1. Thể hiện sự tủi hổ,xót xa xủa tác giả khi nhận ra hoàn cảnh của mình.
  2. Thể hiện sự thách thức, sự bền gan cảu tác giả trước cuộc đời.
  3. Thể hiện sự rẻ rúng của tác giả với nhan sắc của mình.

Câ u hỏi 5: Cụm từ say lại tỉnh trong câu “Chén rượu hương đưa say lại tỉnh”gợi lên điều gì?

1. Sự vượt thoát khỏi hoàn cảnh của nhân vật trữ tình.
2. Những tâm trạng thường trực của nhân vật trữ tình.
3. Sự luẩn quẩn,bế tắc của nhân trữ tình.
4. Bản lĩnh của nhân vật trữ tình.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

cú Đường luật: cách dùng từ giản dị, dân dã, ý thức sử dụng sáng tạo các thành ngữ, tục ngữ, lối đảo từ, điệp từ, dùng từ mạnh.

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG

Ngày kí

Tiết 6- Đọc văn

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Câu cá mùa thu
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Câu cá mùa thu

(Thu điếu)

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.
   1. NỘI DUNG BÀI HỌC

Câu cá mùa thu

• 1. MỤC TIÊU BÀI HỌC
     1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nêu được các thông tin về tác giả (cuộc đời, sự nghiệp);- Nêu được ngắn gọn thông tin cơ bản về tác phẩm (Xuất xứ, đề tài, bố cục)

- Liệt kê được những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn

bản.

b/ Thông hiểu:Làm rõ hiệu quả của các từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp tu từ nghệ

thuật được sử dụng trong văn bản.

c/Vận dụng thấp:Xác định tâm sự về con người và thời thế đậm chất nhân văn qua bài

thơ

d/Vận dụng cao: Phân tích được hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng từ ngữ (hay

những sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ ) độc đáo trong văn bản

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về thơ trữ tình

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một bài thơ trung đại

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về tác giả, tác phẩm thơ trung

đại

c/Hình thành nhân cách: -Yêu thương con người

-Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc

-Yêu nước (yêu thiên nhiên, …)

-Sống tự chủ

-Sống trách nhiệm

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản

-Năng lực giải quyết những tình huống đặt ra trong các văn bản

-Năng lực đọc hiểu một văn bản thơ trung đại theo đặc trưng thể loại

-Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về ý nghĩa văn bản

-Năng lực sáng tạo: HS xác định được ý tưởng, tâm sự của nhà thơ được gửi gắm trong bài thơ; trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

-Năng lực hợp tác: Thảo luận nhóm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý

kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.

-Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: học sinh nhận ra được những giá trị thẩm mỹ trong tác phẩm; hiểu được những giá trị của bản thân qua việc cảm hiểu tác

phẩm; hình thành và nâng cao những xúc cảm thẩm mỹ...

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Hoạt động của Thầy và trò Kiến thức cần đạt

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

+ Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT)

+Chuẩn bị bảng lắp ghép

+ Đọc, ngâm thơ liên quan đến tác giả

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức và dẫn vào bài mới: Thu là thơ của đất trời, thơ là thu của lòng người và mùa thu là đề tài quen thuộc của thi nhân từ xưa đên nay. Và nhiều tác giả có những vần thơ nổi tiếng về mùa thu như “ Tiếng thu” (Lưu trọng Lư), cảm thu, tiễn thu của (Tản Đà), Đây mùa thu tới( Xuân Diệu),… Và hôm nay ta sẽ đến với cảnh thu điển hình của làng cảnh Việt Nam: mùa thu ở Bắc Bộ qua bài “ Thu điếu” Nguyễn Khuyến.)

• Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.
• Tập trung cao và hợp tác tốt

để giải quyết nhiệm vụ.

• Có thái độ tích cực, hứng thú.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

-Trong bài thơ "Câu cá mùa thu", cảnh thu được cảm nhận từ gần đến cao xa, rồi từ cao xa trở lại gần: từ chiếc thuyền câu nhìn ra mặt ao, nhìn lên bầu trời, nhìn tới ngõ trúc rồi lại trở về với ao thu, với thuyền câu.

-Từ điểm nhìn ấy, cảnh thu mở ra nhiều hướng thật sinh động.

- Các từ ngữ tả màu sắc: nước trong

veo, sóng biếc, trời xanh ngắt ; tả đường nét: sóng hơi gợn tí, lá vàng khẽ đưa vèo, tầng mây lơ lửng. Hiệu quả nghệ thuật của những từ ngữ đó là : tạo không khí mùa thu dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật làng quê Bắc Bộ nói riêng, nông thôn Việt Nam nói chung.

• Nhóm 3+4:
  • Bài thơ "Câu cá mùa thu " nói chuyện câu cá mà thực ra người đi câu cá không chú ý gì vào việc câu cá. Nói câu cá nhưng thực ra là đón nhận trời thu, cảnh thu vào lòng. Cái dáng vèo của lá vàng dường như xuất hiện lạc lõng nhưng nó lại rất hợp với cái tâm sự thời thế của nhà thơ- một sự đau buồn trước sự thay đổi quá nhanh chóng của thời thế. Cái thế ngồi bó gối ôm cần đầy tâm trạng của nhà thơ ở hai câu thơ cuối cũng góp phần thể hiện nổi bật tâm sự ấy.
• Cảnh thu trong bài thơ "Câu cá mùa thu " là cảnh đẹp nhưng tĩnh lặng và đượm buồn vì Không gian trong bài thơ là một không gian tĩnh, vắng người, vắng tiếng: Ngõ trúc quanh co khách vắng teo. Các

chuyển động rất nhẹ, rất khẽ không đủ tạo âm thanh: sóng hơi gợn, mây lơ lửng, lá khẽ đưa. Cuối bài thơ có một tiếng động âm thanh duy nhất nhưng lại mơ hồ, khiến cảnh vật càng thêm tĩnh lặng. Không gian đó đã đem đến sự cảm nhận về một nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ.

biểu của mùa thu. “ khẽ đưa vèo” -> chuyển động rất nhẹ rất khẽ => Sự cảm nhận sâu sắc và tinh tế.

c/ Hai câu luận:

Không gian của bức tranh thu được mở

rộng cả về chiều cao và sâu với nét đặc trưng của cảnh thu đồng bằng Bắc Bộ thanh , cao, trong, nhẹ...

• • Không gian mùa thu được mở rộng:

+Trời xanh ngắt -> xanh thuần một màu trên diện rộng => đặc trưng của mùa thu.

+Tầng mây lơ lửng trên bầu trời -> quen thuộc gần gũi, yên bình, tĩnh lặng.

• Khung cảnh làng quê quen thuộc:ngõ xóm quanh co, hàng cây tre, trúc....->yên ả tĩnh lặng.

d/ Hai câu kết:

Hình ảnh của ông câu cá trong không gian

thu tĩnh lặng và tâm trạng u buồn trước thời thế. - Trong cái không khí se lạnh của thôn quê bỗng xuất hiện hình ảnh một người câu cá:

-Tựa gối ôm cần....Cá đâu đớp động.+ “ Buông”: Thả ra( thả lỏng) đi câu để giải

trí,để ngắm cảnh MT+ Tiếng cá “đớp động dưới chân bèo”-> sự chăm chú quan sát của nhà thơ trong không gian yên tĩnh của mùa thu.

Nghệ thuật:

• • Bút pháp thuỷ mặc Đường thi và vẻ đẹp

thi trung hữu hoạ của bức tranh phong cảnh;

• • Vận dụng tài tình nghệ thuật đối.

Ý nghĩa văn bản.

Vẻ đẹp của bức tranh mùa thu, tình yêu

thiên nhiên, đất nước và tâm trạng thời thế của tác gả.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

Thao tác 3:

Hướng dẫn HS tổng kết bài học Bước 1: GV giao nhiệm vụ

• GV: Đặt câu hỏi Em hãy cho biết, nghệ

thuật và ý nghĩa của văn bản? Gv cho hs đọc ghi nhớ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

• Tổng kết bài học theo những câu hỏi của GV.

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

Câu hỏi 1: Nội dung của sáu câu đầu trong bài thơ "Câu cá mùa thu"là gì?

1. Giới thiệu quang cảnh thiên nhiên nơi tác giả sống.
2. Nêu lên sự đánh giá của tác giả về sự vật,

hiện tượng xung quanh mình.

1. Miêu tả thần thái mùa thu ở một làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ.
2. Miêu tả một kiểu câu cá của nhà thơ.

Câu hỏi 2: Nét nghĩa nào sau đây phù hợp với từ lơ lửng?

1. Nổi lên thành những vệt,những nếp nhăn nhỏ thoáng thấy qua trên bề mặt phẳng.
2. Di chuyển hoặc biến đổi trạng thái một

cách rất nhanh,chỉ trong khoảnh khắc,đến mức như có muốn làm gì cũng không thể kịp.

ĐÁP ÁN [1]='c'

[2]='c'

[3]='b'

[4]='b'

[5]='b'

1. Ở trạng thái di động nhẹ ở khoảng giữa, lưng chừng,không dính vào đâu, không bám vào đâu.
2. Cách đánh mức hoặc mức độ hoạt động không gây ra tiếng ồn hoặc một chuyển động có thể làm ảnh hưởng không khí yên tĩnh chung.

Câu hỏi 3: Vắng teo nghĩa là gì?

1. Vắng vẻ và lặng lẽ.
2. Rất vắng, không có hoạt động của con người.
3. Vắng vẻ và thưa thớt.
4. Không có mặt ở nơi lẽ ra phải có mặt.

Câu hỏi 4: Cảnh vật mùa thu được nhắc đến trong sáu câu thơ đầu có đặc điểm gì?

1. Vừa sinh động vừa giàu sức sống.
2. Vừa trong vừa tĩnh lặng.
3. Vừa lạnh lẽo vừa hiu hắt.
4. Vừa tươi tắn vừa mát mẻ.

Câu hỏi 5: Câu thơ thứ sáu trong bài thơ có sử dụng mô típ ngõ trúc vắng teo trong thơ cổ. Mô típ này dùng để nói về điều gì?

1. Cảnh thiên nhiên tĩnh lặng.
2. Nhà (ai đó ) vắng người.
3. (Ai đó) không làm quan.
4. Nhà (ai đó ) rất nghèo.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt

Bước 1: GV giao nhiệm vụ Đọc bài thơ Câu cá mùa thu:

1/ Xác định các từ láy trong bài thơ ? Nêu hiệu quả nghệ thuật của các từ láy đó?

2/ Từ đâu trong câu Cá đâu đớp động dưới chân bèo là đại từ phiếm chỉ hay hư từ phủ định? Nêu ý nghĩa

nghệ thuật của từ này ?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• • HS: Suy ghĩ trao đổi và trả

lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

1/Các từ láy trong bài thơ :

-lạnh lẽo : không hẳn nói về cái lạnh của nước mà nói về không khí đượm vẻ hiu hắt của cảnh vật cũng như

tâm trạng u uẩn của nhà thơ.

-tẻo teo: có thể được giải thích là rất nhỏ (chiếc thuyền câu nhỏ), âm eo được lặp lại gợi liên tưởng về một chiếc thuền câu đang mỗi lúc một thu hẹp, phù hợp với cái nhìn của nhà thơ muốn mọi vật thu lại vừa trong tầm mắt, không mở ra quá rộng làm cho không khí suy

tư bị loãng đi.

- lơ lửng :vừa gợi hình ảnh đám mây đọng lại lưng chừng giữa tầng không, vừa gợi trạng thái mơ màng của nhà thơ.

Hiệu quả nghệ thuật : tạo ra vẻ thuần Nôm cho tác phẩm mà còn có tác dụng làm tăng nhạc tính. Từ láy vừa mô phỏng dáng dấp, động thái của sự vật, làm cho

sự vật hiện lên sống động, vừa thể hiện được biến đổi tinh vi trong cảm xúc chủ quan của người sáng tạo

2/ Từ đâu trong câu Cá đâu đớp động dưới chân bèo là đại từ phiếm chỉ . Ý nghĩa nghệ thuật: Một tiếng động duy nhất - tiếng cá đớp mồi càng làm tăng thêm sự yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật. Cái tĩnh bao trùm được

gợi lên từ một cái "động" rất nhỏ. Đây là nghệ thuật lấy"động" nói "tĩnh", một thủ pháp nghệ thuật gợi tả

quen thuộc của thơ cổ điển.

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

lại kiến thức

Ngày kí

Tiết 7-Làm văn

Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nắm được khái niệm tìm hiểu đề, lập dàn ý, văn nghị luận

b/ Thông hiểu:Xác định đúng vấn đề cần nghị luận, thao tác lập luận, phạm vị tư liệu trong quá trình phân tích đề

c/Vận dụng thấp:Xây dựng được dàn ý cho bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lý; một hiện tượng đời sống, nghị luận văn học

d/Vận dụng cao:Viết được bài văn nghị luận từ dàn ý đã được lập

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài NLXH, NLVH

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận XH,VH

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: phân tích đề, lập dàn ý

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày văn nghị luận c/Hình thành nhân cách:

-Biết nhận thức được tầm quan trọng của việc tìm hiểu đề, lập dàn ý bài văn nghị

luận;

-Có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trong quá trình làm văn .

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

• Năng lực giải quyết vấn đề:HS thể hiện quan điểm cá nhân khi đánh giá các đề văn

giáo viên đưa ra, giải quyết được các tình huống GV đưa ra.

• • Năng lực sáng tạo: Biết cách đặt các câu hỏi khác nhau về một đề văn-xác định và làm rõ thông tin, ý tưởng mới-phân tích, tóm tắt những thông tin liên quan để hoàn thành dàn ý. Trình bày suy nghĩ và khái quát hóa thành các luận điểm khi làm dàn ý.
  • Năng lực hợp tác: thảo luận nhóm để hoàn thành công việc chung, HS biết cách lắng

nghe người khác, hòa giải bât đông và giải quyêt vân đê theo hướng dân chủ.

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

xác định hướng triển khai?

+ Vấn đề cần nghị luận ở mỗi đề: yêu cầu về nội dung, các luận điểm…

+ Giới hạn dẫn chứng, các thao tác cần nghị luận ở cả hai đề?

+ Từ những cách tìm hiểu trên, hãy trình bày thế nào là cách phân tích đề văn?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS chia thành 4 nhóm:

+ Nhóm 1; 2: Trả lời câu hỏi yêu cầu ở đề 1

+ Nhóm 3; 4: Trả lời câu hỏi yêu cầu ở đề

2

• HS cử người trình bày trước lớp

GV yêu cầu HS căn cứ vào kết quả phân tích đề để lập dàn ý cho bài viết.

HS đọc đề 1, đề 2 ở SGK.

• Đề 1 thuộc dạng có định hướng, nêu rõ yêu cầu về nội dung, giới hạn dẫn chứng.

-Đề 2 là đề “ mở”: người viết phải tự tìm xem tâm sự, diễn biến, biểu hiện nỗi niềm của HXH).

Nhóm 1; 2: Trả lời

+ Vấn đề cần nghị luận: “việc chuẩn bị

hành trang vào thế kỉ mới”

+ Yêu cầu về nội dung: thấy được các ý.

• Người Việt Nam có nhiều điểm mạnh: thông minh, nhạy bén…
• Người Việt Nam cũng không ít điểm

yếu:hỏng kiến thức, khả năng thực hành,…

• Phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu.

+ Yêu cầu về phương pháp: sử dụng thao tác lập luận bình luận, giải thích, chứng

minh; dùng dẫn chứng thực tế xã hôi là

b.Lập dàn ý:

* Đề 2:

1. Phân tích đề:

+ Vấn đề cần nghị luận:

+ Yêu cầu về nội dung:

+ Yêu cầu về phương pháp:

1. Lập dàn ý: GV yêu cầu HS căn cứ vào kết quả phân tích đề để lập dàn ý cho bài viết.

=> Là chỉ ra những yêu cầu về nội dung,

thao tác chính và phạm vi dẫn chứng của đề

…

- Trước khi phân tích đề phải:

+ Đọc kĩ đề.

+ Chú ý các từ then chốt.

+ Xác định quan hệ ngữ pháp giữa các vế ở đề ra.

• Phải xác định được đây là đề có định hướng cụ thể hay mở rộng.

+ Vấn đề cần nghị luận:

+ Yêu cầu về nội dung:

+ Yêu cầu về phương pháp:

• Cuộc sống giàu sang, xa hoa, phù phiếm của chúa Trịnh

+ Cảnh giàu sang của vua chúa khác hẳn

người thường

+ Đồ đạc nhân gian chưa từng thấy

+ Lầu son gác tía, rèm châu, hiên ngọc, sập vàng

+ Đồ ăn toàn của ngon vật lạ

+ Bức chân dung Trịnh Cán

o Vây quanh cậu bé bao nhiêu là vật dụng (gấm vóc lụa là, vàng, ngọc, sập, nến, đèn, hương hoa, màn trướng,…)

o Người hầu hạ, cung tần, mĩ nữ đứng

gần hoặc chực ở xa. Tất cả chỉ là cái bóng vật vờ, mờ ảo, thiếu sinh khí

+ Thái độ và dự cảm của tác giả

o Phê phán cuộc sống ích kỷ, giàu sang, phè phỡn của nà chúa. Đặt cuộc sống xa hoa ấy vào thảm cảnh của người dân thường

• Kết bài:
• Nhìn lại một cách khái quát
• Nêu nhận xét.

2. Bài tập 2: Phân tích đề:

• Vấn đề cần nghị luận: Tài năng sử dụng ngôn ngữ dân tộc của Hồ Xuân Hương
• Nội dung:

+ Dùng văn tự Nôm

+ Sử dụng các từ ngữ thuần Việt đắc dụng

+ Sử dụng hình thức đảo trật tự từ trong câu

• Phương pháp: Sử dụng thao tác lập luận

phân tích kết hợp với bình luận

• • Phạm vi dẫn chứng: thơ Hồ Xuân Hương là chủ yếu.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

hiểu được tốc độ phát triển về khoa học, kĩ thuật, tri thức... của thế giới rất nhanh, nếu không học tập sẽ lạc hậu...

• • • Càng học nhiều, con người còn tự nhận thức, khám phá chính minh, hiểu biết những hạn chế và giói hạn của mình.

b. Bàn luận mở rộng:

• • • Học tập là công việc suốt đời của con người, đặc biệt là tự học.
    • Học để có kiến thức, học để hiểu chính mình mà khắc phục những hạn chế, thiếu sót.
    • Học phải gắn với hành. Phê phán

những người coi thường việc học.. .(Cần có dẫn chứng từ đời sống, sách vở để chứng minh).

3. Bài học nhận thức và hành động:

-Nhận thức được câu nói trên là lời

khuyên bổ ích. Học vấn có vai trò, ý nghĩa quan trọng đối với mỗi con người.

-Vượt khó khăn để nỗ lực học suốt đời, biết khiêm tốn để tiến bộ...

III/ Kết bài:

-Tóm lại tư tưởng

• • • Liên hệ bản thân

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• • HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

Ngày soạn: Ngày kí:

Tiết 8 - Làm văn

Thao tác lập luận phân tích

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Thao tác lập luận phân tích
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Thao tác lập luận phân tích

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nắm được khái niệm về thao tác, phân tích, so sánh

b/ Thông hiểu:Xác định đúng các thao tác lập luận phân tích, so sánh trong những ngữ liệu cho trước

c/Vận dụng thấp:Xây dựng được dàn ý cho bài văn nghị luận gắn với các thao tác lập luận: phân tích, so sánh;

d/Vận dụng cao:Viết được bài văn nghị luận trong đó vận dụng kết hợp các thao tác

lập luận: phân tích, so sánh

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài có sử dụng thao tác lập luận phân tích

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận có sử dụng thao tác phân tích

3.Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: sử dụng thao tác phân tích

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về kiểu bài văn nghị luận c/Hình thành nhân cách:

-Biết nhận thức được ý nghĩa của của các thao tác lập luận trong lĩnh hội tạo lập văn

bản

-Có ý thức sử dụng các thao tác lập luận trong giao tiếp ngôn ngữ

4. Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

• Năng lực giải quyết vấn đề:HS thể hiện quan điểm cá nhân khi đánh giá các đề văn

Gv đưa ra, giải quyết được các tình huống GV đưa ra.

• • Năng lực sáng tạo: Biết cách đặt các câu hỏi khác nhau về một đề văn-xác địnhvà làm rõ thông tin, ý tưởng mới-phân tích, tóm tắt những thông tin liên quan để hoàn thành

nội dung kiến thức bài học. Trình bày suy nghĩ và khái quát hóa thành các luận điểm.

-Năng lực hợp tác:thảo luận nhóm để hoàn thành công việc chung, HS biết cách lắng nghe người khác, hòa giải bất đồng và giải quyết vấn đề theo hướng dân chủ.

• • Năng lực tạo lập văn bản nghị luận.

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

- HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức và dẫn vào bài mới: Trong bài văn nghị luận, thao tác lập luận phân tích giữ vai trò quan trọng, quyết định phần lớn đến sự hình thành công của bài văn. Thao tác lập luận phân tích nhằm mục đích gì, cách thức tiến hành như thế nào, bài học hôm nay sẽ làm rõ những vấn đề ấy.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

+ GV: Kể thêm một số đối tượng phân tích trong các bài văn nghị luận (xã hội và văn học)?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS Tái hiện kiến thức và trình bày.

• Luận điểm (ý kiến, quan niệm): Sở Khanh là kẻ bẩn thỉu, bần tiện, đại diện

của sự đồi bại trong xã hội truyện Kiều

• Các luận cứ làm sáng tỏ cho luận điểm

+ Sở Khanh sống bằng nghề đồi bại, bất chính

+ Sở Khanh là kẻ đồi bại nhất trong những kẻ làm cái nghề đồi bại, bất chính đó: Giả làm người tử tế để đánh lừa một cô gái ngây thơ, hiếu thảo; trở mặt một

cách trơ tráo; thường xuyên lừa bịp, tráo trở.

HS trả lời cá nhân:

• • Mục đích của phân tích: làm rõ đặc

điểm về nội dung, hình thức, cấu trúc và các mối quan hệ bên trong, bên ngoài của

đối tượng ( sự vật, hiện tượng ).

• • • Khi phân tích cần chia tách đối tượng thành các yếu tố theo những tiêu chí, quan hệ nhất định (qhệ giữa các yếu tố tạo nên

đối tượng, quan hệ nhân quả, qhệ giữa các đối tượng với các đối tượng liên quan,

qhệ giữa người phân tích với đối tượng phân tích,...); đồng thời đi sâu vào từng yếu tố, từng khía cạnh, chú ý đến mối quan hệ giữa các yếu tố trong một chỉnh thể thống nhất

-Phân tích cụ thể bao giờ cũng gắn liền

với tổng hợp và khái quát

bế tắc

1. Quan hệ giữa đối tượng này với các đối tượng khác có liên quan: Bài thơ Lời

kĩ nữ của Xuân Diệu với bài Tì bà hành

của Bạch Cư Dị

Nhóm 3+4: Bài tập 2

Phân tích vẻ đẹp của ngôn ngữ nghệ thuật trong Tự tình II

• Nghệ thuật sử dụng từ ngữ giàu hình ảnh

và cảm xúa. Chú ý phân tích các từ ngữ: văng vẳng, trơ, cái hồng nhan, xiên ngang, đâm toạc, tí con con

• Nghệ thuật sử dụng từ ngữ trái nghĩa:

say – tỉnh, khuyết – tròn, đi – lại

• Nghệ thuật sử dụng phép lặp từ ngữ (xuân), phép tăng tiến (san sẻ - tí – con

con) Chú ý: Thoạt nhìn sự thay đổi san sẻ

- tí – con con là sự giảm dần (tiệm thoái) nhưng ở đây xét về mức độ cô đơn, sự thiệt thòi về tình cảm của tác giả thì lại là tăng tiến

- Phép đảo trật tự cú pháp trong câu 5 và

6.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

cách phân tích nào?

Đạo đức gồm cả luân lí mà luân lí chỉ là một phần trong đạo đức mà thôi. Đã gọi là

người thì phải có nhân, nghĩa , lí , trí, tín, cần, kiệm. Nhân là có lòng thương người; Nghĩa là làm việc phải; Lễ là ăn ở cho có lễ độ; Trí để làm việc cho đúng; Tín là nói với ai cũng giữ lời cho người ta tin mình mới làm được việc; Cần là làm việc phải siêng năng;

Kiệm là ăn ở dành dụm trong lúc no để phòng lúc đói, lúc có đề phòng lúc không…Người đạo đức là người đã ở trong đạo làm người vậy. Đạo đức dã như thế thì không có mới, có

cũ, có đông, có tây nào nữa nghĩa là nhất thiết đời nào, người nào cũng phải giữ đạo đức, ấy mới là người trọn vẹn. Dầu nhà bác

học đề ra học thuyết nào khác nữa, cũng không tài nào vượt qua khỏi chân lí của đạo đức, nghĩa là đạo đức thì không bao giờ thay đổi được.

(Phan Châu Trinh, Bài diễn thuyết về đạo đức luân lí ĐôngTây, Giảng văn 9, Nhà sách

Khai Trí)

• 1. Liên hệ, đối chiếu.
  2. Chỉ ra nguyên nhân – kết quả.
  3. Phân loại đối tượng.
  4. Cắt nghĩa, bình giá.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Tự tình II:

Xiên ngang mặt đất rêu từng đám Đâm toạc chân mây đá mấy hòn

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

như muốn vùng lên, phá ngang, phẫn uất với đất trời ;

– Đó là hình ảnh thiên nhiên qua

cảm nhận của người mang sẵn niềm phẫn uất và sự bộc lộ cá tính, bản lĩnh không cam chịu như muốn thách thức số phận của Hồ Xuân Hương .

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Ngày kí

Tiết 9,10 - Đọc văn

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Thương vợ

Thương vợ

( Trần Tế Xương)

1. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.
   • 1. NỘI DUNG BÀI HỌC

Thương Vợ

• • 1. MỤC TIÊU BÀI HỌC
       1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nêu được các thông tin về tác giả (cuộc đời, sự nghiệp);- Nêu được

ngắn gọn thông tin cơ bản về tác phẩm (Xuất xứ, đề tài, bố cục)

- Liệt kê được những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn

bản.

b/ Thông hiểu:Làm rõ hiệu quả của các từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp tu từ nghệ

thuật được sử dụng trong văn bản.

c/Vận dụng thấp:Xác định tâm sự về con người và thời thế đậm chất nhân văn qua bài

thơ

d/Vận dụng cao: Phân tích được hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng từ ngữ (hay

những sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ ) độc đáo trong văn bản

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về thơ trữ tình

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một bài thơ trung đại

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về tác giả, tác phẩm thơ trung

đại

c/Hình thành nhân cách: -Yêu thương con người

-Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc

-Sống tự chủ

-Sống trách nhiệm

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực sáng tạo: HS xác định được ý tưởng, tâm sự của TTX được gửi gắm trong

bài thơ; trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

-Năng lực hợp tác: Thảo luận nhĩm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.

-Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS nhận ra được những giá trị thẩm mỹ trong tác phẩm

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

nhiệm vụ

• • HS: đọc suy nghĩ trả lời.

HS Tái hiện kiến thức và trình bày.

1. Tác giả: (1870 – 1907)

• Quê quán: Làng Vị Xuyên, huyện mỹ Lộc, Nam Định.
• Tên khai sinh: Trần Duy Uyên, tự Mộng Trai, hiệu Mộng tích.
• Con người:

+ Đi học sớm nổi tiếng thông minh, giỏi thơ phú

+ Cá tính sắc sảo, sống phóng túng, không gò mình vào khuôn phép trường thi. Tám

lần thi hỏng chỉ đậu Tú tài.

 Cuộc đời ngắn ngủi, nhiều gian truân và một sự nghiệp thơ ca bất tử.

Sự nghiệp.

• Để lại hơn 100 bài thơ gồm nhiều thể loại: Thơ, phú, câu đối...
• Nội dung:
• Thơ trào phúng:

+ Có sức châm biếm mạnh mẽ sâu sắc.

+ Tiếng cười tropng thơ Tú Xương có nhiều cung bậc: Châm biếm sâu cay, đả

kích quyết liệt, tự trào mang sắc thái ân

hận ngậm ngùi...

• Trữ tình

+ Nỗi u hoài trước sự đổi thay của làng quê.

+ Tâm sự bất mãn với đời. Bộc lộ lòng

yêu nước xót xa trước vận mệnh dân tộc.

 Thơ trào phúng và trữ tình của ông đều xuất phát từ tấm lòng gắn bó sâu nặng với

dân tộc, đất nước; có cống hiến quan trọng về phương diện nghệ thuật cho thơ ca dân tộc.

Tác phẩm:

• Là bài thơ hay nhất, cảm động nhất của

Tú xương viết về bà Tú; vừa ân tình, hóm hỉnh.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

• Đề tài: Viết về bà Tú, đề tài thường thấy trong thơ văn Tế Xương.
• Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật.
• Thương vợ là một trong những bài thơ hay và cảm động nhất.

* Thao tá c 1 :

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

GV mời một HS đọc văn bản, sau đó GV

nhận xét cách đọc (Lưu ý cách đọc, giọng đọc phù hợp với nội dung cảm xúc).

Câu 1: Nêu nội dung chính ở 2 câu đề? Em có nhận xét gì về thời gian, địa điểm làm ăn của bà Tú ? Thời gian, địa điểm đó có gì đặc biệt ?

Câu 2: Em hiểu Nuôi đủ là thế nào? Phân tích cách dùng từ với, số từ, nhịp thơ và ý nghĩa của câu thơ?

Câu 3: Qua những chi tiết trên cho thấy bà Tú là người như thế nào?

Câu 4: Nêu nội dung chính ở 2 câu thực?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS trả lời cá nhân:

-Thời gian quanh năm, làm việc liên tục,

không trừ ngày nào.

• Địa điểm: mom sông, rất cheo leo, nguy hiểm, không ổn định.

=> Công việc và hoàn cảnh làm ăn vất vả, ngược xuôi.

• nuôi đủ cả gia đình, không thiếu cũng không dư. Cách dùng số đếm độc đáo một

chồng bằng cả năm con, ông Tú nhận mình cũng là đứa con đặc biệt. Kết hợp với cách ngắt nhịp 4/3 thể hiện nỗi cực nhọc của vợ.

 Bà Tú là người đảm đang, chu đáo với chồng con.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

1. Đọc – Hiểu văn bản.
   1. Hai câu đề: Lời kể về công việc làm ăn

và gánh nặng gia đình mà bà Tú phải đảm đương.

• 1. Hai câu thực : Đặc tả cảnh làm ăn vất vả để mưu sinh của bà Tú
  2. Hai câu luận : Cảnh đời oái oăm mà bà Tú gánh chịu

Cảnh đời lận đận mà bà Tú phải gánh chịu, bà Tú hiện thân của một cuộc đời vất

vả qua đó thấy được nỗi cảm thông sâu sắc, tấm lòng yêu thương vợ của tác giả.

• 1. Hai câu kết: Nhà thơ tự chửi mình và chửi thói đời đen bạc.

* Thao tá c 2 :

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm. GV chia lớp thành 4 nhóm và trả lời câu hỏi.

? (nhóm 1): ? Hình ảnh nào đọng lại sâu sắc khi đọc hai câu thơ trên? Tìm ít nhất hai câu ca dao nói về hình ảnh con cò?

? (nhóm 2): Dùng từ thân cò gợi cho em

điều gì khi liên hệ với hình ảnh bà Tú?

? (nhóm 3): Tìm biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ? Tác dụng của biện pháp NT đó trong việc thể hiện

nội dung?

? (nhóm 4): Làm rõ ý nghĩa của những từ láy lặn lội, eo sèo? Nhận xét gì về cảnh

buôn bán của bà Tú (không gian, thời gian)?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Đại diện từng nhóm trả lời:

• Hình ảnh thân cò gợi nỗi vất vả, đơn chiếc khi làm ăn.

- Lặn lội ... khi quãng vắng: nỗi gian

truân, lo lắng, lam lũ, cực nhọc.

• Eo sèo… buổi đò đông: sự chen lấn, xô đẩy, giành giật ẩn chứa sự bất trắc “đò đông”.
• Nghệ thuật đảo ngữ, phép đối, hoán dụ,

ẩn dụ, sáng tạo từ hình ảnh dân gian nhấn mạnh sự lao động khổ cực của bà Tú.

Thực cảnh mưu sinh của bà Tú : Không gian, thời gian rợn ngợp, nguy

hiểm đồng thời thể hiện lòng xót thương da diết của ông Tú.

HS trả lời cá nhân:

-Cách dùng từ tăng tiến một; hai; năm;

Tổng kết:

1. Nghệ thuật

mười, phép đối, vận dụng sáng tạo thành ngữ dân gian đã gợi sự gian khổ, lao nhọc cũng tăng lên gấp bội.

- Âu đành phận, dám quản công: Đức hy sinh thầm lặng cao quý vì chồng con, ở bà hội tụ cả sự tần tảo, đảm đang, nhẫn nại.

HS trả lời cá nhân:

- Tú Xương tự trách mình, nhận mình có khuyết điểm, vô tích sự. Sự hờ hững, biểu hiện của thói đời bạc bẽo.

• Nhận mình có khiếm khuyết, phải ăn

bám vợ, để vợ phải nuôi con và chồng.

Từ tấm lòng thương vợ đến thái độ đối với xã hội, Tú Xương cũng chửi cả thói

đời đen bạc.

HS trả lời cá nhân:

GV tích hợp kiến thức lịch sử thời đại Tú

Xương đang sống để hướng dẫn học sinh cắt nghĩa nguyên nhân nhà thơ rơi vào

cảnh sống dở, chết dở, có như không.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

* Thao tá c 3 :

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

GV giúp HS nắm được nghệ thuật của

toàn bài thơ.

Câu 1: Các biện pháp nghệ thuật đã được sử dụng trong bài thơ là gì?

Câu 2: Theo em tác giả đã thành công khi vận dụng các biện pháp nghệ thuật đó ở

mức độ nào?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

+ Từ ngữ giản dị, giàu sức biểu cảm.

+ Vận dụng sáng tạo hình ảnh, ngôn ngữ của văn học dân gian.

+ Hình tượng nghệ thuật độc đáo.

+ Việt hóa thơ Đường

Ý nghĩa văn bản

Bài thơ phác họa chân dung người vợ

trong cảm xúc yêu thương cùng tiếng cười tự trào, và một cách nhìn về thân phận người

phụ nữ của Tú Xương.

GV hướng dẫn HS tìm hiểu ý nghĩa văn bản.

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

Câu 1: Nội dung bài thơ nói lên điều gì? Câu 2: Bài thơ thể hiện tình cảm và cách nhìn nhận như thế nào về thân phận người phụ nữ?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• • HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

d. Tần tảo, đảm đang.

Câ u hỏi 3: Tiếng cười nào được cất lên trong câu thứ hai của bài thơ Thương vợ?

1. Châm biếm bọn đàn ông vô tích sự một cách sâu cay.
2. Đả kích bọn đàn ông vô tích sự một cách quyết liệt.
3. Mỉa mai, tự trào về cái vô tích sự của mình.
4. Chế nhạo, giễu cợt.

Câ u hỏi 4: Dòng nào nói không đúng về hình ảnh bà Tú được gợi lên trong câu thơ “Lặn lội thân cò khi quãng vắng”?

1. Cô đơn.
2. Vất vả.
3. Tội nghiệp.
4. Yếu đuối.

Câ u hỏi 5: Tú Xương gửi gắm tâm sự qua hai câu luận của bài thơ Thương vợ?

1. Sự trân trọng của ông đối với tấm lòng và đức độ của bà Tú.
2. Sự trân trọng của ông đối với tình yêu thủy chung của bà Tú.
3. Tình yêu chung thủy của ông đối với

người vợ của mình.

1. Sự biết ơn của ông Tú đối với công lao của bà Tú.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• • HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

Ngày kí

Tiết 10,11 - Đọc thêm 2 bài

Khóc Dương Khuê

(Nguyễn Khuyến) Vịnh khoa thi Hương

- Trần Tế Xương -

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Khóc Dương Khuê, Vịnh khoa thi hương
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Khóc Dương Khuê, Vịnh khoa thi hương

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nêu được các thông tin về tác giả (cuộc đời, sự nghiệp);- Nêu được

ngắn gọn thông tin cơ bản về tác phẩm (Xuất xứ, đề tài, bố cục)

- Liệt kê được những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn

bản.

b/ Thông hiểu:Làm rõ hiệu quả của các từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp tu từ nghệ thuật được sử dụng trong văn bản.

c/Vận dụng thấp:Xác định tâm sự về con người và thời thế đậm chất nhân văn qua bài

thơ

d/Vận dụng cao: Phân tích được hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng từ ngữ (hay

những sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ ) độc đáo trong văn bản

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về thơ trữ tình

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một bài thơ trung đại

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về tác giả, tác phẩm thơ trung

đại

c/Hình thành nhân cách: -Yêu thương con người

-Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc

-Sống tự chủ

-Sống trách nhiệm

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực sáng tạo: HS xác định được ý tưởng của các tác giả được gửi gắm trong bài

thơ; trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với giá trị nội dung và nghệ thuật của mỗi bài thơ.

-Năng lực hợp tác: Thảo luận nhĩm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý

kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.

-Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS nhận ra được những giá trị thẩm mỹ trong mỗi tác phẩm

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức và dẫn vào bài mới:

- Bên cạnh những vần thơ viết về làng cảnh Bắc Bộ thì Nguyễn Khuyến còn là nhà thơ chuyên viết về tình bạn thân thiết như “ Bạn đến chơi nhà “, “ khóc Dương Khuê”,…Bài thơ “ khóc Dương Khuê “ được viết khi nhà thơ hay tin Dương Khuê – bạn đồng khoa với ông qua đời.Bài thơ thể hiện tình bạn thủy chung

chân thành của Nguyễn Khuyến.

-Tú Xương đã từng viết:

“ Nào có ra gì cái chữ nho.

Ông nghè ông cống cũng nằm co. Chi bằng đi học làm ông phán.

Tối rượu sâm, banh sáng sữa bò.”

Đúng vậy, cuối thế kỉ XIX khi thực dân sang xâm lược nước ta cùng với sự mục ruỗng thối nát của

XHPK cuộc sống của các nhà nho vô cung khổ cực, đặc

biệt là những nhà nho thất cơ lỡ vận nhưng khoa thi Hán học vẫn được tổ chức. Vậy thực trạnh của các khoa thi đó như thế nào, điều này được Tú Xương phản ánh trong bài thơ “ Vịnh khoa thi Hương “.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

tình bạn gắn bó.

• Nghe tin bạn mất, Nguyễn Khuyến làm bài thơ này khóc bạn.
• Bài thơ viết bằng chữ Hán có nhan đề là : Vãn đồng niên Vân Đình tiến sĩ Dương Thượng thư. Có bản dịch là Khóc bạn. Lâu nay quen gọi là Khóc Dương Khuê.
• Sau này tự tác giả dịch ra chữ Nôm.

Thao tác 2: Tổ chức cho HS thảo luận nhóm:

Bước 1: Gv giao nhiệm vụ

Nhóm1

Nhận xét sơ bộ về tình bạn sau khi tiếp cận bài thơ? Giá trị nghệ thuật qua cách dùng từ ở 2 câu thơ đầu?

Nhóm2.

Tình bạn thắm thiết, thủy chung giữa hai người được thể hiện như thế nào?

Nhóm3.

Hãy phân tích những biện pháp nghệ thuật tu từ thể hiện nỗi trống vắng của nhà thơ

khi bạn qua đời? Em hiểu câu thơ này như thế nào?

Rượu ngon không có bạn hiền

Không mua, không phải không tiền không mua?

Nhóm4.

Đọc lại bài thơ. Phân tích diễn biến tâm trạng của tác giả trong bài thơ? Rút ra ý nghĩa?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS nối nhau đọc diễn cảm từ 1 - 2 lần

toàn bài. Nhận xét kết quả đọc.

Nhó m 1 trì nh bày :

Câu thơ như tiếng thở dài

• Hư từ : Thôi  Tiếng than nhẹ nhàng, gợi cảm, đau đột ngột khi vừa nghe tin

bạn mất.

+ 4 câu thơ cuối: Trở lại nỗi đau mất bạn

Tìm hiểu văn bản

• 1. Nội dung:
• Hai câu đầu: Nỗi xót xa khi nghe tin bạn mất. Câu thơ như một tiếng thở dài. nỗi mất mát ngậm ngùi như chia sẻ với trời đất. Nhịp điệu câu thơ cũng tạo nên sự nghẹn ngào, xót xa.
• Từ câu 3 đến câu 22: Tình bạn chân thành, thuỷ chung gắn bó, tiếng khóc như giãi bày, làm sống lại những kỉ niệm của tình bạn thắm thiết: tiếng khóc mang cảm hứng nhân sinh của kẻ sĩ bất lực trước thời cuộc.
• Những câu thơ còn lại: Nỗi hẫng hụt mất mát. Mất bạn, Nguyễn Khuyến hẫng hụt, như mất đi một phần cơ thể. Những hình ảnh, điển tích càng tăng thêm nỗi trống vắng khi bạn không còn.

Chú ý cách ngắt nhịp của thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, giọng điệu trào phúng cay độc, manh mẽ của Tú Xương để đọc cho phù hợp những câu thơ có phép đối, những động từ, từ láy độc đáo.

Thao tác 2: Tổ chức cho HS phát biểu cá nhân:

Bước 1; GV giao nhiệm vụ

Hai câu đề

Cho biết cảnh trường thi được tác giả

miêu tả như thế nào?

Hai câu thực và hai câu luận

GV hỏi: Nét đặc sắc của trong cặp

đối như thế nào và thể hiện điều gì? Các từ láy lôi thôi, ậm oẹ thuộc loại từ láy gì?

Ý nghĩa biểu vật và biểu cảm của chúng.

Hai câu kết

Phân tích tâm trạng, thái độ của tác

giả trước hiện thực trường thi? Nêu ý nghĩa nhắn nhủ ở hai câu cuối?

GV: Qua bài thơ em hãy nêu nghệ thuật và văn bản trên có ý nghĩa như thế nào? Liên hệ đến việc thi cử hiện nay?

HS đọc từ 3 - 4 lần toàn bài thơ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

1.Hai câu đề

HS đọc lại, phát hiện từ đáng chú ý.

Chủ yếu mang tính tự sự: kể lại cuộc thi năm Đinh Dậu. Theo thông lệ do nhà nước mở, cứ 3 năm 1 lần.

Nét đặc biệt: thí sinh Hà Nội và Nam Định thi chung ở Nam Định (theo chủ trương giảm bớt kì thi để đến năm 1915, 1918 bỏ hẳn kì thi chữ Hán). Từ lẫn chỉ sự lẫn lộn, báo trước sự thiếu nghiêm

túc, ô hợp, láo nháo trong thi cử.

thi Đinh Dậu) là bài thơ thuộc đề tài thi cử, thể hiện thái độ mỉa mai phẫn uất của nhà thơ đối với chế độ thi cử đương thời và con đường khoa cử của riêng ông.

Đọc hiểu văn bản

1. Đọc văn bản, thể thơ, bố cục

+ Thể thơ: Thất ngôn bát cú,

+ bố cục: Đề thực luận kết

Tìm hiểu văn bản

• 1. Nội dung:
  • Hai câu đầu: Sự xáo trộn của trường thi…
  • Bốn câu tiếp: Cảnh trường thi nhốn nháo ô hợp.
  • Hai câu cuối: Thức tỉnh các sĩ tử và nỗi xót xa của nhà thơ trước cảnh mất nước.

Nghệ thuật:

• • Lựa chọn từ ngữ, hình ảnh, am thanh đảo

trật tự cú pháp;

• • Nhân vật trữ tình tự nhận thức, bộc lộ sự hài hước châm biếm;

Ý nghĩa văn bản

Bài thơ cho người đọc thấy được thái độ

trọng danh dự và tâm sự lo nước thương đời của tác giả trước tình trạng thi cử trong buổi đầu chế độ thuộc địa nửa phong kiến.

Hai câu thực và hai câu luận

HS đọc diễn cảm.

HS thảo luận ngắn, phát biểu.

Tác giả sử dụng nghệ thuật đảo trật tự cúa pháp, kết hợp với những từ giàu hình ảnh, âm thanh nhấn mạnh vào sự nhốn nháo ô hợp của trường thi. Sĩ tử thì nhếch nhác,lôi thôi. Trường thi đầy

những cảnh chướng tai gai mắt(sĩ tử nhếch nhác, mụ đầm thì váy lê,..)

Hai câu kết

Chủ yếu chuyển giọng trữ tình, lay gọi ai

đó, thực chất là sĩ tử - những trí thức, những nhân tài đất nước trong hiện tại cần thấy sự nhục nhã của hoàn cảnh, thân phận, của đất nước mà căm ghét bọn ngoại bang, bọn sứ đầm, đừng quên nhục mất nước.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câ u hỏi 2: Từ thôi được lặp ba lần trong câu: “Biết thôi,thì thôi thì thôi mới là!”góp phần thể hiện nội dung gì?

1. Tác giả muốn Dương Khuê không nhắc đến chuyện tuổi già.
2. Tác giả như muốn quên đi thật nhanh những điều bất đắc dĩ.
3. Tác giả ngậm ngùi về tuổi già cuả

mình và bạn.

1. Tác giả dự cảm về sự ra đi của mình và bạn.

Câu hỏi 3: Hình ảnh quan sứ và mụ đầm

được nói đến trong hai câu luận cho thấy điều gì?

1. Tầm quan trọng của khoa thi năm

Đinh Dậu.

1. Sự khoa trương của khoa thi năm Đinh Dậu.
2. Quy mô rộng rãi và to lớn của khoa thi năm Đinh Dậu.
3. Sự thiếu tôn nghiêm và có phần lố

bịch của khoa thi năm Đinh Dậu.

Câ u hỏ i 4 : Ý nào không đúng có trong nội dung của hai câu kết?

1. Là lời kêu gọi các sĩ tử hãy đem tài năng ra phục vụ đất nước.
2. Là sự nhận ra hiện trạng đất nước của Tú Xương.
3. Là sự đánh thức cuả tác giả đối với lương tri, lương tâm của những trí thức lúc bấy giờ.
4. Bộc lộ thái độ trọng danh dự và tâm sự lo nước thương đời của tác giả.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến

thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Khuê, Lịch sử khoa cử Việt Nam dưới thời phong kiến và Pháp thuộc.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• • HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại

kiến thức

nhiệm vụ:

Ngày kí

Tiết 13+ 14-Đọc văn

Bài ca ngất ngưởng

( Nguyễn Công Trứ)

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Bài ca ngất ngưởng
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Bài ca ngất ngưởng

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:-Nắm được những tri thức về thể hát nói là thể thơ dân tộc bắt đầu phổ

biến rộng rãi từ TK XIX.

b/ Thông hiểu:-Hiểu được phong cách sống của Nguyễn Công Trứ với tính cách một nhà nho và hiểu được vì sao có thể coi đó là sự thể hiện bản lĩnh cá nhân mang ý nghĩa tích cực

-Hiểu đúng nghĩa của khái niệm “ngất ngưởng” để không nhầm lẫn với lối sống lập dị của một số người hiện đại

c/Vận dụng thấp: Viết đoạn văn trình bày ý nghĩa của những lần xuất hiện từ ngất ngưởng.

d/Vận dụng cao:- Vận dụng hiểu biết về hoàn cảnh lịch sử xã hội ra để lí giải nội

dung,nghệ thuật của tác phẩm văn học.

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về văn bản hát nói

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về một bài thơ, đoạn thơ c/Hình thành nhân cách: sống có bản lĩnh,sống là chính mình

4.Định hướng năng lực cho HS:

-Năng lực giải quyết vấn đề: Tiếp nhận một thể loại văn học mới: hát nĩi, lý giải được "hiện tượng NCT" được thể hiện trong văn bản, thể hiện quan điểm cá nhân khi đánh giá cái tơi NCT.

-Năng lực sáng tạo: Xác định được lối sống, phong cách sống NCT từ những gĩc nhìn khác nhau; HS trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình trước "hiện tượng NCT", nên cĩ những suy nghĩ sáng tạo.

-Năng lực hợp tác: thảo luận nhĩm để giải quyết vđ GV đặt ra.

-Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ:cảm nhận được vẻ đẹp của ngơn ngữ văn học; nhận ra được những giá trị thẩm mý như cái đẹp/cái xấu; cái cao cả/cái thấp hèn...

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

+ Nhìn hình đoán tác giả Nguyễn Công Trứ

+ Lắp ghép tác phẩm với tác giả

+ Đọc, ngâm thơ liên quan đến tác giả

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức và dẫn vào bài mới: Trong lịch sử văn học Việt Nam, người ta thường nói đến chữ ‘ngông”: ngông như Tản Đà, ngông như Nguyễn Tuân và ngông như Nguyễn Công Trứ. Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu được chữ ngông ấy của nhà thơ Nguyễn Công Trứ

• Có thái độ tích cực, hứng thú.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

mất tự do vậy mà vẫn ra làm quan?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

HS trả lời cá nhân

• Câu 1:

“Vũ trụ nội mạc phi phận sự”

Mọi việc trong trời đất đều là phận sự của ta: Thái độ tự tin, ý thức sâu sắc về

vai trò, trách nhiệm và tài năng của bản thân.

Câu 2:

“Ông Hi văn tài bộ đã vào lồng”

Ông coi việc nhập thế làm quan như một trói buộc, nhưng đó là điều kiện,

phương tiện để thể hiện hoài bão vì dân vì nước và tài năng của mình.

• Câu 3, 4, 5, 6: Liệt kê tài năng hơn người:

+ Giỏi văn chương (khi thủ khoa)

+ Tài dùng binh (thao lược)

Tài năng lỗi lạc xuất chúng: văn võ song toàn

• Khoe danh vị, xã hội hơn người:

+ Tham tán

+ Tổng đốc

+ Đại tướng (bình định Trấn Tây)

+ Phủ doãn Thừa Thiên

Thay đổi chức vụ liên tục, không chịu ở yên hoặc làm việc gì quá lâu

 Hệ thống từ Hán Việt uy nghiêm trang trọng, âm điệu nhịp nhàng, nhiều điệp

ngữ: khẳng định tài năng lỗi lạc, địa vị xã hội vẻ vang, xứng đáng một con người xuất chúng.

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

GV cho học sinh thảo luận nhóm 4’ đại

diện nhóm trả lời, gv nhận xét chốt ý. Nhóm1+2:

• 1. Quảng đời về hưu, nhà thơ đã có cách

+ Tài chính trị (tham tan, tổng đốc)

+ Tài quân sự (thao lược) đã làm ông thành “một tay” (con người nổi tiếng) về tài trí.

→ Tự hào mình là một người tài năng lỗi lạc, danh vị vẻ vang văn vẻ toàn tài.

=> 6 câu thơ đầu là lời từ thuật chân thành của nhà thơ lúc làm quan khẳng định tài năng và lí tưởng trung quân, lòng tự hào về phẩm chất, năng lực và thái độ sống tài tử,

phóng khoáng khác đời ngạo nghễ của một người có khả năng xuất chúng. Hay thái độ sống của người quân tử bản lĩnh, đầy tự tin, kiên trì lí tưởng.

3 . 1 0 câ u ti ế p: Ngấ t ng ư ở ng khi đã v ề

hưu

• Cáchsốngtheoýchívàsởthíchcánhân: 6 câu đầu
• Quan niệm sống:

+ “ Được mất ... ngọn đông phong”

+ “Khi ca… khi tùng” “khi” lặp đi lặp lại tạo cảm giác vui vẻ triền miên .

+ “ Không …tục”: không phải là Phật, không phải là tiên, không vướng tục , sống

thoát tục, sống không giống ai, sống ngất ngưởng.

sống và quan niệm sống như thế nào? nhận xét về cách sống và quan niệm sống của tác giả?

Nhóm3.

Em nhận xét gì về cá tính và bản lĩnh của tác giả ở 3 câu thơ cuối?

Nhóm4:

4. Từ “ ngất ngưởng “ được tác giả làm cảm hứng chủ đạo trong bài khẳng định điều gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Nhóm 1+2: trả lời

* Cách sống theo ý chí và sở thích cá

nhân: 6 câu đầu

+ Cưỡi bò đeo đạc ngựa.

+ Đi chùa có gót tiên theo sau.

Chứng kiến cảnh ấy bụt cũng nực cười-> Là những hành động khác thường, ngược

đời, đối nghịch thậm chí lập dị với quan điểm của các nhà nho phong kiến. Đó là một cá tính nghệ sĩ, sống phóng túng, tự do, thích gì làm nấy, sống theo cách riêng của mình.

• Quan niệm sống:

+ “ Được mất ... ngọn đông phong”

->NCT không màng đến chuyện khen chê được mất của thế gian, sánh mình với bậc danh tướng, khẳng định lòng trung

với vua, nhấn mạnh thái độ sống ngất ngưởng. Sống ung dung yêu đời vượt thế

tục nhưng một lòng trung quân.

+ “Khi ca… khi tùng” “khi” lặp đi lặp lại tạo cảm giác vui vẻ triền miên .

+ “ Không …tục”: không phải là Phật, không phải là tiên, không vướng tục , sống thoát tục, sống không giống ai, sống

ngất ngưởng.

4 . 3 câ u thơ cuối : Tuy ên ngô n kh ẳ ng đ ịnh

cá tính, bả n l ĩ nh:

+ “ Chẳng trái Nhạc.. Nghĩa vua tôi cho

trọn đạo sơ chung”

→ khẳng định bản lĩnh, khẳng định tài năng sánh ngang bậc danh tướng. Tự khẳng định

mình là bề tôi trung thành.

+Câu thơ cuối:“ Trong triều ai ngất ngưởng như ông”

4. Đặc sắc nghệ thuật:

Vận dụng thành công thể hát nói để bộc lộ

tài năng, nhân cách cũng như quan niệm sống của tác giả. Giai điệu thơ hóm hỉnh,

trào phúng.

Ý nghĩa văn bản:

Con người Nguyễn Công Trứ thể hiện trong hình ảnh “ông ngất ngưởng”: từng làm nên sự nghiệp lớn, tâm hồn tự do

phóng khoáng, bản lĩnh sống mạnh mẽ, ít nhiều có sự phá cách về quan niệm sống, vượt qua khuôn sáo khắt khe của lễ giáo phong kiến.

• • Nhóm 3
    • Câu cuối: vừa hỏi vừa khẳng định: mình là một đại thần trong triều, không có ai sống ngất ngưởng như ông cả.
    • Nêu bật sự khác biệt của mình so với đám quan lại khác: cống hiến, nhiệt huyết.
    • Ý thức muốn vượt ra khỏi quan niệm “đạo đức” của nhà nho.
    • Thể hiện tấm lòng sắt son, trước sau như một đối với dân, với nước.

Ngất ngưởng nhưng phải có thực tài, thực danh

• • Nhóm 4 : sự khác biệt của NCT với đám quan lại pk, là sự tự ý thức về tài năng, phẩm chất và quan niệm sống thoát tục của NCT. Qua đó ta thấy rõ một nhân cách cứng cỏi, 1 tài năng, 1 phẩm giá của một danh sĩ nửa đầu TK XIX.

GV: Nêu đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu hỏi 2: Thể hát nói phù hợp với việc diễn tả tâm trạng của các nghệ sĩ nào?

1. Tài hoa ,tài tử.
2. Khuôn mẫu, mực thước.
3. Thâm trầm, kín đáo.
4. Bồng bột, nông nổi.

Câu hỏi 3: Nghĩa gốc của từ ngất

ng ư ở ng là gì?

1. Dùng để chỉ một tư thế nghiêng ngả, không vững đến mức chực ngã.
2. Dùng để chỉ một dáng điệu, cử chỉ khônng nghiêm chỉ, không đứng đắn.
3. Dùng để chỉ tư thế nằm không ngay ngắn, không nghiên chỉnh, lộn xộn.
4. Dùng cho một ai đó tự nghĩ mình hơn người, luôn coi thường người khác.

Câu hỏi 4: Thực chất thái độ sống ngất ngưởng ở Nguyễn Công Trứ là gì?

1. Coi thường tất cả, chỉ coi trọng bản thân.
2. Vươn lên trên thế tục, sống khác đời,

khác người.

1. Sống lệ thuộc vào người khác, và những thói quen cố hữu, nhàm chán.
2. Không dám sống hết mình cho mình

và cho người, lo sợ dư luận xã hội.

Câu hỏi 5: Câu “Vũ trụ nội mạc phi vận sự” cho thấy Nguyễn Công Trứ là con người như thế nào?

1. Có trách nhiệm cao với cuộc đời.
2. Có tài năng xuất chúng, hơn người.
3. Có niềm tin sắt đá vào bản thân. d.Có lòng yêu nước tha thiết.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

+ Vẽ sơ đồ tư duy bài Bài ca ngất

ngưởng

+ Tìm nghe bài ca trù Bài ca ngất ngưởng. Viết đoạn văn cảm nhận

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

- HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

• Vẽ đúng sơ đồ tư duy bằng phần mềm Imindmap
• Tìm nghe trên Yutube. Cảm nhận chân

tực, cảm xúc.

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………….

Ngày kí

Tiết 15 + 16- Đọc văn

Bài ca ngắn đi trên bãi cát

(Sa hành đoản ca)

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Bài ca ngất ngưởng
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:

- Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

- Cao Bá Quát-

- PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Bài ca ngất ngưởng

MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nêu được các thông tin về tác giả (cuộc đời, sự nghiệp);- Nêu được ngắn gọn thông tin cơ bản về tác phẩm (Xuất xứ, đề tài, bố cục)

- Liệt kê được những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn

bản.

b/ Thông hiểu:Làm rõ hiệu quả của các từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp tu từ nghệ

thuật được sử dụng trong văn bản.

c/Vận dụng thấp:Xác định tâm sự về con người và thời thế đậm chất nhân văn qua bài

thơ

d/Vận dụng cao: Phân tích được hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng từ ngữ (hay

những sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ ) độc đáo trong văn bản

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về thơ trữ tình

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một bài thơ trung đại

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về tác giả, tác phẩm thơ trung

đại

c/Hình thành nhân cách: -Yêu thương con người

-Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc

-Sống tự chủ

-Sống trách nhiệm

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực giải quyết vấn đề: Tiếp nhận một thể loại văn học mới: thể hành, lý giải

được hiện tượng đời sống trong XHPK được thể hiện trong văn bản (học hành, thi cử, đỗ đạt, làm quan), thể hiện quan điểm cá nhân khi đánh giá thái độ tác giả.

-Năng lực sáng tạo: Xác định được tâm trạng và suy nghĩ CBQ từ những góc nhìn

khác nhau; HS trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với vấn đề đề, nên có những suy nghĩ sáng tạo.

-Năng lực hợp tác: thảo luận nhĩm để giải quyết vấn đề giáo viên đặt ra.

-Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ:cảm nhận được vẻ đẹp của ngơn ngữ văn học; nhận ra được những giá trị thẩm mỹ như cái đẹp/cái xấu; cái cao cả/cái thấp

hèn...

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Hoạt động của Thầy và trò Kiến thức cần đạt

Bước 1: GV giao nhiệm vụ:

+Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT)

+Chuẩn bị bảng lắp ghép

* HS:

+ Nhìn hình đoán tác giả Cao Bá Quát

+ Lắp ghép tác phẩm với tác giả

+ Đọc, ngâm thơ liên quan đến tác giả

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• • HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

• • GV nhận xét và dẫn vào bài mới: Sống trong một xã

hội mục nát của triều Nguyễn, không ít những nhà nho đã chán ghét cuộc sống mưu cầu danh lợi tầm thường

để khao khát có một cuộc sống mới tốt đẹp hơn. Cao Bá Quát là một trong những nhà nho ấy. Để hiểu rõ hơn

tâm hồn và nhân cách của ông, chúng ta sẽ tìm hiểu Bài ca ngắn đi trên bãi cát của ông.

• • Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.
  • Tập trung cao và hợp tác tốt

để giải quyết nhiệm vụ.

• • Có thái độ tích cực, hứng thú.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Thao tác 2: Tìm hiểu văn bản

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

+ GV: Hoàn cảnh ra đời của bài thơ ảnh

hưởng thế nào đến nội dung của nó?

+ GV: Hình ảnh bãi cát được miêu tả như thế nào qua 4 câu thơ đầu? Hình ảnh bãi cát là hình ảnh thực hay đó là hình

ảnh mang ý nghĩa tượng trưng? Giải thích?

+ GV: Giải thích thêm.

Là người tài năng nhưng thi hội đậu hạng hai lại bị đanh xuống hạng bét. Cả ba lần

vào Huế thi đình đều bị đánh hỏng

+ GV: Diễn biến tâm trạng của người khách đi trên cát được thể hiện như thế

nào ?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

1. Hình tượng bãi cát:

• Mang ý nghĩa tả thực:

+ “Bãi cát dài lại bãi cát dài”

Điệp từ: gợi lên hình ảnh những bãi cát nối tiếp nhau đến vô tận.

+ “Đi một bước lùi một bước”

Đi trên cát nhọc nhằn, khó khăn, vất vả hơn con đường bình thường. Điều mà Cao

Bá Quát đã trải nghiệm nhiều lần trên con đường đi tìm công danh.

• Nghĩa ẩn dụ, tượng trưng: con đường

đời đầy chông gai mà kẻ sĩ như Cao Bá Quát phải dấn thân để mưu cầu công danh.

Hình tượng lữ khách:

• “Đi một bước như lùi một bước

Lữ khách trên đường nước mắt rơi”

Cảnh tượng một người đi trong không gian mù mịt, mênh mông, khó xác định

được phương hướng.

công danh gập ghềnh của tác giả.

• • Hình ảnh bãi cát: Tượng trưng cho môi trường xã hội, con đường đời đầy chông gai,

gian khổ, nhọc nhằn

• • Hình ảnh người đi trên cát: Tượng trưng cho con người buộc phải dấn thân trong cuộc đời để mưu cầu sự nghiệp, công danh cho bản thân, cho gia đình, dòng họ

+ Mặt trời lặn mà vẫn còn đi, nước mắt rơi

lã chã, tâm trạng đau khổ.

=> Nhà thơ nhìn thấy con đường danh lợi đáng chán đáng buồn, đầy chông gai.

- Tám câu tiếp: Tiếng thở than, oán trách bởi

ý thức sâu sắc về mâu thuẫn giữa khát vọng, hoài bão của mình và thực tế cuộc đời trớ trêu ngang trái.

+ Nỗi chán nản vì tự mình hành hạ thân xác, theo đuổi công danh và ước muốn trở thành ông Tiên có phép ngủ kĩ.

+ Sự cám dỗ của cái bả công danh đối với người đời.

+ Nỗi băn khoăn, trăn trở: đi tiếp hay

từ bỏ con đường công danh ?

- Ba câu cuối: tiếng kêu bi phẫn, bế tắc, tuyệt vọng. Hình ảnh thiên nhiên trở lại: Phía Bắc, phía Nam đều đẹp hùng vĩ nhưng cũng đầy khó khăn hiểm trở. Đi mà thấy phía trước là đường cùng, là núi là biển khó xác định phương hướng

- “Lữ khách trên đường nước mắt rơi”

Lúc mặt trời đã lặn, con người đều tìm chốn nghỉ ngơi, người lữ khách vẫn mải

miết trên con đường vất vả đến nỗi phải tuôn rơi nuớc mắt.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

Thao tác 2: Tổ chức cho HS thảo luận nhóm:

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

*Nhóm 1: Đang từ xúc động, đau khổ

(nước mắt rơi), dòng tâm trạng và suy nghĩ của nhà thơ chuyển biến như thế

nào?

=> Tư thế dừng lại nhìn bốn phía mà hỏi vọng lên trời cao, lại hỏi chính lòng mình thể hiện khối mâu thuẫn lớn đang đè nặng trong tâm trí nhà thơ.

Phân tích 6 câu tiếp theo để lí giải tâm trạng của họ Cao. Vì sao ông lại có

suy nghĩ và tâm trạng ấy?

Em hiểu cụm từ đường danh lợi như thế nào trong hoàn cảnh chế độ phong kiến?

Nhóm 2: Người đang đi bỗng dừng lại gọi hỏi bãi cát. Những câu hỏi liên tiếp

thể hiện tâm trạng gì của ông?

Hình ảnh thiên nhiên lại được miêu tả có dụng ý gì? Em hiểu khúc đường cùng (cùng đồ) là thế nào?

Nhóm 3: Nhận xét cách xưng hô và dụng ý nghệ thuật của nó trong bài thơ.

Nhóm 4: Mâu thuẫn trong tâm trạng của người đi trên cát có ý nghĩa gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện

• Nhóm 1

-Hai câu: Không học …lội suối, giận khôn vơi dẫn từ tích cổ.Ở đây, tác giả

tự cảm thấy giận mình vì không có khả

năng như người xưa, mà phải tự mình hành hạ thân xác mình, chán nản, mệt mỏi vì công danh - danh lợi.

Hai câu tiếp: Xưa nay… đường đời

nói về sự cám dỗ của cái bả công danh đối

với người đời. Vì công danh - danh lợi (danh vọng đi với quyền lợi) mà con người phải bôn tẩu - tất tả xuôi ngược, khó nhọc mà vẫn đổ xô vào. Hai câu thơ đã thể hiên sự chán ghét, khinh bỉ của Cao Bá Quát đối với phường danh lợi. Ông muốn đứng cao hơn bọn ấy, không muốn đi theo con đường đau khổ ấy, nhưng chưa biết tìm lối rẽ nào và đi về đâu, theo hướng nào.

Hai câu tiếp: Đầu gió … tỉnh bao người tiếp tục thể hiện tâm trạng chán ghét danh lợi và phường danh lợi như kẻ say sưa

trong quán rượu, thấy quán rượu ngon, rượu thơm thì đua tìm đến và say sưa thưởng thức một cách tầm thường. Danh

lợi cũng là một thứ rượu ngon dễ cám dỗ, làm say người. Câu hỏi của nhà thơ như trách móc, như giận dữ, như lay tình người khác nhưng cũng chính là tự hỏi bản thân. Ông đã nhận ra tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, con đường

công danh đương thời là vô nghĩa, tầm thường.

Nhóm 2

-Câu cảm và những câu hỏi tu từ tiếp theo chứng tỏ tâm trạng băn khoăn, day dứt và có phần bế tắc .

- Khúc đường cùng (cùng đồ) ờ đây hoàn toàn chỉ có nghĩa biểu tượng. Nỗi tuyệt vọng trùm lên cả bãi cát dài, cả người đi. Ông chỉ còn có thể hát lên bài ca về con đường cùng của mình, về sự bế

tắc, tuyệt vọng của mình trước cuộc đời.

-Tư thế dừng lại nhìn bốn phía mà hỏi vọng lên trời cao, lại hỏi chính lòng

mình thể hiện khối mâu thuẫn lớn đang đè

nặng trong tâm trí nhà thơ.

Nhóm 3

Ba đại từ nhân xưng khác nhau: khách - lữ khách, anh ấy: đại từ nhân xưng ngôi

Nghệ thuật:

• • Sử dụng thơ cổ thể, hình ảnh có tính

biểu tượng.

• • Thủ pháp đối lập, sáng tạo trong dùng điển tích.

Ý nghĩa văn bản:

Khúc bi ca mang đậm tính nhân văn của một con người cô đơn, tuyệt vọng trên đường đời thể hiện qua hình ảnh bãi cát dài, con đường cùng và hình ảnh người đi cùng.

thứ 3 số ít; quân: anh, ông: đại từ nhân xưng ngôi thứ 2, số ít; ngã - tôi, ta: đại từ nhân xưng ngôi thứ 1, số ít. Tác giả muốn đặt mình vào các vị trí khác nhau, các điểm nhìn khác nhau để có những cách nói khác nhau bộc lộ tâm trạng của chính mình, đối thoại với chính mình, thể hiện mâu thuẫn hiện tồn trong tâm trí mình.

* Nhóm 4

Đó là mâu thuẫn giữa khát vọng sống cao đẹp với hiện thực đen tối, mù mịt, giữa tinh thần xông pha vì lí tưởng của kẻ sĩ với thói cầu danh lợi của người đời và những khó khăn gian khổ trên con đường đi tìm chân lí

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

trí thức đương thời có cùng tư tưởng với ông.

d. Những cái đích mà tác giả và biết bao trí thức đương thời đang mơ ước vươn tới.

Câu hỏi 3:Hình ảnh người đi đường – nhân vật trữ tình – nhà thơ được tác giả khắc họa như thế nào trong bài?

1. Thật khốn khổ.
2. Có nhiều nghị lực.
3. Hay gặp khó khăn.
4. Gặp nhiều may mắn.

Câu hỏi 4: Khi nói về “hạng người danh lợi”, trong lòng tác giả có nhiều mâu thuẫn. Ý nào sau đây không phải là một trong những mâu thuẫn:

1. Tác giả cho rằng con đường mình đang đi là cao cả nhưng hầu như chỉ có mình đi trên con đường ấy.
2. Con đường mà “hạng người danh lợi” đang

đi là thấp hèn nhưng lại có vô số người theo.

1. Tác giả khinh bỉ những phường danh lợi tầm thường kia nhưng lại chua xót nhận ra sự

cô độc của mình.

1. Tác giả vừa muốn đi tiếp con đường mà mình đã chọn, vừa muốn đi chung con đường với “hạng người danh lợi” .

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

- HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Đô môn giải tổ chi niên,

...........................................

Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung. Trong triều ai ngất ngưởng như ông.

( Trích Bài ca ngất ngưởng- Nguyễn Công Trứ)

1/ Nêu nội dung chính của đoạn thơ

trên ?

2/ Sau khi cởi mũ, cáo quan ra khỏi cuộc sống bó buộc chốn quan trường bon

chen, Nguyễn Công Trứ có những hành vi kỳ

quặc, lập dị đến ngất ngưởng. Đó là những việc gì? Ý nghĩa của hành động đó?

3/ Xác định thủ pháp đối lập trong đoạn thơ và nêu hiệu quả nghệ thuật của thủ pháp đó.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

ngất ngưởng khi từ quan.

• • Nhà thơ tổng kết lại toàn bộ cuộc đời “ngất ngưởng”.

2/ -Sau khi cởi mũ, cáo quan ra khỏi cuộc sống bó buộc chốn quan trường bon chen, Nguyễn Công Trứ có những hành vi kỳ quặc, lập dị đến ngất ngưởng. Người ta cưỡi ngựa đi giao du thiên hạ thì ông cưỡi bò, lại còn đeo cho

một cái đạc ngựa khiến cả chủ lẫn tớ đều ngất ngưởng. Đi thăm thú cảnh chùa mà vẫn đeo kiếm cung bên người và mang theo “một đôi dì". Rõ ràng trong bộ dạng

từ bi Nguyễn Công Trứ vẫn vương đầy nợ trần, vẫn đèo bòng đằng sau mấy bóng giai nhân. Cốt cách của một khách

tài tử, văn nhân chính là ở đó...

- Đó là lối sống phá cách của một con người thích làm những chuyện trái khoáy ngược đời để ngạo đời, thể hiện thái độ và khát vọng sống tự do tự tại.

3/ Thủ pháp đối lập trong đoạn

thơ :

• • Ông là người vừa giỏi văn (Thủ khoa, Tổng đốc, Phủ doãn) , vừa giỏi võ (Tham tán, Đại tướng).
  • Ông là một tay kiếm cung (dữ dội)
• dáng từ bi (hiền lành); gót tiên (thoát tục, già lão) - một đôi dì (đầy trần tục, trẻ

trung); Bụt (Phật với triết lí khổ hạnh,

nghiêm trang) - nực cười (con người lạc quan, hài hước, bao dung); được - mất; khen- chê; ca, tửu, cắc tùng (hành lạc,

phóng lãng) - Phật Tiên (thoát tục, tiết dục); ca, tửu, cắc tùng (hành lạc, tao nhã)

• tục (đời thường); Phật Tiên (thoát tục) - tục (đời thường); Hàn, Nhạc (quan võ, nhập thế) - Mai Phúc (quan văn, ẩn sĩ xuất thế); vua - tôi; sơ - chung.

Hiệu quả nghệ thuật : Ngất ngưởng đối với Nguyễn Công Trứ không phải là

lệch chuẩn, là phá bỏ mà chính là sự đa

tài, đa nghệ và bản lĩnh cao cả của mình; là sự xuất chúng, quảng bác của bản thân. Điều đó lí giải những mâu thuẫn trong cuộc đời Nguyễn Công Trứ mà người ta đã từng đặt ra đối với ông. Ông đã tự hào vì dám sống cho mình, bỏ qua sự gò bó của lễ và danh giáo.

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………….

Ngày kí

Tiết 17 – Làm văn

Luyện tập thao tác lập luận phân tích

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học :Luyện tập thao tác lập luận phân tích
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Luyện tập thao tác lập luận phân tích

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• • 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết: Nắm được khái niệm về thao tác, phân tích;

b/ Thông hiểu: Xác định đúng các thao tác lập luận phân tích trong những ngữ liệu cho trước

c/Vận dụng thấp: Xây dựng được dàn ý cho bài văn nghị luận gắn với các thao tác lập luận: phân tích;

d/Vận dụng cao:- Viết được bài văn nghị luận trong đó vận dụng kết hợp các thao tác

lập luận: phân tích.

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài phân tích một vấn đề xã hội hoặc văn học

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về xã hội,văn học .

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: phân tích, đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi sử dụng thao tác phân tích

c/Hình thành nhân cách: có ý thức sử dụng thao tác lập luận phân tích.

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

• Năng lực giải quyết vấn đề:HS thể hiện quan điểm cá nhân khi đánh giá các đề văn

Gv đưa ra, giải quyết được các tình huống GV đưa ra.

• Năng lực sáng tạo: Biết cách đặt các câu hỏi khác nhau về một đề văn-xác địnhvà làm rõ thơng tin, ý tưởng mới-phân tích, tóm tắt những thông tin liên quan để hoàn thành nội dung kiến thức bài học. Trình bày suy nghĩ và khái quát thành các luận điểm.

-Năng lực hợp tác: thảo luận nhóm để hoàn thành công việc chung. HS biết cách lắng nghe người khác, giải quyết vấn đề theo hướng dân chủ.

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

• GV nhận xét và dẫn vào bài mới: Tiết trước chúng ta

đã nắm lí thuyết về thao tác lập luận phân tích. Tiết này chúng ta tiếp tục làm bài luyện tập để củng cố kiến thức bài học.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

- Phân tích cụ thể nghệ thuật sử dụng từ ngữ, cú pháp, hình ảnh

- Nêu cảm nghĩ về cách thi cử ngày xưa

và liên hệ cách thi cử ngày nay.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

Đoạn văn sau được viết theo cách phân

tích nào?

Đạo đức gồm cả luân lí mà luân lí chỉ là một phần trong đạo đức mà thôi. Đã gọi là người thì phải có nhân, nghĩa , lí , trí, tín, cần, kiệm. Nhân là có lòng thương người; Nghĩa là làm việc phải; Lễ là ăn ở cho có lễ độ; Trí để làm việc cho đúng; Tín là nói với ai cũng giữ lời cho người ta tin mình mới làm được việc; Cần là làm việc phải siêng năng; Kiệm là ăn ở dành dụm trong lúc no để phòng lúc đói, lúc có đề phòng lúc không…Người đạo đức là người đã ở trong đạo làm người vậy. Đạo đức dã như thế thì không có mới, có cũ, có đông, có tây nào nữa nghĩa là nhất thiết đời nào, người nào cũng phải giữ đạo đức, ấy mới là người trọn vẹn. Dầu nhà bác học đề ra học thuyết nào khác nữa, cũng không tài nào vượt qua khỏi chân lí của đạo đức, nghĩa là đạo đức thì không bao giờ thay đổi được.

Cắt nghĩa, bình giá.

(Phan Châu Trinh, Bài diễn thuyết về đạo đức luân lí Đông Tây,Giảng văn 9, Nhà sách Khai Trí)

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến

thức

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

phân tích

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

Ngày kí

Tiết 18 + 19- Đọc thêm 2 bài

Chạy giặc

(Nguyễn Đình Chiểu)

Bài ca phong cảnh Hương Sơn

(Chu Mạnh Trinh)

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Chạy giặc, Bài ca phong cảnh Hương Sơn
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Chạy giặc, Bài ca phong cảnh Hương Sơn

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết:Nêu được các thông tin về tác giả (cuộc đời, sự nghiệp);- Nêu được

ngắn gọn thông tin cơ bản về tác phẩm (Xuất xứ, đề tài, bố cục)

- Liệt kê được những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn

bản.

b/ Thông hiểu:Làm rõ hiệu quả của các từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp tu từ nghệ

thuật được sử dụng trong văn bản.

c/Vận dụng thấp:Xác định tâm sự về con người và thời thế đậm chất nhân văn qua bài

thơ

d/Vận dụng cao: Phân tích được hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng từ ngữ (hay những sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ ) độc đáo trong văn bản

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về thơ trữ tình

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một bài thơ trung đại

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về tác giả, tác phẩm thơ trung

đại

c/Hình thành nhân cách: -Yêu thương con người

-Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc

-Sống tự chủ

-Sống trách nhiệm

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực sáng tạo: HS xác định được ý tưởng của các tác giả được gửi gắm trong bài

thơ; trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với giá trị nội dung và nghệ thuật của mỗi bài thơ.

-Năng lực hợp tác: Thảo luận nhóm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý

kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.

-Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS nhận ra được những giá trị thẩm mỹ trong mỗi tác phẩm

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

cảnh ca. Hôm nay chúng ta tập trung đọc thêm 2 bài thơ này.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Nhóm 3.

Nêu đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Đại diện từng nhóm trả lời:

Nhóm 1:

• Câu hỏi tu từ: Vừa giới thiệu, vừa khẳng

định.

• Phép lặp: Giới thiệu khái quát cảnh chùa Hương.

+ Thế giới cảnh bụt - cảnh tôn giáo.

+ Danh lam thắng cảnh số 1 của nước Nam.

Nhóm 2:

• • Sự hoà quyện giữa tấm lòng thành kính

với tình yêu quê hương đất nước: Tác giả khoác lên cảnh vật linh hồn con người

(chim cúng trái, cá nghe kinh) làm cho nó trở lên có hồn, phảng phất không khí của

thần tiên, xa lánh cõi trần. Đây là giá trị nhân bản cao đẹp trong tâm hồn nhà thơ, là sự khẳng định nhu cầu tinh thần của con người hướng thiện.

Nhóm 3.

Nghệ thuật tả cảnh qua sự phối hợp

khéo âm thanh, màu sắc, không gian từ bao quát đến điểm tên đến theo bước chân

du khách vừa đi vừa nhìn, vừa nghe vừa cảm nhận, tưởng tượng và nguỵên cầu,

lòng lâng lâng và thành kính.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

nhiên và lòng tự hào về Nam thiên đệ nhất động của tác giả.

Nỗi lòng của du khách.

• Xúc động thành kính. Cảm hứng tôn giáo đầy trang nghiêm đối với đạo Phật.
• Cảm hứng thiên nhiên chan hoà với cảm hứng tôn giáo và lòng tín ngưỡng Phật giáo. Càng xa càng lưu luyến mê say.

Nghệ thuật:

Sử dụng từ tạo hình, giọng thơ nhẹ nhàng, sử dụng nhiều kiểu câu khác nhau, ngữ điệu tự do, phù hợp với tư tưởng phóng khoáng.

Ý nghĩa văn bản:

Tình yêu quê hương, đất nước hoà quyện với tâm linh, hướng con người tới niềm tự hào về đất nước.

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

• 1. Là nơi có cả cảnh núi non và biển cả bao la.
  2. Là nơi có không gian vô cùng rộng

lớn.

• 1. Là một quần thể không gian nhiều tầng.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• • HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

tan trong bài thơ, thí sinh suy nghĩ về giá trị của cuộc sống hòa bình hôm nay. Từ đó, thể hiện ý thức trách nhiệm của tuổi trẻ công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Ngày kí

Tiết 20

Trả bài Làm văn số 1;

Viết bài Làm văn số 2 nghị luận văn học (bài làm ở nhà).

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Trả bài làm văn số 1, ra đề bài viết số 2
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Trả bài làm văn số 1, ra đề bài viết số 2

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• • • 1. Kiến thức :Giúp HS biết phát hiện những sai sót trong bài làm văn của mình để làm tốt hơn các bài tiếp theo
      2. Kĩ năng : Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận.
      3. Thái độ :Có ý thức phân tích đề và lập dàn ý trước khi làm bài , biết khắc phục nhược điểm trong quá trình làm văn.

- Giao tiếp, tư duy sáng tạo.

.4. Định hướng năng lực:

-Năng lực sáng tạo; Năng lực giải quyết vến đề.

-Năng lực hợp tác: Thảo luận nhĩm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình (thảo luận đáp án)

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

Ngày kí

Tiết 21+22+23

Đọc văn

Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

(Nguyễn Đình Chiểu)

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết: HS nhận biết, nhớ được tên tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.

b/ Thông hiểu:HS hiểu và lí giải được hoàn cảnh sáng tác có tác động và chi phối như thế nào tới nội dung tư tưởng của tác phẩm.

c/Vận dụng thấp: Viết đoạn văn trình bày suy nghĩ về hình tượng người nông dân

nghĩa sĩ

d/Vận dụng cao:- Vận dụng hiểu biết về tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm để phân tích giá trị nội dung, nghệ thuật của vài văn tế

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về văn tế trung đại

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về văn tế trung đại

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản văn tế

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về văn tế c/Hình thành nhân cách: có tinh thần yêu nước, yêu văn hoá dân tộc

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực sáng tạo:HS đọc sáng tạo đúng yêu cầu thể loại văn tế.

-Năng lực hợp tác thơng qua thảo luận nhĩm.

-Năng lực giao tiếp tiếng Việt: từ việc khai thác văn bản, HS được giao tiếp cùng tác giả, được hiểu và nâng cao khả năng sử dụng TV văn ha. Vận dụng những kiến thức tiếng Việt của tác giả để hiểu hơn về văn bản và có thể thực hành trong những bối cảnh phù hợp.

-Năng lực thưởng thức văn học: Cảm nhận được vẻ đẹp ngơn ngữ văn học, biết rung

động trước vẻ đẹp hiên ngang, bi tráng mà giản dị của người nghĩa sĩ Cần Giuộc; thái độ cảm phục, xót thương của tác giả đối với các nghĩa sĩ nông dân...

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

HS: trả lời cá nhân.

HS dựa vào SGK, tr. 66 - 67, nói tóm tắt cuộc đời của Nguyễn Đình Chiểu.

• NĐC ( 1822- 1888), tự là Mạnh Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai
• Sinh ra ở quê mẹ: làng Tân Thới, phủ Tân Bình, huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định( nay thuộc thành phố HCM)
• Hoàn cảnh xuất thân: trong một gia đình

nhà nho, Cha làm thư lại trong dinh tổng trấn Lê Văn Dutệt

• Năm 1833 được cha đưa ra Huế để ăn học
• Năm 1843 vào Gia Định thi đỗ tú tài. 1846 lại ra huế để chuẩn bị thi tiếp
• Năm 1849 sắp thi thì được tin mẹ mất,

ông bỏ thi về nam chịu tang mẹ. Dọc đường vất vả lại thương mẹ khóc nhiều, ông bị đau nặng và mù cả hai mắt;

• Ông học nghề thuốc sau đó về quê vừa dạy học vừa bốc thuốc vừa làm thơ, sống giữa tình thương và lòng hâm mộ của bà

con cô bác

• Khi TDP xâm lược, NĐC vẫn cùng các lãnh tụ nghĩa quân bàn mưu định kế giết giặc. Thực dân Pháp tìm mọi cách mua chuộc Ông nhưng không được
• Năm1888 Ông từ trần, cánh đồng Ba Tri

rợp khăn tang khóc thương Đồ Chiểu

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

Thao tác 2: Tìm hiểu sự nghiệp thơ văn

Bước 1: GV giao nhiệm vụ:

GV hướng dẫn HS tìm hiếu sự nghiệp thơ văn

GV phát vấn HS trả lời

Hãy kể tên những tác phẩm chính của NĐC?

• • Giặc Pháp dụ dỗ, mua chuộc nhưng ông vẫn giữ trọn tấm lòng thủy chung son sắt với đất nước và nhân dân.

II.SỰ NGHIỆP THƠ VĂN:

1. Những tác phẩm chính

a/Trước khi TDP xâm lược:

b/Sau khi TDP xâm lược:

Nội dung thơ văn

-Lí tưởng đạo đức, nhân nghĩa:

HS kể tên các tác phẩm chính của Nguyễn Đình Chiểu.

- Lòng yêu nước, thương dân: ( Phân tích ví dụ)

Nghệ thuật thơ văn

• Truyện Lục Vân Tiên
• Dương Từ- Hà Mậu

Chạy giặc, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, văn tế Trương Định…

Nhóm 1+2:

Những nội dung chính trong thơ văn

Nguyễn Đình Chiểu

HS chia nhóm nhỏ (theo bàn) trao đổi thảo luận, cử người trình bày trước lớp

Nhóm 3: Nêu những nét chính về nghệ thuật thơ văn Nguyễn Đình Chiểu

Nhóm 4: Bài học rút ra từ cuộc đời và sự nghiệp thơ văn Nguyễn Đình Chiểu? Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Nhóm 1+2 trả lời:Nội dung thơ văn

Quan niệm nghệ thuật: Học theo ngòi bút chí công - Trong thơ, cho ngụ

tấm lòng Xuân Thu; Chở bao nhiêu đạo, thuyền không khẳm - Đâm mấy thằng gian, bút chẳng tà!

-Thơ văn đề cao đạo đức, lí tưởng nhân nghĩa:Những bài học về đạo làm

người mang tinh thần nhân nghĩa của đạo nho nhưng lại rất đậm đà tính nhân dân và truyền thống dân tộc

-Thơ văn yêu nước chống Pháp:

+Ghi lại chân thực một giai đoạn lịch sử khổ nhục, đau thương của đất nước.

+Khích lệ lòng yêu nước, căm thù

giặc và ý chí cứu nước của nhân dân ta.

+Nhiệt liệt biểu dương, ca ngợi những anh hùng đã chiến đấu hi sinh vì độc lập, tự do của TỔ quốc.

Nhóm 3 trả lời:-Toàn bộ viết bằng chữ Nôm.

-Không phát lộ bên ngoài mà tiềm

• Văn chương trữ tình đạo đức: vẻ đẹp thơ văn tiềm ẩn trong tầng sâu cảm xúc, suy ngẫm.
• Bút pháp trữ tình xuất phát từ cõi tâm trong sáng, nhiệt thành...
• Đậm đà sắc thái Nam bộ: Lời ăn tiếng nói mộc mạc.....
• Lối thơ thiên về kể mang màu sắc diễn xướng rất phổ biến trong VHDG Nam Bộ.

III /Tổng kết

Nguyễn Đình Chiểu sống mãi bởi nhân cách

cao đẹp. Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu vang mãi trong lòng dân tộc, là ngôi sao càng nhìn càng toả sáng

• 1 HS đọc, cả lớp theo dõi. Đoạn 1: giọng trang trọng;

Đoạn 2: từ trầm lắng khi hồi tưởng

chuyển sang hào hứng, sảng khoái khi kể lại chiến công.

Đoạn 3: trầm buồn, sâu lắng, xót xa,đau đớn.

Đoạn 4: thành kính, trang nghiêm.

1. Câu “ súng giặc đất rền, lòng dân trời tỏ” đã khái quát đầy đủ hai mặt biến cố chính trị lớn lao của thế kỉ XIX như thế nào ?Câu đầu tiên tạo ra sự đối lập nào? Phân tích ý nghĩa khái quát của các đối lập ấy.

(hs suy nghĩ trả lời)

-Đối lập bằng - trắc: TTTB-BBBT

-Đối lập từ loại:DDDĐ-DDDĐ.

-Đối lập ý nghĩa: súng - lòng; giặc - dân - trời; rền - tỏ.

Từ những đối lập, gay gắt, quyết liệt ấy,

tác giả muốn biểu hiện: Khung cảnh bão táp của thời đại, xã hội Việt Nam đầu những năm 60 thế kỉ XIX. Biến cố chính lớn lao, trọng đại chi phối toàn bộ thời cuộc là cuộc đụng độ giữa thế lực xâm lược của thực dân Pháp (súng giặc) và ý chí bất khuất bảo vệ Tổ quốc của nhân dân Việt Nam (lòng dân).

1. Câu 2 tác giả sử dụng nghệ thuật gì? Nhằm mục đích gì?

GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm.

+ Nhóm lớn: 3 nhóm

- GV giao nhiệm vụ:

+ Nhóm 1: Người nghĩa sĩ có nguồn gốc xuất thân như thế nào?

+ Nhóm 2: Khi quân giặc xâm phạm bờ cõi, thái độ, hành động của họ ra sao?

+ Nhóm 3: Tìm những chi tiết, hình ảnh

táp của thời đại, những biến cố chính trị lớn lao.

Tuy thất bại những người nghĩa sĩ hi sinh

nhưng tiếng thơm còn lưu truyền mãi.

Hình ảnh người nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc :

• 1. Nguồn gốc xuất thân :
• Từ nông dân nghèo cần cù lao động “ cui

cút làm ăn ”

• NT tương phản “ chưa quen  chỉ biết, vốn quen  chưa biết.

=> tác giả nhấn mạnh việc quen và chưa

quen của người nông dân để tạo ra sự đối lập về tầm vóc của người anh hùng.

Lòng yêu nước nồng nàn :

• Khi TD Pháp xâm lược người nông dân

cảm thấy lo sợ → trông chờ → ghét → căm thù → đứng lên chống lại.

→ Diễn biến tâm trạng người nông dân.

khắc hoạ vẻ đẹp hào hùng khi xông trận của người nghĩa sĩ nông dân?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

• Nhóm 1 trình bày:

Trước khi thành nghĩa quân đánh giặc, họ là những người nông dân nghèo

khổ, những dân ấp, dân lân bỏ quê đi khai

khẩn những vùng đất mới để kiếm sống.

Từ cui cút: mồ côi mồ cút không chỉ thể hiện hoàn cảnh sống cô đơn, thiếu

người tựa nương, dựa dẫm mà còn thể hiện biết bao yêu thương của tác giả.

Nguyễn Đình Chiểu nhấn mạnh việc quen (đồng ruộng) và chưa quen (chiến trận, quân sự) của những người nông dân Nam Bộ để tạo sự đối lập tầm vóc anh hùng trong đoạn sau.

Nhóm 2 trình bày:

+ Thái độ đối với giặc: Căm ghét, căm thù.

Thái độ đó được diễn tả bằng những hình ảnh cường điệu mạnh mẽ mà chân

thực (như nhà nông ghét cỏ muốn tới ăn gan, muốn ra cắn cổ)

• Nhận thức về tổ quốc:

+ Không dung tha những kẻ thù lừa dối, bịp bợm.

+ Do vậy, họ chiến đấu một cách tự nguyện

( mến nghĩa… nào đợi ai đòi ai bắt….)

Đây là sự chuyển hoá phi thường.

Nhóm 3 trình bày:

• Điều kiện và khí thế chiến đấu:

+ Điều kiện: thiếu thốn:

Ngoài cật= Một manh áo vải;

Trong tay= Một ngọn tầm vông, một luỡi dao phay, nồi rơm con cúi

Tinh thần chiến đấu hi sinh của người nông dân :

• Quân trang, quân bi rất thô sơ chỉ có : một

manh áo vải, ngọn tầm vông, lưỡi dao phay, rơm con cúi đã đi vào lịch sử.

• Lập được những chiến công ấy: “ đốt xong nhà dạy đạo “

“ chém rớt đầu quan hai nọ”

• Tác giả sử dụng những động từ chỉ hành động mạnh mẽ với mật độ cao nhịp độ khẩn trương sôi nổi : “ đạp rào, lướt, xông vào” đặc biệt là những động từ chỉ hành động dứt khoát “ đốt xong, chém rớt đầu”

Sử dụng các động từ chéo “ đâm ngang, chém ngược” → làm tăng thêm sự quyết liệt

của trận đánh.

=> NĐC đã tạt một tượng đài nghệ thuật sừng sững về người nông dân nghĩa sĩ đánh giặc cứu nước.

Ai vãn: sự tiếc thương và cảm phục của tác giả trươc sự hi sinh của người nghĩa sĩ:

• Hình ảnh gia đình tang tóc, cô đơn, chia

lìa, gợi không khí đau thương, buồn bã sau cuộc chiến.

• Tiếng khóc giọt lệ xót thương đau đớn của

tác giả, gia đình thân quyến người anh hùng, nhân dân Nam Bộ, nhân dân cả nước khóc thương những người ra đi, khóc thương cho thân phận những người nô lệ.

=> Tiếng khóc lớn, tiếng khóc mang tầm vóc lịch sử

• Bút pháp trữ tình thắm thiết.

+ Khí thế: mạnh mẽ như vũ bão làm giặc kinh hoàng: đốt, đâm chém., đạp, lướt..

Hàng loạt các động từ mạnh được sử dụng: gợi ra khí thế tấn công như thác đổ.

• Hiệu quả: đốt nhà thờ, chém rớt đầu quan hai.

Nghệ thuật tả thực kết hợp với trữ tình, phép tượng phản, giàu nhịp điệu, tác giả

đã dựng nên tượng đài nghệ thuật về người nông dân - nghĩa sĩ: bình dị mà phi thường.

GV: Tiếng khóc của tác giả xuất phát từ nhiều nguồn cảm xúc? Theo em đó là nguồn cảm xúc gì?

Gv giảng : Tiếng khóc Đồ Chiểu hợp thành bởi 3 yếu tố : Nước, Dân, Trời. Đồ

Chiểu nhân danh vận nước, nhân danh

lich sử mà khóc cho những người anh hùng xả thân cho Tổ Quốc. Tiếng khóc ấy

có tầm vóc sử thi, tầm vóc thời đại mà

còn khích lệ lòng căn thù ý chí tiếp nối sự dở dang của người anh hùng nghĩa sĩ.

GV: Nhận xét nhịp văn, giọng điệu trong phần ai vãn?

GV: Tác giả đề cao một quan niệm sống cao đẹp là gì?

HS trả lời cá nhân:

Tiếng khóc cho người nghĩa sĩ:

• Tiếng khóc xót thương ở đây là của tác giả, của gia đình thân quyến, của nhân

dân Nam bộ, và của cả nước.

Do vậy , đó là tiếng khóc có tầm sử thi.

• Cộng hưởng với tình yêu thiên nhiên và

con người : cỏ cây, sông, chợ, ngọn đèn, vợ, mẹ…

• Lòng căm hờn quân giặc và triều đình gây nghịch cảnh éo le.

=> Tiếng khóc đau thương mà không bi

• Giọng điệu đa thanh giàu cung bậc tạo nên những câu văn thật vật vã, đớn đau.
• Nhịp câu trầm lắng, gợi không khí lạnh lẽo,

hiu hắt sau cái chết của nghĩa quân.

Phần kết : ca ngợi linh hồn bất tử của người nghĩa sĩ

• Tác giả đề cao quan niệm : Chết vinh còn

hơn sống nhục. Nêu cao tinh thần chiến đấu, xả thân vì nghĩa lớn của nghĩa quân. Họ ra trận không cần công danh bổng lộc mà chỉ vì một điều rất giản đơn là yêu nước.

• Đây là cái tang chung của mọi người, của cả thời đại, là khúc bi tráng về người anh

hùng thất thế.

=> khẳng định sự bất tử của những người nghĩa sĩ.

Nghệ thuật:

lụy vì nó tràn đầy niềm tự hào, kính phục và ngợi ca những người đã chiến đấu và hi sinh cho Tổ quốc. Họ chết, nhưng tinh thần và việc làm của họ sống mãi trong lòng người.

b. Tiếng khóc cho thời đại đau thương:

• Trở lại hiện thực, khóc thương, chia sẻ với gia đình nỗi mất mát: mẹ mất con, vợ mất chồng.
• Ngợi ca tấm lòng vì dân của nghĩa sĩ theo hướng vĩnh viễn hóa: danh thơm đồn sáu tỉnh..
• Đông viên, tin tưởng, quyết tâm đánh

giặc.

• Cảm thương nhân dân đang phải khổ đau; thắp nén nhang tưởng nhớ người đã

khuất lại chạnh lòng nghĩ đế nước non.

HS trả lời:

Tác giả đưa ra một quan niệm - như

một chân lí mà có thể tóm tắt bằng câu: thà chết vinh còn hơn là sống nhục.

Thác (chết) như những nghĩa quân Cần Giuộc là cái chết trả nợ nước non, là

cái chết vẻ vang danh thơm đồn khắp lục tỉnh, là cái chết được tôn vinh, bất tử đời đời.

• Chất trữ tình.
• Thủ pháp tương phản và cấu trúc của thể văn biền ngẫu.
• Ngô ngữ vừa trân trọng vừa dân dã, mang đậm sắc thái Nam Bộ.

Ý nghĩa văn bản:

• Vẻ đẹp bi tráng của người nông dân nghĩa sĩ.
• Lần đầu tiên trong văn học Việt

Nam, người nông dân có mặt ở vị trí trung tâm và hiện ra với tất cả vẻ đẹp vốn có của họ.

Đối lập với cái sống bán nước cầu

vinh, cam tâm làm nô lệ cho ngoại bang, chà đạp lên bàn thờ, tổ tiên,... đó là cái lối sống tầm thường, hèn mạt, đáng xấu hổ, nhục nhã.

Với tác giả, sông đánh giặc, thác

cũng đánh giặc. Linh hồn của những nghĩa quân Cần Giuộc vẫn cùng cháu con đánh giặc, cái chết của họ góp phần khích lệ tinh thần chiến đấu cho những người đang sống. Đó là quan niệm rất tiến bộ, phát huy từ truyền thống anh hùng bất khuất chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.

Hạn chế thời đại của Nguyễn Đình

Chiểu: nhà nho yêu nước trung quân: sống thờ vua, thác cũng thờ vua, lời dụ dạy đã rành rành, một chữ ấm đủ đền công đó. Đó cũng là lẽ tất nhiên. Có điều Nguyễn Đình Chiểu thờ vua mà không ngu trung, thờ vua mà vẫn cùng nhân dân đánh giặc cứu nước.

- Giá tri nghệ thuật: thành tựu xuất sắc về xây dựng nhân vật (hình tượng tập thể

nghĩa quân nông dân anh hùng lần đầu tiên xuất hiện trong văn học Việt Nam); kết hợp nhuần nhuyễn bút pháp trữ tình và bút pháp hiện thực; ngôn ngữ bình dị,

trong sáng, đậm sắc thái Nam Bộ; bài văn tế hay nhất, một trong những kiệt tác của văn học Việt Nam

-Giá trị nội dung tư tưởng: tiếng khóc bi tráng một thời khổ đau nhưng vĩ đại của dân tộc; bức tượng đài bất tử về những nghĩa sĩ - nông dân Cần Giuộc đã anh dũng chiến đấu và hi sinh vì Tổ quốc.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

+ Bài tập ứng dụng: Hoàn thành bảng phụ sau:

Trả lời:

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

( Trích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc- Nguyễn Đình Chiểu)

1/ Văn bản trên thuộc thể loại gì? Giới thiệu đôi nét về thể loại đó.

2/ Văn bản trên sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Nêu hiệu quả nghệ thuật biện pháp

nghệ thuật đó.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• • HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

kết. Giọng điệu chung của bài văn tế là lâm li, bi thiết, sử dụng nhiều thán từ và những từ ngữ, hình ảnh có giá trị biểu cảm mạnh.

2/Văn bản trên sử dụng biện pháp nghệ thuật đối lập.

Hiệu quả nghệ thuật: khái quát khung cảnh bão táp của thời đại-phản ánh biến cố chính trị lớn lao chi phối toàn bộ thời cuộc. Đó là cuộc đụng độ giữa thế lực xâm lăng tàn bạo của thực dân Pháp và ý chí chiến đấu kiên

cường để bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta. Hiện lên trên cái nền ấy là hình ảnh của đội quân áo vải được khắc họa bằng bút pháp hiện thực, không theo ước lệ của văn học trung đại.

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Ngày kí

Tiết 24 -Tiếng Việt

Thực hành về thành ngữ, điển cố

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Thực hành vè thành ngữ điển cố
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Thực hành vè thành ngữ điển cố

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết: Biết nhận diên thành ngữ, điển cố trong văn bản văn học b/ Thông hiểu:Ý nghĩa của thành ngữ, điển cố trong văn bản văn học.

c/Vận dụng thấp: Lý giải ý nghĩa của thành ngữ, điển cố trong văn bản

d/Vận dụng cao: Viết bài văn nghị luận có sử dụng thành ngữ, điển cố phù hợp

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về văn học sử

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về văn học sử

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: sử dụng thành ngữ, điển cố khi tạo lập văn bản;

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức hiểu biết về thành ngữ, điển cố; c/Hình thành nhân cách: có tinh thần tự hào về sáng tạo thành ngữ của cha ông và

tiếp thu điển cố của người xưa.

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

• Năng lực thu thập thông tin liên quan đến thành ngữ và điển cố
• Năng lực đọc – hiểu các văn bản có sử dụng thành ngữ, điển cố
• Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về ý nghĩa của thành ngữ, điển cố
• Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về các sử dụng thành ngữ, điển cố hợp lí trong tiếng Việt
• Năng lực phân tích, so sánh sự khác nhau khi dùng thành ngữ, điển cố .
• Năng lực tạo lập văn bản nghị luận.

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Hoạt động của Thầy và trò Kiến thức cần đạt

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

Điền vào chỗ trống các câu sau:

+ Thắt...buộc...

+ Mèo...gà....

+ .......biết mấy nắng mưa

Có khi....đã vừa người ôm ( Trích Truyện Kiều-Nguyễn Du)

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.

Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức và dẫn vào bài mới: Thành ngữ gắn với cụm từ cố định còn tục ngữ gắn với câu, thường được cấu tạo dài hơn và có logic nội tại. Cả thành ngữ và điển cố đều là cụm từ cố định nhưng cấu tọ của điển cố không cấu tạo chặt chẽ như thành ngữ. Nhìn chung thành ngữ và điển cố đều có sức biểu cảm và khái quát. Ngoài ra điển cố còn giúp ta hiểu biết về xã hội, về lịch sử văn học . Vậy cụ thể thế nào, ta tìm hiểu bài học.

• Nhận thức được nhiệm vụ cần giải quyết của bài học.
• Tập trung cao và hợp tác tốt

để giải quyết nhiệm vụ.

• Có thái độ tích cực, hứng thú.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

được cảnh sống tù túng, chật hẹp, mất tự do

+ “Đội trời đạp đất” -> biểu hiện

được lối sống và hành động tự do, ngang tàng, không chịu sự bó buộc, không chịu khuất phục bất cứ uy quyền nào. Nó dùng để nói về khí phách hảo hán, ngang tàng của Từ Hải

=> Các thành ngữ trên đều dùng hình

ảnh cụ thể và đều có tính biểu cảm: Thể hiện sự đánh giá đối với điều được nói đến.

Nhóm 2

+ “Giường kia”: Gợi lại chuyện về Trần Phồn thời Hậu Hán dành riêng cho bạn là Từ Trĩ một cái giường khi bạn đến chơi, khi bạn về lại treo giường lên

+ “đàn kia” gợi lại chuyện Chung Tử Kì nghe tiếng đàn của Bá Nha mà hiểu được ỹ nghĩ của bạn. Do đó sau khi bạn chết, Bá Nha treo đàn không gẩy nữa vì cho rằng không có ai hiểu được tiếng đàn

của mình

-> Đặc điểm của điển cố: Chữ dùng ngắn gọn mà biểu hiện được tình ý sâu xa, hàm súc

-> Điển cố chính là những sự việc trước đây hay câu chữ trong sách đời

trước được dẫn ra và sử dụng lồng ghép vào bài văn, vào lời nói để nói về những điều tương tự

4. Bài tập 4

+ “Ba thu”: Kinh thi có câu: “Nhất nhật bất kiến như tam thu hề” ( Một ngày

không thấy mặt nhau lâu như ba mùa thu)

-> câu thơ trong “Truyện Kiều” muốn nói khi KT đã tương tư TK thì một ngày không thấy mặt nhau lâu như ba năm

+ “ Chín chữ”

+ “Liễu Chương Đài”

+ “ Mắt xanh

• GV: Yêu cầu học sinh phân tích tính

1. Bài tập 3:

+ “Giường kia”:

+ “đàn kia”

1. Bài tập 4

+ “Ba thu”:

1. Bài tập 5
   • “ Ma cũ bắt nạt ma mới”
   • “ Chân ướt chân ráo” -> vừa mới đến còn lạ lẫm
   • “ Cưỡi ngựa xem hoa”

hàm súc, thâm thuý của các điển cố.

* Hướng dẫn học sinh làm bài tập 5.

• GV: Tìm các cụm từ tương đương về

nghĩa để thay thế các thành ngữ?

• HS: Tìm các cụm từ tương đương về nghĩa để thay thế
• GV: Rút ra nhận xét về hiệu quả của mỗi cách diễn đạt.
• HS: Rút ra nhận xét.

Hướng dẫn học sinh làm bài tập 6.

• GV: Gọi lần lượt các học sinh đặt câu

với các thành ngữ.

• HS: Thảo luận chung và lần lượt trả lời.

Nhóm 3

• • “ Ma cũ bắt nạt ma mới” -> ỷ thế thông thuộc địa bàn, quan hệ rộng...bắt

nạt người mới đến lần đầu

Thay thế : bắt nạt người mới đến

• • “ Chân ướt chân ráo” -> vừa mới đến còn lạ lẫm
  • “ Cưỡi ngựa xem hoa” -> làm việc qua loa, không đi sâu đi sát, không tìm

hiểu thấu đáo, kĩ lưỡng Thay thế: Qua loa

=> Khi thay thế có thể biểu hiện được phần nghĩa cơ bản nhưng mất đi phần sắc thái biểu cảm, mất đi tính hình tượng và dài dòng hơn

Đặt câu với thành ngữ:

• • Chị ấy sinh rồi, mẹ tròn con vuông.
  • Mày đừng có trứng khôn hơn vịt nhé!
  • Được chưa, nấu sử sôi kinh vậy mà thi cử liệu có đậu không?
  • Bọn này lòng lang dạ thú lắm, đừng có tin.
  • Trời, bày đặt phú quý sinh lễ nghĩa!
  • Tao đi guốc trong bụng mày rồi, có gì cứ nói thẳng ra.
  • Chỉ bảo bao nhiêu lần rồi mà làm không được, đúng là nước đổ đầu vịt!
  • Thôi, hai đứa lui ra đi, dĩ hòa vi quý

mà!

1. Bài tập 6

VD : Nói với nó như nước đổ đầu vịt, chẳng ăn thua gì

VD : Mọi người đã đi guốc trong bụng anh rồi

• • • Mày đừng bày đặt xài sang, con nhà lính, tính nhà quan thì sau này đói ráng chịu nhé!
    • Không nên hỏi làm gì, mất công người ta nói mình thấy người sang bắt quàng làm họ.

Hướng dẫn học sinh làm bài tập 7.

• GV: Gọi lần lượt các học sinh đặt câu

với các điển cố.

• HS: Thảo luận chung và lần lượt trả lời.

* Nhóm 4 Bài tập 7:

Đặt câu với mỗi điển cố.

• • Lần này thì lòi gót chân A- sin ra rồi.
  • Nó cứ chi tiêu hoang đàng, nên giờ nợ như chúa Chổm.
  • Anh phải quyết đoán, chứ không là

thành kẻ đẽo cày giữa đường đấy!

• • Nó là gã Sở Khanh, nên bây giờ cô ấy khổ.
  • Với sức trai Phù Đổng , thanh niên đang đóng góp nhiều công sức cho công cuộc xây dựng đất nước.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

1. Bài tập7

VD : Thời buổi bấy giờ thiếu gì những gã sở khanh chuyên lừa gạt những phụ nữ thật thà

ngay thẳng

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

thức

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

 5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Ngày kí

Tiết 25- Tiếng Việt

Thực hành nghĩa của từ trong sử dụng

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Thực hành nghĩa của từ trong sử dụng
2. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Thực hành nghĩa của từ trong sử dụng

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết: Xác định nghĩa của từ trong trường hợp từ chuyển nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng nghĩa

b/ Thông hiểu: nghĩa của từ trong việc lĩnh hội và tạo lập văn bản c/Vận dụng thấp: Phân tích hiệu quả nghĩa của từ trong sử dụng

d/Vận dụng cao:Vận dụng kiến thức về nghĩa của từ để làm bài văn nghị luận về một bài thơ, một đoạn trích văn xuôi.

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu tìm hiểu nghĩa của từ trong văn bản

b/ Thông thạo: sử dụng từ chuyển nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng nghĩa

Thái độ :

a/ Hình thành thói quendùng từ đúng nghĩa

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi dùng từ tiếng Việt

c/Hình thành nhân cách: giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

• Năng lực thu thập thông tin liên quan đến nghĩa của từ tiếng Việt
• Năng lực đọc – hiểu các văn bản, hiểu được nghĩa của từ trong các văn bản đó;
• Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân khi dùng từ tiếng Việt;
• Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về nghĩa của từ;
• Năng lực phân tích, so sánh nghĩa của từ trong văn bản
• Năng lực tạo lập văn bản

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

+ lá dùng với các từ chỉ vật bằng vải.

+ lá dùng với các từ chỉ vật bằng tre, nứa, cỏ.

+ lá dùng với các từ chỉ vật bằng kim loại.

• Từ lá dùng ở các trường nghĩa khác nhau nhưng có điểm chung: Các vật này có điểm giống nhau: hình dang mỏng , dẹt, có bề mặt hoặc có cuống (như lá

cây).

Nhó m 2.

Bài tập 2.

Nhóm 2. Bài tập 2:

Đặt câu với các từ lấy bộ phận cơ thể

chỉ con người:

-Trinh sát của ta đã tóm được một

cái lưỡi, (tóm được một tên tù binh để khai thác tin tức)

-Ông ấy có chân trong BCH Hội Cựu chiến binh của tỉnh, (chỉ vị trí của con người)

-Anh ấy có trái tim thật nhân hậu.

(người nhân hậu)

-Những vị tai mắt trong làng xã (những người có chức vụ, có quyền hành nhất định)

Nhó m 3.

Bài tập 3.

Bài tập 3:

Đặt từ diễn tả cảm giác đã có sự chuyển nghĩa.

• “ Nói ngọt lọt đến xương.”
• “Giọng hỏi mới chua chát làm sao.”
• “Những đắng cay trong cuộc sống đã làm chị không còn biết khóc than khi hữu sự.”........

Nhó m 4.

Bài tập 4.

Bài tập 4:

Giải thích, nhận xét cách dùng từ của Nguyễn Du.

• Từ cậy:
• Có từ nhờ là từ đồng nghĩa.
• Nghĩa chung: bằng lời nói tác động đến người khác mong họ giúp mình làm một việc gì đó.
• Nghĩa riêng:

+ cậy thể hiện niềm tin vào sự sẵn sàng giúp đỡ và hiệu quả chắc chắn của sự giúp đỡ ấy.

• Từ chịu:
• chịu có các từ đồng nghĩa như nhận, nghe, vâng lời.
• Nghĩa chung: chỉ sự đồng ý, chấp thuận.
• Nghĩa riêng:

+ nhận: tiếp nhận đồng ý một cách bình thường; nghe,

+ vâng: đồng ý , chấp thuận của kẻ dưới đới với người trên với thái độ ngoan ngoãn, kính trọng;

+ chịu : chấp nhận theo một lẽ nào đó mà không thể từ chối dù có thể không hài

lòng.

 Trong hoàn cảnh của Th.Kiều, dùng các từ cậy, chịu là thích hợp hơn.

Bài tập 5: Chọn từ phù hợp.

• Câu a:

+ Từ “ Canh cánh”: vừa chỉ việc thường xuyên xuất hiện trong NKTT, vừa chỉ

tâm tư day dứt triền miên của Bác Hồ

Nhấn mạnh lòng yêu nước của Người.

+ Các từ khác: chỉ có giá trị nói đến tấm

lòng nhớ nước như là một đặc điểm nội dung của NKTT.

Câu b:

+ Có thể dùng từ dính dáng hoặc liên can

+ Các từ khác không hợp về nghĩa.

Câu c:

+Dùng từ bạn có tính chung và hợp với việc ngoại giao.

+ Các từ bầu bạn, bạn bè, bạn hữu có

nghĩa khái quát và chỉ số nhiều. không phù hợp hoặc quá suồng sã.

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức

 5. TÌM TÒI, MỞ RỘNG.

Ngày kí

Tiết 26: Đọc văn

VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT

1. Tên bài học : Chiếu cầu hiền

Chiếu cầu hiền.

(Ngô Thì Nhậm)

1. Hình thức dạy học : DH trên lớp.

Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1. Giáo viên:
   • Phương tiện, thiết bị:

+ SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.

+ Máy tính, máy chiếu, loa...

• • PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi

1. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.
   1. NỘI DUNG BÀI HỌC

Chiếu cầu hiền

MỤC TIÊU BÀI HỌC

• • 1. Kiến thức :

a/ Nhận biết: Nêu được kiến thức về tác giả, hoàn cảnh sáng tác, thể loại Chiếu

b/ Thông hiểu: Hiểu được chủ trương chiến lược của vua Quang Trung trong việc tập hợp người hiền tài

c/Vận dụng thấp: Nhận thức đúng đắn vai trò và trách nhiệm của người tri thức đối

với công cuộc xây dựng đất nước.

d/Vận dụng cao:- Vận dụng hiểu biết về hoàn cảnh lịch sử xã hội ra để lí giải nội dung,nghệ thuật của bài Chiếu

Kĩ năng :

a/ Biết làm: bài đọc hiểu về thể loại Chiếu

b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận xã hội

Thái độ :

a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản Chiếu

b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về thể Chiếu trung đại c/Hình thành nhân cách: có tinh thần yêu nước, yêu văn hoá dân tộc.

Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển:

-Năng lực sáng tạo:HS đọc sáng tạo đúng yêu cầu thể loại chiếu.

-Năng lực hợp tác thơng qua thảo luận nhĩm.

-Năng lực giao tiếp tiếng Việt: từ việc khai thác văn bản, HS được giao tiếp cùng tác giả, được hiểu và nâng cao khả năng sử dụng TV .

-Năng lực thưởng thức văn học: Cảm nhận được vẻ đẹp ngơn ngữ văn học, biết rung động,trân trọng những đóng góp của Ngô Thì Nhậm., trân trọng tài đức của vua Quang Trung, tự hào với quá khứ dân tộc.

TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC

 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức và dẫn vào bài mới: Thiên đô chiếu (Chiếu dời đô) của Thái tổ Lí Công Uẩn mở đầu triều đại nhà Lí ở thế kỉ X. Tám thế kỉ sau – cuối thế kỉ XVIII, sau khi đại thắng quân xâm lược Mãn Thanh, vua Quang Trung Nguyễn Huệ đã bắt đầu kế hoạch xây dựng đất nước, củng cố triều đại mới. Nhà vua sai quan Tả Thị lang Ngô Thị Nhậm – một danh sĩ Bắc Hà – thảo tờ chiếu cầu hiền với mục đích thuyết phục, mời gọi những người hiền tài ở khắp nơi, đặc biệt là giới nho sĩ – sĩ phu miền Bắc cởi bỏ mặc cảm, tị hiềm, đem hết tài sức cộng tác cùng triều đình va nhà vua chấn hưng đất nước.

 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC