Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

* Hướng dẫn HS tìm hiểu mục I SGK

-HS quan sát các mục lớn trong SGK, xác định bố cục bài học, trọng tâm vấn đề …

-Em hiểu thế nào là tổng quan văn học Việt Nam ?

-Văn học Việt Nam gồm mấy bộ phận lớn?

HS thực hiện

GV hoàn thiện

*Hoạt động nhóm:

-Nhóm 1,2: Trình bày hiểu biết về văn học dân gian .

-Nhóm 3,4: Trình bày hiểu biết về văn học viết.

-Nhóm 5,6: Minh họa về các loại hình văn học dân gian và văn học viết .

HS thực hiện

Các nhóm nhận xét

GV hoàn thiện

* Hướng dẫn HS tìm hiểu mục II SGK

*HS suy luận, thảo luận, trả lời theo nhóm:

-Theo em, việc phân chia ba thời kì phát triển của văn học viết đã phù hợp chưa? Tại sao?

HS thực hiện

GV hoàn thiện

-Thời kì VHTĐại có đặc điểm gì nổi bật? Lấy d/chứng minh họa cụ thể?

HS thực hiện

Các nhóm nhận xét

GV hoàn thiện

-Trình bày quá trình du nhập chữ Hán vào Việt Nam , vai trò của nó đối với văn học trung đại?

- Kể tên tác giả, tác phẩm tiêu biểu?

- Em có suy nghĩ gì về sự phát triển của chữ Nôm và văn thơ chữ Nôm của người Việt?

HS thực hiện

Các nhóm nhận xét

GV hoàn thiện

Tiết 2

- Tại sao VHVN từ đầu thế kỉ XX đến nay lại được gọi là văn học hiện đại?

-Văn học thời kỳ này được chia làm mấy giai đoạn

- Sự đổi mới ấy được biểu hiện cụ thể ra sao?Lấy d/chứng minh họa?

- Tản Đà:

Mười mấy năm xưa ngọn bút lông

Xác xơ chẳng bợn chút hơi đồng

Bây giờ anh đổi lông ra sắt

Cách kiếm ăn đời có nhọn không

- Buổi giao thời: cũ – mới tranh nhau, Á- Âu lẫn lộn: +, Nào có ra gì cái chữ Nho

Ông Nghè, ông Cống cũng…

+ Ông Nghè, ông Cống tan mây …

Đứng lại nơi đây một tú tài

+ Bài “ Ông đồ”( VĐLiên)

- Trích nhận định của Lưu Trọng Lư: “ Phương Tây bây giờ đã đi đến chỗ sâu nhất trong hồn ta…”.

- Những thành tựu đạt được của văn học thời kì này?

* Hướng dẫn HS tìm hiểu mục III SGK

HS suy luận, thảo luận, trả lời theo nhóm:

Chia 4 nhóm HS thảo luận 4 mục trong SGK dựa trên những gợi ý của GV

- Văn học thể hiện mối quan hệ giữa con người với thế giới tự nhiên, trước hết là thể hiện quá trình tư tưởng, tình cảm nào? Dẫn chứng minh họa.

( Nhóm 1)

-Tại sao chủ nghĩa yêu nước lại trở thành một trong những nội dung quan trọng và nổi bật nhất của văn học viết Việt Nam ? ( Nhóm 2)

-Những biểu hiện nội dung của mối quan hệ xã hội trong văn học là gì? Phân tích một vài dẫn chứng minh họa trong chương trình THCS.

( Nhóm 3)

-Trình bày những hiểu biết của các em về vấn đề Con người Việt Nam và ý thức về bản thân, minh họa cụ thể.

( Nhóm 4)

HS thực hiện

Các nhóm nhận xét

GV hoàn thiện

I.Các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam.

1-Văn học dân gian:

-Khái niệm: Là những sáng tác tập thể và truyền miệng của nhân dân lao. Những trí thức có thể tham gia sáng tác. Song những sáng tác đó phải tuân thủ đặc trưng của văn học dân gian và trở thành tiếng nói, tình cảm chung của nhân dân.

-Các thể loại của văn học dân gian: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười, tục ngữ , câu đố, ca dao, vè, truyện thơ, chèo.

-Đặc trưng: tính truyền miệng, tính tập thể và sự gắn bó với các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.

2-Văn học viết: là sáng tác của trí thức được ghi lại bằng chữ viết, là sáng tạo của cá nhân, tác phẩm văn học viết mang dấu ấn của tác giả.

a-Chữ viết :

Hình thức văn tự của văn học viết được ghi lại bằng ba thứ chữ: Hán, Nôm, Quốc ngữ. Một số ít bằng chữ Pháp.

Chữ Hán là văn tự của người Hán. Chữ Nôm dựa vào chữ Hán mà đặt ra. Chữ quốc ngữ sử dụng chữ cái La tinh để ghi âm tiếng Việt. Từ thế kỉ XX trở lại đây văn học Việt Nam chủ yếu viết bằng chữ quốc ngữ.

b-Hệ thống thể loại: Phát triển theo từng thời kỳ.

- Văn học từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX gồm văn xuôi (truyện, kí, tiểu thuyết chương hồi…). Thơ ( thơ cổ phong, Đường luật, từ khúc…), Văn biền ngẫu ( phú, cáo, văn tế…). Ở văn học chữ Nôm phần lớn các thể loại là thơ ( thơ Nôm Đường luật, truyện thơ, ngâm khúc, hát nói ) và văn biền ngẫu.

- Văn học từ đầu thế kỉ XX trở lại đây ranh giới rõ ràng. Tự sự có: Truyện ngắn. tiểu thuyết, kí (Bút kí, nhật kí, tuỳ bút, phóng sự). Trữ tình có: Thơ, trường ca. Kịch có: kịch nói, kịch thơ, …

II- Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam

Văn học Việt Nam có ba thời kì phát triển.

+Từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX

+Từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945.

+Từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến hết thế kỷ XX.

1-Văn học trung đại ( Văn học từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX )

Đây là nền văn học viết bằng chữ Hán và chữ Nôm.

- Tồn tại: bối cảnh xã hội phong kiến -> vhọc chịu ảnh hưởng của luồng tư tưởng phương Đông( đặc biệt TQuốc)

- Hình thức: chữ Hán -> đạt nhiều thành tựu.

chữ Nôm: thơ Hồ Xuân Hương, NTrãi…

- Tư tưởng: Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo…( Truyện Kiều, Lục Vân Tiên- ( nam nữ thụ thụ bất thân, tam tòng tứ đức, trai thời trung hiếu làm đầu, trung quân ái quốc…)

- Nội dung: cảm hứng yêu nước( gắn với tư tưởng trung quân), cảm hứng nhân đạo.

*Sự phát triển của thơ Nôm gắn liền với sự trưởng thành và những nét truyền thống của văn học trung đại. Đó là lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo và hiện thực. Nó thể hiện tinh thần ý thức dân tộc đã phát triển cao.

2-Văn học hiện đại ( văn học từ đầu thế kỉ XX đến nay)

Phát triển trong thời đại mà quan hệ sản xuất chủ yếu dựa vào hiện đại hoá. Mặt khác những luồng gió mới thổi vào Việt Nam làm thay đổi nhận thức, cách nghĩ, cách cảm và cả cách nói của con người Việt Nam. Nó chịu ảnh hưởng của Văn học phương Tây

a-Các giai đoạn : Văn học thời kì này được chia làm 4 giai đoạn.

-Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1930

-Từ 1930 đến 1945

-Từ 1945 đến 1975

-Từ 1975 đến hết thế kỷ XX

b-Đặc điểm:

-Về tác giả: đã xuất hiện đội ngũ nhà văn, nhà thơ chuyên nghiệp, lấy việc viết văn, sáng tác thơ làm nghề nghiệp.

-Về đời sống văn học: nhờ có báo chí và kỹ thuật in ấn hiện đại, tác phẩm văn học đi vào đời sống nhanh hơn, mối quan hệ qua lại giữa độc giả và tác giả mật thiết hơn, đời sống văn học sôi nổi, năng động hơn.

-Về thể loại: thơ mới, tiểu thuyết, kịch nói, … dần thay thế hệ thống thể loại cũ

-Về thi pháp: hệ thống thi pháp mới dần thay thế hệ thống thi pháp cũ.

-Thành tựu tiêu biểu: Thơ mới, tiểu thuyết Tự lực văn đoàn, văn học hiện thực phê phán, văn thơ cách mạng...

III-Con người Việt Nam qua văn học
1- Con người Việt Nam trong quan hệ với thế giới tự nhiên

- Nhận thức, cải tạo, chinh phục thế giới tự nhiên ( thần thoại, truyền thuyết )

- Thiên nhiên là người bạn thân thiết (hình ảnh núi, sông, bãi mía, nương dâu, đồng lúa, cánh cò, vầng trăng, dòng suối…).

- Thiên nhiên gắn liền với lý tưởng đạo đức, thẩm mỹ của nhà nho (tùng, cúc, trúc, mai… )

- Tình yêu thiên nhiên là một nội dung quan trọng trong văn học.

2- Con người Việt Nam trong quan hệ với quốc gia, dân tộc

- Sớm có ý thức xây dựng quốc gia dân tộc của mình.

- Nhiều lần đấu tranh và chiến thắng nhiều thế lực xâm lược hung bạo để bảo vệ nền độc lập tự chủ.

- Bởi vậy có một dòng văn học yêu nước nổi bật và xuyên suốt lịch sử văn học Việt Nam ( tình yêu làng xóm quê hương, căm ghét mọi thế lực xâm lược, ý thức sâu sắc về quốc gia , dân tộc ,… ).

3- Con người Việt Nam trong quan hệ xã hội:

- Tố cáo, phê phán các thế lực chuyên quyền và thể hiện sự thông cảm với những người bị áp bức đau khổ.

- Mơ ước về một xã hội công bằng, tốt đẹp.

- Nhận thức, phê phán, cải tạo xã hội

- Chủ nghĩa nhân đạo-cảm hứng xã hội tiền đề hình thành chủ nghĩa hiện thực.

- Phản ánh công cuộc xây dựng xã hội mới, cuộc sống mới sau 1954,1975.

4- Con người Việt Nam và ý thức về bản thân

- Văn học Việt Nam ghi lại quá trình lựa chọn, đấu tranh để khẳng định đạo lý làm người trong sự kết hợp hài hòa giữa hai phương diện ý thức cá thân và ý thức cộng đồng (thân và tâm, phần bản năng và phần văn hoá ).

- Trong hoàn cảnh đấu tranh chống ngoại xâm, cải tạo thiên nhiên khắc nghiệt, con người Việt Nam thường đề cao ý thức cộng đồng, nhân vật trung tâm thường nổi bật ý thức trách nhiệm xã hội, hy sinh cái tôi cá nhân ( văn học chống Pháp, chống Mỹ với cảm hứng sử thi).

- Trong hoàn cảnh khác, cái tôi cá nhân được đề cao (TK XVIII, giai đoạn 30-45). Con người nghĩ đến quyền sống cá nhân , quyền hưởng tình yêu tự do, hạnh phúc …

- Xu hướng chung của văn học Việt Nam là xây dựng một đạo lý làm người với những phẩm chất tốt đẹp như nhân ái, thuỷ chung, tình nghĩa, vị tha, sẵn sàng xả thân,…

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

* HD HS tìm hiểu ngữ liệu

HS làm việc nhóm với KT mảnh ghép, tư duy sáng tạo.

-HS đọc kỹ văn bản ở mục I.1,2 trong SGK, HS thảo luận theo bàn trả lời các câu hỏi (trang 14, 15)

HS thực hiện

Nhóm khác bổ sung góp ý

GV hoàn thiện

* Hướng dẫn HS nhận xét

- Qua các ví dụ vừa tìm hiểu, em hãy cho biết hoạt động giao tiếp là gì?

HS trả lời

Gv hoàn thiện

GV: Qua các ví dụ, em hãy cho biết nhân tố giao tiếp là gì? Kể tên các nhân tố trong hoạt động giao tiếp?

HS trả lời

Gv hoàn thiện

1. Tìm hiểu ngữ liệu

Ví dụ: Hội nghị Diên Hồng (Sgk)

a/ - Nhân vật: vua Trần và các bô lão.

- Nhân vật có vị thế khác nhau ⭢ ngôn ngữ giao tiếp khác nhau: xưng hô, thái độ,…

b/ - Hoạt động giao tiếp diễn ra kế tiếp và thay thế cho nhau.

- Nhân vật giao tiếp luân phiên nói (hỏi-đáp) và nghe, người nói trở thành người nghe và ngược lại.

c/ Hoàn cảnh: ở diện Diên Hồng trong hoàn cảnh đất nước có giặc ngoại xâm.

d/ Nội dung: bàn bạc cách thức đối ứng với nạn giặc.

e/ Mục đích: vua và các bô lão bàn bạc tìm sách lược chống giặc ngoại xâm.

2/ Nhận xét

a. Khái niệm hoạt động giao tiếp: Hoạt động giao tiếp là hoạt động diễn ra giữa người và người trong xã hội

- hoạt động giao tiếp chủ yếu và thông dụng được

tiến hành bằng phương tiện ngôn ngữ

- Hoạt động giao tiếp luôn có mục đích: trao đổi thông tin, xây dựng nhận thức, biểu lộ tình cảm, đi tới hành động

b. Quá trình hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ

Hai quá trình:

- Tạo lập văn bản: do người nói (người viết) thực hiện

- Lĩnh hội văn bản: do người nghe (người đọc) thực hiện

c. Các nhân tố giao tiếp

-Nhân tố giao tiếp là các yếu tố tham gia vào hoạt động gaio tiếp, chúng có sự tác động và ràng buộc lẫn nhau. Gồm có các nhân tố giao tiếp sau:

+ Nhân vật giao tiếp: gồm người nói và người nghe

+ Hoàn cảnh giao tiếp: là khung cảnh không gian, thời gian... mà cuộc giao tiếp diễn ra

+ Nội dung giao tiếp: là những sự việc, hoạt động... diễn ra trong cuộc sống (Nói viết cái gì? Về cái gì?)

+ Mục đích giao tiếp: là điều mà cuộc giao tiếp hướng tới (Nói viết để làm gì? Nhằm mục đích gì?)

+ Phương tiện và cách thức giao tiếp: cách nói, cách viết và phương tiện dùng để nói, viết

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

Hoạt động nhóm, sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn. Chia lớp làm 2 nhóm, thảo luận bài tập 1, 2 ở Sgk

Bài tập 1

? Nhân vật giao tiếp ở đây là những người ntn?

? Hoạt động giao tiếp này diễn ra vào thời điểm nào? Thời điểm đó thường thích hợp với những cuộc trò chuyện ntn?

? Nhân vật anh nói về điều gì? Nhằm mục đích gì?

? Cách nói của anh có phù hợp với nội dung và mục đích giao tiếp không?

Bài tập 2

? Trong cuộc giao tiếp trên, các nhân vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ những hành động nói cụ thể nào? Nhằm mục đích gì?

? Có phải các câu trong lời nói của ông già đều là câu hỏi? Nêu mục đích của mỗi câu?

? Lời nói của các nhân vật bộc lộ tình cảm, thái độ, và quan hệ trong giao tiếp ntn?

HS: Thảo luận theo nhóm, trình bày

GV: Hướng dẫn chung.

Bài tập 1:

a) NVGT: những người nam nữ trẻ tuổi thể hiện qua từ anh và nàng

b) HCGT: vào đêm trăng thanh, thích hợp với việc bộc lộ tình cảm yêu đương

c) Mượn chuyện tre non đủ lá đan sàng, nhân vật anh bày tỏ ước muốn kết duyên với người con gái

d) Cách nói nói của anh phù hợp với hoàn cảnh và mục đích giao tiếp, rất ý nhị và kín đáo

Bài tập 2:

a) Các nhân vật đã thực hiện hành động nói cụ thể là:

- Chào (Cháu chào ông ạ!), Chào đáp (A Cổ hả?), Khen, hỏi, đáp lời

b) Trong lời ông già, chỉ có câu thứ 3 nhằm mục đích để hỏi do đó A Cổ trả lời đúng câu hỏi này (Thưa ông có ạ!)

- Câu 1: Chào đáp; câu 2: khen

c) Các từ xưng hô (ông, cháu), các từ tình thái (thưa, ạ hả, nhỉ)→ bộc lộ thái độ kính mến của A Cổ đói với người ông và thái độ yêu quý, trìu mến của ông đối với cháu

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

*Hướng dẫn HS tìm hiểu khái niệm VHDG

phương pháp phát vấn

GV: Ngay từ nhỏ qua lời ru của mẹ, qua lời kể của bà chúng ta đã được làm quen với VHDG. Hãy lấy d/c minh họa cụ thể?

HS: trả lời.

? Thế nào là VHDG?

? Tại sao tác phẩm VHDG là nghệ thuật ngôn từ? [chất liệu tạo nên tác phẩm VHDG là ngôn từ – lời nói ]

- Hs dựa vào sgk để trả lời, rút ra khái niệm văn học dân giaN, Gv mở rộng thêm vấn đề.

* Hướng dẫn HS tìm hiểu đặc trưng cơ bản của VHDG

hs hoạt động theo nhóm, trình bày phần chuẩn bị trước ở nhà của nhóm mình:

Nhóm 1: Tính truyền miệng: khái niệm, biểu hiện.

Nhóm 2: tính tập thể: khái niệm, biểu hiện, ví dụ minh họa.

Gv giới thiệu thêm:

- dị bản: kết thúc truyện “Tấm cám”, các câu ca dao “Thân em…/ Chiều chiều quạ nói với…/ Qua cầu ngã nón…Qua đình…”

-Tác phẩm VHDG không chỉ dùng trong mỗi lĩnh vực VH mà còn dùng trong các hoạt động khác của đời sống…)

- Ra đi anh đã dặn dò,

Ruộng sâu cấy trước, ruộng gò cấy sau

- Lá này là lá xoan đào,

Tương tư thì gọi thế nào hả em?

- Ngoài ra còn có tính biểu diễn, tính địa phương.

*Hướng dẫn HS tìm hiểu hệ thống thể loại của VHDG.

* SGK, học sinh đọc và đưa dẫn chứng minh họa cho từng thể loại.

- Gv chốt vài thể loại tiêu biểu, hướng dẫn hs tự soạn vào vở ở nhà.

? Gv hướng dẫn hs kể lại một tác phẩm thuộc một thể loại mà hs yêu thích.

- hs giới thiệu.

Tiết 2

* Hướng dẫn HS tìm hiểu những giá trị cơ bản của VHDG.

.HS thảo luận nhóm

- Tại sao nói VHDG là kho tri thức vô cùng phong phú về đời sống các dân tộc? Ví dụ? ( Nhóm 1 - 2)

- Tại sao nói VHDG có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người? Ví dụ?

( Nhóm 3 - 4)

- Gv định hướng: = các truyện ngụ ngôn (Con cáo và tổ ong, thỏ và rùa…), Tấm Cám…

- Tại sao nói VHDG có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền VH dân tộc? Ví dụ? ( nhóm 5 + 6)

-> Nhà văn: học tập nghệ thuật xdựng cốt truyện

⭢ Các nhà thơ cũng học tập từ VHDG rất nhiều.

- Tôi yêu truyện cổ nước tôi

Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa

Thương người rồi mới thương ta

Yêu nhau cách mấy núi xa cũng tìm

( Lâm Thị Mỹ Dạ)

I. Khái niệm VHDG:

VHDG là là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.

II. Đặc trưng cơ bản của VHDG:

1. VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng (tính truyền miệng):

- Là không lưu hành bằng chữ viết mà được truyền từ người nọ sang người kia, đời này qua đời khác.

- Tính truyền miệng còn biểu hiện trong diễn xướng dân gian (ca, hát, chèo, tuồng, cải lương…).

2. VHDG là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể (tính tập thể) :

- Quá trình sáng tác tập thể diễn ra như sau: lúc đầu một người khởi xướng, sau đó những người khác tiếp nhận, lưu truyền và tham gia tu bổ, sửa chữa cho hoàn chỉnh

-VHDG gắn bó mật thiết với các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng (tính thực hành )

- Những sáng tác dân gian phục vụ trực tiếp cho từng ngành nghề.

- VHDG gợi cảm hứng cho người trong cuộc.

III. Hệ thống thể loại của VHDGVN

1-Thần thoại 2-Sử thi 3-Truyền thuyết 4-Truyện cổ tích 5-Ngụ ngôn 6-Truyện cười

7-Tục ngữ 8-Câu đố 9-Ca dao 10-Vè 11-Truyện thơ 12-Chèo

IV. Những giá trị cơ bản của VHDGVN:

1. VHDG là kho tri thức vô cùng phong phú về đời sống các dân tộc:

- Tri thức dân gian là những kinh nghiệm lâu đời đuợc nhân dân đúc kết từ thực tiễn. Vì vậy có sự khác biệt với nhận thức của giai cấp thống trị cùng thời về lịch sử và XH.

- Tri thức dân gian thường được trình bày bằng ngôn ngữ nghệ thuật của nhân dân, vì thế nên hấp dẫn người đọc.

2. VHDG có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người:

Giáo dục con người tinh thần nhân đạo và lạc quan với tình yêu thương con người, quyết đấu tranh để bảo vệ và giải phóng con người khỏi những cảnh bất công…

3. VHDG có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền VH dân tộc:

- VHDG là nguồn nuôi dưỡng, là cơ sở của VH viết.

- VHDG cùng với VH viết đã làm cho VHVN trở nên phong phú, đa dạng và đậm đà bản sắc dân tộc.

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC

*GV hướng dẫn HS tìm hiểu, trao đổi, thảo luận và trình bày theo nhóm 3 văn bản SGK.

-Bài ca dao sau có phải là một văn bản không ? Tại sao?

Trong đầm gì đẹp bằng sen,

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng.

Nhị vàng, bông trắng, lá xanh,

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

*HS so sánh các văn bản theo hướng dẫn của SGK trang 25.

Còn có những cách phân loại khác đối với văn bản :

+Theo phương thức biểu đạt (đã học ở THCS): văn bản tự sự, miêu tả, biểu cảm, điều hành, thuyết minh, nghị luận.

+Theo tính khuôn mẫu: văn bản viết theo mẫu (giấy khai sinh, bản quyết định, bản hợp đồng,…) và văn bản không theo mẫu (truyện, thơ tự do,…)

I-Khái niệm, đặc điểm

-Văn bản là sản phẩm của hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ (dạng nói hay viết), gồm một hay nhiều câu,nhiều đoạn và có những đặc điểm sau:

+Mỗi văn bản tập trung thể hiện một chủ đề và triển khai chủ đề đó một cách trọn vẹn.

+Các câu trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ, đồng thời cả văn bản được xây dựng theo một kết cấu mạch lạc.

+Mỗi văn bản có dấu hiệu biểu hiện tính trọn vẹn về nội dung và hoàn chỉnh về hình thức.

+Mỗi văn bản nhằm thực hiện một số mục đích giao tiếp nhất định.

II-Các loại văn bản:

Theo lĩnh vực và mục đích giao tiếp, người ta phân biệt các loại văn bản sau:

-Văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ sinh hoạt

-Văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

-Văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ khoa học

-Văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ hành chính

-Văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ chính luận

-Văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ báo chí

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

Bài tập 1:

HS thảo luận theo bàn

? Xác định câu chủ đoạn và cho biết câu chủ đoạn nói gì?

? Tác dụng của các câu văn tiếp theo là gì? Phân tích.

? Thông qua tìm hiểu thông tin hãy đặt nhan đề cho đoạn văn

Bài tập 2: Hãy sắp xếp các câu thành một đoạn văn?

Bài tập 1:

- Chủ đề của đoạn văn tập trung ở câu 1 – sự ảnh hưởng của môi trường và cơ thể.

- Các câu tiếp theo có tác dụng minh họa, làm rõ câu chủ đề.

- Nhan đề : Mối quan hệ giữa cơ thể và môi trường hoặc ảnh hưởng của môi trường sống đến cơ thể.

Bài tập 2:

- Có thể sắp xếp thành 2 cách sau :

+ (1) - (3) - (5) - (2) - (4).

+ (1) - (3) - (4) - (5) - (2).

- Nhan đề: Về bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

* Hướng dẫn HS đọc và tìm hiểu phần Tiểu dẫn

- HS nhắc lại đnghĩa sử thi.

- Có mấy loại sử thi?

- Dựa vào sgk, em hãy tóm tắt thật ngắn gọn sử thi Đămsăn?

- Xác định vị trí, nội dung đoạn trích?

Hs trình bày dự án

Hs nhận xét

Gv chốt y

* Hướng dẫn HS đọc hiểu chi tiết

- Phân vai HS đọc đoạn trích

- Cách chia bố cục?

- Cuộc giao chiến giữa 2 tù trưởng được mô tả qua những chặng nào?

- Vào cuộc chiến, ta luôn thấy sự đối lập giữa Mtao Mxây và ĐămSăn. Vậy sự đối lập đó cụ thể ntn?

HS thảo luận 4 nhóm theo phiếu học tập (3’)

Đại diện trình bày

Gv chốt ‎y

- Ở hiệp 1, vì sao Đăm Săn không múa trước mà cứ khích để Mxây múa trước?

HS phát hiện trả lời

- Chi tiết miếng trầu HơNhị ném cho Mtao nhưng Đăm Săn giành được có ý nghĩa gì?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt y

- Em có suy nghĩ gì về vai trò của thần linh trong cuộc chiến này?( chỉ là n/vật phù trợ, còn quyết định chiến thắng vẫn là Đăm Săn)

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt y

- Nhận xét về hình tượng Đăm Săn qua cuộc đọ sức?

Hs nhận xét tuỳ theo cảm nhận bản thân, Gv gợi ý bổ sung

Tiết 2

- Việc Đăm Săn thuyết phục tôi tớ của Mtao Mxây theo mình nhằm mục đích gì?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt y

- Dân làng đã tình nguyện theo Đăm Săn, điều đó có ý nghĩa gì?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt y

- Vì sao trong đoạn cuối tác giả không miêu tả cảnh chết chóc mà tả cảnh ăn mừng chiến thắng?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt y

- Hình tượng Đăm săn hiện lên như thế nào trong tiệc mừng chiến thắng?

Hs thảo luận ghép y trả lời

Gv chốt y

- Qua cảnh ăn mừng ấy, em có nhận xét gì về hình ảnh người tù trưởng Đăm Săn?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt y

- Qua đoạn trích, đặc biệt là qua hình tượng nhân vật Đăm săn, em có suy nghĩ gì về lẽ sống, y thức trách nhiệm với cộng đồng.

* Hướng dẫn HS tổng kết

- Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của thể loại sử thi thể hiện qua đoạn trích?

Hs phát hiện trả lời

Gv chốt y

- Qua văn bản tác giả dân gian muốn gửi gắm điều gì?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt y

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Sơ lược về sử thi dân gian:

- Định nghĩa

- Hai loại— Sử thi thần thoại

Sử thi anh hùng

2. Tóm tắt sử thi Đăm Săn:

3. Đoạn trích “ Chiến thắng Mtao Mxây”:

- Vị trí: phần giữa của tác phẩm

- Nội dung: kể chuyện ĐămSăn đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ

II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Đọc

2. Bố cục : 2 phần

+ Từ đầu... đêm bên ngoài đường. . .rồi vào làng - cảnh trận đánh giữa 2 tù trưởng

+ Phần còn lại: cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng

3. Tìm hiểu

3.1. Hình tượng ĐămSăn trong trận chiến với Mtao Mxây:

* ĐămSăn khiêu chiến và Mtao Mxây run sợ

*Vào cuộc chiến:

→ Với lối mô tả song hành-> Đăm Săn hơn hẳn Mtao Mxây cả về tài năng, sức lực, phong độ, phẩm chất # Đăm Săn chiến thắng được kẻ thù

=> Đăm Săn biểu tượng cho chính nghĩa và sức mạnh cộng đồng còn Mtao Mxay là đại diện cho cái xấu, cái ác.

=> Sự thất bại của Mxây đã làm nổi bật tầm vóc người anh hùng sử thi Đăm Săn

* Cảnh Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng:

- Sau chiến thắng, Đăm Săn thuyết phục tôi tớ Mxây đi theo chàng

- Qua 3 lần đối đáp: lòng mến phục, thái độ hưởng ứng tuyệt đối của dân làng giành cho ĐSăn

- Đăm Săn hô mọi người cùng về- cảnh ra về đông, vui như hội

=> Sư thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng cá nhân anh hùng sử thi với quyền lợi của cộng đồng ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng ÊĐê. Đó là sự suy tôn tuyệt đối của người anh hùng với sử thi.

3.2. Hình tượng Đăm Săn trong tiệc mừng chiến thắng:

- Ra lệnh: đánh lên các chiên, rung các vòng nhạc, & mở tiệc to mời tất cả mọi người ăn uống, vui chơi

- Hình ảnh Đăm Săn: “ uống không biết say, ăn không biết no...”, “ ngực quấn chéo tấm mền...trong bụng mẹ”

• • Sự lớn lao về hình thể, tầm vóc lẫn chiến công của chàng bao trùm lên toàn bộ buổi lễ, toàn bộ thiên nhiên, và xã hội Êđê.
  • Hình ảnh người anh hùng trọn vẹn- hoàn hảo.

III. TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật

- Tổ chức ngôn ngữ phù hợp với loại sử thi: ngôn ngữ của người kể biến hoá linh hoạt , hướng tới nhiều đối tượng ; ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ.

- Sử dung hiệu quả: So sánh, tương đồng, tương phản, đòn bẩy, phóng đại, tăng tiến

2. Nội dung: Khẳng định sức mạnh và ca ngợi vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn , một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình, thiết tha với cuộc sống bình yên của thị tộc

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

* Hướng dẫn HS đọc và tìm hiểu phần Tiểu dẫn

- Đặc điểm của thể loại truyền thuyết?

- Giới thiệu thêm về cụm từ di tích Cổ Loa .

Hs trình bày

Gv chốt y

*Hướng dẫn HS đọc hiểu chi tiết

- Tổ cử người kể ngắn gọn, diễn cảm.

- Văn bản có thể chia làm mấy phần ? Nội dung của mỗi phần ?

HS phát hiện trả lời

Gv chốt ‎ ý

HS thảo luận 4 nhóm theo phiếu học tập (3’)

Đại diện trình bày

- Nhóm 1,2:Những chi tiết nào thể hiện vai trò của ADV trong sự nghiệp giữ nước ?

+ Chi tiết kì ảo này có ý nghĩa gì?

Hs trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv chốt y

-Nhóm 3,4: Sự mất cảnh giác của nhà vua biểu hiện qua những tình tiết nào?

+ Sáng tạo những chi tiết Rùa vàng , nhà vua tự tay chém đầu con gái rồi theo gót Rùa vàng xuống biển , nhân dân muốn biểu lộ thái độ , tình cảm gì đối với nhân vật lịch sử ADV và việc mất nước Âu Lạc ?

Hs trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv chốt y

Tiết 2

HS thảo luận 4 nhóm theo phiếu học tập (3’)

Đại diện trình bày

-Nhóm 1,2: Nhận xét của em về nhân vật Mị Châu?

+ Tại sao Mị Châu chấp nhận tội chết mà không xin vua cha tha mạng ?

( GV có thể cho h/s biết thêm về lời phê phán Mị Châu của nhà thơ Tố Hữu ) .

Hs trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv chốt y

- Chi tiết máu Mị Châu hóa thành ngọc trai , xác hóa thành ngọc thạch có ý nghĩa gì ?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt y

- Nhóm 3,4: Nhân vật Trọng Thủy được kể với những chi tiết nào ?

- Chi tiết người đời sau đem ngọc biển Đông , lấy nuớc giếng mà Trọng Thủy tự vẫn mà rửa thì ngọc trong sáng thêm có ý nghĩa gì ?

Hs trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv chốt y

Câu hỏi KNS: Qua câu chuyện em có suy nghĩ như thế nào về trách nhiệm của một người công dân đối với đất nước, dân tộc trong tình hình hiện nay?

* Hướng dẫn HS tổng kết

- Đâu là cốt lõi lịch sử trong câu chuyện thần kỳ này ?

( Thế kỷ - III -> II )

- Trong truyền thuyết có những bi kich nào? Bi kích nào là chính?

Hs phát hiện trả lời

Gv chốt y

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Khái niệm truyền thuyết :

- Những câu chuyện dân gian – có cốt lõi lịch sử kết hợp với sự tưởng tượng kỳ ảo

2. Truyền thuyết ADV: *Có 3 bản kể:

- Rùa vàng trong " Lĩnh Nam chích quái"

-Thục kỷ ADV trong " Thiên Nam ngữ lục".

- Mị Châu Trọng Thuỷ truyền thuyết ở vùng Cổ Loa.

II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Đọc

2. Bố cục :

- Phần 1 : Từ đầu … bèn xin hòa , Vua ADV xây thành , làm nỏ và chiến thắng giặc lần 1 .

- Còn lại:ADV và Mị Châu mất cảnh giác dẫn đến bi kịch mất nước - Trọng Thủy tự vẫn .

3. Tìm hiểu

3.1/An Dương Vương

a. Vai trò ADV trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước

- Xây thành , chế nỏ : có công , có tấm lòng đối với

đất nước

- Chi tiết kì ảo: Cụ già xuất hiện bí ẩn, Rùa Vàng từ biển Đông lên giúp An Dương Vương

⇒khẳng định việc làm của ADV là chính nghĩa, được lòng trời, hợp lòng dân

- Kết quả: quân Triệu Đà thua to

=>Các việc làm của ADV nêu cao bài học cảnh giác, khẳng định vai trò của ADV và sự ca ngợi của nhân dân với những việc làm có ý nghĩa lịch sử.

b. Bi kịch nước mất- nhà tan

- Vô tình gả con gái cho con trai Triệu Đà , cho phép Trọng thuỷ ở rể : tạo cơ hội cho Mị Châu đánh tráo nỏ thần , mắc sai lầm .

- Cậy có nỏ thần , điềm nhiên đánh cờ khi giặc đến : chủ quan , xem thường địch

-Kết quả: thất bại , bỏ chạy , giết con , sự nghiệp tiêu vong

=> Vua – có trách nhiệm cao đối với vận mệnh đất nước nhưng mất cảnh giác – rơi vào bi kịch : nước mất , nhà tan.

*Chi tiết: - ADV tự tay chém đầu con gái là hành động quyết liệt dứt khoát đứng về phía công lí và quyền lợi dân tộc,cũng là sự thức tỉnh muộn màng của nhà vua : mang tính bi kịch

-ADV cầm sừng tê bảy tấc rồi theo gót Rùa vàng xuống biển -> huyền thoại hóa - ngợi ca và thanh minh .

3.2/ Mị Châu - Trọng Thuỷ

a. Mị Châu

- Con vua ADV , lén cho Trọng Thủy xem nỏ thần : cả tin, ngây thơ, quá yêu Trọng Thủy , mất cảnh giác,quên nhiệm vụ đối với đất nước .

- Tin lời Trọng Thủy giấu cha việc tráo nỏ , rắc lông ngỗng : tin mê muội -> vô tình phạm tội , thành giặc .

- Chấp nhận tội chết không dám xin thần , xin cha tha tội : đứng trên lợi ích dân tộc để nhìn nhận tội lỗi , sai lầm 1 cách chân thành, nghiêm túc .

=> Ngây thơ , yêu trong sáng , chân thành -> bi kịch : lừa dối cha , có tội với đất nước - chấp nhận chết .

*Chi tiết:

-Lời kết tội của Rùa Vàng→ Sự giận thương minh bạch của nhân dân

- Máu -> ngọc trai , xác -> ngọc thạch : Sự hóa thân không trọn vẹn – Hư cấu -> bao dung , thông cảm - nhắc nhở nghiêm khắc : tình cảm gia đình - đất nước (riêng – chung)

- Hình ảnh ngọc trai - giếng nước

🡪 Mối quan hệ nhân quả với lời nguyền của Mị Châu -> sự tỉnh ngộ của Mị Châu khi nhìn rõ bản chất lừa dối , xâm lược của Trọng Thủy .

b. Trọng Thủy

- Con trai Triệu Đà , sang Âu Lạc làm rể với tham vọng chính trị .

- Giằng co giữa tình yêu cha và Mị Châu ->chọn cha : tình yêu cha và trách nhiệm với đất nước -> phản bội tình yêu dẫn đến bi kịch : tình yêu tan vỡ , chết bi thảm . => Kẻ xâm lược đầy tham vọng , si tình .

*Chi tiết ẩn dụ kép :

+ Với Trọng Thủy : nước giếng thể hiện nỗi ân hận vô hạn và chứng nhận cho lòng mong muốn được giải tội của Trọng Thủy .

+ Với Mị Châu : tấm lòng của nàng thêm được sáng tỏ , sự ngây thơ của nàng càng đáng thương .

III. TỔNG KẾT

- Câu chuyện giải thích nguyên nhân sự kiện mất nước Âu Lạc .

- Sự lựa chọn và sáng tạo các sự kiện và nhân vật đầy chất thơ và mộng – mang tính bi kịch .

- Quan điểm đánh giá , thái độ và tình cảm của nhân dân dứt khoát , có lý , có tình .

- Phong phú , hàm súc về nội dung , chặt chẽ trong kết cấu , độc đáo trong cách thể hiện .

=> ADV-MC-TT Bi kịch về sự mất cảnh giác để mất nước , bi kịch tình yêu .

Chủ đề kiến thức

Nhận biết

Thông hiểu

Cộng

Vận dụng

Vận dụng cao

I. Đọc hiểu

- Ngữ liệu: VB nghệ thuật/ VB nhật dụng

- Nhận diện phương thức biểu đạt của văn bản

- Nhận diện biện pháp tu từ.

- Khái quát được nội dung chính của văn bản.

- Trình bày được suy nghĩ riêng của bản thân

Số câu:

Số điểm:

Tỉ lệ:

2

1,0

10%

1

0,5

5 %

1

1,5

15%

4

3,0

30%

II. Làm văn - Văn biểu cảm

- Viết bài văn phát biểu cảm nghĩ về sự việc, hiện tượng gần gũi trong thực tế hoặc về một tác phẩm văn học.

Số câu:

Số điểm:

Tỉ lệ:

1

7,0

70%

1

7,0

70%

Tổng số câu:

Tổng điểm:

Tổng tỉ lệ:

2

1,0

10%

1

0,5

5 %

1

1,5

15%

1

7,0

Tỉ lệ: 50%

5

10,0

100%

Phần

Câu

Nội dung

Điểm

I

ĐỌC HIỂU

3.0

1

Phương thức biểu đạt chính: biểu cảm

0.5

2

Hai biện pháp tu từ: nhân hóa, so sánh

1

3

Nội dung: Tình mẫu tử

0.5

4

Thí sinh có thể rút ra các bài học sau: yêu thương, quý trọng, biết ơn mẹ

1

a. Đảm bảo cấu trúc của một bài văn biểu cảm

0,25

b.Xác định đúng vấn đề

0,5

c.Triển khai các luận điểm: có thể triển khai theo nhiều hướng khác nhau nhưng cần làm rõ được các ý chính sau:

1

MB: Cảm nghĩ chung, khái quát về một sự việc, hiện tượng hoặc một người có ảnh hưởng lớn trong cuộc đời em.

0.75

2

Thân bài:

- Kể lại, miêu tả những nét ấn tượng về sự việc, hiện tượng hoặc người có ảnh hưởng đặc biệt với em

- Cảm xúc của bản thân về sự việc, hiện tượng, con người đã mang lại những ảnh hưởng lớn với cuộc đời em.

- Những tình cảm riêng, đặc biệt của em về ý nghĩa đặc biệt mà sự việc, con người này mang lại

- Lời tự nhủ của bản thân, lời hứa, lời quyết tâm...

4.0

3

Kết bài

- Cảm nhận khái quát lại về vấn đề.

0.75

d. Sáng tạo: có cách diễn đạt độc đáo, mới mẻ; suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận

0,5

e. Chính tả, dùng từ đặt câu: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ nghĩa tiếng Việt.

0,25

I+ II

Tổng điểm

10,0

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

* Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm dựa vào tiểu dẫn SKG.

Hs làm việc nhóm ở nhà, trình bày dự án.

- Hãy trình bày những nét nổi bật về tác giả Hômerơ?

- Em hiểu sử thi là gì? Trình bày sơ lược về sử thi Ôđixê?

- Dựa vào mục tiểu dẫn, hãy kể tóm tắt tác phẩm?

Các nhóm nhận xét

Gv chốt y

* GV hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản: cách đọc văn bản, chú ý những từ khó, chú ý vị trí, bố cục đoạn trích

* Phân tích diễn biến tâm lí của n/vật Pênêlốp qua các đối thoại.

-Em hiểu gì về hoàn cảnh nhân vật?

Thảo luận phiếu học tập

Nhóm 1

- Khi nghe nhũ mẫu báo tin chồng nàng đã trở về, đã trừng trị bọn cầu hôn , thái độ Pênêlốp ra sao?

- Sự lí giải của Pênêlốp thể hiện điều gì?

- Khi nhũ mẫu đưa bằng chứng thuyết phục, tâm trạng Pênêlốp ntn? Dẫn chứng?

Nhóm 2

- Khi gặp Uylixơ trong bộ dạng của người hành khất , Pênêlốp có thái độ, hành động gì? thái độ đó thể hiện tâm trạng gì của nàng?

- Giữa lúc ấy thái độ con trai nàng ntn? trước lời lẽ của con, tâm trạng Pênêlốp ra sao?

Nhóm 3:

- Khi Uylixơ trút bỏ bộ dạng hành khất, trông người đẹp như 1 vị thần, Pênêlốp có còn ý định thử thách không? Nàng đã làm gì để xác định xem đó có phải là chồng mình?

Nhóm 4

- Sau lời chân tình của Uylixơ về chiếc giường, Pênêlốp đã thể hiện ntn? Nàng nói những gì?

- Biện pháp nghệ thuật gì được sử dụng qua hình ảnh này? Tác dụng?

HS thảo luận trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

- Cảm nhận chung của em về hình tượng nhân vật Pênêlốp?

HS suy nghĩ trả lời.

GV hoàn thiện

Chuyển tiết 2

* Hướng dẫn tìm hiểu về nhân vật Uylitxơ

- Tìm những đẵc điểm, phẩm chất của nhân vật Uylixơ qua cách miêu tả của các nhân vật khác?

- Trước sự lạnh nhạt của vợ, Uylixơ ntn?

- Nhận xét của em về nhân vật Uylixơ?

HS suy nghĩ trả lời.

GV hoàn thiện

*GV hướng dẫn học sinh tổng kết.

- Đoạn trích còn có những thành công gì về mặt nghệ thuật?

HS suy nghĩ trả lời.

GV hoàn thiện

- Ý nghĩa lớn nhất của tác phẩm?

HS suy nghĩ trả lời.

GV hoàn thiện

I. Tìm hiểu chung:

1. Hômerơ:

- Sống vào khoảng thế kỷ IX-VIII trước CN

-Xuất thân trong 1 gia đình nghèo ở ven bờ Tiểu Á

- Tác giả của sử thi: Iliat & Ôđixê, cha đẻ của thi ca Hi Lạp

2. Tác phẩm “Ôđixê”

-Kết cấu: 12.110 câu thơ, chia làm 24 khúc ca.

- Tóm tắt tác phẩm: sgk

- Giá trị: Tập trung thể hiện hình tượng Uyl- lít- xơ tiêu biểu cho sức mạnh và trí tuệ, ý chí nghị lực của con người cùng khát vọng chinh phục biển cả. Đồng thờI còn là bài ca ca ngợi hạnh phúc gia đình và tình yêu chung thuỷ.

II. Đọc- hiểu văn bản:

1. Đọc văn bản:

a. Cách đọc:

- Học sinh phân vai đọc đoạn trích, đọc đúng giọng, đúng tâm trạng nhân vật, có diễn cảm

b. Giải thích từ khó:

- Acai, tục rửa chân, lời có cánh, hạ cả thành luỹ, làm lễ cưới, laectơ, cây ôliu, thần linh, Pôđêiđông

c. Vị trí, bố cục đoạn trích:

- Vị trí: khúc ca XXIII, gần cuối tác phẩm

- Bố cục: 2 đoạn

+ Đoạn 1: Từ đầu....” kém gan dạ”- tâm trạng của Pênêlốp khi nghe tin chồng trở về, và khi gặp chồng.

+ Đoạn 2: Phần còn lại- Thử thách và sum họp.

2. Tìm hiểu

a. Pênêlốp

* Hoàn cảnh Pênêlốp:

+ Chờ đợi chồng 20 năm đằng đẵng.

+ Nàng bị 108 bọn cầu hôn thúc bách tái giá, buộc phải ra điều kiện thi bắn cung để đối phó với chúng.

* Tâm trạng Pênêlốp khi nhũ mẫu báo tin:

+ Trách mắng, không tin

→ sự lí giải của lí trí để trấn an nhũ mẫu, cũng là để tự trấn an mình.

+ khi nhũ mẫu đưa bằng chứng thuyết phục: vết sẹo ở chân→ “ rất đổi phân vân”, “ không biết nên đứng xa hay lại gần ôm lấy đầu, cầm lấy tay ngươì mà hôn”

=> Tâm trạng mâu thuẫn: vừa hi vọng, vừa sợ thất vọng.

* Khi gặp Uylixơ:

- Lần 1: + Ngồi lặng thinh, khi đăm đăm âu yếm nhìn chồng, khi lại không nhận ra chồng dưới bộ quần áo rách mướp→ tình cảm >< lí trí.

+ Trước lời trách cứ của con:

* Phân vân cao độ và xúc động “ lòng mẹ kinh ngạc quá chừng”

* Sáng suốt đưa ra ý định thử thách với chồng qua đối thoại với con trai “ Nếu quả thật đây là Uylixơ thì thế nào cha mẹ cũng nhận ra nhau”→ lí trí.

- Lần 2: + Sai nhũ mẫu khiêng chiếc giường kiên cố ra khỏi phòng→ thử thách, buộc Uylixơ lên tiếng khôn ngoan..

+ Khi Uylixơ miêu tả chi tiết, tỉ mỉ chiếc giường đầy bí mật → “ bủn rủn cả chân tay”, “ chạy lại nước mắt chan hoà , ôm lấy cổ chồng, hôn lên trán chồng”→ tình yêu tha thiết.

- Hình ảnh: “ dịu hiền...mong đợi”: so sánh có đuôi dài → nỗi vui sướng tột cùng khi gặp lại chồng.

=>Pênêlốp là hình tượng phụ nữ đẹp đầu tiên trong VH thế giới: thuỷ chung, son sắt với chồng, thông minh, thận trọng, khôn ngoan trong cách ứng xử, bản lĩnh cao.

b. Uylixơ:

- Đẹp như một vị thần( miêu tả của người kể chuyện)

- Nổi tiếng là người khôn ngoan ( con trai)

- Có trong đầu những ý nghĩ rất khôn( nhũ mẫu)

→phẩm chất của người anh hùng

- Trước sự lạnh nhạt của vợ: nhẫn nại cười, chấp nhận thử thách

- Khi nhận ra nhau: 1 Uylixơ không chùng bước trước hiểm nguy đã “ ôm lấy vợ, khóc dầm dề” cảm động vì tấm lòng cao đẹp của Pênêlốp vá sung sướng đón nhận hạnh phúc sau 20 năm

=> Uylixơ là biểu hiện đẹp đẽ của trí thông minh, nghị lực, đặc biẹt là tình cảm sâu nặng với gia đình, quê hương.

III. Tổng kết:

1.Nghệ thuật:

- Miêu tả tâm lí nhân vật đơn giản nhưng bộc lộ chiều sâu

- Miêu tả chi tiết, cụ thể( chiếc giường)

- Lối so sánh có đuôi dài sinh động, giàu hình ảnh, giàu hình ảnh, mang đặc trưng của sử thi.

- Cách kể chuyện chậm rãi cùng ngôn ngữ trong sáng, , giọng sử thi hào hùng, trang trọng .

- Nghệ thuật "trì hoãn sử thi”.

2. Ý nghĩa: Ca ngợi sức mạnh kì diệu của trí tuệ Hi Lạp cổ đại và khát vọng đấu tranh bảo vệ hạnh phúc gia đình.

Ca ngợi tâm hồn cao đẹp.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

TT 1 - Tìm hiểu chung

Gv giới thiệu về: Ramayana và Mahabharata.

- Tóm tắt tác phẩm?

HS: Nêu vài nét về sử thi và tóm tắt tác phẩm dựa theo Sgk

GV: Chốt ý chính

TT 2 - Đọc hiểu văn bản

Hoạt động nhóm: sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn. Chia lớp làm hai nhóm thảo luận câu hỏi:

- Nhóm 1: Sau khi tự đề cao sức mạnh chiến đấu, vị anh hùng Rama bộc lộ thái độ, tâm trạng một người chồng ntn?? Trước hành động bước vào lửa của Xita, Rama tỏ thái độ gì?

- Nhóm 2:: Trước lời buộc tội lạnh lùng, tàn nhẫn của chồng, Xita đã dùng những lời lẽ như thế nào để thuyết phục chàng? Xita đã hành động như thế nào để chứng minh lòng chung thuỷ?

HS: Thảo luận, trả lời

GV: Gợi ý chung

Chuyển tiếp

GV: Đoạn trích cho thấy nét nghệ thuật nào độc đáo được Vanmiki sử dụng ?

HS: Nêu được những nét chính về nghệ thuật

GV: Từ việc tìm hiểu văn bản, em hãy rút ra ý nghĩa?

HS: Tự rút ra ý nghĩa

I. Tìm hiểu chung

1. Vài nét về sử thi Ấn Độ

- Ra đời khi xã hội Ấn Độ đang phát triển

- Hai bộ sử thi: Ramayana và Mahabharata.

2. Sử thi “Ramayana”:

a. Kết cấu: 24.000 câu thơ đôi, kết cấu chặt chẽ, giản dị, mạch lạc

b. Tóm tắt tác phẩm : Sgk

c. Giá trị tác phẩm: Sgk

3. Đoạn trích “Rama buộc tội”: Khúc ca thứ VI, chương 79

II. Đọc hiểu văn bản

1. Nội dung

- Ca ngợi phẩm chất của người anh hùng lí tưởng Ra-ma, vị vua tương lai của đất nước: dũng cảm chống lại sự tàn bạo và lăng nhục của kẻ thù, bảo vệ danh dự và tiếng tăm của dòng họ, biết dựa vào sức mạnh của anh em, đồng đội, biết cảm hoá và thu phục lòng người

- Ca ngợi phẩm chất của người phụ nữ lí tưởng Xi-ta: lòng chung thuỷ, quyết giữ gìn sự trong trắng khi ở trong tay kẻ thù, nỗi đau đớn và giận dữ tột cùng khi bị xúc phạm, niềm kiêu hãnh về nguồn gốc xuất thân cao quý

2. Nghệ thuật

- Xây dựng nhân vật lí tưởng với tâm lí, tính cách, triết lí, hành động.

- Sử dụng hình ảnh, điển tích, ngôn ngữ miêu tả và đối thoại, giọng điệu, xung đột kịch tính... giàu yếu tố sử thi.

3. Ý nghĩa văn bản

- Quan niệm về đấng minh quân và người phụ nữ lí tưởng của Ấn Độ cổ đại, bài học vô giá và sức sống tinh thần bền vững cho đến ngày nay.

- Người Ấn Độ tin rằng: "Chừng nào sông chưa cạn, núi chưa mòn thì Ramayana còn say đắm lòng người và cứu vớt họ thoát khỏi tội lỗi".

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

* Hướng dẫn Hs tìm hiểu chung

cho học sinh đọc phần tiểu dẫn trong SGK

- Hãy nêu các thể loại truyện cổ tích ?

GV : - Truyện cổ tích loài vật là những truyện kể chủ yếu giải thích theo cách dân gian về đặc điểm và quan hệ của các con vật trong thế giới loài vật. (Vd: Quạ và công, Trí khôn của ta đây, Con thỏ thông minh…)

- Truyện cổ tích sinh hoạt: là những truyện phản ánh sinh hoạt đời thường, gần gũi với người bình dân, phản ánh hiện thực, đề cao đạo đức, lí trí sáng suốt và tinh thần thực tế của nhân dân (Vd: Làm theo vợ dặn, cái cân thủy ngân, thằng ngốc, em bé thông minh…)

-Tấm Cám thuộc thể loại nào

- Nêu đặc trưng cơ bản của thể loại CTTK ?

HS trả lời

Gv chốt ý

GV có thể yêu cầu học sinh lấy một vài ví dụ

*Hướng dẫn Hs đọc hiểu văn bản

- Tóm tắt truyện?

Hs trình bày dự án

Thảo luận nhóm nhỏ

? Cuộc đời bất hạnh của Tấm được miêu tả như thế nào? Em có suy nghĩ gì về n/v Tấm?

? Mẹ con Cám đối xử với Tấm ra sao? Nhận xét của em về hai mẹ con Cám?

Đại diện trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv chốt ý

? Thực chất của sự mâu thuẫn này là gì?

? Hình ảnh Bụt xuất hiện có ‎ nghĩa gì?

? Em có suy nghĩ ntn về con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm?

? Tấm- cô gái mồ côi- trở thành hoàng hậu cho ta thấy quan niệm gì của nhân dân?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

I. TÌM HIỂU CHUNG

1.Truyện cổ tích :

a. Khái niệm: sgk/18

b. Phân loại:

+ Cổ tích thần kì.

+ Cổ tích sinh hoạt.

+ Cổ tích loài vật.

2. Truyện Tấm Cám:

a. Thể loại: Cổ tích thần kì.

b. Đặc trưng

+ Đặc trưng cơ bản là sự tham gia của các yếu tố thần kỳ vào tiến trình phát triển của câu chuyện ( Bụt, Tiên, hay sự biến hóa thần kỳ ).

+ Nhân vật chính trải qua hoạn nạn cuối cùng đựoc hưỏng hạnh phúc, thoả nguyện ước mơ.

+ Mâu thuẫn, xung đột gia đình, xã hội thể hiện đấu tranh giữa thiện- ác, tốt

II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN

1. Đọc - tóm tắt

- Tấm và Cám hai chị em cùng cha khác mẹ.

- Chiếc yếm đỏ - Cám đã cướp đi công lao của Tấm.

- Con cá bống - giết - bộ xương .

- Tấm đi xem hội - thử giày.

- Tấm chết – chim vàng anh –cây xoan đào -chiếc khung cửi- qủa thị – người.

2. Tìm hiểu chi tiết

2.1. Cuộc đời bất hạnh và con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm.

a. Thân phận của Tấm:

=> Mâu thuẫn , xung đột ngày càng căng thẳng . Mâu thuẫn giữa dì ghẻ, con chồng. Phản ánh mâu thuẫn xã hội giữa thiện và ác.

b. Con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm

- Nhờ sự giúp đỡ của Bụt: yếu tố thần kì.

+ Tấm mất yếm đào→ Bụt cho cá bống

+ Mất cá bống→ Bụt cho hi vọng đổi đời

+ Bị chà đạp, hắt hủi→Bụt cho Chim sẻ giúp đỡ.

+ Rơi giày, thử giày → Hoàng hậu

→ Hạnh phúc chỉ đến với những người hiền lành, lương thiện.

→ Triết lí Ở hiền gặp lành và ước mơ của người nông dân bị áp bức.

Tiết 2

? Qúa trình biến hóa của Tấm diễn ra như thế nào ? { Cho HS vẽ sơ đồ và nhận xét }

Hs thảo luận hoàn thành sơ đồ

Gv chốt ý

? Nhận xét mâu thuẫn đến đoạn truyện này?

? Nhận xét về những vật mà Tấm hóa thân? ‎Ý nghĩa?

? Vậy ý nghĩa chung của sự biến hóa ?

HS suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

( Gọi HS Lấy một vài ví dụ tương tự )

* Hướng dẫn học sinh tổng kết nội dung và nghệ thuật tác phẩm.

? Giá trị nghệ thuật của truyện.

? Ý nghĩa nội dung của truyện.

HS suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

2. Cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc

- Trải qua bốn kiếp hồi sinh:

Tấm→ chim vàng anh→ cây xoan đào→ khung cửi→ quả thị→ người (xinh đẹp hơn xưa).

→ Tấm báo hiệu sự có mặt của mình và tuyên chiến với kẻ thù.

=> mâu thuẫn gay gắt, trở thành cuộc đấu tranh một mất một còn để gianhf lại hạnh phúc

- Những vật hóa thân : bình dị, thân thương trong c/s nhân dân →giá trị thẩm mĩ cao, Tấm tìm thấy hạnh phúc ngay giữa đời thường.

- Ý nghĩa của những lần hóa thân:

+ Sự đấu tranh không khoan nhượng để giành và giữ hạnh phúc lâu bền.

+ Sức sống mãnh liệt của Tấm không một thế lực nào tiêu diệt được.

+ Thể hiện lòng yêu đời, lạc quan, ước mơ về lẽ công bằng xã hội.

III. TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật:

- Kết cấu truyện độc đáo.

- Xây dựng nhiều chi tiết gợi cảm.

- Những câu nói có vần, có điệu.

- Khắc họa hình tượng Tấm có sự phát triển tính cách.

2. Nội dung, ý nghĩa:

- Gửi gắm quan niệm ở hiền gặp lành.

- Khẳng định cuộc đấu tranh giữa ác và thiện là tất yếu, và thiện thắng ác là tất yếu.

- Hạnh phúc đích thực chỉ có được khi con người tự đấu tranh gìanh lấy nó.

- Ca ngợi sự sống bất diệt của con người.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung kiến thức

*.Hướng dẫn HS tìm hiểu các khái niệm

Học sinh đọc GSK

( Giáo viên lấy ví dụ cụ thể : ( Văn bản tấm Cám) để chỉ ra thế nào là tự sự, sự việc, chi tiết )

- Thế nào là tự sự ?

- Thế nào là sự việc tiêu biểu ?

- Thế nào là chi tiết tiêu biểu ?

HS thảo luận trình bày

GV nhận xét, chốt lại

*.Hướng dẫn Hs tìm hiểu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu

Học sinh đọc văn bản 1

+ Tác giả dân gian kể chuyện gì ?

+ Chi tiết : khi chia tay với Mị Châu, Trọng Thủy than phiền “ ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu ” và câu trả lời của Mị Châu : “ thiếp có áo … dấu ” : đó có phải là chi tiết tiêu biểu không?

Nhóm 1 thảo luận trình bày

Các nhóm nhận xét

GV hoàn thiện.

- Cho học sinh đọc văn bản 2 : chọn một sự việc rồi kể lại với một số chi tiết tiêu biểu.

Nhóm 2 trình bày

Các nhóm nhận xét

GV hoàn thiện.

- Cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu?

- Ý nghĩa của việc lựa chọn?

- HS trả lời.

- GV hoàn thiện

I/ Khái niệm :

- Tự sự là phương thức trình bày một chuỗi sự việc, cuối cùng kết thúc thể hiện một ý nghĩa.

- Các sự việc trong văn bản tự sự được diễn tả bằng lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác.

- Sự việc tiêu biểu là sự việc quan trọng góp phần hình thành cốt truyện . Mỗi sự việc có nhiều chi tiết ( 1 lời nói, 1 hành động, 1 cử chỉ của nhân vật hoặc 1 sự vật, 1 hình ảnh thiên nhiên, 1 nét chân dung … ), chọn sự việc tiêu biểu là khâu quan trọng để câu chuyện hấp dẫn.

II/ Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu:

1. Văn bản 1 :

- Công việc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta ( xây thành, chế nỏ ) .

- Tình vợ chồng ( Mị Châu - Trọng Thủy )

- Tình cha con ( An Dương Vương - Mị Châu ).

=> Đó là các sự việc tiêu biểu.

* Hai chi tiết đều là chi tiết tiêu biểu : mở ra bước ngoặc mới, sự việc mới, tình tiết mới. Thiếu những chi tiết này, câu chuyện sẽ dừng lại và kém phần ý nghĩa.

2. Văn bản 2 :

- Sự việc ( tưởng tượng ) con trai Lão Hạc trở về làng sau cách mạng tháng Tám.

- Các chi tiết tiêu biểu :

+ Anh tìm gặp ông giáo và theo ông đi viếng mộ cha.

+ Con đường nghĩa địa ngôi mộ thấp bé.

+ Anh thắp hương, cúi đầu, nước mắt rưng rưng, rì rầm như nói với người cha khổ sở cả một đời.

+ Bên cạnh, ông giáo cũng ngấn lệ.

Kết luận: Lựa chọn những sự việc, chi tiết tiêu biểu là lựa chọn những sự việc, chi tiết làm nên ý nghĩa cốt truyện.

- Là công việc quan trọng và cần thiết vì :

+ Giúp người viết diễn tả một cách chính xác, đa dạng những tình cảm và suy nghĩ của mình .

+ Giúp người viết thể hiện được một cách có hiệu quả nhất chủ đề và ý nghĩa của văn bản.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung kiến thức

GV: Yêu cầu học sinh đọc văn bản Hòn đá xù xì và trả lời câu hỏi theo yêu cầu Sgk

- Đoạn văn kể chuyện gì ?

- Cuối đoạn trích, tác giả đã chọn sự việc gì, kể bằng chi tiết tiêu biểu nào ?

- Có thể coi đây là thành công của Hôme trong kể chuyện sử thi không ?

- HS trả lời.

- GV hoàn thiện.

1. “ Hòn đá xấu xí ” :

- Không được bỏ chi tiết Hòn đá xấu xí được phát hiện và chở đi nơi khác, vì đó là chi tiết quan trọng – tăng thêm ý nghĩa cốt truyện

2. Tâm trạng của U và Pê-nê-lôp

- Sự đấu trí giữa Pê-nê-lôp và Uylit xơ - Liên tưởng trong kể chuyện .

- Sự việc mặt đất dịu hiền là khát khao của những người đi biển - nhất là những người bị đắm thuyền.

-> Từ đó so sánh mong đợi của sự gặp mặt giữa Pê-nê-lôp và Uy lit xơ.

- Cách so sánh trong kể chuyện là một trong những thành công của Hôme.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung kiến thức

Hs trả lời phần đọc- hiểu

Giáo viên yêu cầu học sinh đọc lại đề ra.

? Đề bài thuộc thể loại gì?

? Nội dung của đề bài là gì?

? Phạm vi dẫn chứng của đề bài là gì?

Lập dàn ý

HS thảo luận nhóm.

Các nhóm nhận xét, bổ sung

Giáo viên nêu định hướng bài làm.

Giáo viên nhận xét bài làm của HS, rút ra một số ưu điểm và nhược điểm

Giáo viên hướng dẫn học sinh chữa lỗi.

Học sinh tự phát hiện lỗi bài làm.

Giáo viên hướng dẫn trả bài.

HS tự rút kinh nghiệm qua bài làm của mình

I. Chữa đề

* Phần đọc-hiểu

1. Phương thức biểu đạt chính: biểu cảm

2. Hai biện pháp tu từ: nhân hóa, so sánh

3. Nội dung: Tình mẫu tử

4. Thí sinh có thể rút ra các bài học sau: yêu thương, quý trọng, biết ơn mẹ

*. Làm văn

a. Yêu cầu về kỹ năng:

- Biết cách làm bài văn biểu cảm. Kết cấu chặt chẽ, diễn đạt lưu loát; không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.

- Bài văn biểu cảm , có đủ ba phần có hình thức và nội dung

- Xây dựng luận điểm – luận cứ rõ ràng

2. Lập dàn ý

a. Mở bài

Cảm nghĩ chung, khái quát về một sự việc, hiện tượng hoặc một người có ảnh hưởng lớn trong cuộc đời em.

b. Thân bài:

- Kể lại, miêu tả những nét ấn tượng về sự việc, hiện tượng hoặc người có ảnh hưởng đặc biệt với em

- Cảm xúc của bản thân về sự việc, hiện tượng, con người đã mang lại những ảnh hưởng lớn với cuộc đời em.

- Những tình cảm riêng, đặc biệt của em về ý nghĩa đặc biệt mà sự việc, con người này mang lại.

- Lời tự nhủ của bản thân, lời hứa, lời quyết tâm...

c. Kết bài :

- Cảm nhận khái quát lại về vấn đề.

II. Nhận xét:

1. Ưu điểm:

- Về nội dung:

+ Đa số hs xác định được yêu cầu đề ra.

+ Một số bài viết khá, bước đầu có tìm hiểu, phát biểu được những cảm nhận riêng của mình

+ Nhiều bài viết thể hiện được những cảm quan tinh tế của cuộc sống xã hội, những suy nghĩ của cá nhân; một số bài có những phát hiện xuất sắc.

- Về kĩ năng:

+ Làm đúng kiểu bài văn biểu cảm, kết hợp được các thao tác miêu tả, biểu cảm

+ Một số bài làm tốt, trình bày mạch lạc, ý tứ rõ ràng, văn giàu cảm xúc.

+ Diễn đạt khá tốt tuy thời gian cho phép khá eo hẹp

2. Nhược điểm:

- Về nội dung:

+ Một số em hiểu chưa đúng, chưa kĩ, chưa thấu đáo về đề bài

+ Môt số hs chưa đầu tư cho bài viết, bài viết chưa có chiều sâu, sơ sài, sơ lược.

- Về kĩ năng:

+ Một số em chưa nắm chắc được cách viết một bài văn biểu cảm

+ Một số bài chưa chia bố cục cho bài viết, thân bài chỉ viết thành một đoạn.

+ Vẫn còn nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp, diễn đạt

III. Sửa lỗi:

1. Lỗi về từ ngữ, chính tả

2. Lỗi về ngữ pháp

3. Một số lỗi khác

IV. Trả bài – Rút kinh nghiệm:

Chủ đề kiến thức

Nhận biết

Thông hiểu

Cộng

Vận dụng

Vận dụng cao

I. Đọc hiểu

- Ngữ liệu: VB nghệ thuật/ VB nhật dụng

- Nhận diện phương thức biểu đạt/ phong cách ngôn ngữ của văn bản

- Nhận diện biện pháp tu từ.

- Khái quát được nội dung chính của văn bản.

- Trình bày được suy nghĩ riêng của bản thân

Số câu:

Số điểm:

Tỉ lệ:

2

1,0

10%

1

0,5

5 %

1

1,5

15%

4

3,0

30%

II. Làm văn - Văn tự sự

- Viết bài văn tự sự kể/hóa thân thành một nhân vật kể lại câu chuyện/tác phẩm văn học

Số câu:

Số điểm:

Tỉ lệ:

1

7,0

70%

1

7,0

70%

Tổng số câu:

Tổng điểm:

Tổng tỉ lệ:

2

1,0

10%

1

0,5

5 %

1

1,5

15%

1

7,0

Tỉ lệ: 50%

5

10,0

100%

Phần

Câu

Nội dung

Điểm

Đọc hiểu

1

Phương thức biểu đạt chính: Tự sự.

0,5

2

Theo ý kiến người thầy: Những phương tiện hiện đại giúp chúng ta nhưng không làm thay đổi chúng ta.

0,5

3

- Cậu thanh niên đã hoàn toàn bị thuyết phục và có phần cảm thấy xấu hổ trước lời nói chí lí của người thầy giáo.

- Nhận thấy được vai trò của thế hệ trước trong việc tạo tiền đề, dạy dỗ, giáo dục... thế hệ sau.

0,5

0,5

4

Bài học: Tôn sư trọng đạo, Uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây... (hs chỉ cần nêu được một bài học)

1,0

a. Đảm bảo cấu trúc của một bài văn tự sự

0,25

b.Xác định đúng vấn đề

0,5

c.Triển khai các luận điểm : có thể triển khai theo nhiều hướng khác nhau nhưng cần làm rõ được các ý chính sau:

1

MB: Hóa thân vào một con vật, đồ vật .. và giới thiệu được kỉ niệm.

0.75

2

Thân bài:

- Kể lại cuộc đời

- kể lại kỉ niệm khó quên ( nên xây dựng được các đoạn hội thoại)

- Lồng cảm xúc, suy nghĩ về câu chuyện

4.0

3

Kết bài

Kết thúc câu chuyện

0.75

d. Sáng tạo: có cách diễn đạt độc đáo, mới mẻ; suy nghĩ sâu sắc về câu chuyện

0,5

5

e. Chính tả, dùng từ đặt câu: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ nghĩa tiếng Việt.

0,25

I+ II

Tổng điểm

10,0

Hoạt động của Giáo Viên

Nội dung bài học

*HS đọc kỹ phần I,II SGK và trả lời câu hỏi theo nhóm

Nhóm 1,2:

-Phương tiện chủ yếu dùng để nói là gì?

-Khi nói, người nói và người nghe có quan hệ với nhau như thế nào ? ( quan hệ trực tiếp )

-Từ ngữ và câu được sử dụng để nói có gì đáng chú ý?

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

Nhóm 3,4

-Phương tiện chủ yếu để viết là gì?

-Điều kiện để giao tiếp bằng ngôn ngữ viết?

-Từ ngữ và câu được trong ngôn ngữ viết có gì đáng chú ý? (Từ ngữ và câuphải bám sát các chuẩn mực của ngôn ngữ cộng đồng )

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

-Cần phân biệt giữa nói và đọc như thế nào ?

@ Lưu ý hai trường hợp:

-Ngôn ngữ nói được ghi lại bằng chữ viết trong văn bản.

-Ngôn ngữ viết được trình bày bằng lời nói miệng .

I-Đặc điểm của ngôn ngữ nói:

-Là ngôn ngữ âm thanh, là lời nói trong giao tiếp hàng ngày. Nó diễn ra tức thời, mau lẹ, nên người nói ít có điều kiện lựa chọn gọt giũa, người nghe ít có điều kiện suy ngẫm, phân tích kỹ.

-Ngữ điệu đa dạng và có vai trò quan trọng, có sự phối hợp của các phương tiện hỗ trợ (nét mặt, ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ,… của người nói ).

-Từ ngữ đa dạng, có sự tham gia của các lớp từ khác nhau. Câu thường tỉnh lược thành phần, đồng thời lại có những câu rườm rà, có yếu tố dư thừa, trùng lặp.

II-Đặc điểm của ngôn ngữ viết:

-Là ngôn ngữ được thể hiện bằng chữ viết trong văn bản và được tiếp nhận bằng thị giác

-Người viết có điều kiện suy ngẫm, lựa chọn gọt giũa, người đọc có điều kiện đọc lại, nghiền ngẫm để lĩnh hội được thấu đáo - phạm vi không gian lớn, thời gian lâu dài.

-Có sự hỗ trợ của dấu câu, các ký hiệu văn tự, hình ành, bảng, biểu, sơ đồ,…

-Từ ngữ lựa chọn, thay thế nên có điều kiện đạt được tính chính xác. Câu văn thường dài, nhiều thành phần và có kết cấu phức tạp, nhưng được tổ chức mạch lạc, chặt chẽ.

Hoạt động của Giáo Viên

Nội dung bài học

HS thảo luận nhóm

Nhóm 1: bài tập 1

Nhóm 2: bài tập 2

Nhóm 3: bài tập 3

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

1. Bài tập 1:

- Thuật ngữ của các ngành khoa học: vốn chữ, từ vựng, ngữ pháp, bản sắc…

- Việc tách dòng sau mỗi câu -> rõ luận điểm.

- Việc dùng chấm câu.

2. Bài tập 2:

Phân tích đặc điểm ngôn ngữ nói trong đoạn trích cần chú ý.

- từ hô gọi trong lời nhân vật: kìa, này, ơi, nhỉ.

- Từ tình thái: có khối…đấy, thật đấy…

- Kết cấu: Có…thì, đã …thì.

- Các từ ngữ thường dùng trong ngôn ngữ nói.

- Mấy, có khối, nói khoác, sợ gì, đằng ấy.

- Phối hợp lời nói cử chỉ: cười như nắc nẻ, liếc mắt, cười tít.

3. Bài tập 3:

a. Bỏ từ “thì” “đã” thay hết ý.

bằng từ khác chỉ mức độ “rất”.

b. Thay “vống lên” bằng qúa mức thực tế.

Thay “Đến mức độ vô tội vạ” bằng “một cách tuỳ tiện” bỏ từ “như”.

Hoạt động của Giáo Viên

Nội dung bài học

* * Hướng dẫn HS tìm hiểu chung

- Giáo viên cho học sinh đọc phần tiểu dẫn trong SGK, trả lời các yêu cầu sau

- Nêu khái niệm ca dao?

- Đặc trưng về nội dung và nghệ thuật của ca dao?

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

* Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản

-Giáo Viên đọc và hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm các bài ca dao trong SGK

- Mở đầu bài ca dao số 1 có gì đặc biệt?

- Hai từ “thân em “ trong bài ca dao gợi cho em điều gì ?

- Để nói lên thân phận của người phụ nữ, t/g dân gian đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Ý ‎ nghĩa?

Hs thảo luận nhanh trả lời

Gv hoàn thiện

- Từ bài ca dao em liên tưởng đến bài thơ nào trong văn học trung đại?

+ Bánh trôi nước ( Hồ Xuân Hương)

Chuyển tiết 2

- Nhớ vốn là tình cảm khó hình dung nhất là thương nhớ người yêu , Vậy mà trong bài ca dao này nó được diển tả thật cụ thể , tinh tế và gợi cảm . Đó là nhờ thủ pháp gì và thủ pháp đó đã tạo được hiệu quả nghệ thuật như thế nào ?

Hs thảo luận nhanh trả lời

Gv hoàn thiện

- Thảo luận nhóm: Phân tích thủ pháp nghệ thuật dùng biểu tượng để bộc lộ tâm trạng nhân vật trữ tình để làm rõ vẻ đẹp mang giá trị thẩm mỹ của các biểu tượng ,từ đó hiểu sâu sắc hơn nội dung , ý nghĩa của lời ca .

Nhóm 1: Cái khăn được hỏi đến đầu tiên và được hỏi nhiều nhất trong 6 dòng thơ đầu .Vì sao vậy ?

Nhóm 2: Em hiểu gì về biểu tượng của ngọn đèn ?

Nhóm 3: Cô gái lại quay sang hỏi mắt chính là hỏi ai? Em hiểu gì về đôi mắt ?

Nhóm 4: Hai câu cuối thể hiện được nỗi lo lắng của cô gái .Vì sao vậy ?

Hs thảo luận trả lời

Gv hoàn thiện

-Vì sao khi nói đến tình nghĩa của con người , ca dao lại dùng hình ảnh muối gừng.?

Hs thảo luận nhanh trả lời

Gv hoàn thiện

* Hướng dẫn HS tổng kết

- Qua những bài ca dao được học em thấy những biện pháp nghệ thuật thường dùng trong ca dao ?

- Những biện pháp đó có những nét riêng gì khác so với nghệ thuật thơ của văn học viết?

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

I. Tìm hiểu chung

1 . Khái niệm ca dao:

Ca dao là những câu thơ , bài thơ dân gian ngắn thường chỉ có phần lời để đọc và được lưu truyền bằng miệng .

2. Đặc trưng của ca dao :

a. Nội dung

- Ca dao thường diễn tả đời sống tâm hồn , tư tưởng ,tình cảm của người bình dân.

- Ca dao là những tiếng hát than thân ,những lời ca trữ tình yêu thương tình nghĩa cất lên từ những cay đắng xót xa nhưng đằm thắm ân tình của người bình dân

- Ca dao hài hước thể hiện lạc quan của người lao động

b. Nghệ thuật ca dao :

- Thường dùng thể loại lục bát hoặc lục bát biến thể , STLB

- Thường ngắn gọn, dùng nhiều hình ảnh so sánh, ẩn dụ, hình thức lặp lại .

II / Đọc - Hiểu văn bản:

1. Đọc:

2. Tìm hiểu bài :

a. Bài 1: Tiếng hát than thân

- Mô thức mở đầu “Thân em “ : gợi dáng vẻ, số phận, địa vị nhỏ bé, yếu ớt

→ Lời than thân của người phụ nữ trong xã hội phong kiến

• NT: so sánh+ ẩn dụ:

+ “Tấm lụa đào: đẹp , mềm mại, người con gái ý thức được vẻ đẹp , tuổi xuân của mình

+ Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai ? tấm lụa đào trở thành vật mua bán giữa chốn “trăm người bán vạn người mua “ .Nỗi lo thân phận của người con gái .

=> Qua bài ca dao vang lên nỗi đau , sự ngậm ngùi chua xót của người con gái trong xã hội cũ. Đồng thời hiện lên nét đẹp riêng mang “ Giá trị nhân văn “ sâu sắc .

b.Bài 4 : Cô gái sống trong tâm trạng nhớ thương khôn nguôi.

- Nghệ thuật :

+ ẩn dụ, nhân hoá : khăn, đèn

+ hoán dụ : mắt

+ hình thức lặp: khăn thương nhớ ai

- Khăn, đèn, mắt biểu tượng cho nổi niềm thương nhớ của người con gái đang yêu .

6 câu đầu :

- Hỏi : khăn, đèn, mắt: Chính là hỏi lòng mình

→Nỗi nhớ thương bồn chồn của cô gái.

- H/a “khăn”: Vật trao duyên , vật kỷ niệm

+ Điệp khúc “ khăn thương nhớ ai?”, những hình ảnh vận động trái chiều “lên- xuống”, 16 thanh bằng→ nỗi nhớ thương bâng khuâng da diết nhưng cố gắng ghìm nén để không bị lộ cảm xúc một cách dễ dãi .

Câu 7,8 :

• Ngọn đèn : + thước đo thời gian

+ nỗi nhớ

- Đèn không tắt : sự trằn trọc thâu đêm trong nỗi nhớ thương - Ngọn lửa tình vẫn cháy trong tim người con gái.

Câu 9,10 :

- Đôi mắt : + cô gái

+ cửa sổ tâm hồn : đó là cô gái trực tiếp hỏi chính mình →nỗi nhớ khắc khoải

Hai câu cuối :

- Nỗi lo hạn phúc lứa đôi, nó mỏng manh, bấp bênh.

=> bài ca là tiếng hát yêu thuơng của một người con gái muốn được yêu thương và được hạnh phúc .

c.Bài 6 :

- Câu 1,2 :

+ Muối gừng : gia vị, vị thuốc : hương vị trong cuộc sống.

+ Muối mặn - gừng cay : biểu trưng cho sự gắn bó thủy chung của con người - hương vị tình người .

- câu 3,4 : lối nói trùng điệp, tiếp nối →khẳng định lại một lần nữa sự chung thủy sắt son của đôi vợ chồng dù có gặp khó khăn vất vả .

III. Tổng kết:

1. Nghệ thuật: Sử dụng các biện pháp nghệ thuật quen thuộc trong ca dao: h/a biểu tượng, thể thơ lục bát, STLB biến thể..

2. Nội dung: Nỗi niềm chua xót, đắng cay và tình cảm yêu thương chung thủy của người bình dâm trong xã hội cũ được bộc lộ chân tình, sâu sắc.

Hoạt động của Giáo Viên

Nội dung bài học

* Hướng dẫn Hs tìm hiểu chung :

- Phân loại, đặc trưng của ca dao hài hước?

Hs trả lời nhanh

Gv hoàn thiện

* Hướng đẫn Hs đọc hiểu văn bản :

Bài 1 cho 2 hs đọc theo lối đáp nam nữ giọng vui tươi dí dỏm, đùa cợt .

HS thảo luận

Nhóm 1

- Chàng trai dự định dẫn cưới những gì? Chàng có thực hiện không ? Vì sao ?

- Tiếng cười bật lên nhờ yếu tố nghệ thuật nào ?

Nhóm 2

- Quyết định cuối cùng của chàng trai là gì ?

- Nghệ thuật gây cười ở đây là gì ?

- Qua tiếng cười ấy ta hiểu thêm điều gì về tâm hồn của người bình dân ?

Nhóm 3

- So với những lời thách cưới thông thường thì lời thách cưới của cô gái có gì lạ ? ý nghĩa?

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

- Qua cách nói của chàng trai và cô gái em hãy nêu cảm nhận của mình về tiếng cười của người lao động trong cảnh nghèo (Cười về điều gì ? cười ai ? ý nghĩa của tiếng cười ?)

Hs suy nghĩ trả lời nhanh

Gv hoàn thiện

- Bài ca dao chế giễu loại người nào trong xã hội ?

- Em thử phân tích nghệ thuật trào lộng của người bình dân ở bài ca dao trên .

Hs thảo luận nhóm nhỏ

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

I. TÌM HIỂU CHUNG

- Phân loại:

+ Ca dao tự trào

+ ca dao hài hước châm biếm: nghệ thuật trào lộng : tạo mâu thuẫn, cách nói phóng đại, chơi chữ.

II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1. Bài 1

a. Việc dẫn cưới của chàng trai

Toan Sợ

+ Dẫn voi + Quốc cấm

+ Dẫn trâu + Họ máu hàn

+ Dẫn bò +Họ nhà nàng co gân

-> Lối nói khoa -> Lối nói đối lập, dí

trương, phóng đại dỏm trong cách quan

để tưởng tượng ra tâm của chàng trai

một lễ cưới thật đối với nhà gái.

sang trọng, linh đình.

* Quyết định

Miễn là có thú bốn chân,

Dẫn con chuột béo mời dân mời làng.

- Mời dân mời làng : 1 con chuột béo

(Số nhiều) (số ít, nhỏ, lạ)

- Lối nói giảm dần : voi -> trâu -> bò-> chuột: miễn là thú bốn chân -> chấp nhận mọi hoàn cảnh ở mức thấp nhất

• Vượt lên cảnh nghèo để sống lạc quan và yêu đời.

b. Lời thách cưới của cô gái

- Người ta : thách lợn, gà -> lễ vật cao sang

- Nhà em : Thách một nhà khoai lang : củ to, củ nhỏ, củ mẻ, củ rím, củ hà -> lễ vật khác thường

=> Với lối nói giảm dần tiếng cười được bật lên qua lời thách cưới dường như phi lí của cô gái : vô tư thanh thản mà lạc quan yêu đời.

• Bài ca dao là tiếng cười tự trào của người bình dân. Đó là lời đùa cợt bằng lòng với cảnh nghèo, chia sẻ những gì còn khốn khó; tiếng cười vượt lên trên cảnh nghèo. Đồng thời thể hiện một triết lý nhân sinh : đặt tình nghĩa cao hơn của cải.

2. Bài 2

- Làm trai … sức trai >< khom lưng gánh 2 hạt vừng

(Bản lĩnh sức mạnh) (yếu đuối)

→ Qua nghệ thuật phóng đại kết hợp với thủ pháp đối lập bài ca dao đã dựng lên một bức tranh hài hước đặc sắc và thú vị nhằm phê phán loại đàn ông yếu đuối không đáng sức trai

III. Ghi nhớ (Sgk / 92)

IV. Luyện tập

1. Những biện pháp nghệ thuật

2. Sưu tầm.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

2. 1 - Tìm hiểu khái niệm đoạn văn, các loại đoạn văn trong văn bản tự sự

GV:Yêu cầu học sinh đọc mục I sách giáo khoa, trang 97 và tả lời câu hỏi:

- Em hãy trình bày cách hiểu của mình về đoạn văn. Cho ví dụ minh họa?

- Có mấy loại đoạn văn? Nét riêng của mỗi loại?

- Các đoạn văn đều thống nhất ở điểm nào?

HS: Đọc Sgk và trả lời

GV: Nhận xét, gợi ý chung

2. 2 -Tìm hiểu cách viết đoạn văn trong bài văn tự sự.

Tìm hiểu đoạn 1: Giáo viên yêu cầu học sinh đọc phần 1 trang 97 và trả lời

- Đoạn văn 1 nói lên điều gì?

- Các đoạn văn trên có thể hiện đúng như dự kiến của tác giả không? Nội dung và giọng điệu của các đoạn văn mở đầu và kết thúc có nét gì giống, khác nhau?

HS: Trả lời

GV: Gợi ý chung

Vậy Em học được điều gì ở cách viết đoạn văn của nhà văn Nguyên Ngọc?

HS: Trả lời

GV; Nhấn mạnh - Kinh nghiệm: trước khi viết nên dự kiến ý tưởng các phần của truyện nhất là phần đầu và phần cuối. Phần mở đầu và kết thúc có thể giống, có thể khác nhau nhưng cần hô ứng bổ sung cho nhau và cùng nhau thể hiện sâu sắc và trọn vẹn chủ đề của truyện.

GV: Dựa vào ví dụ em hãy nêu cách viết đoạn văn trong văn bản tự sự?

HS: Trả lời

GV: Chốt ý

I. Đoạn văn trong văn bản tự sự.

1. Đoạn văn là một phần của văn bản. Trong văn bản tự sự, mỗi đoạn văn thường có câu chủ đề. Các câu còn lại có nhiệm vụ thuyết minh, miêu tả, giải thích làm nổi bật ý chính.

2. Các loại đoạn văn trong văn bản tự sự:

- Đoạn của phàn mở bài có nhiệm vụ giới thiệu câu chuyện.

- Đoạn ở phần thân bài kể diễn biến các sự việc.

- Đoạn kết bài: kết thúc câu chuyện, tạo ấn tượng mạnh tới suy nghĩ, cảm xúc người đọc.

3. Nội dung mỗi đoạn văn khác nhau nhưng đều có chung một nhiệm vụ chính là thể hiện chủ đề văn bản.

II. Cách viết đoạn văn trong bài văn tự sự.

1. Ví dụ:

Ví dụ 1:

- Đoạn văn nói về dự kiến của nhà văn Nguyên Ngọc sẽ viết đoạn mở đầu và kết thúc truyện ngắn “Rừng Xà Nu”.

- Các đoạn văn trên thể hiện đúng, rõ hay và sâu sắc dự kiến của tác giả.

Nội dung của các đoạn mở đầu và kết thúc giống và khác nhau ở chỗ:

- Giống nhau: tả rừng xà nu thể hiện chủ đề, gợi liên tưởng, suy nghĩ cho người đọc.

- Khác nhau:

+ Đoạn mở đầu: rừng xà nu được tả cụ thể, chi tiết, tạo hình không khí và lôi cuốn người đọc.

+ Đoạn kết thúc: rừng xà nu trong cái nhìn của các nhân vật chính: xa, mờ dần, hút tầm mắt tới tận chân trời. Lắng đọng trong lòng người đọc những suy ngẫm về sự bất diệt của đất nước và con người Tây Nguyên.

2. Nhận xét

Để viết được đoạn văn tự sự:

+ Người viết cần huy động năng lực quan sát, trí tưởng tượng, vốn sống.

+ Vận dụng kỹ năng miêu tả, kể chuyện, biểu cảm.
+ Khi viết có thể dùng câu chủ đề đặt ở đầu đoạn để nêu ý khái quát, sau đó viết các câu tiếp theo thể hiện những nội dung cụ thể.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

1. Bài tập 1:

Giáo viên cho học sinh làm việc nhóm (chia lớp thành 2 nhóm thảo luận trong thời gian 2 phút).

HS: Làm bài, trình bày

GV: Gợi ý chung

2. Bài tập 2:

Giáo viên cho học sinh đọc lại 9 câu thơ đầu trong đoạn trích truyện thơ Tiễn dặn người yêu ở SGK để xác định ý bao trùm và những ý cụ thể của đoạn truyện thơ này.

- Học sinh về nhà viết hoàn chỉnh

III. Luyện tập.

1. Bài tập 1:

1a. Đoạn trích kể lại sự việc Phương Định – cô thanh niên xung phong chống Mĩ – đang phá bom để mở đường ra mặt trân.

1b. Nhầm lẫn ngôi kể. Lẫn lôn giữa ngôi 3 và ngôi 1. Đã dùng ngôi 1 thì không thể dùng ngôi 3 cùng một thời điểm: Đã xưng tôi để kể thì không thể dùng cô, hay Phương Định để chỉ mình.

- Cách sửa: thay cô, Phương Định bằng tôi.

2. Bài tập 2:

- Cử chỉ của cô gái: Quảy gánh qua đồng ruộng, cất bước theo chồng, vừa đi vừa ngoảnh lại, ngoái trông, chân bước xa, tới rừng ớt, ngắt lá ngồi chờ, tới rừng cà ngắt lá ngồi đợi, tới rừng lá ngón ngóng trông, bẻ lá xanh, ngồi, nhủ đôi câu, dặn đôi lời, quay đi.

- Tâm trạng: đau buồn, thất vọng, lưu luyến, tiếc nuối, ngóng trông, đợi chờ.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung kiến thức

Hs trả lời phần đọc- hiểu

Giáo viên yêu cầu học sinh đọc lại đề ra.

? Đề bài thuộc thể loại gì?

? Nội dung của đề bài là gì?

? Phạm vi dẫn chứng của đề bài là gì?

Lập dàn ý

HS thảo luận nhóm.

Các nhóm nhận xét, bổ sung

Giáo viên nêu định hướng bài làm.

Giáo viên nhận xét bài làm của HS, rút ra một số ưu điểm và nhược điểm

Giáo viên hướng dẫn học sinh chữa lỗi.

Học sinh tự phát hiện lỗi bài làm.

Giáo viên hướng dẫn trả bài.

HS tự rút kinh nghiệm qua bài làm của mình

I.Chữa đề

* Đọc hiểu

1.Phương thức biểu đạt chính: Tự sự.

2.Theo ý kiến người thầy: Những phương tiện hiện đại giúp chúng ta nhưng không làm thay đổi chúng ta

3.- Cậu thanh niên đã hoàn toàn bị thuyết phục và có phần cảm thấy xấu hổ trước lời nói chí lí của người thầy giáo.

- Nhận thấy được vai trò của thế hệ trước trong việc tạo tiền đề, dạy dỗ, giáo dục... thế hệ sau.

4.Bài học: Tôn sư trọng đạo, Uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây... (hs chỉ cần nêu được một bài học)

*. Làm văn

a. Yêu cầu về kỹ năng:

- Biết cách làm bài văn tự sự. Kết cấu chặt chẽ, diễn đạt lưu loát; không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.

- Bài văn tuej sự , có đủ ba phần có hình thức và nội dung

- Xây dựng luận điểm – luận cứ rõ ràng

2. Lập dàn ý

Bài viết có thể trình bày bằng nhiều cách khác nhau nhưng cần phải nêu được các ý cơ bản sau:

-Hóa thân vào một con vật, đồ vật .. và giới thiệu được kỉ niệm.

- Kể lại cuộc đời

- kể lại kỉ niệm khó quên ( nên xây dựng được các đoạn hội thoại)

- Lồng cảm xúc, suy nghĩ về câu chuyện

- Kết thúc câu chuyện

II. Nhận xét:

1. Ưu điểm:

- Về nội dung:

+ Đa số hs xác định được yêu cầu đề ra.

+ Một số bài viết khá

+ Nhiều bài viết xây dựng câu chuyện hấp dẫn, có ý nghĩa sâu sắc

- Về kĩ năng:

+ Làm đúng kiểu bài văn tự sự, kết hợp được các thao tác miêu tả, biểu cảm

+ Một số bài làm tốt, trình bày mạch lạc, ý tứ rõ ràng, văn giàu cảm xúc.

+ Diễn đạt khá tốt tuy thời gian cho phép khá eo hẹp

2. Nhược điểm:

- Về nội dung:

+ Một số em còn sai ngôi kể

+ Một số em hiểu chưa đúng, chưa kĩ, chưa thấu đáo về đề bài

+ Môt số hs chưa đầu tư cho bài viết, bài viết chưa có chiều sâu, sơ sài, sơ lược.

- Về kĩ năng:

+ Một số em chưa nắm chắc được cách viết một bài văn tự sự

+ Một số bài chưa chia bố cục cho bài viết + Vẫn còn nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp, diễn đạt

III. Sửa lỗi:

1. Lỗi về từ ngữ, chính tả

2. Lỗi về ngữ pháp

3. Một số lỗi khác

IV. Trả bài – Rút kinh nghiệm:

Chủ đề kiến thức

Nhận biết

Thông hiểu

Cộng

Vận dụng

Vận dụng cao

I. Đọc hiểu

- Ngữ liệu: Văn bản nghệ thuật, văn bản nghị luận, văn bản nhật dụng

- Tiêu chí chọn ngữ liệu:

+01 văn bản

+Độ dài khoảng 100-200 chữ.

- Nhận diện phương thức biểu đạt của văn bản

- Nhận diện biện pháp tu từ trong VB

-Hiểu tác dụng của biện pháp tu từ trong văn bản.

- khái quát chủ đề, nội dung chính mà văn bản đề cập

- Nhận xét, đánh giá về tư tưởng, quan điểm, thái độ, tình cảm của tác giả thể hiện trong văn bản

- Rút ra bài học về tư tưởng, nhận thức qua vấn đề được đề cập trong văn bản

Số câu:

Số điểm:

Tỉ lệ:

1

1,0

10%

2

1,0

10 %

1

1,0

10%

4

3,0

30%

II. Làm văn: Nghị luận xã hội: Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí hoặc một hiện tượng đời sống

- Viết bài văn nghị luận

Số câu:

Số điểm:

Tỉ lệ:

1

7,0

70%

1

7,0

70%

Tổng số câu:

Tổng điểm:

Tổng tỉ lệ:

1

1,0

10%

2

1,0

10%

1

1,0

10%

1

7,0

Tỉ lệ: 70%

5

10,0

100%

Phần

Câu

Nội dung

Điểm

Phần 1

ĐỌC HIỂU

3,0

1

Các phương thức biểu đạt: Biểu cảm, miểu tả, tự sự

(HS nêu được 2 trong 3 phương thức thì cho điểm tối đa)

0,5

2

-Biện pháp tu từ: Nhân hóa, so sánh, liệt kê, câu hỏi tu từ

-Tác dụng :

+ Nhân hóa, So sánh: hình tượng Chiếc lá có tâm tình, cảm xúc mang linh hồn của con người → giàu giá trị biểu cảm, gợi hình ảnh sinh động, chứa đựng bao nỗi niềm của con người…

+ Liệt kê: Các kiểu dáng khác nhau khi lá rơi, vẻ đẹp của chiếc lá khi mang tâm tình của con người....

(Lưu ý: HS tìm được hai trong các biện pháp tu từ trên và nêu được tác dụng thì cho điểm tối đa)

1,0

3

Nội dung của văn bản:

Qua những sắc thái khác nhau của hình ảnh chiếc lá rơi, tác giả gửi gắm những triết lí và những liên tưởng về sự biệt ly.

0,5

4

Thông điệp:

Trong hoàn cảnh biệt ly, chia xa ta phải học cách chấp nhận, biết vượt lên với thái độ lạc quan, ứng xử tích cực..

1,0

a. Đảm bảo cấu trúc của một bài văn nghị luận

0,25

b.Xác định đúng vấn đề nghị luận

0,5

c.Triển khai các luận điểm nghị luận: có thể triển khai theo nhiều hướng khác nhau nhưng cần làm rõ được các ý chính sau:

1

- Giải thích ý nghĩa câu nói :

+ Kiến thức là tích lũy hiểu biết của nhân loại, của cộng đồng, của nhiều thế hệ thông qua quá trình học tập mà thành.

+ Kiến thức là kết quả tích lũy của “hạt giống” học tập. Kiến thức tốt, đầy đủ, phong phú sẽ gieo những “hạt giống” hạnh phúc cho tương lai của mỗi người.

+ Học tập được điều hay lẽ phải là tích lũy hạt giống tốt, còn kiến thức lệch lạc sai lầm thì như hạt giống xấu làm hủy hoại tư duy và tâm hồn.

1,5

2

- Bình luận, đánh giá:

+ Có nhiều con đường để thu nhận kiến thức, trong đó học tập là con đường quan trọng hàng đầu.

+ Học tập để hiểu biết tri thức, để học hỏi kinh nghiệm, rèn luyện nhân cách đạo đức. Học tập để làm giàu cho bản thân về kiến thức, vốn sống và tâm hồn.

+ Có nền tảng vững chắc về kiến thức (học tập, vốn sống) sẽ giúp chúng ta tạo dựng được cuộc sống tốt đẹp, hạnh phúc.

+ Hạnh phúc là khi chúng ta làm chủ được cuộc sống của mình dựa trên nền tảng tri thức, có công việc để đảm bảo đời sống và vị thế của bản thân trong xã hội cũng như có bản lĩnh, kinh nghiệm, vốn sống... để sống tốt đẹp, có ích cho mọi người.

+ Lấy dẫn chứng.

- Đây là câu nói đúng đắn làm phương châm sống cho chúng ta noi theo.

2,0

3

- Bài học nhận thức, hành động:

+ Vai trò việc học tập của học sinh ở nhà trường: tích lũy kiến thức, phát triển trí tuệ và tâm hồn, định hướng tương lại

+ Nên có thái độ, phương pháp học tập đúng đắn: học tập cần cù, có phương pháp, chọn lọc; phê phán những biểu hiện lệch lạc trong học tập của học sinh hiện nay. Giải pháp.

- Liên hệ bản thân.

2,0

d. Sáng tạo: có cách diễn đạt độc đáo, mới mẻ; suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận

0,5

5

e. Chính tả, dùng từ đặt câu: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ nghĩa tiếng Việt.

0,25

I+ II

Tổng điểm

10,0

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

*Tìm hiểu mục I SGK

-Em còn nhớ trong chương trình Ngữ văn THCS, văn học trung đại Việt Nam có các bộ phận văn học nào?

-Hoàn cảnh chữ Hán xuất hiện ở nước ta ?

-Trình bày hiểu biết bản thân về văn học chữ Hán.

-Giới thiệu một tác phẩm văn học chữ Hán mà em biết.

HS trả lời

GV hoàn thiện

-Chữ Nôm ra đời trong hoàn cảnh nào?

+ GV giới thiệu một số truyện trong “Lĩnh Nam chích quái ”: Mộc tinh, Ngư tinh, Hồ tinh, Núi Tản Viên…

*Tìm hiểu mục II SGK

HS thảo luận nhóm, ghi kết quả trên phiếu học tập

Các nhóm khác nhận xét, phản biện tích cực.

- Giáo viên chốt lại những ý cơ bản.

Nhóm 1:

-Tình hình LS nước ta TK X-XIV như thế nào? Điều đó có ảnh hưởng gì đến VH ?

GV nói thêm về tư tưởng tam giáo thể hiện qua các tác phẩm văn học.

-Trong các tác phẩm văn học thời Lý, Trần em đã học tác phẩm nào ? Trình bày nội dung chính .

*HS đọc – phân tích một bài thơ tiêu biểu .

Nhóm 2:

- Nội dung, chủ đề, vảm hứng của văn học giai đoạn này có gì khác, có gì tiếp tục so với giai đoạn văn học trước đó?

+ GV giới thiệu một số truyện trong” Truyền kỳ mạn lục”: Chức phán sự ở đền Tản Viên, Gã trà đồng giáng sinh, Từ Thức lên cõi tiên…

Nhóm 3.

-Trinh bày những nét chính về lịch sử giai đoạn nửa sau TK XVIII – nửa đầu XIX.

-Trình bày những hiểu biết về một số tác gia tiêu biểu trong giai đoạn này .

-Em hiểu trào lưu nhân đạo chủ nghĩa trong văn học thời kỳ này như thế nào ?

Nhóm 4.

-Trinh bày những nét chính về lịch sử giai đoạn nửa cuối TK XIX?

-Trình bày những hiểu biết về một số tác gia tiêu biểu trong giai đoạn này .

( Tiết 2 )

*Tìm hiểu mục III SGK

-Văn học trung đại Việt Nam phát triển dưới sự tác động của những yếu tố nào?

-Những nội dung cảm hứng xuyên suốt và chủ đạo của văn học trung đại là gì và được cụ thể hóa như thế nào ?

Dự án:

- Nhóm 1: Chủ nghĩa yêu nước

- Nhóm 2: Chủ nghĩa nhân đạo

- Nhóm 3: Cảm hứng thế sự

Dùng thơ văn để minh họa các đặc điểm lớn về nội dung của VHVN thời kỳ này

+ GV đọc và phân tích một vài câu thơ của các tác giả tiêu biểu.

Thế nào là thế sự?

Thế sự là cuộc sống con người, là việc đời. Cảm hứng thế sự -> bày tỏ suy nghĩ tình cảm về cuộc sống con người, về việc đời.

*Tìm hiểu mục IV SGK

-Các đặc điểm về nghệ thuật đã tác động đến văn học Việt Nam giai đoạn này như thế nào ?

Thảo luận nhóm – kĩ thuật khăn trải bàn :

Nhóm 1,2

-Tính quy phạm là gì? Nội dung của nó?

-Thế nào là sự phá vỡ tính quy phạm?

- Dẫn chứng ?

Nhóm 3,4

- Hiểu thế nào về khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị ?

-Dẫn chứng về khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị trong văn học trung đại?

Nhóm 5,6

- Văn học Việt Nam 10 thế kỉ này đã tiếp thu và dân tộc hoa tinh hoa văn học nước ngoài như thế nào ?

- Đánh giá chung về về sự phát triển của VHVN trong 10 thế kỷ qua ?

I-CÁC THÀNH PHẦN CỦA VĂN HỌC TỪ THẾ KỶ X ĐẾN HẾT THẾ KỶ XIX

- Văn học Việt Nam thời kỳ này còn gọi là văn học trung đại, gồm 2 thành phần : văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm. Hai thành phần văn học này không đối lập nhau mà bổ sung cho nhau, tạo thành động lực to lớn thúc đẩy sự phát triển của văn học dân tộc .

- Giữa văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm có những điểm giống nhau và khác nhau.

1-Văn học chữ Hán:

- Bao gồm các sáng tác bằng chữ Hán của người Việt.

- Ra đời sớm, tồn tại trong suốt quá trình hình thành và phát triển của văn học trung đại.

- Thể loại văn học chủ yếu là những thể loại tiếp thu từ văn học Trung Quốc như : chiếu, biểu, hịch, cáo, truyền kỳ, tiểu thuyết chương hồi, phú, thơ Đường luật,…

- Ở thơ hay văn xuôi, trữ tình, chính luận hay tự sự đều có những thành tựu nghệ thuật lớn như bài thơ Sông núi nước Nam, Hịch tướng sĩ, Đại cáo bình ngô, Hoàng Lê nhất thống chí,…

2- Văn học chữ Nôm:

- Bao gồm các sáng tác bằng chữ Nôm

- Ra đời muộn hơn văn học chữ Hán (cuối thế kỷ XIII) tồn tại, phát triển đến hết thời kỳ trung đại.

- Chủ yếu là thơ, rất ít tác phẩm văn xuôi.

- Một số ít thể loại tiếp thu từ Trung Quốc như: phú, văn tế, thơ Đường luật còn phần lớn là thể loại văn học dân tộc như: ngâm khúc (viết theo thể song thất lục bát), truyện thơ (viết theo thể song thất lục bát), hát nói (viết theo thể thơ khá tự do có kết hợp với âm nhạc), hoặc thể thơ Đường luật (đã được Việt hóa phần nào).

II-CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA VĂN HỌC TỪ THẾ KỶ X ĐẾN HẾT THẾ KỶ XIX:

Bao gồm 4 giai đoạn lớn4

1. Giai đoạn từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIV :

a.Về lịch sử :

- Thoát khỏi ách thống trị phong kiến phương Bắc

- Giai cấp phong kiến Việt Nam lãnh đạo các cuộc kháng chiến chống Tống , Nguyên , Minh xâm lược , xây dựng đất nước vững mạnh.

b. Các bộ phận văn học:

- Chủ yếu là hai bộ phận: chữ Hán và chữ Nôm.

- VH dân gian vẫn còn tồn tại

c .Về nội dung : yêu nước với âm hưởng hào hùng

Nam Quốc sơn hà – Lý Thường Kiệt , một số bài kệ , thơ của các thiền sư .

-Tụng giá hoàn kinh sư – Trần Quang Khải; -Thuật hoài – Phạm Ngũ Lão ; -Hịch tướng sĩ văn – Trần Quốc Tuấn ; -Bạch Đằng giang phú – Trương Hán Siêu

d.nghệ thuật : có những thànhtựu lớn như văn chính luận (Chiếu dời đô, Hịch tướng sĩ), văn xuôi lịch sử (Đại Việt sử kí), thơ phú (Phạm Ngũ Lão, Trương Hán Siêu).

2. Giai đoạn từ TK XV- hết TK XVII :

a-Lịch sử :

- Đất nước không còn ngoại xâm , mâu thuẫn giữa các tập đoàn phong kiến ( Lê-Mạc, Trịnh –Nguyễn )

- Khởi nghĩa nông dân , du nhập đạo Thiên Chúa .

b. Các bộ phận văn học:

- Chủ yếu là hai bộ phận: chữ Hán và chữ Nôm

c-Nội dung : đi từ nội dung yêu nước với âm hưởng ngợi ca đến nội dung phản ánh, phê phánhiện thực xã hội phong kiến.

-Bình Ngô đại cáo; Truyền kỳ mạn lục – Nguyễn Dữ

- Thiên Nam ngữ lục ; -Các sáng tác của Nguyễn Bỉnh Khiêm

d-Nghệ thuật :

-Văn học chữ Hán phát triển với nhiều thể loại phong phú, đặc biệt là thành tựu của văn chính luận (Bình Ngô đại cáo, Quân trung từ mệnh tập của Nguyễn Trãi ); văn xuôi tự sự ( Thánh Tông di thảo, Truyền kỳ mạn lục ).

- Văn học chữ Nôm có sự Việt hóa thể loại, sáng tạo nhiều thể loại văn học dân tộc .

3. Giai đoạn từ TK XVIII - nửa đầu TKXIX

a-Lịch sử : Giai đoạn khủng hoảng chế độ phong kiến

Khởi nghĩa nông dân 🡪 Tây Sơn thống nhất đất nước, sau đó Nhà Nguyễn được thành lập.

b. Các bộ phận văn học:

- Chủ yếu là hai bộ phận: chữ Hán và chữ Nôm.

- VH viết bằng chữ quốc ngữ đã bước đầu xuất hiện nhưng thành tựu chưa đáng kể.

c-Nội dung : trào lưu nhân đạo chủ nghĩa

Phê phán bản chất xấu xa , tàn bạo giai cấp phong kiến chà đạp con người. -Đề cao quyền sống – nhất là phụ nữ

+ Chinh phụ ngâm ( Đặng Trần Côn – Đoàn Thị Điểm ), Cung oán ngâm khúc ( Nguyễn Gia Thiều ), Hoàng Lê Nhất thống chí ( Ngô văn gia phái ) , thơ Nguyễn Du, Bà huyện thanh quan, Hồ Xuân Hương , Phạm Thái, Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát …

d-Nghệ thuật: văn học phát triển mạnh cả về văn xuôi và văn vần, cả văn học chữ Hán và chữ Nôm.

4. Giai đoạn VH nửa cuối thế kỉ XIX:

a. Lịch sử:

- Thực dân Pháp xâm lược. Triều đình nhà Nguyễn đầu hàng từng bước. Nhân dân cả nước kiên cường chống giặc nhưng gặp phải nhiều thất bại.

- XHPK chuyển thành XHTD nửa PK.

- Văn hóa phương Tây bắt đầu ảnh hưởng tới đời sống XH.

b. Các bộ phận văn học:

- Chủ yếu là hai bộ phận: chữ Hán và chữ Nôm.

- VH viết bằng chữ quốc ngữ đã bước đầu xuất hiện nhưng thành tựu chưa đáng kể.

c. Nội dung:

- Chủ nghĩa yêu nước chống xâm lược mang cảm hứng bi tráng.

- Tư tưởng canh tân đất nước trong các bản điều trần của Nguyễn Trường Tộ.

- Phê phán hiện thực xã hội đương thời trong thơ Nguyễn Khuyến, Tú Xương.

- Các tác giả, tác phẩm tiêu biểu:

+ Nguyễn Đình Chiểu- tác giả VH yêu nước lớn nhất.

+ Nguyễn Khuyến, Tú Xương,...

d. Nghệ thuật:

- Văn thơ chữ Hán, chữ Nôm của Nguyễn Đình Chiểu, Nguyễn Khuyến, Tú Xương.

- Xuất hiện một số tác phẩm văn xuôi bằng chữ quốc ngữ của Trương Vĩnh Kí, Nguyễn Trọng Quản, Huỳnh Tịnh Của,... đem đến những đổi mới bước đầu theo hướng hiện đại hóa.

III-NHỮNG ĐẶC ĐIỂM LỚN VỀ NỘI DUNG

1 .Chủ nghĩa yêu nước: là nội dung lớn, xuyên suốt quá trình tồn tại và phát triển của văn học trung đại Việt Nam.

-Ý thức tự cường dân tộc ( Nam quốc sơn hà )

-Khát vọng xây dựng đất nước hoà bình (Phò giá về kinh )

-Yêu nòi giống , lịch sử , nhân dân , giang sơn gấm vóc .

-Căm thù giặc , quyết chiến thắng kẻ thù , bảo vệ đất nước ( Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc )

2. Chủ nghĩa nhân đạo: cũng là nội dung lớn, xuyên suốt văn học trung đại Việt Nam.

+Tố cáo những thế lực phi nhân, chà đạp quyền sống con người

+Ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của con người, đề cao tấm lòng vì nghĩa, đề cao những quan hệ đạo đức, đạo lý tốt đẹp giữa người với người.

+Tỏ lòng thông cảm với những con người khốn khổ, tủi nhục

+Nói lên ước mơ và nguyện vọng về quyền sống của con người

( Truyền kỳ mạn lục, Truyện Kiều, Chinh phụ ngâm, Cung oán ngâm khúc , thơ HXH, thơ Bà huyện Thanh Quan, … )

3.Cảm hứng thế sự: biểu hiện khá rõ nét từ văn học thời cuối Trần ( TK XIV ) cho đến sau này.

-Nỗi buồn về nhân tình thế thái ( Nguyễn Bỉnh Khiêm )

-Bức tranh về đời sống nông thôn , hiện thực xã hội ( Lê Hữu Trác, Nguyễn Khuyến,… )

IV-NHỮNG ĐẶC ĐIỂM LỚN VỀ NGHỆ THUẬT

1.Tính qui phạm và sự phá vỡ tính qui phạm

-Tính qui phạm : mục đích giáo huấn, sự quy định chặt chẽ theo khuôn mẫu, các thể loại có kết cấu định hình , chặt chẽ …

-Sáng tạo : lục bát , song thất lục bát ; ngôn ngữ dân gian …

2- Khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị

-Đề tài, chủ đề hướng tới cái cao cả, trang trọng

-Hình tượng nghệ thuật hướng tới vẻ tao nhã, mĩ lệ

-Ngôn ngữ nghệ thuật : cao quý, trau chuốt, hoa mĩ

3. Tiếp thu và dân tộc hóa tinh hoa văn học nước ngoài:

-Sáng tạo ra chữ Nôm trên cơ sở chữ Hán

-Việt hóa thơ Đường

- Sáng tạo ra các thể thơ dân tộc

-Sử dụng lời ăn tiếng nói của nhân dân trong sáng tác

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

*. Hướng dẫn HS tìm hiểu chung

-Trình bày những hiểu biết về Phạm Ngũ Lão?

Dự án nhóm 1

Gv hoàn thiện

- Xác định thể loại của bài thơ?

- Căn cứ vào nội dung bài thơ, em hãy cho biết bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?

- Nỗi lòng tác giả bày tỏ ở đây là gì ?

Hs trả lời nhanh

Gv hoàn thiện

*. Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản

GV gọi HS đọc.

- Đọc, giải nghĩa từ khó.

Hs thảo luận nhóm

- Phân tích những chi tiết, hình ảnh đáng chú ý trong câu 1 ?

- Bóng dáng người trai thời Trần được thể hiện như thế nào ?

- So sánh với nguyên tác, qua bản phiên âm và bản dịch nghĩa ?

( Nhóm 1)

- Tác giả đã sử dụng thủ pháp nghệ thuật gì để mô tả sức mạnh của quân đội nhà Trần? Sức mạnh ấy được thể hiện như thế nào?

( Nhóm 2)

- Cảm nhận của anh (chị) về hai câu thơ đầu?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

- Anh (chị) hiểu ntn về nợ công danh trong quan niệm của người xưa?

- Nhận xét quan niệm về nợ công danh của PNL so với quan niệm của người xưa?

( Nhóm 3)

- Phân tích ý nghĩa cái “thẹn” của tác giả ?

( Nhóm 4)

- Bài thơ có giá trị gì đối với tuổi trẻ ngày nay ?

Hs suy nghĩ trả lời nhanh

Gv hoàn thiện

- Bài thơ thể hiện hào khí của nam nhi anh hùng , của quân đội anh dũng 3 lần chiến thắng Nguyên- Mông vào đời Trần . Tác giả không chỉ nói lên hoài bão bản thân , mà còn phát ngôn cho cả 1 thời đại rực rỡ chiến công trong lịch sử dân tộc .

- GV kể vắn tắt chuyện Vũ Hầu Khổng Minh Gia Cát Lượng.

* Hướng dẫn Hs tổng kết

- Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật và giá trị tư tưởng của bài thơ?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

I-TÌM HIỂU CHUNG

1.Tác giả :

- Phạm Ngũ Lão (1255-1320), người tỉnh Hưng Yên , là viên tướng giỏi đời Trần, có công lớn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên- Mông . Ông được phong chức Điện soái thượng tướng quân , tước Quan nội hầu

- Tác phẩm còn lại : Thuật hoài , Vãn thượng tướng quốc công Hưng Đạo đại vương .

2. Tác phẩm

a.Thể loại :

- Đường luật thất ngôn tứ tuyệt .

b. Hoàn cảnh sáng tác: Ước đoán bài thơ ra đời trong không khí quyết chiến quyết thắng chống giặc Nguyên-Mông, song chưa đi đến thắng lợi cuối cùng.

c. Chủ đề : Tuyên ngôn về lý tưởng làm trai , chiến đấu bảo vệ đất nước, lập công danh cho xứng đáng với đời.

II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Đọc - giải nghĩa từ khó.

2. Tìm hiểu

a. Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội thời Trần

- Câu 1 :

+ Hoành sóc: tư thế chiến đấu cầm ngang ngọn giáo rất hiên ngang, lẫm liệt, đầy tự tin🡪 ý thức, quyết tâm bảo vệ đất nước.

+ Giang sơn : sông núi- đất nước- vũ trụ , gợi một không gian rộng lớn

+ kháp kỷ thu: đã mấy thu- gợi thời gian dài

🡪Hình ảnh ước lệ tượng trưng thể hiện tư thế người trai thời Trần rất hiên ngang lẫm liệt, tư thế lớn lao kì vĩ ấy sánh ngang tầm vũ trụ.

- Câu 2 : (Khí thế quân đội - dân tộc)

+ Tam quân – ba thứ quân

+ tì hổ khí thôn ngưu: khí thế mạnh như hổ báo.

🡪so sánh, lời thơ ước lệ khắc hoạ hình ảnh quân đội thời Trần xông lên giết giặc xâm lăng với sức mạnh bừng bừng khí thế – vẻ đẹp của thời đại, hào khí Đông A.

=> Tác giả đã xây dựng hình ảnh người tráng sĩ lồng trong hình ảnh toàn dân tộc với tư thế tầm vóc vũ trụ, khí thế hào hùng 🡪 hình ảnh đẹp, hoành tráng và giàu tính sử thi.

b. Hai câu sau: Nỗi lòng người tráng sĩ ( cái chí, cái tâm của người anh hùng )

- Công danh: + lập công (để lại sự nghiệp)

+ lập danh (để lại tiếng thơm)

+ PNL: hoài bão giúp nước, giúp dân 🡪 là nghĩa vụ, trách nhiệm thiêng liêng đối với đất nước 🡪 tiến bộ, tích cực hơn.

-Thẹn (chuyện Vũ hầu) -> băn khoăn, day dứt không yên khi so sánh với người, với mình -> tâm trong sáng cao cả, hoài bão lớn lao.

=>Trách nhiệm đối với đất nước , mong muốn tạo nên sự nghiệp phi thường để giúp dân, giúp nước (nhân cách, lý tưởng cao đẹp của người trai thời loạn )

III- TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật:

- Bài thơ làm theo thể thất ngôn tứ tuyệt ngắn gọn, súc tích.

- Nt: So sánh, ẩn dụ, tượng trưng.

2. Nội dung:

- Bài thơ thể hiện tấm lòng, hoài bão lớn lao của PNL; khẳng định khí phách hào hùng của 1 thời đại, 1 dân tộc -> lòng yêu nước PNL.

Hoạt động của GV & HS

Yêu cầu cần đạt

* Tìm hiểu chung

HS đọc phần tiểu dẫn

- Em hãy giới thiệu những nét chính về tập thơ “Quốc âm thi tập”?

Hs trình bày

Gv hoàn thiện

- Cho biết xuất xứ của bài thơ?

- Căn cứ vào nội dung bài thơ, em hãy nêu hoàn cảnh sáng tác?

Hs trả lời nhanh

Gv hoàn thiện

* Đọc – hiểu

- Gọi HS đọc bài thơ

- Em hãy phân tách bố cục bài thơ? Nêu nội dung từng phần?

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

Thảo luận nhóm:

Nhóm 1,3- Bức tranh thiên nhiên ngày hè được đặc tả trong những câu thơ nào? Hiện lên với những hình ảnh nào?

- Những yếu tố nghệ thuật tác giả dùng để miêu tả bức tranh thiên nhiên?

Nhóm 2,4- Tác giả cảm nhận về cuộc sống chủ yếu qua âm thanh. Đó là những âm thanh nào? Biện pháp nghệ thuật được sử dụng ở hai câu thơ này?

Từ âm thanh đó gợi lên một cuộc sống như thế nào?

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

- Điểm kết tụ của bức tranh ngày hè là gì?

GVchuyển ý: bên cạnh đó còn là tấm lòng yêu nước, thương dân; là lý tưởng hoài bão cao đẹp của nhà thơ.

- Hoàn cảnh làm thơ của nhà thơ được nói đến trong câu thơ nào? Em hãy chỉ ra ý nghĩa của hoàn cảnh ấy?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

- Trong hoàn cảnh ấy bài thơ đã ra đời vậy bài thơ đã cho ta hiểu gì về tình yêu thiên nhiên của nhà thơ?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

- Tâm hồn ấy còn biểu hiện ở tình cảm dân nước? Em hãy cảm nhận điều đó?

- Câu thơ làm thức dậy nỗi niềm sâu kín gì của tác giả?

Tư tưởng gì được thể hiện ở đây?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

GV mở rộng: thời chiến, thời bình

* Tổng kết

- Nêu vài nét chính về nghệ thuật bài thơ.

- Nêu ý nghĩa bài thơ?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

I-TÌM HIỂU CHUNG

• 1. Tập thơ “Quốc âm thi tập”

+ Vị trí: tập thơ gồm 254 bài, là tập thơ Nôm sớm nhất hiện còn 🡪 đặt nền móng và mở đường cho sự phát triển của thơ tiếng Việt.

+ Nội dung: phản ánh vẻ đẹp con người NT

- Tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước thương dân

- Tình yêu thiên nhiên quê hương, con người và cuộc sống.

+ Nghệ thuật: sáng tạo trong thể thơ Nôm Đường luật, có xen câu lục ngôn với câu thất ngôn.

+ Kết cấu: gồm bốn phần (SGK).

2.Bài thơ:

+ Xuất xứ: bài thơ số 43/61 bài trong chùm thơ “Bảo kính cảnh giới” trích “Quốc âm thi tập”.

+ Hoàn cảnh sáng tác: ước đoán bài thơ được sáng tác trong thời kỳ NT lui về sống ẩn dật ở Côn Sơn.

II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Đọc – giải thích

2. Tìm hiểu

2.1/ Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống

a.Bức tranh thiên nhên :

+ Hình ảnh, đường nét:

- Hoè lục: • đùn đùn

🡪 Sức sống ứa căng,

tràn đầy

• rợp trương

- Thạch lựu – phun thức đỏ.

- Hồng liên – tịnh mùi hương.

+ Cách ngắt nhịp:

- Không theo thể thơ Đường.

+ Động từ, tính từ gợi tả, gợi cảm.

🡺Bức tranh thiên nhiên ngày hè hiện lên với những hình ảnh rất đặc trưng, rực rỡ, đầy sức sống qua sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ.

b. Bức tranh cuộc sống:

+ Âm thanh: - lao xao

- dắng dỏi

🡪 từ láy tượng thanh, đối, đảo ngữ

🡪 Cuộc sống vui tươi , yên ả, thanh bình.

* Tình yêu thiên nhiên và tình cảm gắn bó sâu đậm với cuộc sống ở quê nhà.

* Điểm kết tụ trong tâm hồn nhà thơ là cuộc sống của con người, là người dân.

2.2/Tâm hồn nhà thơ:

a. Hoàn cảnh làm thơ:

+ Rồi: Rỗi rãi.

+ Hóng mát : dạo chơi, tâm hồn thanh thản.

+ Thuở ngaỳ trường : Ngày dài.

🡺 Thời gian đặc biệt, hiếm hoi.

b. Tình yêu thiên nhiên:

+ Cảm nhận tinh tế thiên nhiên , cảnh vật bằng một tâm hồn tinh tế nhaỵ cảm.

+ Thiên nhiên hiện lên sống động , đẹp đẽ, gợi cảm.

c. Tấm lòng ưu ái với dân , với nước:

🡪 Ước mong, khát vọng cao đẹp về một cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho muôn dân.

🡪 Thức dậy nỗi niềm trăn trở sâu kín của tác giả – suốt đời vì nước, vì dân.

* Tư tưởng nhân nghĩa–điểm kết tụ của hồn thơ Ức trai🡪là lý tưởng hoài bão một đời ôm ấp, canh cánh bên lòng của NT.

III- TỔNG KẾT

1.Nghệ thuật: Từ ngữ giản dị, giàu sức biểu cảm, tinh tế xen lẫn tữ Hán và điển tích, sử dụng từ láy hiệu quả.hình ảnh gần gũi, câu chữ ngắn gọn, dồn nén cảm súc.

2. Ý nghĩa: thể hiện tình yêu thiên nhiên và tấm lòng yêu nước thương dân tha thiết của tác giả- tư tưởng lớn xuyên suốt sự nghiệp của NT là tư tưởng yêu nước thương dân.

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

*HD HS tìm hiểu mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản tự sự

- Nhân vật là gì? Nhân vật chính là nhân vật như thế nào?

Hs trả lời nhanh

Gv hoàn thiện

*HS đọc kỹ phần I SGK , trả lời câu hỏi:

-Vì sao có thể nói rằng tóm tắt văn bản tự sự là một công việc rất cần thiết trong học tập và đời sống ?

-Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv hoàn thiện

*HS HS tìm hiểu Tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính

HS đọc thảo luận phần II-SGK trang 120,121

- Xác định các nhân vật chính

- Nhóm 1,2: tóm tắt truyện dựa theo nhân vật An Dương Vương

- Nhóm 3,4: tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Mị Châu

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

- Qua thực hành, hãy nêu cách tóm tắt văn bản tự sự?

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

*HS đọc phần ghi nhớ.

Gv yêu cầu HS đọc yêu cầu bài tập 1 và 2 văn bản?

? Mục đích tóm tắt ở vb 1 và 2 có gì khác nhau?

- Cách tóm tắt văn bản 1 và 2 khác nhau như thế nào?

GV hướng dẫn cụ thể, học sinh tóm tắt.

HS trình bày

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

I-Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính:

-Tóm tắt văn bản tự sự là một công việc rất cần thiết trong học tập và đời sống.

-Dựa vào văn bản mà kể lại một cách ngắn gọn những sự việc cơ bản xảy ra đối với nhân vật chính.

II-Cách tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính

1. Tìm hiểu ví dụ

Đọc truyện An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thủy

- Nhờ thần Kim Quy giúp đỡ, An Dương Vương xây được thành Cổ Loa.

-Rùa vàng tháo vuốt đưa cho nhà vua làm lẫy nỏ để chống kẻ thù.

-Triệu Đà xâm lược, nhờ có nỏ thần nên ADV đã chiến thắng. Triệu Đà cầu hòa.

-Triệu Đà cầu hôn Mị Châu cho con trai mình. Trọng Thủy lén đánh tráo lẫy nỏ thần.

-Triệu Đà mang quân xâm lược, ADV cậy có nỏ thần không phòng bị. Thất bại, cùng con gái bỏ trốn.

- Chém Mị Châu rồi theo Rùa vàng xuống nước.

2. Kết luận

-Đọc kỹ văn bản tự sự cần tóm tắt để rút ra những điểm chính , điểm cốt yếu về sự việc ,cốt truyện và nhân vật .

-Xác định nhân vật chính

-Chọn các sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến của sự việc đó.

-Tóm tắt các hành động,lời nói, tâm trạng của nhân vật theo diễn biến của các sự việc .

III-Luyện tập:

-Bài tập 1:

- Tóm tắt phần 1 của cốt truyện: từ lúc chàng Trương đi đánh giặc trở về và một vài lời khái quát.

- Văn bản 2 ghi chép tài liệu nhằm để minh họa một ý kiến. Mục đích văn bản 1 là làm rõ cốt truyện.

Vb1: Dựa theo sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến sự việc đó.

- Vb2: Tóm tắt dưa theo diễn biến cốt truyện dẫn nguyên văn của câu nói đứa trẻ.

Bài tập 2: Tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Trọng Thủy

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Gv yêu cầu HS đọc yêu cầu bài tập 1 và 2 văn bản?

? Mục đích tóm tắt ở vb 1 và 2 có gì khác nhau?

- Cách tóm tắt văn bản 1 và 2 khác nhau như thế nào?

GV hướng dẫn cụ thể, học sinh tóm tắt.

Hs thảo luận nhóm

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

1. Bài tập 1:

- Tóm tắt phần 1 của cốt truyện: từ lúc chàng Trương đi đánh giặc trở về và một vài lời khái quát.

- Văn bản 2 ghi chép tài liệu nhằm để minh họa một ý kiến. Mục đích văn bản 1 là làm rõ cốt truyện.

Vb1: Dựa theo sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến sự việc đó.

- Vb2: Tóm tắt dưa theo diễn biến cốt truyện dẫn nguyên văn của câu nói đứa trẻ.

2. Bài tập 2: Tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Trọng Thủy

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

2. 1 - Tìm hiểu chung

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Dựa vào Sgk và những hiểu biết của mình, em hãy nêu những nét chính về tác giả?

HS: Đọc, tóm tắt

GV: Mở rộng vài nét về tác giả và nội dung sáng tác của thơ văn Nguyễn Bỉnh Khiêm

+ Lúc còn trẻ Nguyễn Bỉnh Khiêm là danh nho ẩn dật. Năm 44 tuổi mới đi thi và đỗ Trạng Nguyên thời Mạc Đăng Doanh. Làm quan 8 năm dâng sớ chém 18 lộng thần không được, về quê lấy hiệu là Bạch Vân cư sĩ mở trường dạy học và được học trò suy tôn là Tuyết Giang phu tử.

– Dù là lúc làm quan hay khi về quê ở ẩn, mở trường dạy học thì Nguyễn Bỉnh Khiêm vẫn nặng lòng với đất nước với thời đại. Ông là không chỉ là một nhà thơ lớn mà còn là một nhân vật lịch sử quan trọng có ảnh hưởng lớn tới thế cục của thời đại.

Chuyển tiếp

Bài thơ Nhàn được rút từ tập thơ nào? Em hãy giới thiệu vài nét khái quát về văn bản?

Học sinh căn cứ vào tiểu dẫn để trả lời

2. 2: Đọc hiểu văn bản

GV: Hướng dẫn học sinh đọc bài thơ với yêu cầu nhịp 2/2/3 và 4/3 chậm rãi, ung dung, thanh thản

- Giải thích từ khó theo chú thích Sgk

Hoạt động nhóm, sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn. Học sinh thảo luận theo bàn (hai học sinh một nhóm)

Cách dùng số từ, danh từ trong câu thơ thứ nhất và nhịp điệu trong hai câu thơ đầu có gì đáng chú ý. Từ đó em cảm nhận như thế nào về hoàn cảnh và cuộc sống của tác giả?

HS: Thảo luận nhóm, trình bày ý kiến

GV: Định hướng cho học sinh

GV: Trong hai câu luận, những hình ảnh về sự vật nào được xuất hiện. Những sự vật và hình ảnh đó gợi cho em cảm nhận như thế nào về cách sống của nhà thơ?

HS: Suy nghĩ, trả lời 

GV: Nhấn mạnh - Nhàn là mùa nào thức nấy. Những sản vật không phải cao lương mĩ vị mà đậm màu sắc thôn quê...Để có được sự an nhiên, tĩnh tại trong tâm hồn như vậy phải là một người có nhận thức sâu sắc của cuộc đời. Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng nhận thấy lòng tham chính là căn nguyên của tội lỗi. Bởi vậy mà ông hướng đến lối sống thanh bạch, giản dị, thuận theo tự nhiên

Chuyển tiếp

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Trong hai câu thực tác giả sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì?

HS: Trả lời

GV: Em hiểu thế nào về nơi vắng vẻ – chốn lao xao? Từ đó em hiểu thế về cách nói: Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ/ Người khôn, người đến chốn lao xao?

Học sinh giải nghĩa hai từ Vắng vẻ và lao xao

GV: Nhận xét- Trong cuộc sống hàng ngày, với Nguyễn Bỉnh Khiêm, lối sống Nhàn là hoà hợp với đời sống lao động bình dị, an nhiên vui vẻ tránh xa vòng danh lợi, bon chen chốn vinh hoa, phú quý.

GV: Câu 7, 8 thể hiện nhân cách gì của nhà thơ? Từ đó em hiểu thế nào về quan niệm sống “nhàn”của nhà thơ?

HS: Trả lời

GV: Gợi ý chung

2. 3 - Tổng kết

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Qua việc tìm hiểu bài thơ, em hiểu gì về nghệ thuật và ý nghĩa bài thơ?

HS: Suy nghĩ, trả lời

GV: Triết lí Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm là một phép ứng xử trước thời thế để giữ tròn thanh danh của tầng lớp Nho sĩ thế kỉ XVI-XVII. Em có suy nghĩ như thế nào về triết lí Nhàn đặt trong hoàn cảnh thời đại ngày nay?

GV: Gợi ý chung – liên hệ giáo dục học sinh

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả: Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 - 1585)

- Hiệu: Bach Vân cư sĩ, phong Trạng Trình, được tôn xưng là Tuyết Giang Phu Tử

a. Cuộc đời

– Xuất thân từ gia đình trí thức phong kiến, được hưởng một quá trình giáo dục đầy đủ và bài bản

– Có cuộc đời từng trải, chứng kiến nhiều biến cố bão táp của thời đại

b. Con người

– Học vấn uyên thâm

– Thanh cao, chính trực

– Nặng mối tiên ưu

c. Sự nghiệp văn học

– Bạch Vân am thi tập (700 bài) Bạch Vân quốc ngữ thi tập (~ 170 bài), ngoài ra có một số lời sấm kí lưu truyền trong dân gian

– Nội dung: với các chủ đề triết lí, giáo huấn, thế sự

2. Bài thơ

- Viết bằng chữ Nôm, thuộc Bạch Vân quốc ngữ thi tập, bài số 73 – Nhan đề do người đời sau đặt

– Thể thơ Thất ngôn bát cú Đường  luật

II. Đọc hiểu văn bản

1. Đọc hiểu – giải thích từ khó

2. Tìm hiểu văn bản

a. Vẻ đẹp cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm

* Hai câu đề:

– Câu 1:  Một mai, một cuốc, một cần câu à Gợi liên tưởng tới hình ảnh : Ngư – tiều – canh – mục

+ Sử dụng thủ pháp liệt kê: mai, cuốc, cần câu

+ Điệp từ: một

+ Nhịp thơ 2/2/3

-> Hìnhảnh lão nông tri điền với cuộc sống đạm bạc, giản dị nơi thôn dã

 – Câu 2:

+ Từ láy: thơ thẩn

+ Cụm từ: Dầu ai vui thú nào

-> Cuộc sống ung dung tự tại

-> Lối sống vui thú điền viên, an nhiên tự tại

* Hai câu luận

– Hình ảnh thiên nhiên: bốn mùa tuần hoàn Xuân – Hạ – Thu – Đông

– Món ăn dân dã: măng trúc, giá

– Sinh hoạt: tắm hồ sen, tắm ao

phép đối + liệt kê tạo âm hưởng thư thái, tận hưởng -> Lối sống hoà hợp, thuận theo tự nhiên

=> Đó là cuộc sống thuần hậu, thể hiện sự ung dung trong phong thái thảnh thơi, vô sự trong long, vui thú với điền viên

b. Vẻ đẹp nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm

* Hai câu thực

– Thủ pháp đối lập và cách nó iẩn dụ

+ Ta dại↔ Người khôn

+ Nơi vắng vẻ ↔ chốn lao xao → hình ảnh ẩn dụ: Nơi vắng vẻ là nơi tĩnh tại của thiên nhiên, nơi tâm hồn tìm thấy sự thảnh thơi; chốn lao xao là nơi quan trường, nơi bon chen quyền lực và danh lợi

-> Phác hoạ hình ảnh về lối sống của hai kiểu người Dại – Khôn → triết lí về Dại – Khôn của cuộc đời cũng là cách hành xử của tầng lớp nho sĩ thời bấy giờ. Cách nói ngược, hóm hỉnh, thâm trầm mà ý vị

* Hai câu kết:

+ Điển tích: Rượu đến cội cây, sẽ uống, Phú quý tựa chiêm bao

+ Nhìn xem: biểu hiện thế đứng từ bên ngoài, coi thường danh  lợi

-> Khẳng định lối sống mà mình đã chủ động lựa chọn, đứng ngoài vòng cám dỗ của vinh hoa phú quý

 => Nguyễn Bỉnh Khiêm cảm thấy an nhiên, vui vẻ bởi thi sĩ được hoà hợp với tự nhiên, nương theo tự nhiên để di dưỡng tinh thần, đồng thời giữ được cột cách thanh cao, không bị cuốn vào vòng danh lợi tầm thường 

III. Tổng kết.

1. Nghệ thuật.

- Sử dụng phép đối, điển cố

- Ngôn từ mộc mạc, tự nhiên mà ý vị, giàu chất triết lí.

2. Ý nghĩa văn bản

Vẻ đẹp nhân cách của tác giả: thái độ coi thường danh lợi, giữ cốt cách thanh cao trong mọi cảnh ngộ đời sống.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

2. 1- Tìm hiểu chung

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Dựa vào tiểu dẫn trong sgk, nêu những nét chính về Tiểu Thanh

HS: Dựa vào SGK trả lời

GV: Nhận xét, chốt ý chính

Chuyển tiếp:

G V: Nêu xuất xứ và thể loại bài thơ?

HS: Trả lời

GV: Nhấn mạnh – Gợi ý hai cách hiểu về nhan đề bài thơ

2.2- Đọc hiểu văn bản

GV: Hướng dẫn HS đọc văn bản - Đọc diễn cảm cả phiên âm chữ Hán, dịch nghĩa và ba bản dịch thơ với giọng buồn thương, cảm thông da diết. Hai câu cuối đọc đau đớn, lo âu, thảnh thốt

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Nhận xét gì về hình ảnh từ ngữ trong hai câu đầu? Biện pháp nghệ thuật được sử dụng?

HS: Suy nghĩ, trả lời.

GV: Câu thơ thứ hai gợi cho ta xúc cảm gì của Nguyễn Du

HS: Câu thơ thể hiện sự xót thương của Nguyễn Du trước con người tài hoa mà bị vùi dập chỉ còn lại “Mảnh giấy tàn”.

GV: Định hướng chung

GV: Nhắc đến “ Son phấn” và “Văn chương” em liên tưởng đến điều gì? ? Tác giả bày tỏ tình cảm gì với số phận và tài năng của nàng Tiểu Thanh?

HS: Suy nghĩ, trả lời

GV: Nhận xét, Bình giảng những từ ngữ khó để học sinh cảm nhận được ý thơ, hiểu được tấm lòng nhân đạo của nhà thơ

Chuyển tiếp

GV: Em hãy giải thích ‎ nghĩa của cụm từ “cổ kim hận sự”, “thiên nan vấn”?

HS: Suy nghĩ, trả lời

GV: liên hệ và tích hợp với Truyện Kiều🡪 thuyết ‘tài mênh tương đố’

? Tại sao Nguyễn Du lại tự nhận mình cùng hội cùng thuyền với Tiểu Thanh?

HS: Suy nghĩ. trả lời

? Em hãy cho biết biện pháp nghệ thuật nào được sử dung trong hai câu thơ? Tác dụng?

HS: Trả lời

GV: Chốt ý

Hoạt động nhóm : sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn. Yêu cầu học sinh thảo luận theo bàn

GV : Cho biết trong hai câu cuối tác giả sử dụng nghệ thuật gì ? Ý nghĩa ? Nếu được trả lời Nguyễn Du, em trả lời như thế nào?

HS: Thảo luận theo bàn, trả lời

GV: Nhận xét, gợi ý cách hiểu chung

2. 3- Tổng kết

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Nhận xét chung về nghệ thuật và nội dung của bài thơ?

HS: Suy nghĩ, trả lời

GV: Chốt ý - Đồng thời giáo dục hs về thái độ trân trọng, kính mến các bậc tài danh trong xã hội xưa và nay.

I. Tìm hiểu chung

1. Vài nét về nàng Tiểu Thanh (1594 – 1612).

+ Là một cô gái TQ có tài và có sắc, sống vào đầu thời Minh

+ Làm vợ lẽ một gia đình quyền quý. Vợ cả là người hay ghen, bắt cô sống riêng một mình. Đau buồn, cô sinh bệnh rồi mất ở tuổi 18.

+ Nỗi niềm của cô được gửi vào trong thơ nhưng phần lớn bị vợ cả đốt. Chỉ còn một số bài sót lại (phần dư )

2. Văn bản

- Xuất xứ: “Thanh hiên thi tập”.

- Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật

- Nhan đề: + Đọc tập thơ của Tiểu Thanh

+ Đọc truyện viết về Tiểu Thanh

II. Đọc hiểu văn bản

1. Đọc- chú thích

2. Tìm hiểu văn bản

a. Hai câu đề

- Hình ảnh: Tây hồ Xưa : Cảnh đẹp

Nay : Gò hoang

- Nghệ thuật : tượng trưng, đối lập → Những thay đổi bể dâu trong cuộc đời

- Từ ngữ: Độc điếu - nhất chỉ thư

(một mình viếng) (một tập sách)

(Một người đơn độc viếng một hồn đơn độc)→ Tâm trạng buồn đau tiếc nuối

=> Tiếng thở dài của nhà thơ trước lẽ “biến thiên dâu bể” của cuộc đời và niềm thổn thức của một tấm lòng nhân đạo lớn → Nguyễn Du có sự động cảm đến tri âm sâu sắc

b. Hai câu thực.

+ Chi phấn: sắc đẹp

+ Văn chương: tài năng

-> vẻ đẹp lí tưởng >< chôn vùi, đốt bỏ -> Nỗi oan của sắc và tài

-> Nghệ thuật: nhân hóa, ẩn dụ, phép đối -> Gợi lại cuộc đời bi thương và oan trái của Tiểu Thanh -> Nỗi đau xót của nàng Tiểu Thanh, thể xác bị vùi dập, đày đọa (khi còn sống) và tài năng bị huỷ diệt (lúc đã chết) -> sự bất công trong xã hội

=> Tác giả bộc lộ cảm thông sâu sắc, oán trách thế lực hắc ám đã vùi dập cuộc đời người con gái tài hoa.

c. Hai câu luận

- Câu 5:

+ Cổ kim hận sự : mối hận từ xưa đến nay (từ Tiểu Thanh🡪 Nguyễn Du).

+ Thiên nan vấn: khó hỏi trời

-> Tại sao người tài hoa lại bạc mệnh như vậy?-> sự bất công không thể giải quyết 🡪 bi kịch.

→ Từ số phận nàng Tiểu Thanh, Nguyễn Du khái quát quy luật nghiệt ngã "tài mệnh tương đố”, "hồng nhan bạc phận”

- Câu 6:

+ Phong vận kì oan: nỗi oan lạ lùng từ vết phong nhã.

+ Ngã tự cư: tự đặt mình vào.

-> Tự nhận mình là người cùng hội cùng thuyền với nàng Tiểu Thanh

=> Nghệ thuật:đối- Niềm cảm thông với những kiếp người tài hoa bạc mệnh 🡪 Mối đồng cảm sâu sắc

d. Hai câu kết

- Câu hỏi tu từ:“Chẳng biết?” Một câu hỏi buồn thống thiết:

Khóc người - hóa ra khóc mình

Thương người - thương mình.

→ Thể hiện nỗi lo lắng, băn khoăn, trăn trở, hoài nghi của nhà thơ về tương lai, số phận của mình cũng như hoài nghi về tình đời và tình người -> nỗi cô đơn, lạc lõng giữa cuộc đời => Khát khao tìm gặp tấm lòng tri âm tri kỷ.

III. Tổng kết.

1. Nghệ thuật

- Sử dụng tài tình phép đối và khả năng thống nhất những mặt đối lập trong hình ảnh, ngôn từ.

- Ngôn ngữ trữ tình đậm chất triết lí.

2. Nội dung

Niềm cảm thương mà Nguyễn Du dành cho Tiểu Thanh và tâm sự khát khát tri âm hướng về hậu thế; vẻ đẹp của chủ nghĩa nhân đạo Nguyễn Du.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

* Chữa đề

GV đọc lại câu hỏi. Yêu cầu HS trả lời

HS thảo luận nhóm: lập dàn ý đề làm văn

GV mời đại diện 2 nhóm lên bảng trình bày

Các nhóm nhận xét, bổ sung

Giáo viên nêu định hướng bài làm.

* Nhận xét

Giáo viên nhận xét bài làm của HS, rút ra một số ưu điểm và nhược điểm

* Sửa lỗi

Giáo viên hướng dẫn học sinh chữa lỗi.

Học sinh tự phát hiện lỗi bài làm.

* Trả bài-Rút kinh nghiệm

Giáo viên hướng dẫn trả bài.

HS tự rút kinh nghiệm qua bài làm của mình

I.Chữa đề

Xem lại tiết 31, 32

II. Nhận xét:

1. Ưu điểm:

- Về nội dung:

+ Đa số hs xác định được yêu cầu đề ra.

+ Một số bài viết khá, bước đầu có tìm hiểu, phát biểu được những cảm nhận riêng của mình về các vấn đề xã hội tác động đến những nhận thức và hành động cá nhân nhất là đối với lứa tuổi thanh niên

+ Nhiều bài viết thể hiện được những cảm quan tinh tế của cuộc sống xã hội, những suy nghĩ của lớp thanh niên hiện nay; một số bài có những phát hiện xuất sắc.

- Về kĩ năng:

+ Làm đúng kiểu bài văn nghị luận, kết hợp được các thao tác giải thích, chứng minh, bình luận....

+ Một số bài làm tốt, trình bày mạch lạc, ý tứ rõ ràng, văn giàu cảm xúc.

+ Diễn đạt khá tốt tuy thời gian cho phép khá eo hẹp

2. Nhược điểm:

- Về nội dung:

+ Một số em hiểu chưa đúng, chưa kĩ, chưa thấu đáo về đề bài

+ Kiến thức về đời sống xã hội chưa phong phú

+ Môt số hs chưa đầu tư cho bài viết, bài viết chưa có chiều sâu, sơ sài, sơ lược.

- Về kĩ năng:

+ Một số em chưa nắm chắc được cách viết một bài văn nghị luận xã hội

+ Một số bài chưa chia bố cục cho bài viết, thân bài chỉ viết thành một đoạn.

+ Vẫn còn nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp, diễn đạt

III. Sửa lỗi:

1. Lỗi về từ ngữ, chính tả

2. Lỗi về ngữ pháp

3. Một số lỗi khác

IV. Trả bài – Rút kinh nghiệm:

Hoạt động của GV & HS

Yêu cầu cần đạt

2. 1: Tìm hiểu chung

HS đọc phần tiểu dẫn

- Nêu vài nét về tác giả PT?

Thông tin mở rộng: GV nói rõ về hoàn cảnh đất nước thời Tiền Lê.

- Tìm chủ đề bài thơ?

Đây là lời nhà sư trả lời vua Lê Đại Hành về kế sách dựng nước lâu dài.

2.2 Đọc – hiểu

- Hai câu thơ mở đầu nói về nội dung gì?

- Tác giả mượn hình ảnh gì để nói về vận nước? Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ này là biện pháp gì? So sánh như vậy nhằm diễn tả điều gì?

- Tìm hiểu tâm trạng của tác giả được bộc lộ qua hai câu thơ này?

HS động não trả lời

GV chốt lại

- Nội dung hai câu thơ cuối?

- Đường lối trị nước ấy được thể hiện cô đọng qua từ ngữ nào?

Hs trả lời

GV chốt lại

- Đọc lại phần tiểu dẫn và cho biết “Vi vô” trong câu thơ này được hiểu ntn?

Hs trả lời

GV chốt lại

- Tư tưởng, phương sách ấy hướng đến mục đích gì? Vì ai?

HS động não trả lời

GV chốt lại

Liên hệ Nguyễn Trãi:

“Việc nhân nghĩa … yên dân”

“Dân giàu … đòi phương”

- Điều đó phản ánh truyền thống tốt đẹp gì của dân tộc?

- Nhận xét về đường lối trị nước của tác giả?

2. 3: Củng cố

-Nêu những nét khái quát về nghệ thuật ?

- Ý nghĩa lớn nhất của bài thơ là gì?

Bài 1: Vận Nước (Quốc tộ) – Pháp Thuận

I. Giới thiệu chung:

+ Tác giả: Là nhà sư có kiến thức uyên bác, có tài văn thơ, tích cực tham gia vào việc xây dựng nhà Tiền Lê và được vua rất tin dùng, kính trọng.

+ Đây là bài thơ có tên tác giả sớm nhất của VHVN, được sáng tác năm 981-982.

+ Chủ đề: bài thơ bộc lộ tư tưởng trị nước, cách nhìn xa trông rộng của một nhà sư.

II. Đọc – hiểu

• 1. Hai câu đầu: Đất nước trong cảnh thái bình thịnh vượng

* Quốc tộ như đằng lạc.

So sánh vận may của đất nước như dây mây leo quấn quýt 🡪 phụ thuộc vào nhiều quan hệ ràng buộc, gồm nhiều yếu tố để duy trì sự phát triển thịnh vượng dài lâu, vững bền.

* Câu thơ thể hiện sự am hiểu sâu sắc vê tư tưởng trị nước và tâm trạng đầy tự hào, lạc quan, tin tưởng vào tương lai đất nước của tác giả.

2. Hai câu sau: Vai trò người đứng đầu đất nước và truyền thống dân tộc.

* Vô vi: thuận theo lẽ tự nhiên 🡪 nhà vua, triều đình phong kiến phải làm những gì thuận với tự nhiên, lẽ phải, hợp với lòng người 🡪 Phương sách lấy đức trị dân.

* Thái bình – muôn dân, toàn dân tộc 🡪 Khát vọng hòa bình, truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

* Câu thơ thể hiện tầm nhìn sáng suốt trong đường lối trị nước của một con người có ý thức trách nhiệm cao đối với đất nước, dân tộc.

III. Tổng Kết

+ Nghệ thuật: Cách sử dụng hình ảnh so sánh,bài thơ giàu ý nghĩa, cô đọng, hàm súc

+ Nội dung: bài thơ có ý nghĩa như một lời tuyên ngôn hòa bình; thể hiện lòng yêu nước, khát vọng sống hòa bình và sự quan tâm đến vận mệnh đất nước của tác giả.

2.4: Tìm hiểu chung

HS đọc phần tiểu dẫn.

2.5: Đọc – hiểu

HS đọc bài thơ.

Thảo luận nhóm:

Nhóm 1,2: bốn câu đầu

- Bốn câu đầu nói lên quy luật gì của tự nhiên, của đời người?

- Hai câu đầu nói lên quy luật nào của tự nhiên: vận động biến đổi? Tuần hoàn? Sinh trưởng?

- Câu 3-4 nói lên quy luật gì trong cuộc sống của con người?

- Thái độ của tác giả qua 4 câu thơ trên?

Đại diện nhóm trình bày

Nhóm còn lại bổ sung

Gv chốt lại

Nhóm 3,4: hai câu cuối

- 2 câu cuối có mâu thuẫn với câu đầu không? Vì sao?

- Câu cuối có phải là thơ tả cảnh thiên nhiên không?

- Em cảm nhận ntn về hình tượng cành mai? Nêu ý nghĩa của hình tượng đó?

Đại diện nhóm trình bày

Nhóm còn lại bổ sung

Gv chốt lại

- Đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?

- Tác giả đã bộc lộ tâm trạng gì qua bài thơ này?

- Nêu giá trị, ý nghĩa giáo dục của bài thơ?

HS động não trả lời

GV chốt lại

2.6 Hướng dẫn tự học: Hứng trở về

Gv hướng dẫn HS tìm hiểu tác giả, nội dung và nghệ thuật của bài thơ

Bài 2: Cáo bệnh bảo mọi người (Cáo tật thị chúng) – Mãn Giác thiền sư

1. Giới thiệu chung:

Xem SGK

1. Đọc – hiểu

1. Bốn câu đầu: quy luật biến đổi của tự nhiên và đời người.

+ Thiên nhiên: - xuân đi – hoa rụng

- xuân đến – hoa nở

🡪 Quy luật tuần hoàn, sinh trưởng (sự luân hồi của tự nhiên).

Lưu ý vị trí của câu 1 và 2 🡪 Quy luật tuần hoàn biến đổi không chỉ diễn ra trong một kiếp, một vòng đời.

+ Con người: - việc đời – qua

- tuổi già – đến

🡪 Quy luật vận động biến đổi (sinh – lão – bệnh – tử).

🡺 Thái độ tiếc luyến vì thời gian trôi nhanh, cuộc đời cũng qua nhanh mà mình thì chưa làm được gì.

2. Hai câu cuối: quan niệm về lẽ sống.

+ Hình ảnh tượng trưng: xuân tàn - cành mai.

- Phủ nhận quy luật vận động biến đổi.

- Thể hiện sức sống mãnh liệt của con người trước quy luật khắc nghiệt của tự nhiên.

🡪 Thể hiện nét đẹp của tinh thần (tư tưởng, tình cảm, ý chí, nghị lực …) lạc quan mạnh mẽ, kiên định trước những biến đổi của trời đất và thời cuộc.

1. Tổng Kết

+ Nghệ thuật: mang tính triết lý sâu sắc; sử dụng từ ngữ tương phản giàu biểu tượng, kết cấu chặt chẽ.

+ Nội dung: bài thơ bộc lộ tâm trạng lạc quan, bình thản của tác giả trước cuộc đời. Qua đó giáo dục con người phải có bản lĩnh sống và biết chọn lựa một cuộc sống có ý nghĩa. thể hiện tinh thần ý chí bất diệt của con người.

Bài 3: Hướng dẫn tự học: Hứng trở về

Hoạt động của thầy và trò:

Nội dung cần đạt

2.1: Tìm hiểu khái quát về tác giả

- HS đọc sgk phần Tiểu dẫn và trình bày những nét chính về tác giả

Hs trình bày

Gv hoàn thiện

- HS đọc văn bản( phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ), chậm rãi, giọng buồn, bâng khuâng, trong sáng

- Xác định thể loại, đề tài của bài thơ?

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

2. 2: Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản

- Hai câu thơ đầu gợi cho anh (chị) biết được điều gì về cuộc tiễn đưa?

(Cuộc tiễn đưa diễn ra tại đâu? Trong thời gian nào?)

- Hãy phân tích sức gợi của từ “cố nhân”, so sánh với từ bạn trong bản dịch?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt ý

- Anh (chị) có suy nghĩ gì về hai địa danh được nhắc đến trong 2 câu thơ?

- Hai câu đầu có phải chỉ là hai câu tự sự thuần túy không?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt ý

- Gv cho thảo luận nhóm về cảm nhận và ý nghĩa những hình ảnh nổi bật ở hai câu này: cánh buồm khuấtt dần trong bầu trời xanh, dòng sông chảy ngang qua bầu trời

- Sông Trường Giang là huyết mạch giao thông chính của miền Nam TQ, mùa xuân trên sông hẳn có nhiề thuyền bè qua lại,vì sao Lí Bạch chỉ thấy cánh buồm lẻ loi(cô phàm) của “Cố nhân)?

- Em hãy đặt mình vào vị trí của người đưa tiễn nhìn theo cánh buồm xa dần và dòng sông chảy vào cõi trời để cảm nhận tâm tình của thi nhân?

- Bài thơ nhuốm những nỗi buồn, đó có thể là những nỗi buồn nào?

- Hình ảnh TG chảy mãi bên trời còn ẩn dụ cho điều gì?

Hs thảo luận nhanh trả lời

Gv hoàn thiện

2. 3: Hướng dẫn HS tổng kết.

- Giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ?

Hs suy nghĩ trả lời

Gv chốt ý

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả:

- Học rộng, biết nhiều

- Tính hào phóng, thích ngao du

- Sáng tác hơn 1000 bài thơ, đề tài phong phú ( chiến tranh, tình yêu, thiên nhiên, tiễn biệt ), cảm hứng lãng mạn, hình tượng đẹp, độc đáo, cảnh sắc lung linh→Thi Tiên

2.Bài thơ:

a.Thể loại: thất ngôn tứ tuyệt

b. Đề tài: tiễn bạn( là đề tài khá thường trực trong thơ Lí Bạch, gần 150 bài)

c. Bố cục: 2 phần.

II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN

1. Đọc

2. Tìm hiểu

a. Hai câu đầu: Khung cảnh tiễn đưa

* Cố nhân( bạn cũ, tri âm): xác định sự thân tình, thắm thiết giữa nhà thơ với bạn, gói ghém thái độ quí mến, trân trọng bạn→ gợi nỗi niềm lưu luyến, nhớ thương khi xa

* Không gian, địa điểm: Tây- HHạc lâu: thắng cảnh nổi tiếng của Hồ Bắc(TQ), nơi gặp gỡ, nguồn đề tài không bao giờ cạn của các thi nhân.

* Thời gian: Tháng ba- cuối mùa xuân , mùa hoa khói

→ cảnh đẹp của thiên nhiên cuối xuân,nét đẹp cổ điển của thơ Đường

* Nơi đến: Dương Châu- chốn phồn hoa, đô hội.

⇒ Hai câu thơ kể ngắn gọn khung cảnh tiễn đưa, gợi sự chia tay trong im lặng, thấm đẫm tấm lòng người đưa tiễn

b. Hai câu sau: Nỗi buồn tiễn bạn

* Hình ảnh đối:

+ Cô phàm > < bích không tận

(cánh buồm cô độc, (bầu trời xanh biếc)

lẻ loi)

→ sự lẻ loi trong tâm cảnh ngưởi đi, kẻ ở

+ Duy kiến: chỉ nhìn thấy(→“trông theo”)

+Trường giang- thiên tế lưu( dòng sông chảy bên trời): dòng sông trong tâm tưởng→ tâm trạng bàng hoàng, sững sờ, cô đơn, trống vắng của tác giả khi bạn khuất xa.

⇒ Hai câu thơ không nói tình mà ta thấy tình, không nói buồn mà ta thấy nỗi buồn mênh mông trĩu nặng, có nỗi buồn vắng, có nỗi buỗn xa, có nỗi buồn nhớ, có nỗi buồn lo.> tình và cảnh ở đây đã hoà vào làm một → đây là chỗ thần của thơ Đường(ý tại ngôn ngoại).

⇒ Tình bạn thật sâu sắc, tri kỉ, và cũng vĩnh hằng như dòng Trường Giang chảy mãi bên trời.

III. TỔNG KẾT

1.Nghệ thuật: Hình ảnh thơ chọn lọc, ngôn ngữ thơ gợi cảm, giọng điệu thơ trầm lắng.; tình hòa trong cảnh; kết hợp yếu tố trữ tình,tự sự và miêu tả.

2.Ý nghĩa: Tình bạn sâu sắc chân thành điều không thể thiếu được trong mọi thời đại.

Hoạt động của thầy và trò

Thảo luận nhóm

Nhóm 1: bài 1

Nhóm 2: bài 2

a. Những từ thuyền, bến, cây đa, con đò không chỉ là thuyền bến mà còn mang nội dung ý nghĩa khác. Nội dung ý nghĩa ấy là gì?

b. Thuyền và bến câu (1) với cây đa bến cũ, con đò ở câu (2) có gì khác nhau?

Yêu cầu: Tìm và phân tích ẩn dụ ở câu (1), (2), (3), (4), (5) trong sgk Ngữ văn 10 tập I trang 135.

Đại diện nhóm trình bày

Gv hoàn thiện

Yêu cầu: Học sinh tìm những ẩn dụ có trong tục ngữ, ca dao mà các em đã học hoặc đọc thêm.

Hs thi đua tìm ca dao, tục ngữ

Thảo luận nhóm

Nhóm 3: bài 1

Nhóm 4: bài 2

a. Cụm từ đầu xanh, má hồng Nguyễn Du ám chỉ ai?

b. Áo nâu, áo xanh chỉ ai?

Yêu cầu: Đọc câu ca dao và trả lời:

a. Phân biệt hai phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ.

b. Cùng bày tỏ nỗi nhớ người yêu, nhưng câu “Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông” khác với câu ca dao “Thuyền ơi có nhớ bến chăng…” ở điểm nào?

Đại diện nhóm trình bày

Gv hoàn thiện

- Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát một sự vật, nhân vật quen thuộc và thử gọi tên của chúng theo phép ẩn dụ hoặc hoán dụ để viết câu - đoạn văn.

- Giáo viên tự hướng dẫn cho HS.

- Hãy tìm những tiêu chí để phân biệt ẩn dụ và hoán dụ.

Hs động não trả lời

Gv hoàn thiện

Nội dung cần đạt

I. ẨN DỤ

1. Bài 1:

Câu a:

- Thuyền, con đò: con trai

↓ ↓

di chuyển → không cố định

- Bến, bến cũ: con gái

son sắt chung thuỷ

↓ →

cố định

- Cây đa, bến cũ: chỉ người có quan hệ gắn bó nhưng phải xa nhau.

Câu b:

- Khác nhau:

+ Thuyền - bến: con trai - con gái.

+ Bến – đò: hai người có quan hệ gắn bó nhưng vì điều kiện phải xa nhau.

2. Bài 2:

Câu (1): Lửa lựu: hoa lựu đỏ chói như lửa.

Câu (2): Làm thành người: con người mới sống trong độc lập tự do, biết làm chủ cuộc đời mình.

Câu (3):

- Hót: ca ngợi mùa xuân đất nước, ca ngợi cuộc đời mới với sức sống đang trỗi dậy.

- Từng giọt long lanh rơi: ca ngợi cái đẹp của sáng xuân cũng là cái đẹp của cuộc đời, cái đẹp của cuộc sống.

Câu (4):

- Thác: chỉ những gian khổ trong cuộc sống mà con người phải đối mặt.

- Thuyền: cuộc đời con người đang vượt qua gian khổ, khó khăn.

Câu (5):

- Phù du: chỉ kiếp sống trôi nổi, phù phiếm, sớm nở tối tàn.

- Phù sa: cuộc sống mới, cuộc sống màu mỡ đầy triển vọng tốt đẹp của con người.

3. Tìm thêm ẩn dụ trong ca dao, tục ngữ:

- Đi một ngày đàng học một sàng khôn.

- Cháy nhà mới ra mặt chuột.

- Cô kia đứng ở bên sông

Muốn sang anh ngã cành hồng cho sang.

II. HOÁN DỤ

1. Bài 1:

a. Câu (1):

- Đầu xanh, má hồng: Thúy Kiều.

- Đầu xanh:chỉ tuổi trẻ –Má hồng

b. Câu (2):

- Áo nâu: người nông dân.

- Áo xanh: người công nhân Việt Nam.

2. Bài 2:

Câu a:

- Hoán dụ: thôn Đoài, thôn Đông → người thôn Đoài, người thôn Đông.

- Ẩn dụ: cau thôn Đoài

trầu không thôn nào

Chỉ những người đang yêu nhau

Câu b: Khác nhau

- Thôn Đoài, thôn Đông: Hoán dụ → người thôn Đoài, người thôn Đông.

- “Thuyền ơi có nhớ bến chăng…”: Ẩn dụ → thuyền - bến chỉ người đang yêu.

3. Viết câu - đoạn văn có dùng ẩn dụ và hoán dụ:

a. Viết câu:

- Con chim họa mi của lớp ta.

- Trẻ em như búp trên cành.

- Cả trường đều vui vẻ trong ngày 26/3.

- Có nhiều khuôn mặt mới trong lớp.

b. Viết đoạn văn:

III. SO SÁNH

Hoạt động của thầy và trò

2.1 : Đọc – tìm hiểu phần tiểu dẫn

HS trình bày dự án về tác giả Đỗ Phủ và bài thơ.

Các nhóm nhận xét

Gv góp ý

2. 2 : Đọc - hiểu văn bản

- HS đọc bài

- Bài thơ này bố cục có điểm gì khác biệt ? Ý mỗi phần ?

Hs phát hiện trả lời

Gv chốt ý

Hs thảo luận tìm hiểu

-Nhóm 1,3: Cảnh thu trong 2 câu đầu được khắc họa như thế nào?

- Chú ý các từ : điệu thương, tiêu sâm, các chiều không gian được miêu tả.

Hs thảo luận trả lời

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

- Nhóm 2,4: Cảnh thu trong câu 3 và 4 có gì thay đổi so với 2 câu 1 và 2 ? Nghệ thuật thể hiện ? Hãy phân tích ?

- Sự chuyển động dữ dội của thiên nhiên mà nhà thơ miêu tả còn mang nghĩa hàm ý nào?

Hs thảo luận trả lời

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

- Hình ảnh mùa thu trong câu 5,6 được miêu tả qua những hình ảnh nào? Cảm nhận của em về tâm trạng của tác giả trong 2 câu thơ?

Hs thảo luận nhóm nhỏ, phân tích trả lời

Đại diện trình bày

Gv tổng hợp

- Nhận xét về nét độc đáo của 2 câu thơ kết ? So sánh bản dịch với nguyên tác

GV: Thông thường bộc lộ cảm xúc, tình cảm chủ quan nhưng ở đây là tả khách quan cảnh sinh hoạt.

Hs thảo luận trả lời

Các nhóm nhận xét

Gv hoàn thiện

2. 3 : Tổng kết.

- Hướng dẫn HS đánh giá chung về giá trị nội dung và nghệ thuật.

HS phát hiện trả lời

Gv chốt ý

Nội dung cần đạt

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả : Đỗ Phủ (712 – 770)

+ Nhà thơ hiện thực lớn nhất trong đời Đường và thời cổ Trung Quốc.

+ Cuộc đời Đỗ Phủ là cả một chuỗi dài những biến cố thăng trầm của thời buổi loạn li đời Đường.

+ Thơ Đỗ Phủ phản ánh hiện thực sinh động và chứa chan tình yêu nước, tinh thần nhân đạo. Ông được nhân dân Trung Quốc mệnh danh là “Thi thánh” (Thánh thơ)

2. Bài thơ:

- Vị trí và hoàn cảnh sáng tác bài thơ :

+ Là bài thơ mở đầu cho chùm thơ thu gồm 8 bài của Đỗ Phủ.

+ Thời gian này, Đỗ Phủ ngụ cư tại Quỳ Châu.

II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN

1. Đọc- giải thích

2. Bố cục: Chia làm 2 phần :

+ 4 câu đầu : miêu tả cảnh thu

+ 4 câu sau : nỗi lòng nhà thơ.

3. Tìm hiểu

a. Bốn câu đầu :

- Hai câu 1 và 2 : tả chung khung cảnh thu ở Quỳ Châu.

+ Hình ảnh : Sương móc trắng xóa → tiêu điều, tang thương cả rừng phong Núi Vũ, Kẽm Vu : hơi thu hiu hắt, ảm đạm.

+ Không gian : 3 chiều.

* Chiều dài, rộng : rừng phong.

* Chiều cao : núi Vu.

* Chiều sâu : Hẽm Vu.

⇒ Sự tiêu điều, hiu hắt, bi thương lan tỏa khắp không gian khác với không khí êm dịu mơ màng của mùa thu trong thơ ca truyền thống.

- Hai câu 3 và 4 :

+ Cảnh thu chuyển động dữ dội tạo nên một cảnh tượng vừa hùng vĩ vừa bi tráng.

+ Hình ảnh đối lập :

* Giang (lòng sông) >< tái thượng (cửa ải)

* Ba (sóng) >< Vân (mây)

* Thiên (trời) >< địa (đất)

⇒ Sự chuyển động chao đảo của cảnh vật cũng là sự chao đảo của xã hội tao loạn lúc bấy giờ. Lời thơ thể hiện nỗi lòng trước thời thế vì tình cảm nhớ thương đến tuyệt vọng của nhà thơ.

Tóm lại : Bốn câu thơ tả cảnh thu tiêu điều ảm đạm và hùng vĩ, bi tráng. Cảnh thu mang bóng dáng xã hội, cuộc đời và nổi lòng con người.

b. Bốn câu sau : Nỗi lòng nhà thơ.

- Câu 5 và 6 : Tả hoa cúc và dây buộc thuyền

+ Giọt lệ năm nay - giọt lệ năm trước - giọt lệ cũ → Tác giả đồng nhất hóa hiện tại và quá khứ.

+ Sự vật và con người (dây buộc thuyền với vườn cũ và dây buộc lòng người với cố hương).

+ Tình và cảnh (hoa cúc nở mà tưởng là nước mắt, dây buộc thuyền mà liên tưởng đến dây buộc lòng người, mảnh vườn cũ và nỗi lòng thương quê hương)

→ Nhà thơ đã thể hiện một cách sinh động sâu lắng và hàm xúc tình cảm thương nhớ quê hương da diết.

- Câu 7 và 8 : Tả cảnh sinh hoạt ở thành Bạch đế.

Lạnh lùng giục kẻ tay dao thước

Thành Bạch chày vang bóng ác tà.

+ Cảnh : nhộn nhịp may áo rét.

+ Âm thanh : tiếng chày đập (giặt) áo cũ.

→ Có sức gợi cảm, đặc biệt đối với khách tha hương. việc sửa soạn may, giặt áo rét gợi cảnh đoàn tụ, đầm ấm. Câu kết là tiếng chày đập áo dồn dập làm lung lây cả bóng chiều thu, tiếng chày như thúc giục nhà thơ – càng khơi dậy trong lòng người nỗi nhớ thương khôn nguôi → Câu kết tạo nên một dư âm vang vọng, lan xa, thấm sâu.

III. TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật : - Tính chất đặc biệt hàm súc của thơ Đỗ Phủ.

- Từ ngữ, hình ảnh gợi tả, gợi cảm với nhiều lớp ý nghĩa.

2. Nội dung : - Bài thơ là nỗi lòng của Đỗ Phủ và cũng chính là nỗi lòng của bao người trong cảnh lầm than, li biệt.

- Bài thơ không phản ảnh trực tiếp xã hội mà vẫn có giá trị hiện thực và ý nghĩa nhân văn sâu sắc.

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

2.1. Tìm hiểu mục I SGK

-Thế nào là kế hoạch cá nhân?

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

- Lập kế hoạch cá nhân có lợi như thế nào?

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

2.2. Tìm hiểu mục II SGK

Thảo luận: Lập kế hoạch ôn tập môn ngữ văn thi học kì 1

4 nhóm (6’)

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét, bố sung

Gv nhận xét

- Bản kế hoạch cá nhân gồm mấy phần? Cụ thể?

Hs trả lời

Gv hoàn thiện

I-Sự cần thiết của việc lập kế hoạch cá nhân:

1. Khái niệm:

Kế hoạch cá nhân là bản dự kiến nội dung, cách thức hành động và phân bố thời gian để hoàn thành một công việc nhất định của người nào đó.

2. Thuận lợi của việc lập kế hoạch cá nhân

-Lập được kế hoạch cá nhân sẽ hình dung trước được công việc cần làm, phân bố thời gian hợp lý, tránh được sự bị động hoặc bỏ quên, bỏ sót công việc cần làm.

-Lập kế hoạch cá nhân, thực hiện theo kế hoạch là thể hiện phong cách làm việc khoa học, chủ động, công việc được tiến hành thuận lợi và đạt kết quả tốt.

II- Cách lập kế hoạch cá nhân

1-Ví dụ

Gồm 2 phần:

-Phần I: Nêu họ tên, nơi làm việc, học tập của người viết (nếu làm kế hoạch cho riêng mình thì không cần có phần này).

-Phần II: Nội dung công việc cần làm, cách thực hiện (nếu có); thời gian, địa điểm; dự kiến kết quả đạt được.

2-Cách lập kế hoạch cá nhân

-Xác định nội dung chính cần làm.

-Dự định hình thức , cách thức và thời gian tiến hành cho từng nội dung .

-Viết kế hoạch

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

HS đọc và làm bt1 SGK

Hs thảo luận làm bài tập 2 sgk

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm nhận xét, bổ sung

Gv nhận xét

Bài tập 1

- đây chỉ là sự sắp xếp thời gian biểu cho một ngày.

+ Công việc cụ thể.

+ Không có phần dự kiến hoàn thành công việc, kết quả cần đạt.

-> Không phải là bản kế hoạch cá nhân dự kiến làm công việc nào đó.

Bài tập 2:

- Nd cần bổ sung:

+ Viết dự thảo báo cáo, dự kiến nội dung.

- Kiểm điểm quá trình thực hiện nhiệm vụ của chi đoàn những việc đã làm được, kết quả cụ thể.

- Nguyên nhân.

- Những mặt yếu kém, nguyên nhân.

- Phương hướng công tác trong nhiệm kỳ tới, nêu rõ phương hướng cụ thể để thực hiện tốt những gì đề ra.

+ Cách thức tiến hành đại hội.

- Thời gian địa điểm.

- Ai đảm nhiệm công tác tổ chức trang hoàng cho đại hội.

- Bí thư báo cáo.

- Đề cử, ứng cử vào BCH.

- Bầu ban kiểm phiếu.

Tất cả phải có ý kiến tham gia của cô chủ nhiệm lớp và duyệt BCH nhà trường.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

2.1. Hệ thống kiến thức về phần Đọc văn đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 10- học kì I

GV: Yêu cầu học sinh nhắc lại kiến thức

- Đặc trưng cơ bản của VHDG?

- Hệ thống thể loại của VHDG?

- Những giá trị cơ bản của VHDG?

- Những tác phẩm VHDG đã học?

HS: Trả lời

GV: Gợi ý chung

GV: Văn học trung đại tồn tại và phát triển trong hoàn cảnh lịch sử xã hội như thế nào?

HS: Nhắc lại kiến thức

GV: Nêu các giai đoạn phát triền và những đặc điểm lớn về nội dung và kiến thức của văn học giai đoạn này?

HS: Lên bảng trình bày

GV: Nhận xét chung

GV: Kể tên các tác phẩm đã học trong chương trình?

HS: Kể tên các tác phẩm, tác giả đã học.

2.2: Hệ thống kiến thức về phần tiếng Việt đã học trongchương trình Ngữ văn lớp 10- học kì I

GV: Thế nào là HĐGT bằng ngôn ngữ? Các quá trình trong hoạt HĐGT ngôn ngữ? Các nhân tố trong HĐGT bằng ngôn ngữ?

HS: Trả lời khái niệm, các quá trình và các nhân tố trong hoạt động giao tiếp.

GV: Các phương diện thể hiện đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết?

HS: Phân biệt đặc điểm ngôn ngữ viết qua 4 phương diện

GV: Thế nào là ngôn ngữ sinh hoạt? Các đặc trưng cơ bản của Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt?

HS: Trả lời

GV: Chốt ý

GV: Nhắc lại kiến thức về phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ?

2.3: Hệ thống kiến thức phần Làm văn đã học trongchương trình Ngữ văn lớp 10- học kì I

Hoạt động nhóm, chia lớp làm 3 nhóm trình bày các nội dung:

- Nhóm 1: Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự?

- Nhóm 2: Cách viết đoạn văn tự sự?

- Nhóm 3: Cách tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính?

 HS: Thảo luận theo nhóm, trình bày

GV: Định hướng chung

I. Phần Đọc Văn:

1. Phần Văn học dân gian:

* Đặc trưng cơ bản của VHDG:

- VHDG là những TP nghệ thuật ngôn từ truyền miệng

- VHDG là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể-

- VHDG gắn bó và phục vụ trực tiếp cho sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.

* Hệ thống thể loại VHDG: 12 thể loại

* Những giá trị cơ bản của VHDG:

- VHDG là kho tr/thức vô cùng ph/ phú về đ/ sống các dt

- VHDG có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người

- VHDG có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền văn học dân tộc

* Các tác phẩm VHDG đã học:

- Sử thi Đăm Săn (đ/t Chiến thắng Mtao-Mxây)

- Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy

- Truyện cổ tích Tấm Cám

- Truyện cười: Tam đại con gà, Nhưng nó phải bằng hai mày

- Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa;Ca dao hài hước

2. Phần Văn học trung đại:

a. Bối cảnh lịch sử lịch sử.

- VHTĐ tồn tại và phát triển trong hoàn Văn học trung đại tồn tại, phát triển cảnh XHPK hình thành, phát triển và khủng hoảng, sụp đổ. Trong đó ý thức và sức mạnh tự cường dân tộc ngày một lớn.

- Văn học thời kì này chịu sự chi phối của ba hệ tư tưởng: Nho, Phật, Lão.

b. Các giai đoạn phát triển

- Giai đoạn từ thê kỉ X->XIV.

- Giai đoạn từ thế kỉ XV->XVII

- Giai đoạn từ thế kỉ XVIII->XIX.

- Giai đoạn từ nửa cuối thế kỉ XIX.

c. Đặc điểm lớn về nội dung và nghệ thuật

*. Nội dung

- Chủ nghĩa yêu nước

- Chủ nghĩa nhân đạo

- Cảm hứng thế sự

*. Nghệ thuật

- Tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy phạm

- Khuynh hướng trang nhã và xu hướng bình dị

- Tiếp thu và dân tộc hóa tinh hoa văn học nước ngoài

* Các tác phẩm VHTĐ đã học :

- Tỏ lòng (Phạm Ngũ Lão)

- Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi)

- Nhàn (Nguyễn Bỉnh Khiêm)

- Đọc “Tiểu Thanh kí” (Nguyễn Du)

- Đọc thêm: Vận nước (Đỗ Pháp Thuận), Cáo bệnh bảo mọi người (Mãn Giác), Hứng trở về (Nguyễn Trung Ngạn)

II. Phần Tiếng Việt

1. Hoạt động giao tiếp  bằng ngôn ngữ

- Khái niệm về hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, phương tiện và mục đích.

- Hai quá trình trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ : tạo lập (nói, viết) và lĩnh hội văn bản (nghe, đọc).

- Các nhân tố trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ: nhân vật, hoàn cảnh, nội dung, mục đích, phương tiện và cách thức giao tiếp.

2. Đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết

Thể hiện qua bốn phương diện :

- Phương tiện ngôn ngữ : âm thanh / chữ viết.

- Tình huống giao tiếp : trực diện, tức thời (nói)/ không trực diện, có điều kiện thời gian (viết).

- Phương tiện phụ trợ : ngữ điệu, nét mặt, cử chỉ, điệu bộ (nói)/ dấu câu, các hình ảnh, sơ đồ, bảng biểu (viết).

- Hệ thống các yếu tố ngôn ngữ : khác nhau về các từ ngữ, kiểu câu, kết cấu VB đặc trưng cho từng dạng ngôn ngữ

3. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt

- Ngôn ngữ sinh hoạt còn gọi là khẩu ngữ, hoặc ngôn ngữ hội thoại, là lời ăn tiếng nói hằng ngày, dùng để trao đổi ý nghĩ, tình cảm. Nó được dùng chủ yếu ở dạng nói, đôi khi ở dạng viết (nhật kí, tin nhắn,...) .

- Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt có ba đặc trưng cơ bản: tính cụ thể, tính cảm xúc, tính cá thể. Làm rõ các đặc trưng đó qua việc phân tích ngữ liệu cụ thể.

4. Thực hành phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ

III. Phần Làm văn

1. Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự

- Tự sự: phương thức trình bày một chuỗi sự việc, sự việc này nối tiếp sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa.

- Sự việc tiêu biểu: là sự việc qtrọng góp phần hình thành cốt truyện và gắn với n/vật chính trong tác phẩm tự sự.

- Chi tiết tiêu biểu: là chi tiết có giá trị nghệ thuật cao, làm cho các sự việc thêm sinh động.

2. Luyện tập viết đoạn văn tự sự:

Để viết được đoạn văn tự sự:

- Người viết cần huy động năng lực quan sát, trí tưởng tượng, vốn sống.

- Vận dụng kỹ năng miêu tả, kể chuyện, biểu cảm.
- Khi viết có thể dùng câu chủ đề đặt ở đầu đoạn để nêu ý khái quát, sau đó viết các câu tiếp theo thể hiện những nội dung cụ thể.

3. Tóm tắt văn bản tự sự:

- Tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính là viết hoặc kể lại một cách ngắn gọn những sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính trong văn bản.

- Mục đích: nắm vững tính cách và số phận của nhân vật để đi sâu tìm hiểu và đánh giá tác phẩm

- Y/cầu: bản tóm tắt phải trung thành với văn bản gốc.

- Cách thức tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính:

+ Cần đọc kĩ văn bản gốc, xác định nhân vật chính

+ Chọn các sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến của các sự việc đó;

+ Tóm tắt các hành động, lời nói, tâm trạng của nhân vật theo diễn biến của cốt truyện.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

Hoạt động nhóm, học sinh thảo luận theo 2 nhóm:

HS: Thảo luận theo nhóm, trình bày

GV: Hướng dẫn chung

Dàn ý phần làm văn:

1. Mở bài

- Nêu được vấn đề cần nghị luận

+ Giới thiệu mối quan hệ của bản thân với người mà mình có kỉ niệm ấn tượng sâu sắc nhất ... ông bà, cha mẹ, thầy cô, bạn bè...

+ Kể lại hoàn cảnh nảy sinh kỉ niệm ấy..

2. Thân bài:

- Giới thiệu chung về tình cảm của bản thân với người mà ta có ấn tượng sâu sắc khó quên

- Kể về kỉ niệm: diễn biến câu chuyện, không gian, thời gian, sự việc dẫn dắt vào câu chuyện, các sự việc tiêu biểu, kết cục của câu chuyện

- Giải thích lí do người kể cho đó là kỉ niệm sâu sắc, ấn tượng khó quên trong cuộc đời. Kỉ niệm ấy đã để lại trong bản thân điều gì? (một bài học, thêm yêu quý từ kỉ niệm đó)

- Nêu ý nghĩa của câu chuyện đối với cuộc đời người kể

3. Kết bài :

- Nhấn mạnh lại ý nghĩa của kỉ niệm ấy. Bày tỏ niềm tự hào, hạnh phúc vì có kỉ niệm sâu sắc như thế.

Đề:

I. Phần 1: Đọc hiểu

Đọc bài ca dao sau và trả lời câu hỏi nêu bên dưới:

Thân em như củ ấu gai

Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen.

Ai ơi, nếm thử mà xem!

Nếm ra, mới biết rằng em ngọt bùi.

Câu 1. Chỉ ra dấu hiệu của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt?

Câu 2. Biện pháp tu từ nào được sử dụng trong bài ca dao? Tác dụng của biện pháp đó là gì?

Câu 3. Hãy ghi lại câu ca dao khác cũng bắt đầu bằng cụm từ “Thân em như…”

Câu 4: Viết một đoạn văn ngắn khoảng 7- 10 dòng nêu cảm nhận của em về thân phận người phụ nữ trong xã hội xưa.

II. Phần 2. Làm văn

Hãy kể lại một kỉ niệm sâu sắc của em về tình cảm gia đình hoặc tình thầy trò, tình bạn theo ngôi kể thứ nhất.

Gợi ý:

Phần đọc hiểu

Câu 1. Dấu hiệu phong cách ngôn ngữ sinh hoạt:

- Ngôn ngữ đối thoại, từ ngữ xưng hô: thân em, ai ơi…

- Bộc lộ cụ thể cảm xúc.

- Lời nói hằng ngày: củ ấu gai, ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen,…

Câu 2. Biện pháp tu từ: ẩn dụ, so sánh; tác dụng: nhấn mạnh, khẳng định phẩm chất bên trong qua vẻ ngoài xấu, gai góc.

Câu 3. Câu ca dao bắt đầu bằng cụm từ thân em như:

Thân em như giếng giữa đàng

Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân...

Câu 4: Viết một đoạn văn ngắn

Yêu cầu: Bài viết có thể trình bày nhiều cách khác nhau nhưng đảm bảo các ý cơ bản sau:

+ Thân phận người phụ nữ thời xưa là thân phận bị ràng buộc vào những lễ giáo phong kiến.

+ Không định đoạt và lựa chọn hạnh phúc cá nhân.

+ Bản thân thể hiện sự cảm thông sẻ chia về thân phận người phụ nữ xưa.

Chủ đề kiến thức

Nhận biết

Thông hiểu

Cộng

Vận dụng

Vận dụng cao

I. Đọc hiểu

- Ngữ liệu: VB nghệ thuật/ VB nhật dụng

- Nhận diện phương thức biểu đạt.

- Nhận diện biện pháp tu từ.

- Hiểu tác dụng của biện pháp tu từ trong văn bản.

- Nêu được những tác phẩm cùng đề tài

- Trình bày được suy nghĩ riêng của bản thân

Số câu:

Số điểm:

Tỉ lệ:

2

1,0

10%

1

1,0

10 %

1

1,0

10%

4

3,0

30%

II. Làm văn - Văn tự sự

- Viết bài văn tự sự tưởng tượng/hóa thân vào nhân vật trong tác phẩm văn học văn học.

Số câu:

Số điểm:

Tỉ lệ:

1

7,0

70%

1

7,0

70%

Tổng số câu:

Tổng điểm:

Tổng tỉ lệ:

2

1,0

10%

1

1,0

10 %

1

1,0

10%

1

7,0

Tỉ lệ: 70%

5

10,0

100%

Câu

Các ý cần đạt

Điểm

Phần I. Đọc hiểu

3 .0

Câu 1

Phương thức biểu đạt chính: Biểu cảm

0,5

Câu 2

- Biện pháp: điệp, đối

- Tác dụng: Nhấn mạnh hình ảnh con cò thật là vất vả, đơn côi, lủi thủi đi kiếm ăn một mình. Còn con có mẹ, được sống trong tình yêu thương, trong sự nuôi dưỡng, bế bồng của mẹ...

0,5

0,5

Câu 3

HS đưa ra được 2 trong số bài ca dao sau:

- “Con cò bay lả bay la – Bay từ Cổng Phủ bay ra cánh đồng”

- “Con cò bay lả bay la – Bay từ cửa Phủ bay về Đồng Đăng”

- “Cái cò đi đón cơn mưa – Tối tăm mù mịt ai đưa cò về”

- “Con cò mà đi ăn đêm…, Đừng xáo nước đục đau lòng cò con”....

0,5

Câu 4

HS viết được đoạn văn đảm bảo cấu trúc, các câu có sự liên kết chặt chẽ, thể hiện những suy nghĩ sâu sắc, tích cực.

Bài viết có thể trình bày theo định hướng sau:

- Tình mẫu tử có vị trí đặc biệt, thiêng liêng từ bao đời: mẹ là người sinh thành, nuôi dưỡng, luôn quan tâm, hi sinh vì gia đình,....

- Xã hội càng phát triển, đời sống càng nâng cao, vai trò của mẹ càng trở nên quan trọng: mẹ luôn lắng nghe, thầu hiểu, chia sẻ, động viên kịp thời để con ngày càng tiến bộ... góp phần làm cho gia đình hạnh phúc, xã hội văn minh

- Phê phán những hiện tượng, những quan niệm sai lệch về tình mẫu tử: không biết yêu thương và trân trọng người mẹ, làm cho mẹ đau buồn bởi không vâng lời, không chăm học….

- Bổn phận làm con phải biết ơn, hiếu thảo để đền ơn sinh thành dưỡng dục của mẹ. Có ý thức trong học tập, lao động, có cách cư xử, sống tốt,...

1,0

Phần II. Làm văn

7.0

- Biết xây dựng cốt truyện tạo tình huống tưởng tượng hợp lý.

- Câu chuyện tưởng tượng phải có ý nghĩa và bố cục rõ ràng. (theo kết cấu 3 phần của bài tự sự)

0,5

Mở bài:

- Tưởng tượng và kể lại hoàn cảnh gặp gỡ với nhân vật (trong một giấc mơ sau khi được học, được đọc hoặc nghe kể về câu chuyện có nhân vật ấy khi đi tham quan đến một nơi có khung cảnh thiên nhiên gợi nhớ đến câu chuyện và nhân vật...).

0,5

Thân bài:

*Nội dung:

- Miêu tả về nhân vật: Hình dáng bên ngoài/ Giọng nói, nụ cười,...

- Kể lại diễn biến những việc diễn ra: Căn cứ sự việc liên quan đến nhân vật (do nhân vật tạo ra hoặc liên quan đến nhân vật).

* Hình thức:

- Xây dựng một số lời thoại với nhân vật để từ đó hiểu thêm về nhân vật, hiểu thêm ý nghĩa truyện...

- Kể đan xen với tả, bộc lộ cảm xúc.

3,0

1,5

Kết bài:

- Ấn tượng, cảm xúc và suy nghĩ của bản thân em sau cuộc gặp gỡ ấy.

0,5

Có sự sáng tạo mới mẻ, độc đáo, văn viết có nhiều cảm xúc

0,5

Chính tả, dùng từ đặt câu: đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp, ngữ nghĩa tiếng Việt.

0,5

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC

2.1 Tìm hiểu chung:

? Em đọc phần tiểu dẫn và nêu những nét chính về Ba Sô?

Học sinh : Đọc tiểu dẫn, phát biểu

- GV : Cho HS thảo luận về hình thức và nội dung của thơ Hai Kư.

- GV khái quát và cung cấp thêm một số tri thức về thơ Hai Kư

2.2 Đọc- hiểu văn bản

Đọc chậm, rõ, biết dừng lại ở khoảng lặng của các câu thơ.

- HS : Tự đọc lại, suy ngẫm về sức gợi cảm của từng hình ảnh.

- Thảo luận nhóm:

+ Nhóm 1: bài 1

+ Nhóm 2: bài 2

+ Nhóm 3: bài 3

+ Nhóm 4: bài 6

? Tìm qúy ngữ cảu các bài thơ

? Tìm tứ thơ và xác định nội dung của các bài thơ.

Đại diện nhóm trình bày

Các nhóm khác nhận xét, bổ sung

GV hoàn thiện

GV: Chuỗi hình ảnh kết hợp: giọt nước mặt- mớ tóc bạc- làn sương thu tạo nên trường liên tưởng, gợi mở các lớp nghĩa:

+ Tóc mẹ như sương - con khóc cho đời mẹ buồn thương trong nỗi ngậm ngùi

+ Giọt nước mắt như sương - hòa tan nỗi đau của con vào thiên nhiên.

+ Cuộc đời mỏng manh như hạt sương ngắn ngủi, vô thường.

-> Bài thơ mơ hồ, đa nghĩa, ghi dấu khoảnh khắc thiêng liêng của tình mẫu tử, nối kết giữa mất - còn, hữu hạn - vô hạn

GV: Chuỗi hình ảnh liên kết sự vật: không gian (ánh sáng)- hoa anh đào màu sắc)- làn sóng hồ (vật thể)

-> Bức tranh mùa xuân giao hòa, mềm mại, nhẹ nhàng, thể hiện quan niệm vạn vật tương giao.

-> Gợi nỗi buồn man mác trước sự rơi rụng của cái Đẹp trong mùa xuân

I. Tìm hiểu chung:

1. Vài nét về tác giả Ba Sô

- BaSô (1644-1694) tên thật là Masuô Bashô (Tùng Vĩ Ba Tiêu) là một nhà thơ nổi tiếng của văn học Nhật Bản.

- Quê ở tỉnh Iga (nay là tỉnh Miê)

- Gia đình thuộc tầng lớp võ sĩ cấp thấp.

- Khoảng năm 28 tuổi chuyển đến Ê-đô (Tôkiô) sống và sáng tác thơ Hai-cư với bút danh Ba Sô (Ba Tiêu)

- 10 năm cuối đời, ông đi khắp đất nước viết du ký và làm thơ Hai Cư

- Ông mất ở OsaKa khi mới 50 tuổi

- Tác phẩm nổi tiếng nhất: “Lối lên miền Oku” (1689)

2. Giới thiệu về thơ Hai - cư

a. Hình thức :

- Hai Kư là loại thơ cực ngắn, gồm 17 âm tiết, ngắt nhịp thành 03 đoạn theo thứ tự thường là 5 âm - 7 âm - 5 âm.

b. Nội dung :

- Thơ Hai Kư thường phản ánh trạng thái tâm hồn người Nhật : Ưa thích và hòa nhập với thiên nhiên để tìm vẻ đẹp thuần khiết của nó và giải thoát tâm linh mình.

- Thơ Hai Kư đậm chất thiền, thể hiện ở sự vắng lặng, đơn sơ, u huyền, mềm mại, nhẹ nhàng …

II. Đọc- hiểu văn bản

1. Bài 1

- Quý ngữ: Mùa sương-mùa thu

- Nội dung: Đất khách, đất lạ hóa thành quê hương khi đã có thời gian sống, gắn bó và xa cách.

2. Bài 2 :

- Quý ngữ: Chim Đỗ quyên-mùa hè

- Sự chuyển đổi cảm giác: Tiếng chim gợi nhớ đến kinh đô. Ở kinh đô mùa hè gợi nhớ kinh đô ngày xưa kỷ niệm đã qua.

3. Bài 3 :

- Quý ngữ: Làn sương thu-mùa thu

- Cuộc đời ngắn ngủi, mong manh như làn sương hay dòng nước mắt của người con đối với mẹ.

4. Bài 6

- Quý ngữ: Hao đào-mùa xuân

- Hoa đào rụng lả tả như mây hoa rơi xuống làm mặt nước hồ gợn sóng.

Triết lý sâu sắc: Sự tương giao giữa các sự vật, hiện tượng trong vũ trụ, thiên nhiên

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG KIẾN THỨC

2.1- Tìm hiểu chung

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Căn cứ vào phân tiểu dẫn, em hãy trình bày ngắn gọn về tác giả Thôi Hiệu và những hiểu biết về bài thơ?

HS: Trình bày

GV: Giới thiệu thêm về tác giả và câu chuyện về nhà thơ Lí Bạch.

2.2- Đọc hiểu văn bản

GV hướng dẫn học sinh đọc phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ

HS: Đọc bài thơ.

Hoạt động nhóm, sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn câu hỏi:

- Em nhận xét gì về nghệ thuật trong bốn câu thơ đầu? Từ đó cảm nhận gì về tâm trạng của nhà thơ?

HS: Thảo luận

GV: Nhận xét, gợi ý nét chính

GV: Vậy trong bốn câu thơ sau, em cảm nhận gì về tâm hồn của nhà thơ?

HS: Nhận xét

GV mở rộng: Có ý kiến cho rằng: “Bài thơ 56 chữ thì 55 chữ trước là bước chuẩn bị cho một chữ “sầu” đậu xuống, kết đọng trong tâm”. Quả thật, chữ sầu ở dòng thơ cuối đã kết tinh toàn bộ tâm trạng của nhà thơ, kết tinh tất cả sự bâng khuâng, nhớ tiếc, một nỗi buồn trong trẻo mông lung và sâu không thấy đáy.

2. 3- Tổng kết

Hoạt động nhóm sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn, học sinh thảo luận theo bàn câu hỏi:

- Đây là một bài thơ hay, vậy nhờ sử dụng nghệ thuật gì? Nội dung ý nghĩa của bài thơ?

HS: Thảo luận, trình bày

GV: Gợi ý nét chính và giáo dục học sinh biết yêu quê hương, đất nước...

I. Tiểu dẫn

- Thôi Hiệu (704 – 754) là nhà thơ rất nổi tiếng đời Đường, nay thơ ông chỉ còn lại 40 bài.

- Hoàng Hạc Lâu được coi là một trong những bài thơ hay nhất của Thôi Hiệu.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Đọc- chú thích

2. Tìm hiểu văn bản

a. Bốn câu đầu

Có sự đối lập giữa: cảnh tiên và cõi tục; quá khứ và hiện tại; cái mất và cái còn…⭢ sự suy tư triết lí: thời gian một đi không trở lại, đời người là hữu hạn còn vũ trụ là vô cùng, vô tận.

→ Tác giả thảng thốt, bàng hoàng, nuối tiếc về hạc vàng vĩnh viễn đã mất, chỉ còn lại lầu Hoàng Hạc. Điều đó thể hiện vẻ đẹp của lầu Hoàng Hạc và những suy tư sâu lắng của nhân vật trữ tình.

b. Bốn câu sau

- Cỏ cây đất Hán Dương và bãi Anh Vũ đều xanh tươi, mơn mởn. Thiên nhiên đẹp, tĩnh lặng->Tác giả trở về với cảnh thực – mang nỗi buồn trước sự tàn phai mất mát của cảnh đẹp thần tiên

- Hình ảnh dòng sông, khói sóng gợi nỗi nhớ quê hương tha thiết.

=> Nỗi buồn thanh lọc tâm hồn con người, kêu gọi con người biết cảm nhận và trân trọng cái đẹp

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật:

- Những phá luật độc đáo của bài thơ: không kết vần (câu 1, 2), các thanh trắc – thanh bằng đi liền nhau (câu 3, 4),…

- Thủ pháp đối lập được sử dụng hiệu quả.

2. Ý nghĩa văn bản:

Bài thơ miêu tả khung cảnh ở lầu Hoàng Hạc nhưng chủ yếu bộc lộ nỗi hoài vọng về thời xa xưa và nỗi nhớ quê hương da diết của nhà thơ.