Công thức toán học không thể tải, để xem trọn bộ tài liệu hoặc in ra làm bài tập, hãy tải file word về máy bạn nhé

Ngày soạn: / /2021

BUỔI 1:

Bài 1

TÔI VÀ CÁC BẠN (3 buổi)

I. MỤC TIÊU

1. Năng lực:

- Xác định được ngôi kể trong văn bản “Bài học đường đời đầu tiên”.

- Nhận biết được các chi tiết miêu tả hình dáng, cử chỉ, lời nói, suy nghĩ của các nhân vật Dế Mèn và Dế Choắt. Từ đó hình dung ra đặc điểm của từng nhân vật.

- Phân tích được đặc điểm của nhân vật Dế Mèn.

- Rút ra bài học về cách ứng xử với bạn bè và cách đối diện với lỗi lầm của bản thân.

- Năng lực nhận diện từ đơn, từ ghép, từ láy và chỉ ra được các từ loại trong văn bản.

2. Về phẩm chất:

- Nhân ái, khoan hoà, tôn trọng sự khác biệt.

- Có ý thức vận dụng kiến thức vào giao tiếp và tạo lập văn bản.

II. CHUẨN BỊ:

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1-2: ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN VĂN BẢN:

BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN,NẾU CẬU MUỐN CÓ MỘT NGƯỜI BẠN, BẮT NẠT

TIẾT 2: LUYỆN TẬP VỀ VĂN BẢN: BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN

Bài tập 1

Đọc kĩ đoạn văn, sau đó trả lời bằng cách chọn ý đúng nhất:

       “...Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi trước mặt, nước dâng trắng mênh mông. Nước đầy và nước mới thì cua cá cũng tấp nập xuôi ngược, thế là bao nhiêu cò, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nông, mòng, két ở các bãi sông xơ xác tận đâu cũng bay cả về vùnq nước mới để kiếm mồi. Suốt ngày, họ cãi cọ om bốn góc đầm, có khi chỉ vì tranh một mồi tép, có những anh Cò gầy vêu vao ngày ngày bì bõm lội bùn tím cả chân mà vẫn hếch mỏ, chẳng dược miếng nào”.

(Bài học đường đời đẩu tiên - Ngữ văn 6, tập 1)

Câu 1: Đoạn văn trên trích trong văn bản nào? Tác giả? Văn bản thuộc thể loại truyện nào?

Câu 2: Đoạn văn trên trình bày theo phương thức biểu đạt nào? Phương thức nào là chính?

Câu 3: Đoạn văn sử dụng ngôi kể thứ mấy? Người kể là ai?

Câu 4: Nội dung của đoạn văn trên?

Câu 5: Bài học cuộc sống em rút ra từ văn bản chứa đoạn văn trên ?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1: Đoạn văn trên trích từ văn bản Bài học đường đời đầu tiên của tác giả Tô Hoài; thuộc thể loại truyện đồng thoại.

Câu 2: Đoạn văn trên trình bày theo phương thức biểu đạt tự sự xen miêu tả, trong đó miêu tả là chính.

Câu 3: Đoạn văn sử đụng ngôi kể thứ nhất. Người kể chuyện là Dế Mèn.

Câu 4: Nội dung của đoạn văn trên : cảnh kiếm mồi của các loài sinh vật trên đầm bãi trước của hang của Dế Mèn.

Câu 5: Bài học cuộc sống em rút ra từ văn bản chứa đoạn văn trên :

- Trong cuộc sống không được kiêu căng, tự phụ, coi thường người khác.

- Cần sống khiêm tốn, biết quan tâm giúp đỡ người khác.

Bài tập 1

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi :

« Tôi đem xác Dế Choắt đến chôn vào một vùng cỏ bùm tum. Tôi đắp thành nấm mộ to. Tôi đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên ».

( Ngữ văn 6, tập 1, NXBGD-2021)

Câu 1. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là gì?

Câu 2: Tôi đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên...

Đặt mình vào nhân vật Dế Mèn, viết tiếp những suy nghĩ của Dế (đoạn văn dài khoảng 10 dòng).

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là : Ở đời mà có thói hung hăng, bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ sớm muộn cũng mang vạ vào mình.

Câu 2: Đoạn văn có sự nối tiếp tự nhiên, hợp lí mạch nghĩ của Dế Mèn xoay quanh niềm ân hận, đau khổ khôn nguôi, tự giày vò, day dứt bản thân về tội lỗi không thể tha thứ được của mình dẫn đến sự thức tỉnh, tự hứa hẹn cho cách sống tới,...những giọt nước mắt tự thanh lọc tâm hồn cũng có thể xuất hiện nơi chàng Dế cường tráng và sớm nhiễm thói ngông cuồng ấy.

Bài tập 3

Câu 1: Qua đoạn trích “ Bài học đường đời đầu tiên’’ ta thấy Dế Mèn hiện lên là một chàng Dế như thế nào? Tìm các dẫn chứng để minh họa (chứng minh) cho điều em nhận xét?

Câu 2: Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là gì? Em hãy kể lại nội dung của bài học đó?

Bài 3: Đoạn trích trong sách giáo khoa được đặt tên là « Bài học đường đời đầu tiên », theo em nhan đề này có thích hợp với nội dung đoạn trích khôgn ? Còn có thể đặt cho văn bản này tên nào khác ?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1: Qua đoạn trích “ Bài học đường đời đầu tiên’’ ta thấy Dế Mèn hiện lên là một chàng Dế có vẻ đẹp cường tráng, khỏe mạnh, yêu đời nhưng còn xốc nổi, kiêu căng, tự phụ về vẻ đẹp và sức mạnh của mình, hung hăng, hống hách, xem thường người khác, cậy sức bắt nạt kẻ yếu...

- Các dẫn chứng:

* Ngoại hình:

+ đôi càng: mẫm bóng

+ vuốt ... nhọn hoắt

+ đôi cánh: dài kín xuống tận chấm đuôi...

+ người: rung rinh một màu nâu bóng mỡ

+ đầu: to, nổi từng tảng,

+ răng đen nhánh, ...

+ râu: dài, uốn cong... hùng dũng

* Hành động:

+ đạp phanh phách, rũ phành phạch, nhai ngoàm ngoạm; trịnh trọng vuốt râu...

* Tính cách:

+ đi đứng oai vệ, như con nhà võ.

+ cà khịa với tất cả hàng xóm.

+ quát mấy chị Cào Cào, trêu mấy anh Gọng Vó...

+ tưởng mình sắp đứng đầu thiên hạ...

+ Trêu chị Cốc để gây ra cái chết thương tâm của Dế Choắt.

Câu 2:

- Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là đã gây ra cái chết thương tâm của Choắt.

- Nội dung:

+ Một chiều Mèn trêu chị Cốc xong trốn vào hang khiến chị hiểu lầm đánh Choắt trọng thương.

+ Trước khi chết Choắt khuyên Mèn bỏ thói hung hăng bậy bạ.

+ Mèn xót thương Choắt và ân hận vô cùng về bài học đường đời đầu tiên.

Câu 3: Tên văn bản cần đáp ứng ít nhất 2 yêu cầu theo dõi được nội dung của văn bản và gây sự chú ý cho người đọc. Xét tiêu chi đó tên đặt cho đoạn trích đã phù hợp. Tuy nhiên cũng có thể tìm đặt cho đoạn trích này những tên khác, ví dụ : Dế Mèn và Dế Choắt.

Bài tập 4

Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

“Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi câu này :

- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh:ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy .

Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm . Vừa thương vừa ăn năn tội mình . Giá tôi không trêu chị Cốc thì đâu đến nỗi Choắt việc gì. Cả tôi nữa, nếu không nhanh chân chạy vào hang thì tôi cũng chết toi rồi.”

(Trích Ngữ văn 6 - tập 1)

Câu 1: Cho biết đoạn trích trên thuộc văn bản nào? Tác giả? Nêu nội dung đoạn trích?

Câu 2: Qua lời khuyên của Dế Choắt em hãy nêu cảm nhận mình bằng một đoạn văn (5-7 dòng) về nhân vật Dế Choắt?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

- Văn bản: Bài học đường đời đầu tiên

- Tác giả: Tô Hoài

Câu 2:

* Về kĩ năng: Đảm bảo một đoạn văn (phương thức biểu đạt tự chọn) từ 5 – 7 dòng, bố cục hợp lí (mở đoạn, thân đoạn, kết đoạn); không lỗi chính tả, ngữ pháp, diễn đạt trôi chảy.

* Về kiến thức: Học sinh có thể trình bày cảm nhận về nhân vật Dế Choắt theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo được các ý sau:

- Thấy được Dế Choắt là một chú dế có lòng nhân hậu, trái tim độ lượng.

- Dế Mèn gây ra cái chết của Dế Choắt nhưng Dế Choắt không hề trách cứ hay tỏ thái độ căm giận. Ngược lại Dế Choắt còn chân thành khuyên nhủ Dế Mèn.

- Bày tỏ được tình cảm dành cho Dế Choắt…

Bài tập 5

Đọc ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

….“Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế, tôi hoảng hốt quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng:

- Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này! Tôi hối lắm. Tôi hối hận lắm! Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?

Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này:

- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.

Thế rồi Dế Choắt tắt thở. Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình…”

( Trích “ Bài học đường đời đầu tiên”- Dế Mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài)

Câu 1: Tìm các từ láy và xác định biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn văn trên. Trình bày tác dụng của các từ láy và biện pháp tu từ đó.

Câu 2: Giả sử em là nhân vật Dế Mèn, đứng trước mộ của Dế Choắt, em sẽ suy nghĩ gì?

Câu 3:Căn cứ vào đâu mà Dế Choắt đưa ra lời khuyên với Dế Mèn: “…Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy ”? Em có suy nghĩ gì về lời khuyên của Dế Choắt và rút ra bài học cho bản thân ( hãy trình bày bằng đoạn văn ngắn)

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1

+ Chỉ ra các từ láy và biện pháp tu từ:

- Các từ láy trong đoạn văn: thoi thóp, hoảng hốt, nông nỗi, dại dột, hối hận, hung hăng, bậy bạ, ăn năn

- Biện pháp tu từ: Nhân hóa.

+ Tác dụng của từ láy và biện pháp tu từ nhân hoá:

- Các từ láy đã miêu tả một cách sinh động, cụ thể hình dáng của Dế Choắt và tâm trạng lo lắng, sợ hãi, ăn năn, hối hận của Dế Mèn sau khi trêu chị Cốc để Dế Choắt bị tấn công.

- Biện pháp tu từ nhân hoá khiến các Dế Mèn và Dế Choắt vốn là các loài vật trở nên gần gũi với con người, hiện ra như những con người biết hành động, suy nghĩ, có tình cảm, cảm xúc... Làm cho câu chuyện diễn ra chân thực, sinh động, hấp dẫn.

Câu 2

HS có thể viết về suy nghĩ của mình là:

- Vô cùng ân hận vì thói ngông cuồng, dại dột của mình khiến dẫn đến cái chết thương tâm của Dế Choắt.

- Hứa với Dế Choắt, tự hứa cả với lòng mình sẽ bỏ “ thói hung hăng, bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ” của mình.

- Cầu xin Dế Choắt tha thứ.

Câu 3

+ Dế Choắt đã căn cứ vào đặc điểm tính cách của Dế Mèn ở đầu đoạn trích và đặc biệt là hành động đứng trước của hang trêu chị Cốc của Dế Mèn dẫn đến hậu quả tai hại.

+ Suy nghĩ về lời khuyên của Dế Choắt: Lời khuyên của Dế Choắt là hoàn toàn đúng. Không chỉ đúng với nhân vật Dế Mèn mà còn đúng với tất cả các bạn trẻ có đặc điểm tính cách như Dế Mèn.

+ Bài học:

- Không nên hung hăng, hống hách, bậy bạ, không nên kiêu căng, tự phụ, coi thường người khác,…

- Cần đoàn kết, yêu thương giúp đỡ nhau trong học tập và trong mọi lĩnh vực cuộc sống

- Cần khiêm tốn, chống những biểu hiện tiêu cực, chống bạo lực học đường….

Bài tập 6

  Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

…“Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch, giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất hùng dũng”

    (Ngữ văn 6 - Tập 1)

Câu 1 Đoạn văn trên trích từ văn bản nào? Tác giả là ai?

Câu 2. Tác giả sử dụng phương thức biểu đạt chủ yếu nào để viết doạn văn trên? Đoạn văn trên ai là người kể chuyện? Người kể chuyện ở ngôi thứ mấy? Tác dụng của ngôi kể đó?

Câu 3 . Tìm một phép so sánh có trong đoạn trên. Cho biết đó là kiểu so sánh nào? 

Câu 4: Nêu ngắn gọn nội dung của đoạn trích trên?

Câu 5: Nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của văn bản có chứa đoạn trích trên.

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1

- Đoạn văn trên trích từ văn bản: ”Bài học đường đời đầu tiên”

Tác giả Tô Hoài

Câu 2:

-Tác giả sử dụng phương thức biểu đạt chủ yếu: Miêu tả

- Ngôi kể của văn bản: Văn bản được kể bằng ngôi thứ nhất.

Đoạn văn trên Dế Mèn là người kể chuyện và sử dụng ngôi kể thứ nhất: "tôi"

- Tác dụng: + Cách kể này vừa gây ấn tượng về một câu chuyện có thực vừa tạo ra sự gắn kết giữa nhân vật và người đọc.

+ Làm câu chuyện trở lên gần gũi, đáng tin cậy đối với người đọc.

Câu 3:

Một phép so sánh có trong đoạn văn: Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.

- Kiểu so sánh: So sánh ngang bằng.

Câu 4

- Nội dung của đoạn trích: Đoạn văn miêu tả vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn (qua đó hé lộ một phần tính cách kiêu căng của nhân vật.

Câu 5:

HS nêu đủ, đúng giá trị của văn bản:

* Về nội dung: Miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính tình còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra được bài học đường đời cho mình.

* Về nghệ thuật: miêu tả loài vật sinh động, cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn, ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình.

Bài tập 7

Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

“Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Ðôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. Ðôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con vì cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu”

(Ngữ văn 6- tập 1)

Câu 1: Đoạn văn trích trong văn bản nào? Văn bản ấy thuộc tác phẩm nào? Tác giả là ai?

Câu 2: Cho biết phương thức biểu đạt chính của văn bản em vừa tìm được?

Câu 3: Văn bản được kể theo ngôi thứ mấy? Nêu tác dụng của ngôi kể ấy?

Câu 4: Liệt kê các phép so sánh được sử dụng trong đoạn văn và nêu tác dụng.

Câu 5: Đoạn văn đề cập tới vẻ đẹp ngoại hình của Dế Mèn, có ý kiến cho rằng: “Dế Mèn có vẻ đẹp của một thanh niên cường tráng”. Em có đồng ý với ý kiến đó không, hãy chứng minh.

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

- Đoạn văn trên trích từ văn bản Bài học đường đời đầu tiên

- Tác phẩm: Dế Mèn phiêu lưu kí

- Tác giả: Tô Hoài

Câu 2:

- PTBĐ chính: Miêu tả

Câu 3:

- Văn bản kể theo ngôi thứ nhất

- Tác dụng: giúp nhân vật Dế Mèn có thể dễ dàng bộc lộ cảm xúc của mình một cách trực tiếp => Làm câu chuyện trở nên chân thực hơn,

Câu 4:

- Các phép so sánh được sử dụng trong đoạn văn:

+ Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.

+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.

• Phép so sánh được sử dụng gợi hình ảnh khỏe khoắn của Dế Mèn, đem đến ấn tượng về một chàng dế thanh niên hùng dũng, có sức mạnh, mang sự cường tráng

Câu 5:

• Em đồng ý với ý kiến đó
• Chứng minh: Sự cường tráng thể hiện qua hình dáng và hành động

+ Hình dáng: Đôi càng nhẵn bóng; vuốt: cứng, nhọn hoắt; đôi cánh: dài; đầu to nổi từng tảng; hai răng đen nhánh; râu dài uốn cong.

+ Hành động: Đạp phanh phách, vỗ cánh phành phạch, nhai ngoàm ngoạp, trịnh trọng vuốt râu.

• Vẻ đẹp cường tráng, trẻ trung, đầy sức sống, tự tin, yêu đời của Dế Mèn.

Bài tập 8

Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

“ Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Ðôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. Ðôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng.”

“ Cái chàng dế choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ”.

(Ngữ văn 6- tập 1)

Câu 1: Đoạn văn trích trong văn bản nào? Văn bản ấy thuộc tác phẩm nào? Xác định năm sáng tác của tác phẩm đó.

Câu 2: Hai đoạn văn trên có cùng sử dụng một phương thức biểu đạt không ? Đó là phương thức biểu đạt nào?

Câu 3: Hai nhân vật được đề cập trong hai đoạn văn là những ai?

Câu 4: Cả hai nhân vật cùng được chọn tả các chi tiết thân hình, cánh, càng, râu....nhưng mỗi nhân vật lại gợi cho người đọc một ấn tượng riêng về sức vóc và tính nết. Theo em, ấn tượng ấy là gì ? Nhờ đâu nhà văn có thể gợi cho ta ấn tượng đó về nhân vật.

Câu 5: Tìm và viết lại các câu văn có sử dụng phép so sánh trong hai đoạn văn trên.

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

- Đoạn văn trên trích từ văn bản Bài học đường đời đầu tiên

- Tác phẩm: Dế Mèn phiêu lưu kí

- Thời gian ra đời: 1941

Câu 2:

- Hai đoạn văn trên sử sụng cùng một phương thức biểu đạt: Miêu tả

Câu 3:

- Hai nhân vật được đề cập:

+ Đoạn 1: Dế Mèn

+ Đoạn 2: Dế Choắt

Câu 4:

- Theo em, ấn tượng đó là:

+ DM mang ấn tượng về một chàng dế khoẻ mạnh, cường tráng. Dế Choắt mang ấn tượng về sự ốm yếu, gầy gò.

- Ấn tượng ấy có được là do cách chọn chi tiết miêu tả của nhà văn tạo nên.

Câu 5:

• Câu văn sử dụng phép so sánh:

+ Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.

+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.

+ Cái chàng dế choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện

+ Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê

TIẾT 3: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

TỪ ĐƠN VÀ TỪ PHỨC, NGHĨA CỦA TỪ

3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

• Học bài, nắm chắc kiến thức văn bản và kiến thức Tiếng Việt vừa ôn tập
• Chuẩn bị nội dung ôn tập buổi sau: Văn bản: Nếu cậu muốn có một người bạn và Bắt nạt.

.....................................

VĂN BẢN 2:

NẾU CẬU MUỐN CÓ MỘT NGƯỜI BẠN

(Trích Hoàng tử bé, Ăng-toan đơ Xanh-tơ Ê-xu-pê-ri)

VĂN BẢN 3. BẮT NẠT

(Nguyễn Thế Hoàng Linh)

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức:

- HS nhận biết được các chi tiết miêu tả lời nói, cảm xúc, suy nghĩ của các nhân vật hoàng tử bé và cáo; bước đẩu biết phân tích một số chi tiết tiêu biểu để hiểu đặc điểm nhân vật;

- HS nhận biết được những yếu tố cơ bản làm nên sức hấp dẫn của truyện đồng thoại: nhân vật con vật (con cáo) được nhân cách hoá - vừa mang đặc tính của loài vật, vừa gợi tính cách con người; ngôn ngữ đối thoại sinh động; giàu chất tưởng tượng (hoàng tử bé đến từ một hành tinh khác, con cáo có thể trò chuyện, kết bạn với con người), v.v…

- HS hiểu được nội dung của đoạn trích; cảm nhận được ý nghĩa của tình bạn; có ý thức về trách nhiệm với bạn bè, với những gì mình gắn bó, yêu thương.

- HS nhận biết được sự khác nhau về thể loại của văn bản truyện và văn bản thơ.

2. Năng lực

a. Năng lực chung

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác...

b. Năng lực riêng biệt:

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn;

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn;

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa truyện;

- Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của truyện với các truyện có cùng chủ đề.

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Bắt nạt;

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Bắt nạt;

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa truyện;

- Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của truyện với các truyện có cùng chủ đề.

3. Phẩm chất:

- Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: Nhân ái, chan hoà, khiêm tốn; trân trọng tình bạn, tôn trọng sự khác biệt.

- Giúp học sinh có thái độ đúng đắn trước hiện tượng bắt nạt, xây dựng môi trường học đường lành mạnh, an toàn, hạnh phúc.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1: ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN VĂN BẢN:

NẾU CẬU MUỐN CÓ MỘT NGƯỜI BẠN

TIẾT 2: ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN VĂN BẢN: BẮT NẠT

TIẾT 3: LUYỆN TẬP

Bài tập 1:

Tưởng tượng và viết đoạn văn (khoảng 5 đến 7 câu) miêu tả cảm xúc của nhân vật cáo sau khi từ biệt hoàng tử bé.

Hướng dẫn làm bài

Cách 1: Có thể hóa thân thành cáo – Xưng tôi để miêu tả cảm xúc của nhân vật cáo khi thừ biệt hoàng tử bé:

 Vậy là hoàng tử bé đã rời xa tôi. Tiễn hoàng tử bé đi rồi, tôi quay trở về nhìn những cánh đồng lúa mì vàng óng. Tôi cứ ngồi lặng im như thế. Mắt dõi ra xa đến tận chân trời. Tôi như thấy hiện ra trước mắt mình một cậu bé có mái tóc vàng óng, người bạn đầu tiên và cũng là duy nhất, người đã cảm hóa được mình. Người mà trước đây tôi chưa hề quen biết, đã xích lại gần tôi, đã mang đến cho tôi bao điều mới lạ, nhất là những điều thú vị và những niềm vui trong cuộc đời mà tôi chưa từng biết đến.Tôi mong sớm có một ngày gặp lại hoàng tử bé để cùng nhau chia sẻ niềm vui nỗi buồn, để thấy được tình bạn chân thành luôn xuất phát từ trái tim và trường tồn mãi mãi.

Cách 2: Sử dụng ngôi thứ 3:

Vậy là hoàng tử bé dã rời xa cáo để trở về hành tinh của mình. Tiễn hoàng tử bé đi rồi cáo quay trở về nhìn những cánh đồng lúa mì vàng óng. Cáo cứ ngồi lặng yên như thế. Mắt dõi ra xa đến tận chân trời. Nó như thấy hiện ra trước mắt mình một cậu bé có mái tóc vàng óng, người bạn đầu tiên và cũng là duy nhất, người đã cảm hóa được mình. Người mà trước đây cáo chưa hề quen biết, đã xích lại gần nó đã mang đến cho cáo bao điều mới lạ, nhất là những điều thú vị và những niềm vui trong cuộc đời mà nó chưa từng biết đến. Cáo mong sớm có một ngày gặp lại hoàng tử bé để cùng nhau chia sẻ niềm vui nỗi buồn để thấy được tình bạn chân thành luôn xuất phát từ trái tim và trường tồn mãi mãi.

Bài tập 2:

Từ câu chuyện cảm hóa nhau của cáo và hoàng tử trong văn bản Nếu cậu muốn có một người bạn, em hãy viết một đoạn văn trình bày cảm nhận của em về tình bạn của hoàng tử bé và con cáo.

Hướng dẫn làm bài

Đoạn trích Nếu cậu muốn có một người bạn đã để lại cho em nhiều ấn tượng sâu sắc về tình bạn của cáo và hoàng tử bé. Từ một hành tinh khác Hoàng tử bé đến để tìm con người và đã gặp cáo.Cáo với cuộc sống đơn điệu, hơi chán đang muốn ra khỏi hang như là tiếng nhạc đã gặp hoàng tử bé. Họ gặp nhau như cá gặp nước, sau những chia sẻ, cáo và hoàng tử bé đã hiểu nhau hơn, giây phút chia tay của họ thật cảm động. Cáo đã muốn khóc còn Hoàng tử bé cũng nghẹn ngào nói lời chia tay trong sự tiếc nuối . Những lời nói và hành động của hoàng tử bé và cáo dành cho như là ánh sáng đã giúp em hiểu rõ hơn về tình yêu thương, về sự đồng cảm, sẻ chia ... Qua câu chuyện này, em đã hiểu rõ hơn về ý nghĩa của tình bạn, sẽ biết trân trọng và xây đắp để có được những tình bạn đẹp như cáo và hoàng tử bé.

3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

• Học bài, nắm chắc kiến thức văn bản và kiến thức Tiếng Việt vừa ôn tập
• Chuẩn bị nội dung ôn tập buổi sau: Viết bài văn kể lại một trải nghiệm của em.

............................................

VIẾT BÀI VĂN KỂ LẠI MỘT TRẢI NGHIỆM CỦA EM

I. MỤC TIÊU

1. Về kiến thức:

Ôn lại kiến thức văn kể chuyện:

- Người kể chuyện ngôi thứ nhất

- Trải nghiệm đáng nhớ của bản thân

- Cảm xúc của người viết trước sự việc được kể

2. Năng lực:

- Biết kể chuyện ở ngôi thứ nhất.

- Giới thiệu được trải nghiệm đáng nhớ

- Tập trung vào sự việc đã xảy ra

3. Về phẩm chất:

- Nhân ái, trân trọng trải nghiệm của bản thân.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1: ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN:

TIẾT 2: LUYỆN TẬP

Đề bài 1:

Đề bài 1: Hãy kể lại một trải nghiệm mà em ấn tượng nhất.

Hướng dẫn làm bài

GV hướng dẫn HS chọn trải nghiệm mà em ấn tượng nhất  (chuyến đi tham quan cùng các bạn trong lớp,  chuyến đi du lịch cùng gia đình...)

- Về hình thức: bài văn cần có 3 phần rõ ràng mở bài, thân bài và kết bài.

- Về về nội

1. Mở bài:

- Giới thiệu câu chuyện.

- Ấn tượng của em em về câu chuyện đó.

2. Thân bài

 - Giới thiệu kỷ niệm về chuyến trải nghiệm

-  Xảy ra trong thời gian, không gian nào?

- Nhân vật liên quan đến câu chuyện (hình dáng,  tuổi tác, tính cách, cách cư xử của người đó...)

 - Diễn biến của câu chuyện.

- Đỉnh điểm của câu chuyện.

- Tthái độ tình cảm của nhân vật trong câu chuyện.

3. Kết bài: Kết thúc câu chuyện và cảm xúc của người viết.

Bài văn tham khảo:

Mỗi lần về quê thăm ông bà ngoại, tôi đều có những trải nghiệm thật đáng nhớ. Vùng quê thanh bình đem đến nhiều điều tuyệt vời và thú vị. 

Đó có thể là những buổi sáng thức dậy thật sớm để cùng ông đi dạo trên cánh đồng lúa mênh mông, cảm nhận hương thơm của bông lúa mới. Đó là những bữa cơm ngon lành mà bà ngoại nấu, dù giản dị nhưng chan chứa tình yêu thương của bà. Đó là những buổi chiều cùng đám bạn trong xóm đi thả diều, bắt cá ngoài đồng. Thật nhiều kỉ niệm đẹp đẽ nhưng có lẽ có một kỉ niệm mà tôi vẫn còn nhớ mãi cho đến bây giờ. 

Đó là kỉ niệm xảy ra vào lúc tôi mười tuổi. Tôi và anh Hoàng - anh trai của tôi rủ nhau đi câu cá. Hai anh em tôi ngồi câu cá được một lúc thì nghe thấy tiếng hò reo sôi nổi. Phía đằng xa là một nhóm học sinh đang thi bơi lội. Chúng tôi chạy đến chỗ cuộc thi diễn ra. Thì ra là nhóm bạn hàng xóm tôi mới quen hôm trước. Tôi cảm thấy rất thích thú, liền đề nghị được tham gia. Tôi liền rủ anh Hoàng nhưng anh lại từ chối. Tôi biết vì sao anh Hoàng từ chối tham gia. Trước đây, anh từng đạt giải Nhất cuộc thi bơi của thành phố. Anh rất yêu thích bơi lội. Bạn bè, người thân đều nói anh có tài năng. Nhưng vì một sự cố, anh đã từ bỏ ước mơ của mình. Điều đó đã khiến tôi cảm thấy rất buồn... 

Nhóm thi đấu của chúng tôi gồm có năm người. Trọng tài là Tuấn - người bạn hàng xóm thân thiết nhất của tôi. Sau khi trọng thổi còi bắt đầu hiệp đấu. Hai tuyển thủ từ tư thế chuẩn bị đã nhanh chóng vào cuộc đua. Tiếng hô hào, cổ vũ vang vọng khắp con sông. Các đối thủ ngang sức ngang tài, không ai chịu kém ai vẫn đang bơi song song nhau. Tôi cố gắng bơi hết sức. Bỗng nhiên tôi cảm thấy chân bên trái của mình bị tê. Tôi bơi chậm lại rồi dần tụt lùi phía sau. Tôi nghe thấy có tiếng ai hoảng hốt kêu lên: “Hình như thằng Lâm bị chuột rút rồi”. 

Tôi vùng vẫy trong nước. Nhưng không thể bơi tiếp. Không biết bản thân đã uống biết bao nhiêu là nước. Trong lúc mê man, tôi nghe thấy một giọng nói quen thuộc: “Lâm ơi, em ơi! Mau tỉnh lại đi em!”. Cho đến khi tỉnh táo thì tôi đã thấy anh Hoàng trước mặt mình. Khuôn mặt của anh đầy lo lắng.  Hình như chính anh Hoàng là người đã cứu tôi. 

Tôi dần dần tỉnh lại. Tôi thấy mọi người xung quanh đều thở phào nhẹ nhõm. Có tiếng nói cất lên: “Anh Hoàng tài thật, ở khoảng cách xa như vậy mà đã cứu được Lâm một cách thần kỳ!”. Có tiếng hưởng ứng: “Đúng vậy!”, “Đúng vậy!”... Tôi mỉm cười, lòng đầy tự hào rồi nhìn anh Hoàng, khẽ nói: “Cảm ơn anh!”. 

Nhờ có trải nghiệm ngày hôm đó, tình cảm của hai anh em càng trở nên thắm thiết. Không chỉ vậy, anh Hoàng còn quay trở lại tập luyện để chuẩn bị cho cuộc thi bơi dành cho thiếu niên sắp diễn ra. Một trải nghiệm nhỏ nhưng đem đến cho anh em tôi thật nhiều điều tốt đẹp. 

TIẾT 3: LUYỆN TẬP ( Tiếp)

Đề bài 2: Hãy kể lại một trải nghiệm mà em ấn tượng sâu sắc nhất trong lòng em.

1.  Mở bài

Giới thiệu về người thân và sự việc, tình huống người thân để lại ấn tượng sâu sắc trong em. 

2. Thân bài

- Lý do xuất hiện trải nghiệm.

- Diễn biến của trải nghiệm: 

• Thời gian, địa điểm diễn ra trải nghiệm. 
• Ngoại hình, tâm trạng: khuôn mặt, ánh mắt, nụ cười… 
• Hành động, cử chỉ: trò chuyện, giúp đỡ… 
• Tình cảm, cảm xúc: yêu quý, trân trọng, biết ơn… 

3. Kết bài

• Bài học nhận ra sau trải nghiệm. 
• Thái độ, tình cảm đối với người thân sau trải nghiệm. 

Bài văn tham khảo

Câu chuyện xảy ra cách đây hai tháng trước, nhưng mỗi lần nhớ lại, tôi lại cảm thấy mọi thứ như vừa mới xảy ra.  Bởi vì đó là lần đầu tiên tôi có một trải nghiệm tuyệt vời như vậy. 

Nhân dịp mùng 8 tháng 3, bố, tôi và em Thu đã quyết định sẽ tặng cho mẹ một món quà đặc biệt - đó là một bữa tiệc thịnh soạn do chính tay ba bố con tôi chuẩn bị. Tôi đã lên kế hoạch để nhờ cô Hòa - đồng nghiệp của mẹ giúp đỡ. Cô sẽ rủ mẹ đi mua sắm sau giờ làm để bố con tôi có thời gian chuẩn bị mọi thứ.

Buổi chiều hôm đó, sau khi tan học, tôi cố gắng về nhà thật sớm. Bố cũng đã xin công ty cho về sớm. Lúc về đến nhà, tôi thấy trên bàn đã có một bó hoa rất đẹp. Một bó hoa hồng nhung thật đẹp. Loài hoa tượng trưng cho tình yêu. Tôi thầm nghĩ khi nhận được bó hoa này chắc chắn mẹ sẽ rất hạnh phúc. 

Sau khi dọn cất sách vở, tôi liền vào bếp giúp bố. Tôi phụ trách rửa rau, thái thịt và nấu cơm. Còn việc chế biến món ăn sẽ do đảm nhận. Em Thu phụ trách dọn lau dọn bàn ăn, chuẩn bị bát đũa. Hơn hai tiếng đồng hồ trôi qua, ba bố con tôi đã hoàn thành những món ăn mà mẹ thích: sườn xào chua ngọt, đậu kho thịt, canh cá chua ngọt… Những món ăn hấp dẫn, đẹp mắt đã được dọn lên bàn. Ở giữa bàn còn là một lọ hoa hồng do chính tay tôi tự cắm. Sau khi làm xong hết mọi công việc, ba bố con tôi đều đồng ý với nhau rằng công việc quả nội trợ quả thật rất vất vả. 

Đến bảy giờ tối, tôi nhắn tin báo cho cô Hòa mọi việc chuẩn bị đã xong. Khoảng mười lăm phút sau thì mẹ đã về đến nhà. Em Thu được giao nhiệm vụ đón mẹ. Khi mẹ bước vào bếp, bố đã cầm bó hoa hồng tặng mẹ. Lúc đó tôi nhìn thấy khuôn mặt của mẹ rất ngạc nhiên, kế tiếp là nụ cười hạnh phúc. Cả gia đình ngồi vào bàn ăn. Mẹ đã rất ngạc nhiên khi nghe tôi kể về quá trình nấu ăn của ba bố con. Chúng tôi cùng nhau ăn cơm thật vui vẻ, mẹ còn khen các món ăn rất ngon. Buổi tối hôm đó, gia đình tôi ngập tràn tiếng cười hạnh phúc. 

Đó là lần đầu tiên tôi được trải nghiệm công việc nấu ăn. Nhờ vậy mà tôi nhận ra mẹ đã vất vả như thế nào để nấu cho chúng tôi những bữa cơm ngon. Bởi vậy mà tôi cảm thấy thương và yêu mẹ nhiều hơn. 

Đề bài 3: Hãy kể lại một trải nghiệm khiến em ân hận.

1. Mở bài: Giới thiệu về người thân và sự việc, tình huống người thân khiến em ân hận.

2. Thân bài 

a. Giới thiệu khái quát về câu chuyện

- Giới thiệu thời gian, không gian xảy ra câu chuyện. 

- Giới thiệu những nhân vật có liên quan đến câu chuyện. 

b. Kể lại các sự việc trong câu chuyện

- Điều gì đã xảy ra? 

- Vì sao câu chuyện lại xảy ra như vậy?

- Cảm xúc của người viết khi xảy ra câu chuyện, khi kể lại câu chuyện? 

3. Kết bài

Nêu cảm xúc của người viết với câu chuyện đã xảy ra. 

Bài viết tham khảo

Tôi là một đứa trẻ ham chơi nên đã từng gây ra nhiều lỗi lầm. Câu chuyện xảy ra khi tôi còn học lớp 5, nhưng là một trải nghiệm mà bây giờ tôi vẫn còn nhớ mãi.  

Vì là con trai nên tôi rất mê chơi game. Hôm đó là buổi tối thứ năm. Tôi đang ngồi học bài nhưng lại suy nghĩ về trận đấu lúc chiều. Càng nghĩ, tôi càng cảm thấy không phục vì đã thua Hoàng - cậu bạn cùng lớp mới chơi game chưa được bao lâu nhưng đã đánh thắng mình. Bởi vậy, tôi quyết tâm phải luyện tập thêm để phục thù. Nghĩ vậy, tôi liền thu dọn sách vở rồi xuống nhà. Thấy mẹ đang ở trong bếp, tôi nói với mẹ: 

- Mẹ ơi, con có bài tập khó quá không làm được. Con mang sang nhà Tuấn nhờ bạn giải giúp nhé? 

Mẹ đồng ý và dặn tôi về sớm vì bố sắp đi làm về. Tôi chỉ vâng dạ cho có rồi nhảy lên xe đạp đi luôn. Nhưng tôi không sang nhà Tuấn mà đến quán điện tử gần trường. Ngồi vào bàn, tôi cảm thấy phấn chấn lạ lùng, mải chơi đến quên cả thời gian. Bỗng có một bàn tay đập vào vai tôi: 

- Muộn quá rồi, về cho bác còn đóng cửa! 

Bác chủ nhà nhắc nhở rồi chỉ tay lên đồng hồ. Mười một giờ ba mươi phút. Tôi nhanh chóng trả tiền cho bác chủ quán rồi dắt xe ra về. Vừa đạp xe, tôi vừa nghĩ sẽ giải thích cho bố mẹ như thế nào. Chắc chắn bố mẹ sẽ rất tức giận. Bỗng nhiên tôi nghe thấy tiếng xe máy quen thuộc đang tới gần, một giọng nói nghiêm nghị vang lên: 

- Đức, con đã đi đâu mà giờ mới về nhà? 

Hai đầu gối bủn rủn, tôi đứng như trời trồng, miệng lắp bắp:

- Bố… bố… đi tìm con ạ? 

- Đúng vậy! Mẹ nói là con đến nhà Tuấn nhờ bạn giảng bài, nhưng bố sang nhà bạn thì không thấy con ở đó nên đã đi tìm. 

- Con… con… 

- Thôi, muộn rồi, mau về nhà đi con! 

Tôi đi bên cạnh bố mà lòng cảm thấy thật có lỗi. Khi bước vào nhà, tôi thấy mẹ vẫn đang ngồi chờ ở phòng khách. Tôi chỉ biết im lặng chờ đợi những câu mắng của bố. Nhưng không, tôi chỉ nghe thấy mẹ hỏi:

- Đức, con đi đâu mà giờ này mới về? Đã ăn cơm chưa?

Khi nghe mẹ nói vậy, tôi òa khóc. Tôi liền xin lỗi bố mẹ, rồi thành thật kể lại mọi chuyện. Bố liền nói với tôi: 

- Tuổi trẻ thường hiếu thắng, thích hơn thua với bạn bè. Đó không phải là điều gì sai trái. Nhưng việc con nói dối mẹ để đi chơi là điều không đúng. Việc chơi game, bố mẹ không phản đối nhưng nếu con chơi quá nhiều sẽ không tốt cho sức khỏe, hay việc học tập. Bố mong con ý thức được điều đó. 

Tôi nhìn bố, ánh mắt nghiêm nghị của bố nhìn tôi. Tôi đã nhận ra sai làm của mình. Tôi liền hứa với bố mẹ sẽ không tái phạm cũng như cố gắng học hành chăm chỉ hơn. Cũng nhờ có trải nghiệm này, mà tôi nhận ra tình yêu thương lớn lao mà bố mẹ dành cho mình. 

 3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

• Học bài, nắm chắc kiến thức về cách viết một bài văn kẻ lại một trải nghiệm
• Chuẩn bị nội dung ôn tập buổi sau: Chuyện cổ tích về loài người, Thực hành Tiếng Việt: BPTT so sánh, nhân hóa, điệp ngữ.

....................................................

Bài 2: GÕ CỬA TRÁI TIM ( 3 buổi)

ÔN TẬP:

VĂN BẢN 1: CHUYỆN CỔ TÍCH VỀ LOÀI NGƯỜI(Xuân Quỳnh)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ: SO SÁNH, NHÂN HÓA, ĐIỆP NGỮ

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

- Xác định được chủ đề của bài thơ;

- Nhận biết được số tiếng trong một dòng thơ, số dòng trong bài, vần của bài thơ Chuyện cổ tích về loài người;

- Nhận biết được những đặc điểm cơ bản làm nên đặc trưng của thể loại thơ: thể thơ; ngôn ngữ trong thơ; nội dung chủ yếu của thơ; yếu tố miêu tả, tự sự trong thơ, v.v…

- Nhận biết và bước đầu nhận xét được nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua yếu tố tự sự mang màu sắc cổ tích suy nguyên, những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ độc đáo.

2. Năng lực

a. Năng lực chung

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Chuyện cổ tích về loài người;

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Chuyện cổ tích về loài người;

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa của văn bản.

b. Năng lực chuyên biệt:

- Năng lực ngôn ngữ: đọc trôi chảy, hiểu đúng văn bản thuộc thể loại thơ, viết được đoạn văn cảm nhận về một đoạn thơ trong văn bản

- Năng lực văn học: Tiếp nhận, giải mã cái hay cái đẹp trong văn bản, nhận xét, đánh giá đặc sắc về hình thức nghệ thuật, tiếp nhận đúng sáng tạo thông điệp về nội dung.

3. Phẩm chất:

- Hình thành và phát triển ở HS những phẩm chất tốt đẹp: yêu thương, trân trọng tình cảm gia đình, trách nhiệm với những người thân yêu trong gia đình.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1+ 2: ÔN TẬP VĂN BẢN:

CHUYỆN CỔ TÍCH VỀ LOÀI NGƯỜI

III. LUYỆN TẬP:

Bài tập 1:

Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) thể hiện cảm xúc của em về một đoạn thơ mà em yêu thích trong bài thơ Chuyện cổ tích về loài người.

Hướng dẫn làm bài

- Giáo viên hướng dẫn HS lựa chọn một đoạn thơ các em yêu thích nhất và viết đoạn văn.

- Ví dụ về đoạn thơ sau:

 Nhưng còn cần cho trẻ

 Tình yêu và lời ru

 Thế nên mẹ sinh ra

Để bế bồng chăm sóc

 Mẹ mang về tiếng hát

 Từ cái bống cái bang

 Từ cái hoa rất thơm

Từ cánh cò rất trắng

Từ vị gừng rất đắng

Từ vết lấm chưa khô

Từ đầu nguồn cơn mưa

Từ bãi sông cát vắng, ...

- Đoạn văn cần làm nổi bật được các ý sau:

+ Khái quát nội dung trước đó của bài thơ: trên trái đất những đứa trẻ sinh ra trước tiên.

+ Đoạn thơ đã dần tiếp nối mạch theo ấy: để cho trẻ có tình yêu và lời ru nên mẹ được sinh ra.

+ Mẹ mang đến cho trẻ lời ru bất tận được mang về từ mọi nơi: cái bống cái bang, cánh hoa, cánh cò, vị gừng, vết lấm chưa khô, bờ sông cát vắng ...

+ Điệp ngữ từ và những hình ảnh thơ phong phú, sinh động đã gợi lên hình ảnh thế giới qua mắt trẻ nhỏ rất xinh xắn, ngây thơ đồng thời thể hiện được tình yêu thương bao la của mẹ

( muốn mang cả thế giới đến cho con), lột tả được những nhọc nhằn, vất vả mà mẹ đã trải qua để nuôi dạy con.

Đoạn văn tham khảo:

 Trong bài thơ Chuyện cổ tích về loài người của tác giả Xuân Quỳnh, em rất thích đoạn thơ viết về sự xuất hiện của mẹ:

Nhưng còn cần cho trẻ

 Tình yêu và lời ru

 Thế nên mẹ sinh ra

Để bế bồng chăm sóc

 Mẹ mang về tiếng hát

 Từ cái bống cái bang

 Từ cái hoa rất thơm

Từ cánh cò rất trắng

Từ vị gừng rất đắng

Từ vết lấm chưa khô

Từ đầu nguồn cơn mưa

Từ bãi sông cát vắng, ...

Theo  tác giả, vì trẻ cần tình yêu và lời ru nên mẹ xuất hiện. Nhiệm vụ của mẹ là bế bồng chăm sóc bé, mang về cho trẻ tiếng hát ,đưa trẻ đến với những vật nhỏ xinh, bình dị, đáng yêu từ cái bống cái bang, cái hoa rất thơm, cánh cò rất trắng, vị gừng rất đắng, vết lấm chưa khô ... Tác giả rất tài tình khi lặp lại từ 'từ " ở 7 câu thơ liên tiếp, kết hợp với cách gieo mầm linh hoạt khiến cho âm hưởng của đoạn thơ réo rắt, xốn xang, bồi hồi, mơ màng như một khúc hát ru dân ca, tạo nhịp điệu đung đưa cánh võng tuổi thơ như vòng tay ôm ấp, bàn tay vỗ về của mẹ. Đoạn thơ bát ngát chất trữ tình ngọt ngào, tha thiết của mẹ giúp chúng ta bồi hồi, xúc động nhớ về những lời ru tha thiết của mẹ từ thuở còn được mẹ bế bồng đến bây giờ khi đã khôn lớn vẫn ngập tràn hạnh phúc vì mẹ vẫn luôn là bầu trời hạnh phúc bình yên của chúng ta. 

TIẾT 3: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ: SO SÁNH, NHÂN HÓA, ĐIỆP NGỮ

I. Lý thuyết

II. Luyện tập:

Bài tập 1:

? Tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài Bài học đường đời đầu tiên. Cho biết tác dụng của việc sử dụng phép so sánh trong văn bản trên.

Hướng dẫn làm bài

- Những câu có sử dụng phép so sánh trong bài Bài học đường đời đầu tiên:

+ Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.

+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.

+ Cái chàng dế Choắt người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.

+ Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn như người cởi trần mặc áo gi-lê.

+ Mỏ cốc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất

- Tác dụng: Miêu tả một cách sinh động hình dáng, tính cách của thế giới loài vật.

Bài tập 2:

? Chỉ ra và cho biết tác dụng của phép tu từ so sánh trong những câu sau:

a.

“ Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang

Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió”

(Quê hương, Tế Hanh)

b. Cày đồng đang buổi ban trưa

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày

(Ca dao)

Hướng dẫn làm bài

a.

- Phép so sánh:

+ Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

+ Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

- Tác dụng: Khắc họa một cách sống động bức tranh lao động đầy hứng khởi và dạt dào sức sống với cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi căng tràn khí thế; thể hiện tình yêu quê hương thắm thiết, ca ngợi nhiệt tình lao động của những người dân chài lưới.

b.

- Phép so sánh: Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày

- Tác dụng: diễn tả nỗi vất vả, cực nhọc của người nông dân cày ruộng lúc ban trưa. Đồng thời qua đó, tác giả dân gian muốn ca ngợi thành quả lao động của họ và nhắc nhở chúng ta phải biết quý trọng thành quả lao động đó.

Bài tập 3:

Tìm 5 câu ca dao có sử dụng phép nhân hoá.

Hướng dẫn làm bài

1. Trâu ơi ta bảo trâu này,

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.

2. Núi cao chi lắm núi ơi,

Núi che mặt trời chẳng thấy người thương.

3. Núi cao bởi có đất bồi, 

Núi chê đất thấp, núi ngồi ở đâu ?

4. Muôn dòng sông đổ biển sâu

Biển chê sông nhỏ biển đâu nước còn.

5.

Khăn thương nhớ ai

Khăn rơi xuống đất

Khăn thương nhớ ai

Khăn vắt lên vai

Khăn thương nhớ ai

Khăn chùi nước mắt. . .

Bài tập 4:

Đặt hai câu, nội dung tùy chọn có sử dụng phép nhân hóa?

Hướng dẫn làm bài

a. Trên cánh đồng, những bác trâu đang thung thăng gặm cỏ.

b. Bình minh vừa ló rạng, các nàng sơn ca đã cất cao tiếng hát.

Bài tập 5:

Bài tập 1: Tìm điệp ngữ trong các đoạn trích dưới đây và cho biết đó là dạng điệp ngữ nào ?

a. Mưa rả rích đêm ngày. Mưa tối tăm mặt mũi. Mưa thối đất, thối cát. Trận này chưa qua, trận khác đã tới, hung tợn hơn.

(Ma Văn Kháng)

b.Năm qua đi, tháng qua đi

Tre già măng mọc có gì lạ đâu

Mai sau,

Mai sau,

Mai sau,

Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh.

(Nguyễn Duy)

c. Trèo lên cây bưởi hái hoa

Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân

Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc

Em có chồng rồi anh tiếc lắm thay…

(Ca dao)

Hướng dẫn làm bài

a. Điệp ngữ “mưa”: Điệp ngữ cách quãng.

b. Điệp ngữ “mai sau”: Điệp ngữ nối tiếp

c. Điệp ngữ “nụ tầm xuân”: Điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng).

Bài tập 6:

Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ và hiệu quả diễn đạt của nó.

a. Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.

( Cảnh khuya - Hồ Chí Minh)

b. “Cháu chiến đấu hôm nay

Vì lòng yêu Tổ quốc

Vì xóm làng thân thuộc

Bà ơi cũng vì bà

Vì tiếng gà cục tác

Ổ trứng hồng tuổi thơ”

( Tiếng gà trưa – Xuân Quỳnh)

Hướng dẫn làm bài

a. Điệp từ: Từ “lồng” được nhắc lại 2 lần trong một câu thơ: “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”.

- Giúp ta hình dung: ánh trăng lồng vào cổ thụ, bóng cổ thụ lồng vào những bông hoa hay ánh trăng lồng vào cổ thụ, bóng cổ thụ in hình xuống mặt đất như những bông hoa xinh xắn tạo nên bức tranh trăng lung linh, huyền ảo.

- Điệp từ “lồng” có tác dụng làm cho cảnh vật đan lồng vào nhau tạo nên bức tranh nhiều tầng lớp, đường nét, hình khối lung linh ánh sáng. Nét đậm là dáng hình cổ thụ trên cao lấp lánh ánh sáng, nét nhạt là bóng cây là lung linh xao động trên mặt đất.

- Điệp từ lồng còn có tác dụng, làm cho ba vật thể (Trăng, cổ thụ, hoa) vốn dĩ cách xa nhau đan cài quấn quýt, hoà quyện vào nhau, soi sáng cho nhau rất hữu tình.

- Qua đó cho thấy tâm hồn nhà thơ- tâm hồn thi sĩ nhạy cảm với cái đẹp và có tình yêu thiên nhiên say đắm.

b. Biện pháp tu từ được sử dụng: điệp ngữ.

-Điệp từ “vì” được nhắc lại 4 lần chủ yếu là đầu mỗi dòng thơ.

- Tác dụng:

+ Nhấn mạnh những lí do cầm súng của người chiến sĩ: rất lớn lao cao cả nhưng cũng rất bình thường, giản dị.

+ Làm nổi bật, khắc sâu mối quan hệ giữa các tình cảm đó, tình yêu Tổ quốc bắt nguồn từ những điều bình thường, giản dị: tình cảm dành cho người thân ruột thịt, những kỉ niệm bình dị của tuổi thơ. Những tình cảm đó là cội nguồn sâu xa của tình yêu tổ quốc, làm ch tình yêu tổ quốc nồng nàn hơn, tha thiết hơn trong trái tim người chiến sĩ.

+ Diễn tả tình yêu tổ quốc thiết tha, cháy bỏng, thôi thúc người chiến sĩ cầm chắc tay súng, chiến thắng kẻ thù.

+ Góp thêm một định nghĩa về tình yêu Tổ quốc đơn sơ, giản dị mà sâu sắc.

=> Mục đích chiến đấu cao cả của người chiến sĩ là lẽ sống cao đẹp của cả dân tộc ta thời đại đánh Mĩ anh hùng.

3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

- Học bài

- Hoàn thiện các bài tập

- Chuẩn bị nội dung buổi học sau: Văn bản Mây và sóng và Bức tranh của em gái tôi, BPNT Ẩn dụ và dấu câu.

.............................................

ÔN TẬP:

VĂN BẢN 2: MÂY VÀ SÓNG (Rabindranath Tagore)

VĂN BẢN 3: BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI (Tạ Duy Anh)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: ẨN DỤ VÀ DẤU CÂU

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức:

- Nhận biết được đặc điểm một bài thơ văn xuôi: không quy định số lượng tiếng trong một dòng thơ, số dòng trong bài, cũng như không yêu cầu có vần, nhịp.

- Nhận biết và nêu được tác dụng của yếu tố tự sự và miêu tả trong thơ.

- Hiểu được tình mẫu tử thiêng liêng qua lời thủ thỉ chân tình của em bé với mẹ về cuộc đối thoại tưởng tượng của em với những người sống trên “mây và sóng”.

- Nắm được những sáng tạo độc đáo về hình ảnh thơ qua trí tượng tượng bay bổng của tác giả.

- Củng cố kiến thức về người kể chuyện ngôi thứ nhất đã được học ở bài 1. Tôi và các bạn;

- Cảm nhận và biết trân trọng tình cảm gia đình.

- Nhận biết và nêu được tác dụng của biện pháp tu từ ẩn dụ trong các ví dụ cụ thể;

- Ôn tập, củng cố lại kiến thức về biện pháp tu từ điệp ngữ, công dụng của dấu ngoặc kép (đánh dấu từ ngữ, đoạn dẫn trực tiếp), đại từ nhân xưng đã được học ở Tiểu học thông qua một số bài tập nhận diện và phân tích.

2. Năng lực

a. Năng lực chung

- Hướng học sinh trở thành người đọc độc lập với các năng lực giải quyết vấn đề, tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, trình bày, thuyết trình, tương tác, hợp tác, năng lực làm việc nhóm…

b. Năng lực riêng biệt:

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Mây và sóng, Bức tranh của em gái tôi.

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Mây và sóng, Bức tranh của em gái tôi.

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa của văn bản.

- Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của truyện với các truyện có cùng chủ đề….

- Năng lực nhận diện và phân tích các biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ.

- Phân tích được công dụng của dấu ngoặc kép, đại từ nhân xưng.

3. Phẩm chất:

- Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: Nhân ái, yêu gia đình, hiểu và trân trọng tình mẫu tử thiêng liêng, yêu vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống.

- Có ý thức vận dụng kiến thức tiếng Việt vào giao tiếp và tạo lập văn bản.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1: ÔN TẬP VĂN BẢN: MÂY VÀ SÓNG

II. LUYỆN TẬP:

Bài tập 1

Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về hai câu thơ sau:

 Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ

 Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào

 Hướng dẫn làm bài

 Đoạn văn cần thể hiện được các ý sau:

 - Em bé bày tỏ những trò chơi mà người tham gia chỉ là hai mẹ con.

- Điều này thể hiện tình yêu vô cùng sâu sắc, chân thành của chú bé dành cho mẹ.

- Tình yêu ấy vượt lên cả thú vui thường ngày, mãnh liệt tới mức muốn lấn át những thứ lớn lao khác.

Đoạn văn tham khảo

 Bài thơ Mây và sóng của tác giả Ta-go là lời một em bé thủ thỉ kể chuyện với mẹ về những lời mời gọi dẫn của những người trên mây và trong sóng.Lời mời gọi nào cũng rất hấp dẫn, quyến rũ và thiết tha, nhưng bằng tình yêu thương mẹ, em đã từ bỏ ham muốn được đi chơi cùng với những người trên mây và trong sóng để được ở nhà với mẹ, để được cùng mẹ:

 Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ

 Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào

Tình mẫu tử thật thiêng liêng, bất diệt như sóng biển vỗ vào bờ ngàn năm không nghỉ và lòng mẹ thật bao la khi luôn bao dung, mở rộng để được ôm ấp, được che chở cho con. So sánh tình mẹ con gắn với hình ảnh trên mây và trong sóng, tác giả đã nâng tình cảm đến mức không giới hạn. Đặc biệt, câu thơ: Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào hàm ý của câu thơ chính là mẹ con ta sẽ ở khắp mọi nơi, không ai có thể chia cắt được tình mẫu tử, vì tình mẫu tử thiêng liêng và bất diệt.

TIẾT 2: ÔN TẬP VĂN BẢN: BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI

III. LUYỆN TẬP:

Bài tập 1

Đọc kĩ đoạn văn sau trả lời các câu hỏi sau:

  “Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.”

(Bức tranh của em gái tôi – Tạ Duy Anh)

Câu 1: Lời kể trong đoạn văn trên là của nhân vật nào trong truyện? Kể về sự việc gì?

Câu 2: Vì sao nhân vật “tôi” lại không thể thân với em gái như trước kia được nữa?

Câu 3: Nêu ý nghĩa của truyện “Bức tranh của em gái tôi” (Tạ Duy Anh)?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1: Lời kể trong đoạn văn là của nhân vật người anh trong truyện “Bức tranh của em gái tôi” (Tạ Duy Anh).

- Đoạn văn kể về tâm trạng, cảm xúc của người anh sau khi tài năng hội họa của em gái được phát hiện.

Câu 2:

- Nhân vật “tôi” – người anh, không thể thân với em gái như trước kia được nữa, vì:

+ Người anh mặc cảm, tự ti nghĩ rằng bản thân không có năng khiếu gì, cảm thấy mình thua kém em.

+ Ghen tuông, đố kị với tài năng của em

Câu 3: Ý nghĩa của truyện: Qua câu chuyện về người anh và cô em gái có tài năng hội họa, truyện “Bức tranh của em gái tôi” cho thấy: Tình cảm trong sáng, hồn nhiên và lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình.

Bài tập 2

Cho đoạn văn:

"Trong gian phòng lớn tràn ngập ánh sáng, những bức tranh của thí sinh treo kín bốn bức tường. Bố, mẹ tôi kéo tôi chen qua những đám đông để xem những bức tranh của Kiều Phương đã được đóng khung, lồng kính. Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ".

(Bức tranh của em gái tôi – Tạ Duy Anh)

Câu 1: Xác định câu trần thuật đơn và tìm chủ ngữ, vị ngữ của mỗi câu trong đoạn trích.

Câu 2: Trong đoạn trích trên, câu nào miêu tả trạng thái, câu nào miêu tả hành động.

Câu 3: Em hãy chỉ ra diễn biến tâm trạng của người anh khi đứng trước bức chân dung chính mình do em gái vẽ ?

Câu 4: Nêu cảm nhận của em về nhân vật em gái Kiều Phương

Câu 5: Em cảm nhận gì về bức tranh?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1: Xác định thành phần câu:

- Câu 1:

+ Trong gian phòng lớn tràn ngập ánh sáng: TN

+ những bức tranh của thí sinh : CN

+ treo kín bốn bức tường: VN

- Câu 2.

+ Bố, mẹ tôi: CN

+ kéo tôi ....... đã được đóng khung, lồng kính: VN

- Câu 3.

+ Trong tranh: TN

+ một chú bé : CN

+ đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh: VN

- Câu 4.

+ Mặt chú bé : CN

+ như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ: VN

Câu 2:

- Câu miêu tả trạng thái: Mặt chú bé như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ.

- Câu miêu tả hành động: Bố, mẹ tôi kéo tôi chen qua những đám đông để xem những bức tranh của Kiều Phương đã được đóng khung, lồng kính. Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh.

Câu 3: Tâm trạng của người anh khi đứng trước bức chân dung chính mình do em gái vẽ tặng bất ngờ:

+ Đầu tiên là ngạc nhiên cực độ và giật sững người, không tin vào mắt mình
+ Không làm chủ được cảm xúc: chẳng hiểu sao phải bám chặt vào tay mẹ
+ ngỡ ngàng- hãnh diện- xấu hổ- tự trách- cảm phục- biết ơn
+ im lặng không trả lời mẹ vì quá xúc động – muốn khóc quá.
-> Xúc động sâu sắc, xấu hộ, tự trách, cảm phục, biết ơn
Câu 4: Nêu cảm nhận của em về nhân vật em gái Kiều Phương:

- Một bé gái sớm có tài năng hội họa, giàu tình cảm, nhân hậu, yêu thương những người xung quanh mình. Tình cảm trong sáng, tốt đẹp, hồn nhiên của em đã giúp người anh nhận ra hạn chế ở chính mình: tính đố kị, ghen ghét, nhỏ nhen
* Trong cuộc sống cần biết nhân hậu, yêu thương và sống trong sáng -> sẽ được yêu thương và có phần thưởng xứng đáng.

Câu 5: Cảm nhận bức tranh:
+ Toát lên vẻ đẹp trong sáng, trẻ thơ, mơ mộng của chú bé ngồi suy tư bên cửa sổ
+ Thể hiện năng khiếu hội họa, tâm hồn nhân hậu, hồn nhiên, trong sáng.
+ Tình huống bất ngờ để người anh nhận ra những sự thật mới mẻ, tốt đẹp về người em, về mọi người.

Bài tập 3

Đọc đoạn trích sau rồi thực hiện các yêu cầu:

“Một tuần sau em gái tôi trở về trong vòng tay dang sẵn của cả bố và mẹ tôi: Bức tranh của nó được trao giải nhất. Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi: “Em muốn cả anh cùng đi nhận giải”.

( Bức tranh của em gái tôi – Tạ Duy Anh)

Câu 1: Nêu xuất xứ của đoạn trích trên?

Câu 2: Tác giả của văn bản có đoạn trích trên là ai?

Câu 3: Nhân vật được người em nhắc đến trong đoạn trích trên là ai? Từ đoạn trích em hiểu gì về những phẩm chất của nhân vật đó?

Câu 4 : Trong văn bản Bức tranh của em gái tôi, tác giả đã để cho nhân vật người anh tự kể lại câu chuyện ở ngôi thứ nhất. Theo em, ngôi kể này có tác dụng gì trong việc thể hiện diễn biến tâm lí nhân vật?

Câu 5: Viết đoạn văn ngắn từ 6-8 câu, nêu cảm nhận của em về nhân vật Kiều Phương trong truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi – Tạ Duy Anh.

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1: Xuất xứ: trích trong văn bản “ Bức tranh của em gái tôi ”

Câu 2: Tác giả của văn bản: Tạ Duy Anh

Câu 3:

- Nhân vật bé Kiều Phương

- Qua đoạn trích em hiểu Kiểu Phương là cô bé có tài năng hội họa, có tấm lòng bao dung, và cô bé còn rất yêu anh trai của mình.

Câu 4:

Trong văn bản Bức tranh của em gái tôi, tác giả đã để cho nhân vật người anh tự kể lại câu chuyện ở ngôi thứ nhất. Ngôi kể này cho phép tác giả có thể miêu tả diễn biến tâm trạng của người anh một cách tự nhiên nhất. Người anh tự bộc lộ được những suy nghĩ chân thật của mình, đồng thời cũng là dịp để người anh tự suy ngẫm, tự soi xét lại mình và vượt lên trên sự ghen tị nhỏ nhen. Qua đó chủ đề của tác phẩm cũng được bộc lộ rõ hơn.

Bài tập 4

Đọc đoạn văn sau và và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

“Một hôm, tôi bắt gặp nó nhào một thứ bột gì đó đen sì, trông rất sợ, thỉnh thoảng lại bôi bôi ra cổ tay. Trời ạ, thì ra nó chế thuốc vẽ. Thảo nào các đít xoong chảo bị nó cạo trắng cả. Tôi quyết định bí mật theo dõi em gái tôi. Sau khi có vẻ đã hài lòng, nó lôi trong túi ra bốn lọ nhỏ, cái màu đỏ, cái màu vàng, cái màu xanh lục … đều do nó tự chế. Nó đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho màu đen nhọ nồi vào một cái lọ còn bỏ không. Xong, nó vui vẻ chạy đi làm những việc bố mẹ tôi phân công, vừa làm vừa hát, có vẻ vui lắm.”
(Dẫn theo Ngữ văn 6, Tập 1, NXB Giáo dục, 2005, tr.31)

Câu 1:Đoạn văn trên được kể ở ngôi thứ mấy? Nêu phương thức biểu đạt chính của đoạn văn trên.

Câu 2: Nhân vật “tôi” và “nó” chỉ ai? Khi thấy “nó” chế thuốc vẽ từ nhọ nồi, nhân vật “tôi” đã có suy nghĩ và hành động gì?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

- Văn bản được kể theo ngôi thứ nhất, xưng “tôi”

- Phương thức biểu đạt chính: Tự sự

Câu 2:

- Nhân vật “tôi”: chỉ người anh, nhân vật “nó”: chỉ Kiều Phương (em gái)

- Khi thấy “ nó” chế thuốc vẽ tự nhọ nồi :

- Suy nghĩ về việc làm của em: Đó là trò nghịch của trẻ con.

- Hành động: người anh quyết định bí mật theo dõi em gái.

Bài tập 5

Cho đoạn văn:

Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt nhiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì…

• Con đã nhận ra con chưa?- Mẹ vẫn hồi hộp.

Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng: “ Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy”.

( Ngữ Văn 6- tập 1)

Câu 1: Đoạn văn trên được trích trong văn bản nào? Của tác giả nào?

Câu 2: Đoạn văn trên, tác giả đã sử dụng các biện pháp tu từ nào ? Em hãy ghi lại những từ ngữ (câu văn) thể hiện các biện pháp tu từ đó và phân tích tác dụng của chúng trong đoạn văn?

Câu 3: Người anh trong đoạn văn muốn nói với mẹ:“ Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy”. Câu nói đó gợi cho em những suy nghĩ gì về nhân vật người anh, về bức chân dung?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

-Đoạn văn trên được trích trong văn bản: Bức tranh của em gái tôi.

-Tác giả: Tạ Duy Anh

Câu 2:

-Đoạn văn trên sử dụng các biện pháp tu từ so sánh.

-Câu văn sử dụng biện pháp tu từ so sánh: Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”.

- Đoạn văn được tác giả sử dụng biện pháp tu từ so sánh: nhìn như thôi miên . Đó là dồn cái nhìn một cách tập trung đã tác động vào tâm lí, gây ra trạng thái tựa như ngủ. Cách so sánh đó đã diễn tả được chiều sâu trạng thái tâm trạng của người anh: ngỡ ngàng, ngạc nhiên, hãnh diện và xấu hổ trước bức chân dung em gái vẽ mình bằng cả tâm hồn, lòng nhân hậu , sự độ lượng.

Câu 3:

* Về hình thức:

-Viết dưới dạng một đoạn văn: đoạn văn có câu mở đoạn; có câu kết đoạn

- Chữ viết sạch, đẹp, không sai lỗi chính tả, lỗi diễn đạt, lỗi dùng từ, đặt câu.

*Về nội dung: Tùy vào khả năng của HS, song đoạn văn cần làm rõ được nội dung:

+ Câu nói ấy đã chứng tỏ người anh đã nhận ra thói xấu của mình, nhận ra tình cảm trong sáng nhân hậu của em gái và lòng đầy xấu hổ. Điều này cho thấy người anh có thể trở thành người tốt như trong bức tranh của cô em gái.

+ Bức tranh đó chính là hình ảnh của nghệ thuật.

+ Nghệ thuật chính là tìm ra cái đẹp, giúp con người vươn tới cái đẹp: Chân, thiện, Mĩ.

(Lưu ý khi chấm gv cần trân trọng sự sáng tạo của HS.)

Bài tập 6

Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

“"Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy mẹ.Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: "Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì.......

- Con đã nhận ra con chưa? - Mẹ vẫn hồi hộp.

Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng:

- Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!"

(Ngữ văn 6- tập 1)

Câu 1: Đoạn văn trích trong văn bản nào? Tác giả là ai?

Câu 2: Cho biết phương thức biểu đạt chính của văn bản em vừa tìm được?

Câu 3: Chỉ ra những từ ngữ diễn tả tâm trạng của nhân vật “tôi” khi đứng trước bức tranh em gái vẽ mình. Giải thích vì sao nhân vật “tôi” có tâm trạng như vậy?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

- Đoạn văn trích trong văn bản “Bức tranh của em gái tôi”

- Tác giả: Tạ Duy Anh

Câu 2:

- PTBĐ chính: Tự sự

Câu 3:

- ngỡ ngàng: Người anh bất ngờ trước việc cô em gái vẽ chân dung mình để dự thi trong khi hằng ngày mình luôn xét nét, quát mắng em. Ngỡ ngàng trước tài năng của em gái mà bấy lâu nay người anh vẫn cố tình phủ nhận.

- hãnh diện: vì thấy mình trong tranh đẹp đến hoàn hảo, bức tranh lại được treo ở nơi trang trọng giữa phòng trưng bày. Hãnh diện vì (bức tranh em gái vẽ mình được giải nhất) mình là anh trai của cô em gái tài năng.

- xấu hổ: vì đã coi thường em, xa lánh, ghen tị với em, thấy mình hèn kém, ích kỉ, nhỏ nhen (vậy mà em vẫn coi mình là người thân thuộc nhất); soi vào bức tranh ấy, người anh đã nhận ra những hạn chế của mình, thấy mình không xứng đáng với tấm lòng nhân hậu của em gái

..................................

Bài tập 7

Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

“Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên. Tôi quyết định làm một việc mà tôi vẫn coi khinh: xem trộm những bức tranh của Mèo. Dường như mọi thứ có trong ngôi nhà của chúng tôi đều được nó đưa vào tranh. Mặc dù nó vẽ bằng những nét to tướng, nhưng ngay cả cái bát múc cám lợn, sứt một miếng cũng trở nên ngộ nghĩnh. Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến ...”

(Ngữ văn 6, tập 1)

Câu 1: Đoạn văn trích trong văn bản nào? Của tác giả nào?

Câu 2: Cho biết phương thức biểu đạt chính của văn bản em vừa tìm được?

Câu 3: Văn bản được kể theo ngôi thứ mấy? Nêu tác dụng của ngôi kể ấy? Nhân vật chính trong văn bản em vừa tìm được là ai?

Câu 4: Trong đoạn trích, người anh có hành động gì đối với Mèo? Theo em, trong đời sống, chúng ta có nên làm những hành động như vậy không? Vì sao?

Câu 5: Tìm một phép so sánh có trong đoạn trên. Cho biết đó là kiểu so sánh nào? 

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

- Đoạn văn trích trong văn bản “Bức tranh của em gái tôi”

- Tác giả: Tạ Duy Anh

Câu 2:

- PTBĐ chính: Tự sự

Câu 3:

- Ngôi kể: Ngôi thứ nhất

- Tác dụng: Câu chuyện được kể từ ngôi thứ nhất, bằng lời của người anh. Ngôi kể này cho phép tác giả có thể miêu tả diễn biến tâm trạng nhân vật của người anh một cách tự nhiên nhất. Đằng ngôi kể này, người anh tự bộc lộ những suy nghĩ chân thật nhất của mình đổng thời người anh cũng có dịp để tự suy ngẫm, tự soi xét lại mình và vượt lên trên sự ghen tị nhỏ nhen. Qua đó chủ đề của tác phẩm cũng được bộc lộ rõ hơn => Câu chuyện trở nên chân thực hơn

Câu 4:

- Hành động người anh: Lén xem trộm những bức vẽ của Mèo

- Trong cuộc sống, chúng ta không nên có những hành động như vậy, vì xem đồ của người khác khi chưa nhận được sự đồng ý của họ là thiếu lịch sự, văn hóa

Câu 5: Hình ảnh so sánh: Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến ..=> so sánh không ngang bằng

TIẾT 3: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: ẨN DỤ VÀ DẤU CÂU

A. LÝ THUYẾT:

B. LUYỆN TẬP

Bài tập 1

Chỉ ra các ẩn dụ và nêu ý nghĩa ẩn dụ trong các câu ca dao, câu thơ sau:

a. Trăm năm đành lỗi hẹn hò

Cây đa bến cũ con đò khác đ­ưa.

b. “Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đ­ưa tay tôi hứng. ”

Hướng dẫn làm bài

a. Cây đa bến cũ- những kỷ niệm đẹp

Con đò khác đ­ưa- cô gái đã đi lấy ngư­ời con trai khác làm chồng- đã thay đổi, xa nhau…

(Tác giả dân gian đã chọn được hình ảnh ẩn dụ đẹp,quen thuộc, gợi nhớ diễn đạt được một lời oán trách kín đáo).

b. Giọt (tiếng hót- chuyển đổi cảm giác )- ca ngợi cái đẹp của sáng xuân cũng là cái đẹp của cuộc đời, cuộc sống.

hứng (tiếng hót- chuyển đổi cảm giác )- sự thừa hưởng một cách trân trọng những thành quả cách mạng

Bài tập 2

Xác định phép tu từ ẩn dụ được sử dụng trong các câu dưới đây. Rút ra bài học được gửi gắm qua các hình ảnh ẩn dụ đó

a, Ăn quả nhớ kẻ trồng cây

b, Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng

Hướng dẫn làm bài

a, ăn quả nhớ kẻ trồng cây

ăn quả: tương đồng cách thức với sự hưởng thụ thành quả lao động

Kẻ trồng cây: Tương đồng phẩm chất với người lao động

→ Bài học: khuyên chúng ta khi hưởng thụ thành quả phải nhơ đến công lao người lao động đã vất vả tạo ra thành quả

b, Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng

- Mực đen có nét tương đồng về phẩm chất với cái xấu

- Đèn sáng có nét tương đồng về phẩm chất vơi cái tốt cái hay.

→ Bài học: Khuyên chúng ta nên biết lựa chọn môi trường sống, lựa chọn bạn bè để có thể học hỏi được những điều tốt, tránh xa điều xấu.

Bài tập 3:

Trong bài thơ “Thương vợ” nhà thơ Tú Xương có viết:

“Lặn lội thân cò khi quãng vắng

Eo sèo mặt nước buổi đò đông…”

Em hãy chỉ ra và phân tích tác dụng của phép ẩn dụ trong hai câu thơ trên.

Hướng dẫn làm bài

Trong câu thơ nhà thơ Tú Xương đã sử dụng phép ẩn dụ “thân cò” để nói về người vợ của mình - bà Tú. Mượn hình ảnh “con cò, cái cò” trong ca dao, nhà thơ đã cải hoá thành “thân cò nói lên rất hay cuộc đời vất vả, đức tính chịu thương chịu khó của bà Tú với tất cả lòng khâm phục, biết ơn, đồng thời làm cho ngôn ngữ thơ đậm đà màu sắc ca dao, dân ca.

Bài tập 4:

Trong lời ăn tiếng nói hàng ngày, chúng ta thường nói:

- Nói ngọt lọt đến xương.

- Nói nặng quá…

Đây là ẩn dụ thuộc kiểu nào? Hãy tìm thêm một số ví dụ tương tự.

Hướng dẫn làm bài

Đây là những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác – lấy những từ chỉ cảm giác của giác quan này để chỉ cảm giác của giác quan khác.

“ngọt” : vị giác -> thính giác.

VD: - Giọng chua, giọng ấm, giọng nhạt…

- nói nhẹ, nói sắc, nói đau…

- màu mát, màu nóng, màu lạnh, màu ấm…

- thấy lạnh,…

Bài tập 5:

Thay thế các từ ngữ in đậm bằng những ẩn dụ thích hợp:

a. Trong ánh hoàng hôn, những nương sắn với màu nắng vàng lộng lẫy có trên khắp các sườn đồi.

b. Trong đôi mắt sâu thẳm của ông, tôi thấy có một niềm hi vọng.

Hướng dẫn làm bài

a. Từ “với” = “nhuộm màu nắng vàng”

Từ “ có” = “nằm trải dài ”

b. Từ “có”= sáng lên ,ánh lên . loé lên…

Bài tập 6:

Viết đoạn văn ngắn (8-10 câu) miêu tả giờ ra chơi ở trường em. Trong đoạn văn có sử dụng phép tu từ ẩn dụ, gạch chân dưới câu văn có sử dụng phép ẩn dụ.

Hướng dẫn làm bài

HS có nhiều suy nghĩ, cách làm bài khác nhau. Cần dảm bảo đoạn văn đủ số lượng câu, cso sử dụng BPTT ẩn dụ.

Đoạn văn tham khảo:

" Tùng tùng tùng. . . " Tiếng trống báo hiệu giờ ra chơi đã đến. Những cô cậu học trò ùa ra sân như đàn ong vỡ tổ. Nhóm các bạn nữ tụ tập dưới tán lá mát rượi của cụ bàng; từng cặp từng cặp bạn nam chơi đá cầu với nhau, trên vai ai nấy đều ướt đẫm ánh nắng; một nhóm học sinh khác lại ùa đến căn-tin ăn quà vặt;... Cảnh vui tươi, nhộn nhịp đó khó có người học trò nào quên được. Bởi sau mỗi giờ ra chơi lại khiến chúng em thấy tinh thần sáng khoái để học tập tốt hơn.

- Phép ẩn dụ: " ướt đẫm ánh nắng" ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.

Bài tập 7

Viết đoạn văn về chủ đề tự chọn có sử dụng dấu ngoặc kép và đại từ nhân xưng.

GV hướng dẫn HS thực hiện yêu cầu bài tập.

Gọi HS đọc bài.

3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

- Học bài

- Hoàn thiện các bài tập

- Chuẩn bị nội dung buổi học sau: Viết đoạn văn ghi lại cảm xúc về một bài thơ có yếu tố tự sự và miêu tả.

...............................................................

ÔN TẬP:

VIẾT ĐOẠN VĂN GHI LẠI CẢM XÚC VỀ MỘT BÀI THƠ CÓ YẾU TỐ

TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức:

- HS biết viết bài văn đảm bảo các bước: chuẩn bị trước khi viết (xác định đề tài, mục đích, thu thập tư liệu); tìm ý và lập ý; viết đoạn văn; chỉnh sửa, rút kinh nghiệm.

- HS viết được đoạn văn nêu cảm xúc về một bài thơ có yếu tố tự sự và miêu tả, đảm bảo bố cục và số lượng câu đúng quy định.

2. Năng lực

a. Năng lực chung

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác...

b. Năng lực riêng biệt:

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến đề bài;

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân;

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận;

- Năng lực viết, tạo lập văn bản.

3. Phẩm chất:

- Ý thức tự giác, tích cực trong học tập.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1: ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN:

TIẾT 2: LUYỆN TẬP

Đề bài 1: Viết đoạn văn ghi lại cảm xúc về bài thơ Mây và sóng của Ta-go.

• GV hướng dẫn HS thực hiện lần lượt theo các bước.
• Đoạn văn tham khảo

Văn học luôn đầy ắp tình thương. Nhiệm vụ của nó là ca ngợi những tình cảm ngọt ngào, thiêng liêng ấy. Tình mẫu tử là một trong những chủ đề không bao giờ vơi cạn của thi ca. Và ngoài kia - nơi cuộc sống thường nhật có biết bao điều mới lạ, cám dỗ đời thường ... Nhưng bài thơ Mây và sóng của tác giả Ta - go đã làm thức tỉnh biết bao người khi nghĩ về mẹ với thi pháp độc đáo Thi phẩm đã ca ngợi tình cảm của đứa con dành cho mẹ mẹ. Sức gợi cảm của bài thơ không chỉ là nghệ thuật đặc sắc mà còn là chiều sâu ý nghĩa của một vẻ đẹp chan chứa tình cảm thiêng liêng của con người. Tính độc đáo của bài thơ là hai mẩu đối thoại giữa em bé với mây, giữa em bé với sóng đan xen vào lời thủ thỉ với mẹ hiền. Cuộc đối thoại giữa mây với em bé không chỉ nói lên tâm hồn bay bổng, hồn nhiên của tuổi thơ mà còn khẳng định, ngợi ca tình yêu của mẹ đối với tuổi thơ rất đẹp và mãnh liệt. Từ chối niềm vui riêng của mình để vui cùng mẹ là cả một quá trình diễn biến tâm lý sinh động và thú vị. Bằng trí thông minh và trái tim yêu thương, em bé tự tạo ra những niềm vui cho mình, đặc biệt là cho cả hai mẹ con. Em hiểu sâu sắc rằng niềm vui của mình chỉ trở nên trọn vẹn khi có mẹ ở bên và ngược lại. Hai mẹ con không chỉ chơi với mây và sóng mà chính họ đã hóa thân vào mây và sóng:

Con là mây và mẹ đã là trăng

Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ

Đây không còn là những trò chơi bình thường nữa mà là trò chơi muôn đời bền vững và trường tồn, không bao giờ nhàm chán. Bởi lẽ trong đó là hình ảnh đẹp tuyệt vời của hai mẹ con quấn quýt bên nhau trong tình yêu lớn lao và cao cả. Dư âm của tiếng cười như những giọt pha lê ngân mãi trong lòng chúng ta bởi niềm vui bất tận của tình mẫu tử thiêng liêng và kỳ diệu. Niềm vui đó như được ủ kín, như của chỉ riêng hai mẹ con mà người ngoài không ai tìm được. Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào. Tình mẫu tử thiêng liêng và cao quý đã hòa vào vũ trụ và cuộc sống xung quanh. Nó hiện hữu ở mọi nơi trên thế gian để khẳng định tình yêu thương có sức mạnh biến đổi khôn lường. Qua câu chuyện thần tiên giản dị đó, bài thơ còn gửi gắm nhiều suy ngẫm sâu sắc về cuộc sống. Cũng như dưới những trò chơi trên mây dưới sóng, cuộc sống có nhiều cám dỗ mà mỗi người rất khó vượt qua. Nhưng người ta hoàn toàn có thể vượt qua những thử thách ấy bằng sức mạnh của tình cảm tốt đẹp trong cuộc đời. Tình mẫu tử là một trong những chỗ dựa vững chắc, ấm áp nhất của con người, là ngọn lửa khơi nguồn sáng tạo, làm thăng hoa vẻ đẹp tinh thần muôn đời bất diệt của nhân loại. Cũng như em bé đã hướng lòng mình vào sự vĩnh cửu của tình mẫu tử, bài thơ đã thành công khi thể hiện những suy ngẫm sâu sắc, tâm hồn và trái tim mơ mộng của con người.

TIẾT 3: LUYỆN TẬP ( Tiếp)

Đề bài 1: Viết đoạn văn ghi lại cảm xúc về bài thơ Chuyện cổ tích về loài người của tác giả Xuân Quỳnh.

• GV hướng dẫn HS thực hiện lần lượt theo các bước.
• Đoạn văn tham khảo

 Chuyện cổ tích về loài người là câu chuyện huyền thoại về thời gian đầu tiên, thủa khai thiên lập địa được thuật lại bằng quan hệ tiếp nhận cổ tích khi tác giả hướng về người nghe trẻ em và nhân vật trẻ con trở thành trung tâm. Tất cả hiện ra trên những dòng thơ năm chữ như lời tâm tình. Huyền thoại đã sống như thế - tái sinh với những hóa thân trong văn chương hiện đại nhưng là hiện ra từ nơi chiều sâu tâm thức con người. Ở nơi ấy, huyền thoại như dòng sông mà ngoại kiểu sáng tạo nghệ thuật khi ngang qua đó (hay ra đi từ đó) đều đẫm những hơi sương. Cái nhịp điệu vũ trụ (hay nhịp điệu huyền thoại) đã được tái lập theo cách ấy trong Chuyện cổ tích về loài người. Bài thơ như một dòng chảy - dòng thơ trước tiếp sau sau chỉ âm thanh hiện lên thành nhịp: âm thanh của vần, âm thanh của thanh điệu. Đó là hiện tượng bất biến trong dịch chuyển và ngược lại, vì thế vũ trụ không bao giờ tồn tại trong thế tĩnh tại. Một cấu trúc âm thanh tạo nhịp và mang nghĩa hình vẽ lặp đi lặp lại liên tục và luôn luôn biến đổi. Nhờ đó mà các lễ nghi và các nhân tố thần thoại được miêu tả đã được cách điệu hóa và biến thành một thứ hoa văn. Trẻ con gọi mặt trời xuất hiện, cỏ cây hoa lá xuất hiện, chim muông sông biển ... xuất hiện. Và lời ru, điệu hát, truyện cổ tích, tri thức, ngôn ngữ, chữ viết ... ra đời cùng với tình yêu của mẹ, tình thương của bà, sự dạy dỗ của cha, chuyện trao truyền kiến thức của thầy ... Nghĩa là toàn bộ đời sống tự nhiên và xã hội được trẻ con dựng dậy xoay quanh hình tượng trung tâm là trẻ con. Điểm khác biệt cơ bản ấy không thay đổi cấu trúc của cây đời mà chuyển cấu trúc cây đời từ câu chuyện cổ tích được viết bằng thơ. Đến đây có lẽ bài thơ Chuyện cổ tích về loài người của Xuân Quỳnh đã hiện ra dưới một ánh sáng mới - ánh sáng của huyền thoại. Chính cấu trúc huyền thoại đã làm nên điểm đặc sắc của bài thơ như là kết quả của cả một quá trình người nghệ sĩ sống cùng những trải nghiệm văn hóa của nhân loại và dân tộc trong lịch sử sâu xa của nó. Và con đường điấy của huyền thoại thấm vào trong tâm thức của cộng đồng như một dòng chảy bất tận mà đôi khi ta chợt nhận ra nơi một công trình sáng tạo khiến tất cả hóa lạ lẫm nhưng thật gần gũi và rực rỡ. Đối với tôi, Chuyện cổ tích về loài người của Xuân Quỳnh là một đóng góp của dòng chảy ấy.

3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

- Học bài

- Hoàn thiện các bài tập

- Chuẩn bị nội dung buổi học sau: Văn bản Cô bé bán diêm và THTV: Cụm danh từ.

.............................................................

Bài 3. YÊU THƯƠNG VÀ CHIA SẺ ( 3 buổi)

ÔN TẬP:

VĂN BẢN 1: CÔ BÉ BÁN DIÊM (An- đéc- xen)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: CỤM DANH TỪ

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức:

- Tiếp tục hình thành, phát triển năng lực đọc hiểu tác phẩm truyện.

- Hiểu được tác dụng của việc mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm từ;

- Nhận biết được cụm danh từ;

- Biết cách mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm danh từ.

2. Năng lực:

a. Năng lực chung

- Năng lực tự học các tác phẩm truyện.
- Năng lực giải quyết vấn đề liên quan đến nội dung của các văn bản.
- Năng lực sáng tạo trong nghệ thuật khi phân tích một vấn đề trong tác phẩm.
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ trong quá trình cảm nhận một số chi tiết, hình ảnh tiêu biểu.
- Thu thập kiến thức xã hội có liên quan đến các tác phẩm văn tự sự nước ngoài
- Tự lập, tự tin, có tinh thần vượt khó khi tìm tòi về các tác phẩm văn tự sự nước ngoài
- Có trách nhiệm với bản thân, gia đình, cộng đồng, môi trường tự nhiên,...
+ Có ý thức công dân, có lối sống lành mạnh;
+ Có tinh thần đấu tranh với những quan điểm sống thiếu lành mạnh, trái đạo lý.

b. Năng lực chuyên biệt:

- Năng lực đọc hiểu tác phẩm truyện.

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Cô bé bán diêm.

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về giá trị về nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa của văn bản.

- Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của văn bản với các văn bản có cùng chủ đề.

- Năng lực nhật biết và phân tích tác dụng của việc mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm từ; nhận biết và phân tích được cụm danh từ;

- Năng lực mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm danh từ.

3. Phẩm chất:

- Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: Yêu thương, chia sẻ, biết giúp đỡ và có thái độ, cách cư xử với người khuyết tật, những người có hoàn cảnh kém may mắn trong xã hội.

- Có ý thức vận dụng kiến thức vào giao tiếp và tạo lập văn bản.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1: ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN VĂN BẢN: CÔ BÉ BÁN DIÊM

TIẾT 2: BÀI TẬP VỀ VĂN BẢN: CÔ BÉ BÁN DIÊM

Bài tập 1:

Tóm tắt văn bản “Cô bé bán diêm”

- Hình thức tổ chức luyện tập:

+ Xác định hệ thống các sự việc: Theo nhóm.

+ Viết thành văn bản tóm tắt: Cá nhân

Hướng dẫn làm bài:

a. Các sự việc chính – Trình tự tóm tắt

- Hoàn cảnh của cô bé bán diêm

- Hoàn cảnh quẹt diêm

- Các lần quẹt diêm của em bé

- Cái chết của em bé bán diêm.

b. Viết thành văn bản tóm tắt

Truyện kể về một em bé bán diêm trong đêm giao thừa rét buốt. Em có hoàn cảnh bất hạnh, bà nội và mẹ mất từ khi em còn nhỏ. Giờ đây, em phải sống cùng với người bố nát rượu, cộc cằn, thô lỗ ở một gác xép sát mái nhà. Cả ngày em chẳng bán được que diêm nào trong khi ngoài trời giá rét dữ dội, mọi nhà đều sáng rực ánh đèn và mùi thức ăn thơm phức. Em đánh liều quẹt lần lượt các que diêm, những mộng tưởng tươi sáng hiện ra như lò sưởi ấm áp, bàn ăn thịnh soạn, cây thông Nô-em, bà nội hiện lên mỉm cười… Nhưng mỗi lần diêm tắt, thực tế lại là bức tường lạnh lẽo, rét mướt và một mình em cô đơn, tội nghiệp. Sáng hôm sau, em đã chết với đôi má vẫn hồng và đôi môi như đang mỉm cười trước sự thờ ơ, lạnh lùng của người qua đường.

Bài tập 1:

Hãy nêu ý nghĩa của hình ảnh ngọn lửa diêm trong việc xây dựng nhân vật và thể hiện chủ đề của truyện.

Hình thức thực hiện: Cá nhân.

Hướng dẫn làm bài:

Hình ảnh ngọn lửa diêm mang đậm ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Đó là ngọn lửa của ước mơ tuổi thơ về mái ấm gia đình ấm no, hạnh phúc, về tình thương mà ông bà, cha mẹ dành cho con cháu. Những ước mơ ấy thật bình dị mà thật đẹp đẽ, diệu kì, bay bổng lên trên thực tại mà vẫn bắt nguồn từ thực tại cơ cực, thảm thương. Ngọn lửa cháy hết mình là nguồn sáng trong tâm hồn đầy khao khát cháy bỏng.

Qua hình ảnh ngọn lửa diêm, nhà văn đã thể hiện sự trân trọng, cảm thông, ngợi ca thế giới đầy mơ ước ấy và phải chăng ông cũng mong ước đến cháy bỏng những điều tốt đẹp ấy cho con người, cho trẻ em ?

Bài tập 3:

Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:

    “Sáng hôm sau, tuyết vẫn phủ kín mặt đất, nhưng mặt trời lên, trong sáng, chói chang trên bầu trời xanh nhợt. Mọi người vui vẻ ra khỏi nhà.

    Trong buổi sáng lạnh lẽo ấy, ở một xó tường, người ta thấy một em gái có đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười. Em đã chết vì giá rét trong đêm giao thừa…

 (Ngữ văn 6– tập 1)

Câu 1: : Đoạn văn trên trích trong văn bản nào? Ai là tác giả? Xác định thể loại văn bản.

Câu 2: Chỉ ra PTBĐ của văn bản chứa đoạn văn trên.

Câu 3: Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về cái chết của người “em gái”.

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

- Trích từ văn bản: “Cô bé bán diêm”

- Tác giả: An-đéc-xen

- Thể loại: truyện ngắn.

Câu 2:

Phương thức biểu đạt của văn bản: Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.

Câu 3:

Đoạn văn trình bày cảm nhận của em về cái chết của người “em gái”: (Tham khảo):

Kết thúc truyện “Cô bé bán diêm”, người “em gái” bất hạnh đáng thương ấy “đã chết vì giá rét trong đêm giao thừa…”. Dưới ngòi bút đầy chất thơ của An-đéc-xen, em ra đi mà đôi má vẫn hồng và đôi môi đang mỉm cười. Hình ảnh cái chết ấy thật đẹp đã thể hiện sự hạnh phúc, mãn nguyện của cô bé. Có lẽ em đã thanh thản, toại nguyện vì chỉ mình em được sống trong những điều huy hoàng, kì diệu. Cái chết của em bé bán diêm thể hiện tấm lòng nhân hậu của nhà văn dành cho số phận trẻ thơ, đó là sự cảm thông, yêu thương và trân trọng thế giới tâm hồn trẻ thơ. Thực tế em bé đã chết rất tội nghiệp, đó là cái chết bi thảm, làm nhức nhối trong lòng người đọc, em đã chết trong đêm giao thừa rét mướt, em nằm ngoài đường sáng mùng một đầu năm trong khi mọi người vui vẻ ra khỏi nhà, kẻ qua người lại mà không hề quan tâm đến em, em đã chết vì lạnh, vì đói ở một xó tường. Đó là cái chết đau đớn nhưng chắc chắn sẽ thanh thản về tâm hồn. Như vậy, bằng ngòi bút nhân ái, lãng mạn, qua cái chết em bé bán diêm, tác giả muốn tố cáo, phê phán xã hội thờ ơ lạnh lùng với nỗi bất hạnh của những người nghèo khổ, đặc biệt đối với trẻ thơ. Đồng thời, ông còn muốn gửi gắm thông điệp tới người đọc, đó là hãy biết san sẻ yêu thương, đừng phũ phàng hoặc vô tình trước những khổ đau bất hạnh, cay đắng của trẻ thơ. Cái chết của em sẽ mãi ám ảnh trong lòng người đọc, khơi dậy về tình yêu thương con người trong cuộc đời này.

Bài tập 4:

Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi:

“Cửa sổ mọi nhà đều sáng rực ánh đèn và trong phố sực nức mùi ngỗng quay. Chả là đêm giao thừa mà! Em tưởng nhớ lại năm xưa, khi bà nội hiền hậu của em còn sống, em cũng được đón giao thừa ở nhà. Nhưng Thần Chết đã đến cướp bà em đi mất, gia sản tiêu tán, và gia đình em đã phải lìa ngôi nhà xinh xắn có dây trường xuân bao quanh, nơi em đã sống những ngày đầm ấm, để đến chui rúc trong một xó tối tăm, luôn luôn nghe những lời mắng nhiếc chửi rủa”.

(Trích “Cô bé bán diêm”, An-đéc-xen, Ngữ văn 6, Tập 1)

Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của đoạn trích?

Câu 2. Nêu nội dung của đoạn trích?

Câu 3. Hãy chỉ ra nghệ thuật đối lập, tương phản được tác giả sử dụng trong đoạn trích và nêu tác dụng của nghệ thuật ấy?

Câu 4. Nếu trong lớp em có bạn gặp phải hoàn cảnh như cô bé bán diêm em sẽ làm gì để giúp đỡ bạn?

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1.

Phương thức biểu đạt chính của đoạn trích: Tự sự.

Câu 2.

Nội dung của đoạn trích: Hoàn cảnh đáng thương của cô bé bán diêm.

Câu 3.

*Nghệ thuật đối lập, tương phản được tác giả sử dụng trong đoạn trích:

- Khi xưa bà nội của em còn sống em được sống trong tình yêu thương// Hiện nay em thường xuyên bị mắng nhiếc, chửi rủa.

- Khi xưa được sống trong ngôi nhà xinh xắn, được đón giao thừa//chui rúc trong một xó tối tăm.

*Tác dụng của nghệ thuật đối lập, tương phản:

- Làm nổi bật hoàn cảnh bất hạnh của cô bé bán diêm.

- Nhấn mạnh sự thờ ơ, lãnh đạm của mọi người trước hoàn cảnh tội nghiệp của cô bé.

- Thể hiện sự thương cảm sâu sắc của tác giả.

Câu 4. Nếu trong lớp em có bạn gặp phải hoàn cảnh như cô bé bán diêm em sẽ làm gì để giúp đỡ bạn?

HS có thể nêu những sáng kiến, giải pháp để giúp đỡ bạn như:

- Chia sẻ hoàn cảnh của bạn để mọi người cùng biết từ đó cùng kêu gọi chung tay giúp đỡ bạn.

- Lập quỹ từ thiện bằng cách tiết kiệm tiền tiêu vặt, tiền ăn sáng,…hoặc tổ chức những buổi lao động nhỏ kiếm tiền giúp bạn.

- Báo cáo với cô giáo chủ nhiệm, đề nghị với nhà trường,…

Lưu ý: Đây là câu hỏi mở thể hiện ý tưởng riêng của học sinh, giáo viên cần linh hoạt cho điểm phù hợp.

......................................................

Bài tập 5:

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi bên dưới:

“Sáng hôm sau, tuyết vẫn phủ kín mặt đất, nhưng mặt trời lên, trong sáng, chói chang trên bầu trời xanh nhợt. Mọi người vui vẻ ra khỏi nhà.

Trong buổi sáng lạnh lẽo ấy, ở một xó tường, người ta thấy một em gái có đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười. Em đã chết vì giá rét trong đêm giao thừa.

Ngày mồng một đầu năm hiện lên trên thi thể em bé ngồi giữa những bao diêm, trong đó có một bao đã đốt hết nhẵn. Mọi người bảo nhau: “Chắc nó muốn sưởi cho ấm”, nhưng chẳng ai biết những cái kì diệu em đã trông thấy và nhất là cảnh huy hoàng lúc hai bà cháu bay lên để đón lấy những niềm vui đầu năm."

(Trích “Cô bé bán diêm”, An-đéc-xen, Ngữ văn 8, Tập I, trang 67)

Câu 1. Hãy đặt một nhan đề thích hợp thể hiện nội dung đoạn trích?

Câu 2. Nhận xét về đoạn kết của truyện có ý kiến cho rằng truyện kết thúc tràn đầy tinh thần nhân đạo nhưng cũng có ý kiến cho rằng truyện kết thúc không có hậu. Hãy nêu suy nghĩ của mình về hai ý kiến trên?

Câu 3. Truyện khép lại nhưng lòng người đọc vẫn không nguôi băn khoăn, day dứt về con người, về tình người. Trước khi chết vì đói, vì rét, cô bé bán diêm đã chết vì chính sự lạnh lùng, vô cảm, tàn nhẫn, ích kỉ của con người. Từ cái chết của cô bé bán diêm, em hãy viết một đoạn văn ngắn (từ 6-8 câu) nói về bệnh vô cảm ở con người.

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1.

Đặt một nhan đề thích hợp thể hiện nội dung đoạn trích:

- Cái chết của cô bé bán diêm.

- Một cảnh thương tâm.

-……

Câu 2. Mỗi ý kiến là một góc nhìn về việc khám phá dụng ý của nhà văn

Nói truyện kết thúc tràn đầy tinh thần nhân đạo là bởi vì người nói thấy được giá trị nhân đạo, nhân văn của tác phẩm khi tác giả miêu tả thi thể em với đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười, đồng thời hình dung ra cảnh huy hoàng hai bà cháu bay lên trời để đón lấy những niềm vui đầu năm.

Ý kiến cho rằng truyện kết thúc không có hậu là muốn khẳng định giá trị hiện thực của tác phẩm. Tuy cô bé bán diêm được miêu tả thật đẹp khi chết, cô bé như tiên đồng ngọc nữ đang chìm trong giấc nhủ nhưng rõ ràng truyện kết thúc không có hậu: cô bé đã phải chết trong đói rét, trong sự vô cảm lạnh lùng của người đời. Đó là một cái chết thương tâm không đáng có.

Hai ý kiến trên tưởng chừng mâu thuẫn, đối lập nhưng thực chất lại bổ sung, soi sáng trong việc khám phá dụng ý nghệ thuật của nhà văn. Từ hai ý kiến trên người đọc thấy được tài năng và đặc biệt là tình yêu thương vô hạn của nhà văn An-đéc-xen thể hiện trong phần kết của truyện.

Câu 3.

a) Về hình thức:

- Là 1 đoạn văn nghị luận, ý rõ ràng, lập luận chặt chẽ

- Đảm bảo dung lượng 6-8 câu (nên đánh số thứ tự các câu).

b) Về nội dung: cần đảm bảo các ý cơ bản sau

*Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề nghị luận bệnh vô cảm ở con người.

*Thân đoạn:

- Giải thích: “vô cảm” là sống không có cảm xúc, ích kỷ, lạnh lùng, thờ ơ, làm ngơ trước những điều xấu xa, hoặc nỗi bất hạnh của những người sống xung quanh mình.

- Biểu hiện:

+ Trong cuộc sống: vô cảm với những con người bất hạnh....

+ Trong học tập: vô cảm với những bạn học có hoàn cảnh khó khăn, bạn bị bạo hành ngay trước cổng trường, lớp học nhưng đứng xem rồi quay clip tung lên mạng coi như không phải chuyện của mình....

+ Trong gia đình: vô cảm với cha mẹ, những người thân khi ốm đau, gặp chuyện không may.....

- Nguyên nhân:

+ Do lối sống ích kỉ

+ Nhịp sống của xã hội hiện đại nhiều khi không đủ thời gian, không đủ sức lực và tâm huyết để mình chú ý đến những vấn đề khác ngoài công việc, học tập.

+ Một bộ phận lớp trẻ được gia đình, bố mẹ chiều chuộng, thậm chí là lập trình sẵn cho cuộc đời, cho tương lai nên có tư tưởng không cần phải phấn đấu, thờ ơ với cuộc sống, tương lai của mình và người khác.

- Hậu quả:

+ Làm cho cái xấu, cái ác sinh sôi, nảy nở.

+ Làm mất đi tình thương giữa con người với con người; mai một phẩm chất, đạo lí tốt đẹp của con người Việt Nam...

*Kết đoạn:

- Bài học nhận thức và hành động:

+ Học tập lối sống lành mạnh, biết yêu thương sẻ chia đồng cảm với những người xung quanh.

+ Tham gia các hoạt động xã hội có tính nhân văn

+ Xã hội cần lên án mạnh mẽ sự vô cảm, coi đó như là một cuộc chiến để loại bỏ căn bệnh này ra khỏi xã hội.

TIẾT 3: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: CỤM DANH TỪ

II. LUYỆN TẬP:

Bài tập 1:

Hãy tìm cụm danh từ từ trong đoạn văn sau và xếp vào mô hình cụm danh từ

 Bởi tôi ăn uống điều độ, làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt . Thỉnh thoảng muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.

  (Tô Hoài)

Hướng dẫn làm bài:

* Các cụm danh từ trong đoạn văn:

- một chàng dế thanh niên cường tráng

- đôi càng tôi

 - những cái vuốt ở chân, ở khoeo

-  sự lợi hại của những chiếc vuốt

 - những chiếc vuốt

• các ngọn cỏ

* Xếp các cụm danh từ trên vào mô hình cụm danh từ:

Bài tập 1:

Tìm cụm danh từ trong mỗi câu sau, cho biết cụm dt giữ chức vụ ngữ pháp gì? (Gv trình chiếu đề bài)

a. Em rất thích cái bút này.

b, Cái áo này còn rất mới.

c, Ngôi trường màu vàng nằm giữa cánh đồng xanh bát ngát.

d, Những bông hoa màu vàng làm sáng cả góc vườn.

Hướng dẫn làm bài:

a.cái bút này =>cụm dt làm VN

b. Cái áo này => cụm dt làm CN

c. Ngôi trường màu vàng =>cụm dt làm CN

d. Những bông hoa màu vàng =>cụm dt làm CN

Bài tập 3:

Chỉ ra và phân tích các cụm danh từ trong khổ thơ sau (Gv trình chiếu đề bài):

“Hạt gạo làng ta

Có vị phù sa

Của sông Kinh Thầy

Có hương sen thơm

Trong hồ nước đầy
Có lời mẹ hát

Ngọt bùi hôm nay.”

(Hạt gạo làng ta - Trần Đăng Khoa)

Hướng dẫn làm bài:

* Xác định đúng các cụm danh từ:

+ hạt gạo làng ta

+ vị phù sa

+ hương sen thơm

+ hồ nước đầy

* Phân tích cấu tạo các cụm danh từ.

(phần trung tâm in đậm).

Bài tập 4 :

Tìm và phân tích cấu tạo của các cụm danh từ trong phần trích sau (Gv trình chiếu đoạn văn)

“...Từ trong các bụi rậm xa, gần, những chú chồn,những con dúi với bộ lông ướt mềm, vừa mừng rỡ, vừa lo lắng nối tiếp nhau nhảy ra rồi biến mất. Trên các vòm lá dày ướt đẫm, những con chim k lang mạnh mẽ, dữ tợn, bắt đầu dang những đôi cánh lớn giũ nước phành phach. Cất lên những tiếng kêu khô, sắc chúng nhún bay lên, làm cho những đám lá úa rơi rụng lả tả. Xa xa, những chỏm núi màu tím biếc cắt chéo nền trời. Một dải mây mỏng, mềm mại như một dải lụa trắng dài vô tận ôm ấp, quấn ngang các chỏm núi như quyến luyến bịn rịn.”

- Hs làm bài tập theo nhóm tổ, đại diện nhóm trình bày, nhận xét chéo.

- Gv nhận xét, chốt kiến thức.

Hướng dẫn làm bài:

Xác định đúng các cụm danh từ như sau (thành tố trung tâm in đậm)

- các bụi rậm xa, gần;

- những chú chồn;

- những con dúi với bộ lông ướt mềm;

- các vòm lá dày ướt đẫm;

- những con chim klang mạnh mẽ, dữ tợn;

- những đôicánh lớn;

- những tiếng kêu khô, sắc;

- những đám lá úa;

- những chỏm núi màu tím biếc;

- một dải mây mỏng mềm mại;

- một dải lụa trắng dài vô tận;

- các chỏm núi;

3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

• Học bài, nắm chắc kiến thức văn bản và kiến thức Tiếng Việt vừa ôn tập
• Chuẩn bị nội dung ôn tập buổi sau: Văn bản: Gió lạnh đầu mùa.Thực hành Tiếng Việt: Cụm động từ và cụm tính từ.

..............................................................

ÔN TẬP:

VĂN BẢN 2. GIÓ LẠNH ĐẦU MÙA (Thạch Lam)

VĂN BẢN 2: CON CHÀO MÀO (Mai Văn Phấn)

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: CỤM ĐỘNG TỪ VÀ CỤM TÍNH TỪ

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức:

- Xác định được người kể chuyện ngôi thứ ba; nắm được cốt truyện; nhận biết và phân tích được một số chi tiết miêu tả cử chỉ, hành động, suy nghĩ,... của nhân vật Sơn. Từ đó hiểu đặc điểm nhân vật và nội dung của truyện;

- Nêu được một số điểm giống nhau và khác nhau của hai nhân vật: cô bé bán diêm và bé Hiên;

- Nhận xét, đánh giá hành động của hai chị em Sơn và cách ứng xử của mẹ Hiên, mẹ Sơn, nhận thức được ý nghĩa của tình yêu thương, biết quan tâm, chia sẻ với mọi người.

- Tiếp tục hình thành, phát triển năng lực đọc hiểu tác phẩm thơ (thể loại chính HS được học ở bài 2).

- Củng cố kiến thức về cụm động từ; hiểu được tác dụng của việc mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm từ; biết mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm động từ và cụm tính từ.

2. Năng lực

a. Năng lực chung

Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác...

b. Năng lực riêng biệt:

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Gió lạnh đầu mùa; Con chào mào.

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Gió lạnh đầu mùa; Con chào mào.

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa của văn bản;

- Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của truyện với các truyện có cùng chủ đề;

- Năng lực nhật biết và phân tích tác dụng của việc mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm động từ, cụm tính từ.

- Năng lực mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm động từ, cụm tính từ.

3. Phẩm chất:

- Chăm chỉ: tích cực học tập, chuẩn bị bài ở nhà làm bài tập đầy đủ trên lớp

- Trung thực: làm bài tập nghiêm túc, báo cáo đúng kết quả học tập

- Trách nhiệm: có trách nhiệm trong đảm nhận và hoàn thành nhiệm vụ của nhóm.

- Nhân ái: Nhận thức được ý nghĩa của tình yêu thương; biết quan tâm, chia sẻ với mọi người.

- Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: Yêu thương, chia sẻ không chỉ là tình cảm đẹp đẽ, quý giá giữa con người với con người mà còn là tình yêu, sự trân trọng cái đẹp, ý thức bảo vệ thiên nhiên,... của con người.

- Có ý thức vận dụng kiến thức vào giao tiếp và tạo lập văn bản.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1: ÔN TẬP VĂN BẢN: GIÓ LẠNH ĐẦU MÙA

III. LUYỆN TẬP:

Bài tập 1:

Trong truyện Gió lạnh đầu mùa có nhiều nhân vật. Em hãy viết đoạn văn về một nhân vật mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng cụm tính từ.

Hướng dẫn làm bài

Giáo viên hướng dẫn học sinh lựa chọn một trong các nhân vật mà em yêu thích (ví dụ: mẹ Sơn, Sơn, Hiên, Mẹ Hiên )

- Trong đoạn văn cần thể hiện được các ý sau:

+ Vì sao em lại yêu thích nhân vật đó.

+ Nhân vật đó có đặc điểm gì nổi bật (về hình dáng, hành động, nội tâm, cách ứng xử ...)

+ Có thể chọn một vài chi tiết mà tác giả miêu tả về nhân vật để minh chứng cho điều em viết về nhân vật.

Tham khảo đoạn văn sau:

  Trong  truyện Gió lạnh đầu mùa của nhà văn Thạch Lam các nhân vật mẹ Sơn, Sơn, Hiên, mẹ Hiên đều là những người nhân hậu, có lòng tự trọng, biết yêu thương và chia sẻ nhưng nhân vật để lại ấn tượng sâu sắc nhất đối với em là nhân vật Sơn. Sơn được sinh ra và lớn lên trong một gia đình trung lưu, em được ăn no mặc ấm nhưng không vì thế mà Sơn tỏ ra kênh kiệu, coi thường người khác. Trái lại, khi thấy cái Hiên, đứa con gái nhà hàng xóm chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay, co ro đứng bên cột quán, Sơn đã động lòng thương. Tình thương chân thành, ngây thơ và trong sáng đã khiến Sơn có ý nghĩ và hành động tốt. Sơn đã bàn với chị Lan cho Hiên cái áo b ông cũ của em Duyên. Và khi chị Lan hăm hở chạy về nhà, Sơn đứng lặng yênđợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp, vui vui. Tác giả đã thấu hiểu và miêu tả thật cảm động một đức tính tốt đẹp của Sơn. Đó là lòng thương yêu, sự chia sẻ khó khăn với bạn bè, mong muốn đem đến niềm vui cho người khác. Hành động của Sơn cũng sẽ là bài học giúp em biết sống tốt hơn, biết yêu thương và quan tâm đến người khác hơn. 

Bài tập 2:

Em hãy so sánh điểm giống nhau và khác nhau của nhân vật cô bé trong truyện Cô bé bán diêm của Anđecxen và nhân vật bé Hiên trong truyện Gió lạnh đầu mùa của Thạch Lam

 Hướng dẫn làm bài

Điểm giống và khác nhau giữa nhân vật cô bé trong truyện Cô bé bán diêm của Anđecxen và nhân vật bé Hiên trong truyện Gió lạnh đầu mùa của Thạch Lam:

- Giống nhau: cô bé bán diêm và Hiên đều là những đứa trẻ có hoàn cảnh khó khăn. Nếu cô bé bán diêm được miêu tả là Giữa trời mưa tuyết rét mướt, lạnh cóng, đôi chân trần của em với đôi giày vải mỏng, rồi em lại đi chân đất, chân em đỏ ửng hết lên rồi bầm tím lại. Tóc em xõa, em đeo chiếc tạp dề cũ kỹ, lê hết các con phố ngõ ngách để bán những bao diêm, cả một ngày em chưa được ăn, phải chống lại cái lạnh, cái đói để bán diêm thế nhưng cũng không bán được bao diêm nào, thì Hiên cũng được miêu tả trong một cảnh ngộ không kém phần nghèo khổ: trông thấy một con bé đứng co ro bên cột quán, chỉ mặc có áo manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay. Như vậy, cả cô bé bán diêm và cả bé Hiên đều sống trong hoàn cảnh nghèo khổ, thiếu thốn.

- Khác nhau:

+ Cô bé bán diêm: sống bất hạnh, mồ côi mẹ, người bà yêu thương em nhất cũng mất. Em không có sự yêu thương, bảo vệ của gia đình. Em phải tự mình kiếm tiền nuôi sống bản thân và nuôi bố, nếu không bán được diêm, không có tiền mang về, về nhà em sẽ bị bố đánh mắng. Em sống trong sự cô đơn, ghẻ lạnh của bố.

+ Hiên: em có mẹ yêu thương, có chị em Sơn quan tâm và chia sẻ.

TIẾT 2: ÔN TẬP VĂN BẢN: CON CHÀO MÀO

Bài tập 1:

Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:

 Con chào mào đốm trắng mũi đỏ

Hót trên cây cao chót vót

triu ... uýt ... huýt ... tu hìu

Câu 1: Đoạn thơ trên nằm trong văn bản nào? Do ai sáng tác? Nêu xuất xứ của văn bản? Bài thơ được làm theo thể thơ nào?

Câu 2: Trong bài thơ tác giả còn lặp lại câu thơ:

triu ... uýt ... huýt ... tu hìu

Việc lặp lại đó có dụng ý gì?

Câu 3: Hãy nêu những suy nghĩ của em khi đọc những câu thơ trên bằng một đoạn văn ngắn.

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

-Văn bản: Con chào mào của tác giả Mai Văn Phấn

- Xuất xứ: Bài thơ Con chào mào được trích trong Bầu trời không mái che, NXB Hội nhà văn, 2010.

- Thể loại: Thơ tự do

Câu 2:

Câu thơ : triu ... uýt ... huýt ... tu hìu đã được tác giả viết ở dòng thứ ba của bài thơ. Đến dòng thứ 15 của bài thơ, tác giả đã lặp lại câu thơ này. Đây là sự tinh tế của tác giả trong việc sử dụng từ ngữ, hình ảnh cho bài thơ. Việc lặp lại này tác giả muốn nhắc rằng con chào mào đã đi qua một hành trình đơn lẻ tới hòa nhập, từ âm vực có phần lảnh lót, chói gắt trên cây cao chót vót đến phối bè, vang vọng khi đã được mổ những con sâu ăn trái cây chín đỏ và uống từng giọt nước, thanh sạch của tôi.

Câu 3:

Bài thơ Con chào mào là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Mai Văn Phấn thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu loài vật của tác giả. Con chào mào là hình tượng trung tâm của bài thơ.Với nỗi đặc tả gần, khá kỹ, nhà thơ khắc họa hình dáng con chào mào ngay để câu thơ mở đầu Con chào mào đốm trắng mũi đỏ . Hình ảnh con chào mào hiện lên trước mắt người đọc thật sinh động, đáng yêu. Đặc biệt với ngòi bút tài tình, sáng tạo tác giả đã đưa đến cho người đọc một cảm giác thật thú vị khi nghe tiếng hót của con chào mào triu ... uýt ... huýt ... tu hìu. Tiếng hót của chim phải chăng là tiếng lòng, là sự thổn thứt của tác giả trước cảnh thanh bình, tươi đẹp của thiên nhiên.

Bài tập 2:

Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:

Chẳng cần chim lại bay về 

Tiếng hót ấy giờ tôi nghe rất rõ

Câu 1: Đoạn thơ trên nằm trong văn bản nào? Do ai sáng tác? Nêu xuất xứ của văn bản? Bài thơ được làm theo thể thơ nào?

Câu 2: Trình bày suy nghĩ của em về hai câu thơ trên.

Hướng dẫn làm bài:

Câu 1:

-Văn bản: Con chào mào của tác giả Mai Văn Phấn

- Xuất xứ: Bài thơ Con chào mào được trích trong Bầu trời không mái che, NXB Hội nhà văn, 2010.

- Thể loại: Thơ tự do

Câu 2: Nếu lúc đầu tác giả sợ chim bay đi thì đến hai câu thơ kết bài thơ tác giả lại Chẳng cần chim lại bay về, có vẻ mâu thuẫn, nhưng đọc cả bài thơ, ta thấy lại là điều hợp lý. Tác giả không muốn chim bay về không phải vì tác giả không còn muốn nghe tiếng hót của chào mào mà trong sâu thẳm lòng mình, tác giả muốn chim được bay đến những chân trời rộng lớn, tươi đẹp, muốn tiếng hót sẽ nhân loang ở chân trời mới I

tiếng hát ấy giờ tôi nghe rất rõ võchẳng cần chim bay lạ

Nếu lúc đầu tác giả sợ chim bay đi thì đến hai câu thơ kết bài thơ tác giả lại chẳng cần chim bay về có vẻ mâu thuẫn nhưng đọc cả bài thơ ta thấy lại là điều hợp lý tác giả không muốn chim bay về không phải vì tác giả không còn muốn nghe tiếng chim hót của chào mào mà trong sâu thẳm lòng mình tác giả muốn xin được bay đến những chân trời rộng lớn ơi đẹp muốn tiếng hót triu ... uýt ... huýt ... tu hìu sẽ ngân vang ở những chân trời mới.

TIẾT 3: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

CỤM ĐỘNG TỪ VÀ CỤM TÍNH TỪ

I. LÝ THUYẾT

II. LUYỆN TẬP

Bài tập 1

Xác định cụm danh từ cụm động từ cụm tính từ trong các cụm từ sau:

1. tất cả những học sinh ấy
2. khẽ co mình
3. vẫn cứ còn trẻ

 4. đẹp như cô tiên giáng trần

1. cũng rất thông minh
2. mấy vạt cỏ xanh biếc
3. một người thợ xây
4. mấy con chim chào mào
5. sẽ nghỉ ở thành phố Vinh
6. vẫn hát bình thường

Hướng dẫn làm bài

1. tất cả những học sinh ấy ( cụm danh từ)

2. khẽ co (mình cụm động từ)

3.vẫn cứ còn trẻ ( cụm tính từ)

4. đẹp như cô tiên giáng trần ( cụm tính từ)

5. cũng rất thông minh (cụm tính từ)

6. mấy vạt cỏ xanh biếc ( cụm danh từ)

7. một người thợ xây (cụm danh từ)

8. mấy con chim chào mào (cụm danh từ)

9. sẽ nghỉ ở thành phố Vinh (cụm động từ)

10. vẫn hát bình thường (cụm động từ)

 Bài tập 2

Hãy tìm cụm tính từ trong đoạn văn sau và xếp vào mô hình cụm tính từ

  Xóm ấy trú ngụ đủ các chi họ Chuồn chuồn. Chuồn chuồn Chúa lúc nào cũng như dữ dội, hùng hổ nhưng kì thực trong kĩ đôi mắt lại rất hiền. Chuồn chuồn Ngô  nhanh thoăn thoắt, chao một cái đã biến mấ. t Chuồn Chuồn Ớt rực rỡ trong bộ quần áo đỏ chót giữa ngày hè chói lọi, đi đằng xa đã thấy. Chuồn chuồn tương có đôi cánh kẹp vàng điểm đen thường bay lượn quanh bãi những hôm nắng to. Lại anh KÌm Kìm Kim lúc nào cũng lẩy bấy như mẹ đẻ thiếu tháng, chỉ có bốn mẩu cánh tí tẹo, cái đuôi bằng chiếc khăn tăm dài nghêu, đôi mắt nồi to hơn đầu, cũng đậu ngụ cư vùng này.

  (Tô Hoài)

Hướng dẫn làm bài

* Trong đoạn có các cụm tính từ:

- đủ các chi họ Chuồn chuồn

-  rất hiền

- nhanh thoăn thoắt

- rực rỡ trong bộ quần áo đỏ chót giữa ngày hè chói lọi

- vàng điểm đen

- nắng to

- cũng lẩy bẩy như mẹ đẻ thiếu tháng

- thiếu tháng

- dài nghêu

 - to hơn đầu

* Xếp các cụm tính từ trên vào mô hình cụm tính từ:

 Bài tập 3

 Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của em về một mùa hoặc một cảnh thiên nhiên mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng cụm động từ và cụm tính từ

Hướng dẫn làm bài

- Giáo viên hướng dẫn học sinh chọn chủ đề về mùa hoặc một cảnh vật mà em yêu thích 

 - Trong đoạn văn thực hiện các yêu cầu sau:

+ Nêu được lý do vì sao mình lại yêu thích mùa đó hoặc cảnh vật đó.

+ Mùa hoặc cảnh vật đó có nét đặc trưng gì?

Tham khảo đoạn văn sau:

Đoạn 1:

 Mùa xuân tươi đẹp đã về. Tiết trời ấm áp xua tan cái lạnh giá của mùa đông. Xuân về, đem hơi thở nồng nàn, rạo rực phủ lên mọi vật. Cả đất trời như bừng thức dậy sau giấc ngủ đông. Trong vườn trăm hoa khoe sắc. Đó là màu vàng tinh khiết của hoa mai, sắc hồng tinh khôi của hoa đào, màu trắng trang nhã, thanh tao của hoa mận, hoa quất... Trên bầu trời từng đàn chim én chao liệng nghiêng mình chào đón mùa xuân. Không khí chào đón mùa xuân tràn ngập khắp mọi nơi. Nhà cửa , phố phường cũng khoác trên mình màu áo mới nhiều mà màu sắc khiến lòng người cũng lâng lâng chỉ muốn cất lên tiếng hát chào xuân.

Đoạn 2:

Mùa thu kiều diễm đã về. Những cơn gió heo may nhè nhẹ thổi. Hoa cúc vàng khoác trên mình tấm áo vàng rực rỡ, tự tin khoe sắc trước gió ... Lòng em chợt dâng lên cảm xúc khó tả khi phải chia tay mùa hạ. Tạm biệt những chùm phượng đỏ, những tiếng ve dân gian. Tạm biệt những chuyến đi vui vẻ cùng gia đình và bạn bè ... Một năm học mới sắp đến! Dẫu còn nhiều điều lưu luyến với mùa hạ nhưng lòng em lại háo hức khi nghĩ về ngày khai giảng, được gặp lại thầy cô, bạn bè. Năm học mới, em sẽ cố gắng học tốt để năm sau có một mùa hè vui hơn nữa. Cái nắng đầu thu nhắc em mong sớm đến rằm Trung thu để được ngắm vầng trăng tròn vành vạnh, được thưởng thức những chiếc bánh dẻo, bánh nướng do chính tay mẹ em làm. Mùa thu ơi, em mong ước mùa thu về biết bao.!

 u bài tập tập

 Bài tập 4

Viết một đoạn văn ngắn kể về công việc hàng ngày của em trong đoạn văn có sử dụng ít nhất 5 cụm động từ.

Đoạn văn tham khảo:

Hàng ngày những lúc rỗi rãi em thường giúp mẹ làm những công việc nhẹ trong nhà, khi thì quét nhà, rửa ấm chén, khi thì tưới nước cho hoa hồng, giặt quần áo, phơi quần áo, nấu cơm,  trông em ... Mỗi khi em làm được những việc như vậy thường bố mẹ em khen. Thỉnh thoảng em được những món quà bất ngờ mà bố mẹ nói là để thưởng cho em vì học tập tốt và biết giúp đỡ gia đình.

3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

- Học bài, nắm chắc kiến thức văn bản và kiến thức Tiếng Việt vừa ôn tập

• Chuẩn bị nội dung ôn tập buổi sau: Viết bài văn kể lại một trải nghiệm của em.

.............................................................

VIẾT BÀI VĂN KỂ LẠI MỘT TRẢI NGHIỆM CỦA EM

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức:

- HS viết được bài văn kể lại trải nghiệm của bản thân; dùng người kể chuyện ngôi thứ nhất chia sẻ trải nghiệm và thể hiện cảm xúc trước sự việc được kể;

- HS tiếp tục rèn luyện và phát triển kỹ năng viết bài văn tự sự (tiếp nối bài 1).

2. Năng lực

a. Năng lực chung

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác...

b. Năng lực riêng biệt:

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến đề bài;

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân;

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận;

- Năng lực viết, tạo lập văn bản.

3. Phẩm chất:

- Ý thức tự giác, tích cực trong học tập.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên: Hệ thống kiến thức và bài tập

2. Chuẩn bị của học sinh: Ôn lại kiến thức đã học theo hướng dẫn của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Kiểm tra bài cũ: Xen kẽ trong giờ.

2. Bài mới:

TIẾT 1: ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN: