Tuần:

Tiết:

VĂN BẢN

BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN

(Trích “Dế mèn phiêu lưu kí “ –Tô Hoài)

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt đông của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Trên thế giới và nước ta có những nhà văn nổi tiếng gắn bó cả cuộc đời viết cho đề tài trẻ em, một trong những đề tài khó khăn và thú vị bậc nhất. Tô Hoài là một trong những tác giả như thế.

- Truyện đồng thoại đầu tay của Tô Hoài: Dế Mèn phiêu lưu kí (1941). Nhưng Dế Mèn là ai? Chân dung và tính nết nhân vật này như thế nào, bài học đường đời đầu tiên mà anh ta nếm trải ra sao? đó chính là nội dung bài học đầu tiên của học kì hai này?

- Hs nghe và ghi tên bài

Hoạt động của thầy

Hoạt đông của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

HĐ I: ĐỌC HIỂU CHÚ THÍCH

- Dựa vào phần chuẩn bị bài ở nhà và những hiểu biết của em, hãy giới thiệu đôi nét về nhà văn Tô Hoài?

GV: Bút danh Tô Hoài: Để kỉ niệm và ghi nhớ về quê hương của ông: sông Tô Lịch và huyện Hoài Đức

- Em hãy nêu vị trí của đoạn trích trong tác phẩm?

- HS giới thiệu đôi nét về nhà văn Tô Hoài.

- HS nêu vị trí của đoạn trích.

Trích chương I của “ Dế Mèn phiêu lưu kí”

- In lần đầu năm 1941 có 3 chương, hoàn thành năm 1954 với 10 chương

I. ĐỌC – HIỂU CHÚ THÍCH

1. Tác giả.

- Tên thật: Nguyễn Sen

- Sinh năm: 1920 - 2014

- Quê: Hà Nội.

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ.

Trích chương I của “ Dế Mèn phiêu lưu kí”

- In lần đầu năm 1941 có 3 chương, hoàn thành năm 1954 với 10 chương.

GV bổ sung: "Dế Mèn phiêu lưu kí" là một tác phẩm nổi tiếng đầu tay của nhà văn Tô Hoài được sáng tác khi ông 21 tuổi dựa vào những kỉ niệm tuổi thơ vùng bưởi quê ông. Tác phẩm có 10 chương. Chương đầu kể về lai lịch và bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Hai chương tiếp theo kể chuyện Dế Mèn bị bọn trẻ con đem đi chọi nhau với các con dế khác. Dế Mèn trốn thoát. Trên đường về nhà gặp chị Nhà Trò bị sa vào lưới bọn Nhện độc ác. Dế Mèn đã đánh tan bọn Nhện cứu thoát chị Nhà Trò yếu ớt. Bẩy chương còn lại kể về cuộc phiêu lưu của Dế Mèn. - Tác phẩm được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, được tặng bằng khen của Hội đồng Hoà bình thế giới.

- GV hướng dẫn cách đọc văn bản: Đọc to, rõ ràng, giọng đầy kiêu hãnh khi miêu tả về vẻ đẹp của Dế Mèn. Đoạn trêu chị Cốc đọc với giọng hách dịch, khi kể về cái chết của chị Cốc đọc với giọng buồn, hối hận.

- GV đọc mẫu một đoạn, gọi h/s đọc tiếp.

- Nhận xét bạn đọc bài?

-Tổ chức cho hs thực hiện KT “ hỏi chuyên gia” để giải thích từ khó ( 2`)

- Em hãy kể tóm tắt đoạn trích theo các sự việc chính?

- Em nhận xét phần kể tóm tắt của bạn?

Có thể chia văn bản làm mấy phần? Nội dung từng phần.?

Văn bản được viết theo thể loại và phương thức biểu đạt nào?

HĐ II: ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

* GV tổ chức cho HS hoạt động nhóm(3') các vấn đề sau.

- Nhân vật chính trong truyện là ai? Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Nêu rõ tác dụng của ngôi kể?

- Phương thức biểu đạt: Tự sự, kết hợp với miêu tả và biểu cảm.

- Nhân vật chính: Dế Mèn.

- Ngôi kể: Thứ nhất.

Trong đoạn văn bản vừa đọc, tác giả đã giới thiệu Dế Mèn với người đọc qua những khía cạnh nào?

Mở đầu văn bản, nhà văn Tô Hoài đã giới thiệu như thế nào về hình dáng của Dế Mèn?

* GV giao cho HS làm việc theo cặp đôi (2').

Dựa vào văn bản, em hãy tìm những chi tiết miêu tả hình dáng, hành động của Dế Mèn?

Quan sát vào các chi tiết trong đoạn văn miêu tả đã làm hiện lên hình ảnh một chàng dế như thế nào trong tưởng tượng của em?

GV: Các em thấy nhà văn Tô Hoài vừa miêu tả những đặc điểm chung, vừa miêu tả những nét riêng của nhân vật, vừa miêu tả hình dáng đường nét màu sắc, vừa miêu tả hành động của nhân vật.

Tự ý thức được vẻ bề ngoài và sức mạnh của mình, Dế Mèn đã cư xử với mọi người như thế nào?

Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ của tác giả?

Qua các chi tiết ấy đã bộc lộ tính cách gì của Dế Mèn? Vì sao Dế Mèn lại có thái độ như vậy?

Dế Mèn lấy làm "hãnh diện với bà con" về vẻ đẹp của mình. Theo em Dế Mèn có quyền "hãnh diện" như thế không?

GV: Đằng sau các từ ngữ, hình ảnh ta thấy hiện ra những nét tính cách nổi bật của Dế Mèn có cả những nét đẹp lẫn nét chưa tốt trong nhận thức và hành động của một chàng dế thanh niên trước ngưỡng cửa của tuổi trưởng thành. Nhà văn Tô Hoài đã chọn được những chi tiết thật đắt để bộc lộ rõ tính cách nhân vật. Kiểu bài miêu tả các em sẽ được tìm hiểu kĩ hơn trong các tiết học sau.

Em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ, các biện pháp nghệ thuật, trình tự miêu tả của tác giả về nhân vật Dế Mèn?

Tính cách đó gợi em liên tưởng tới lứa tuổi nào? Thông qua nhân vật Dế Mèn, em tự rút ra cho mình bài học gì?

GV : Đây là một đoạn văn mẫu mực về miêu tả loài vật. Ông đã sử dụng các từ ngữ có sự lựa chọn chính xác, đặc sắc. Phải chăng cái tài của Tô Hoài là qua việc miêu tả ngoại hình còn bộc lộ được tính nết, thái độ của nhân vật.

Qua đoạn truyện giúp em hiểu gì về nhà văn Tô Hoài?

( Hết tiết 1)

2. Dế Mèn trêu chị Cốc gây cái chết cho Dế Choắt

Gv: Mang tính kiêu căng vào đời, Dế Mèn đã gây ra nhữngchuyện gì để phải ân hận suốt đời?

Tìm những chi tiết miêu tả hình ảnh, tính nết của Dế Choắt trong con mắt của Dế Mèn ?

Lời Dế Mèn xưng hô với Dế Choắt có gì đặc biệt? Nhận xét gì về cách xưng hô đó?

Như thế, dưới mắt Dế Mèn, Dế Choắt hiện ra như thế nào? Em đánh giá gì về nhân vật Dế Mèn.

Trước lời cầu xin của Dế Choắt nhờ đào ngách thông hang. Dế Mèn đã hành động như thế nào? Chi tiết đó đã tô đậm thêm tính cách gì của Dế Mèn?

GV bổ sung: Dế Mèn tự hào về vẻ đẹp cường tráng của mình bao nhiêu thì cũng tỏ ra coi thường Dế Choắt ốm yếu, xấu xí bấy nhiêu. Tệ hại hơn nữa, Dế Mèn còn coi Dế Choắt là đối tượng để thoả mãn tính tự kiêu của mình bằng cách lên giọng kẻ cả, ra vẻ "ta đây".

- Hết coi thường Dế Choắt, Dế Mèn lại gây sự với Cốc.

Vì sao Dế Mèn dám gây sự với Cốc to lớn hơn mình?

Việc Dế Mèn dám gây sự với chị Cốc khỏe hơn mình gấp bội có phải là hành động dũng cảm không? Vì sao?

Phân tích diễn biến tâm lí và thái độ của Dế Mèn trong việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt?

- Cho hs thảo luận nhóm 4 em (2 phút)

Diễn biến tâm lí DM:

GV: định hướng cho HS lúc Dế Mèn bỏ mặc bạn bẻ trong cơn nguy hiểm…hèn nhát, không dám nhận lỗi

-> Thể hiện thái độ xấc xược, ác ý, chỉ nói cho sướng miệng mà không hề nghĩ đến hậu quả.

->sự hèn nhát, sợ hãi, “ miệng hùm gan sứa”, mạnh mồm, ác ý trêu chọc chị Cốc gây họa cho bạn rồi bỏ mặc bạn trong cơn nguy hiểm….

Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn

Dế Mèn trêu chị Cốc đã gây ra hậu quả gì?

Hậu quả của việc trêu chị Cốc là cái chết của Dế Choắt, song Dế Mèn có chịu hậu quả nào không? Nếu có thì là hậu quả gì?

* GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm (2').

Tâm trạng của Dế Mèn có sự thay đổi ra sao trước cái chết của Dế Choắt? Sự hối hận bộc lộ qua hành động nào?

.

Qua hành động của Dế Mèn, em có nhận xét gì về sự thay đổi tâm lí của Dế Mèn? Theo em sự thay đổi đó có hợp lí không và nhận xét nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả?

GV: ở đây có sự biến đổi tâm lý :từ thái độ kiêu ngạo, hống hách sang ăn năn, hối hận.

Sự thay đổi đó bất ngờ song hợp lý bởi cái chết của Dế Choắt đã tác động mạnh mẽ tới suy nghĩ của Dế Mèn, vì Dế Mèn sốc nổi song không ác ý.

+ Qua đó ta thấy được tài năng nắm bắt nội tâm nhân vật tài tình tinh tế của tác giả.

Chính sự ăn năn ấy giúp ta hiểu thêm về tính cách Dế Mèn, đó là tính cách nào?

Theo em sự hối hận của Dế Mèn có cần thiết không và có thể tha thứ được không? Vì sao?

Cuối truyện là hình ảnh Dế Mèn đứng lặng hồi lâu trước nấm mồ bạn. Em thử hình dung tâm trạng Dế Mèn lúc này?

Sau tất cả các sự việc trên, nhất là sau khi Choắt chết, Dế Mèn đã tự rút ra bài học đường đời đầu tiên cho mình. Theo em, đó là bài học gì?

GV: Kẻ kiêu căng có thể làm hại người khác, khiến mình phải ân hận suốt đời.

- Nên biết sống đoàn kết với mọi người, đó là bài học về tình thân ái. Đây là 2 bài học để trở thành người tốt từ câu chuyện của Dế mèn

III. TỔNG KẾT

- Đọc văn bản

- HS nghe và theo dõi vào sgk.

- Cá nhân HS nhận xét bạn đọc bài.

- HS chơi trò chơi “ hỏi chuyên gia”

->phát triển năng lực giao tiếp

Các sự việc chính:

- Miêu tả Dế Mèn:

- Tả hình dáng. Tả hành động thói quen.

- Kể về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Dế Mèn coi thường Dế Choắt. Dế Mèn trêuchị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt

- Phần 1: Từ đầu -> thiên hạ: Miêu tả hình dáng, tính cách Dế Mèn.

- Phần 2: Còn lại.

Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.

- HS thảo luận nhóm (3'). Đại diện một vài nhóm báo cáo kết quả, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- HS làm việc theo nhóm bàn (2'). Đại diện một vài nhóm báo cáo, một vài nhóm bổ sung nhận xét.

- Hs nhận xét về nghệ thuật

- HS quan sát trả lời.

- Đôi càng mẫm bóng, vuốt cứng, nhọn hoắt, cánh dài, răng đen nhánh, râu dài uốn cong, hùng dũng....

- Đạp phanh phách, nhai ngoàm ngoạm, trịnh trọng vuốt râu.

=> Kiêu căng, tự phụ, hống hách, cậy sức bắt nạt kẻ yếu.

- Hs tự bộc lộ

+ Có, vì đó là tình cảm chính đáng.

+ Không, vì nó tạo thành thói tự kiêu, có hại cho Dế Mèn sau này.

- Hs nghe

- HS tự do phát biểu

+ Không nên hung hăng hống hách, coi thường kẻ khác.

- Hs nêu cảm nghĩ

+ Ông có tài quan sát tinh tế, óc nhận xét sắc sảo, hóm hỉnh và có một tình yêu sự sống.

+ Ông là nhà văn của thiếu nhi. Ông đã thành công khi dựng lên cả một thế giới loài vật trong trắng, ngây thơ, ngộ nghĩnh khao khát và say mê lý tưởng rất phù hợp với tâm lí tuổi thơ.

- HS dựa vào sgk trả lời.

+ Khinh thường Dế Choắt, gây sự với chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt.

- HS dựa vào sgk trả lời.

+ Như gã nghiện thuốc phiện.

+ Cánh ngắn ngủn, râu một mẩu, mặt mũi ngẩn ngơ.

+ Hôi như cú mèo.

+ Có lớn mà không có khôn

- Hs nhận xét, đánh giá

- gọi “chú mày”

- + Dế Mèn gọi Dế Choắt là

" chú mày" mặc dù trạc tuổi nhau.

=> DC rất yếu ớt, xấu xí, lười nhác, đáng khinh. DM tỏ thái độ, chê bai, trịch thượng, kẻ cả coi thường Dế Choắt

->Không sống chan hòa ; ích kỉ, hẹp hòi ; Vô tình, thờ ơ không rung động, lạnh lùng trước hoàn cảnh khốn khó của đồng loại.

- HS suy nghĩ trả lời

+ Muốn ra oai với Dế Choắt, muốn chứng tỏ mình sắp đứng đầu thiên hạ.

+ Không dũng cảm mà là sự liều lĩnh, ngông cuồng thiếu suy nghĩ: vì nó sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng cho Dế Choắt.

- HS trao đổi nhóm 4 (2'). Đại diện trả lời, các nhóm khác nhận xét, bổ sung./ Rèn kĩ năng hợp tác nhóm

+ Lúc đầu thì hênh hoang ra oai trước Dế Choắt

+ Trêu trọc, gây sự với chị Cốc qua câu hát:… Vặt lông cái Cốc cho tao

Tao nấu tao nướng tao xào tao ăn.

+ Mèn trêu xong chui tọt ngay vào hang, nằm khểnh vắt chân chữ ngũ...-> đắc ý

+ thấy chị Cốc mổ Dế Choắt, Dế Mèn nằm im thin thít.Khi thấy chị Cốc đi khỏi Dế Mèn mới mon men bò ra khỏi hang đã

- HS trả lời

- Gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt. Kẻ phải trực tiếp chịu hậu quả của trò đùa này là Dế Choắt.

+ Mất bạn láng giềng.

+ Bị Dế Choắt dạy cho bài học nhớ đời.

+ Suốt đời phải ân hận vì lỗi lầm của mình gây ra.

-HS thảo luận nhóm (2'). Đại diện một vài nhóm báo cáo, các nhóm khác nghe, nhận xét.

+ Dế Mèn thể hiện ân hận, hối lỗi.

+ Nâng đầu Dế Choắt vừa thương, vừa ăn năn tội mình, chôn xác Dế Choắt vào bụi cỏ um tùm

HS nghe

- HS nêu cảm nhận

- HS suy nghĩ trả lời

+ Còn có tình cảm đồng loại ; biết hối hận, biết hướng thiện.

-HS tự ý thức về thái độ sống, thái độ cư xử khiêm tốn, chan hòa

+ Cần vì kẻ biết lỗi sẽ tránh được lỗi.

+ Có thể tha thứ vì tình cảm của Dế Mèn rất chân thành.

+ Cần nhưng khó tha thứ vì hối lỗi không thể cứu được mạng người đã chết…

+ Cay đắng vì lỗi lầm của mình, xót thương Dế Choắt, mong Dế Choắt sống lại, nghĩ đến việc thay đổi cách sống của mình.

+ Bài học về cách ứng xử, sống khiêm tốn, biết tôn trọng người khác

+ Bài học về tình thân ái, chan hòa

+...

1. Giá trị nội dung

Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra được bài học đường đời cho mình

2. Giá trị nghệ thuật

- Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn

- Nghệ thuật miêu tả loài vật sinh động, đặc sắc

- Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình

b. Chú thích

c. Bố cục của văn bản

Chia làm 2 phần

d. Thể loại và ptbđ

- Thể loại truyện ngắn

- Ptbđ: miêu tả

II: ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1. Hình dáng, tính cách của Dế Mèn.

- Hình dáng : Chàng Dế khỏe mạnh, cường tráng, trẻ trung, yêu đời.

- Tính cách : Kiêu căng, tự phụ, hống hách, cậy sức bắt nạt kẻ yếu.

=> Lần lượt miêu tả từng bộ phận cơ thể của Dế Mèn; gắn liền miêu tả hình dáng với hành động.

-> Sử dụng nhiều tính từ, động từ mạnh, biện pháp nghệ thuật nhân hoá, trí tưởng tượng phong phú.

2. Dế Mèn trêu chị Cốc gây cái chết cho Dế Choắt

a. Hình ảnh của Dế Choắt qua cái nhìn của Dế Mèn

- DC Rất yếu ớt, xấu xí, lười nhác, đáng khinh.

- DM tỏ thái độ, chê bai, trịch thượng, , kẻ cả coi thường Dế Choắt

-Không giúp đỡ Dế choắt đào hang sâu

=> Không sống chan hòa ; ích kỉ, hẹp hòi ; Vô tình, thờ ơ, không rung động, lạnh lùng trước hoàn cảnh khốn khó của đồng loại.

b. Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt

- Hát véo von trêu chị Cốc

- Chị Cốc trút giận lên Dế Choắt

- Gây ra cái chết thảm cho Dế Choắt

=> hèn nhát tham sống sợ chết bỏ mặc bạn bè, không dám nhận lỗi

....

3. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn

- Dế Mèn ân hận

- Hành động: nâng đầu Dế Choắt vừa thương, vừa ăn năn tội mình, chôn xác Dế Choắt vào bụi cỏ um tùm.

-> Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sinh động, hợp lí

- Bài học “ ở đời có thói hung hăng, bậy bạ có óc mà không biết nghĩ sớm muộn cũng mang vạ vào mình.”

=> Bài học về cách ứng xử, sống khiêm tốn, biết tôn trọng người khác

III. Ghi nhớ/ sgk/11

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKNcần đạt

IV. HD HS Luyện tập

Chiếu máy BTTN

- Đọc kĩ yêu cầu của bài tập, lựa chọn đáp án Đ

HS Luyện tập

- HS đọc yêu cầu của bài tập , lựa chọn đáp án Đ

IV. Luyện tập:

Bài tập trắc nghiệm:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Nhập vai nhân vật Dế Mèn. Viết đoạn văn 4 - 5 câu bộc lộ tâm trạng khi đứng trước nấm mồ Choắt?

GV giành thời cho HS viết đoạn văn và gọi HS đọc bài rồi nhận xét, chữa.

*Lưu ý: Có thể hướng dẫn HS về nhà thực hiện

+ Suy nghĩ cá nhân

+ trình bày tâm trạng....

+ Lớp nhận xét, bổ sung

Bài tập 2: Nhập vai nhân vật Dế Mèn. Viết đoạn văn 4 - 5 câu bộc lộ tâm trạng khi đứng trước nấm mồ Choắt?

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài tập 3

Theo em, có đặc điểm nào của con người được gán cho con vật trong truyện này? Em biết tác phẩm nào có cùng cách viết tương tự như thế?

Bài tập 4: Từ văn bản, liên hệ, rút ra bài học bổ ích cho bản thân; trao đổi với bạn bè, người thân; lắng nghe sự góp ý để tự điều chỉnh mỗi hành vi của mình trong giao tiếp với bạn bè và mọi người xung quanh.

* Lưu ý: Hướng dẫn HS về nhà thực hiện

(+Tụ quan sát, liên hệ, trao đổi, trình bày....Rèn kĩ năng tự nhận thức điểu chỉnh hành vi của bản thân.

Bài tập 3

+ Dế Mèn kiêu căng, nghịch ranh nhưng biết hối lỗi.

+ Dế Choắt yếu đuối nhưng biết tha thứ.

+ Chị Cốc tự ái, nóng nảy.

* Các truyện: Đeo nhạc cho Mèo, Hươu và Rùa...

Bài tập 4

-Nhận thức điều chỉnh hành vi.....

Dựa vào kiến thức trọng tâm của bài

Tuần:

Tiết:

TIẾNG VIỆT

PHÓ TỪ

Ngày soạn:

Ngày dạy:

A. Một lâu đài nguy nga

B. Đang nổi sóng mù mịt

C. Không muốn làm nữ hoàng

D.Lại nổi cơn thịnh nộ

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Chúng ta đã tìm hiểu về cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ. Để cấu tạo nên các cụm ĐT, cụm TT cần có một từ loại luôn đi kèm, kết hợp với ĐT, TT bổ sung ý nghĩa, đó là phó từ. Vậy phó từ là gì? Vai trò của nó như thế nào hôm nay ta sẽ hiểu.

- Hs nghe.

- Nghe giới thiệu và ghi tên bài.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

I. HS HS TÌM HIỂU BÀI

1. HD HS tìm hiểu phó từ là gì?

- GV đưa ví dụ, yêu cầu HS đọc ví dụ.

Quan sát vào các ví dụ, hãy cho biết những từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho những từ ngữ nào?

Các từ được bổ sung ý nghĩa thuộc từ loại nào?

GV: Các từ in đậm chuyên đi kèm ĐT, TT và bổ sung ý nghĩa cho ĐT, TT gọi là phó từ.

? Phó từ thường đứng ở vị trí nào trong câu? Nó có khả năng gọi tên sự vật, hoạt động, tính chất không?

? Phó từ là gì?

2. HD HS tìm hiểu Các loại phó từ:

GV giao việcnhóm 4 ( 2ph)

- GV đưa phiếu học tập điền các phó từ vào bảng phân loại?

- Gv nhận xét, chốt kiến thức

? Ngoài những phó từ trên em hãy kể thêm một số phó từ mà em biết?

? Phó từ đứng trước bổ sung ý nghĩa gì ĐT, TT?

? Phó từ đứng sau bổ sung ý nghĩa gì cho động từ, tính từ?

? Qua bảng trên ta thấy có mấy loại phó từ? Thường bổ sung ý nghĩa gì cho ĐT, TT?

? Bài học hôm nay cần ghi nhớ những đơn vị kiến thức gì?

- Cho hs khái quát kiến thức bằng sơ đồ tư duy

II. TỔNG KẾT.

1. Phó từ là gì?

- HS đọc ví dụ

a. đã đi, cũng ra,

vẫn chưa thấy, thật lỗi lạc

b. soi (gương) được, rất ưa

(nhìn), to ra, rất bướng

- HS trao đổi trong bàn (2'). Đại diện một vài bàn trả lời, các bàn khác nhận xét, bổ sung.

- HS trả lời

+ Phó từ thường đứng ở vị trí phụ trước hoặc phụ sau trong cụm động từ, hoặc cụm tính từ không thể trực tiếp làm vị ngữ trong câu.

+ Phó từ không có chức năng gọi tên mà chỉ có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho các ĐT, TT ấy.

2. HS tìm hiểu Các loại phó từ:

- Cá nhân HS đọc ví dụ

- cả lớp theo dõi.

- HS thảo luận nhóm (2 ph) điền vào bảng phân loại

- HS kể

- HS dựa vào ghi nhớ nhắc lại kiến thức của bài.

- 2 loại”

• Phó từ đứng trước ĐT, TT bổ sung ý nghĩa:

- Quan hệ thời gian.

- Mức độ.

- phủ định.

- cầu khiến

• Phó từ đứng sau bổ sung ý nghĩa:

- Mức độ

- Khả năng

- Kết quả, hướng

- HS đọc ghi nhớ sgk

- HS vẽ sơ đồ tư duy

I. TÌM HIỂU BÀI

1. Phó từ là gì?

a. Ví dụ/ sgk/ 12

b. Nhận xét:

a. đã đi, cũng ra,

vẫn chưa thấy, thật lỗi lạc

b. soi (gương) được, rất ưa(nhìn), to ra, rất bướng

=> từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho động từ, tính từ gọi là phó từ

2. Các loại phó từ:

a. Ví dụ/sgk/13

b. Nhận xét:

2 loại lớn:

- Phó từ đứng trước ĐT, TT bổ sung ý nghĩa:

+ Quan hệ thời gian.

+ Mức độ.

+ phủ định.

+ cầu khiến

- Phó từ đứng sau bổ sung ý nghĩa:

+ Mức độ

+ Khả năng

+ Kết quả, hướng

II. GHI NHỚ: SGK/ 12

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

III.HDHS làm bài tập

Bài 1

- Đọc yêu cầu của bài tập?

- Tìm phó từ trong các câu văn và cho biết các phó từ bổ sung ý nghĩa động từ, tính từ?

b. Phú từ: đó ( chỉ thời gian)

Bài 3:- GV đọc chính tả

- Cho hs soát lỗi trong bàn, báo cáo kết quả

- Gv đánh giá, nhận xét

III.HSLuyện tập.

Bài 1

- HS đọc yêu cầu của bài tập.

- Làm việc cá nhân

- HS viết chính tả, soát lỗi

III. Luyện tập.

1. Bài 1

a. Câu 1: Đã (Chỉ quan hệ thời gian).

Câu 2: Không (Sự phủ định)

còn (Sự tiếp diễn)

Câu 4: đã (chỉ thời gian)

Câu 6: Đương, sắp : chỉ thời gian lại (chỉ sự tiếp diễn) ra (chỉ kết quả và hướng)

Câu 7: cũng : tiếp diễn

sắp : (thời gian)

Câu 8: đã (chỉ thời gian)

Câu 9: Cũng (chỉ sự tiếp diễn)

sắp : chỉ thời gian.

Bài 3: Viết chính tả

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài 2: Thuật lại sự việc Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Choắt bằng một đoạn văn ngắn từ ba đến năm câu. Chỉ ra một phó từ được dùng trong đoạn văn ấy và cho biết em dùng phó từ đó để làm gì.

- Yêu cầu HS làm vào vở và 2 em lên bảng

Bài 2:

- Đọc yêu cầu của bài tập và làm bài

- nghiên cứu, trao đổi, trình bày....

Bài 2:

Một hôm, Dế Mèn nhìn thấy chị Cốc đang rỉa cánh gần hang mình(1). Dế Mèn rủ Choắt trêu trọc chị cho vui (2). Choắt rất sợ, chối đây đẩy(3). Mèn ta hát cạnh khoé khiến chị Cốc nổi giận truy tìm thủ phạm(4). Chị Cốc đã lầm tưởng đó là Dế Choắt trêu trọc (6). Chị mổ Choắt những cú trời giáng khiến cậu ta gẫy quẹo sống lưng rồi tắt thở.(7)

- PT:

+ Đã, đang: thời gian

+ Rất : mức độ

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Em hãy đọc lại 2 câu cuối của Bài tập 1 :

“Mùa xuân xinh đẹp đã về! Thế là các bạn chim đi tránh rét cũng sắp về!”

- Theo em có thể bỏ từ cũng trong câu thứ hai được không?

- Nếu bỏ từ cũng thì nội dung câu “Thế là các bạn chim đi tránh rét sắp về” khác gì vói câu “Thế là các bạn chim đi tránh rét cũng sắp về” ?

* Lưu ý: Hướng dẫn HS về nhà thực hiện

+ Lắng nghe, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, trình bày....)

Bài tập

Cũng là một phó từ nêu ý so sánh. Ở đây so sánh hoạt động trở về của “các bạn chim đi tránh rét” với việc “mùa xuân đã về” đã nói ở câu trước. Nếu bỏ từ cũng thì ý so sánh này không còn nữa.

Tuần:

Tiết:

TẬP LÀM VĂN

TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN MIÊU TẢ

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần dạt

- Đọc đoạn văn trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên của nhà văn Tô Hoài. Đoạn văn các em vừa đọc là một đoạn văn đặc sắc về nghệ thuật miêu tả mà ta học tập từ đó rất nhiều. Hôm nay ta cùng tìm hiểu rõ hơn qua bài học "Tìm hiểu..."

HS nghe, ghi bài

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần dạt

HDI: HDHS tìm hiểu thế nào là văn miêu tả

GV chiếu các tình huống trên bảng

- Gọi Hs đọc các tình huống

? Trong các tình huống trên em phải làm như thế nào để giúp cho người hỏi nhận ra đối tượng

*GV giao việc cho các nhóm hoạt động.

- Nhóm 1: tình huống 1.

- Nhóm 2: tình huống 2.

- Nhóm 3: tình huống 3.

- Rèn kĩ năng trao đổi, trình bày ý kiến

? Vì sao cả ba tình huống phải dùng văn miêu tả?

? Trong các tình huống trên, em đã phải dùng văn miêu tả, hãy nêu lên một số tình huống khác tương tự ?

? Khi nào người ta dùng văn miêu tả?

? Mục đích của văn miêu tả?

Tìm hiểu 2 đoạn văn

* GVcho đọc lại 2 đoạn văn miêu tả trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên của Tô Hoài

* GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm bàn (2') các vấn đề sau:

- Hai đoạn văn giúp em hình dung đặc điểm gì nổi bật của hai chú dế ?

- Tìm những chi tiết nói về điều đó?

? Em có nhận xét gì về những chi tiết mà tác giả đã lựa chọn? Thể hiện năng lực gì của tác giả khi miêu tả?

?Vậy để người nghe, người đọc hình dung được đặc điểm, tính chất của sự vật, sự việc… thì người nói, người viết phải thể hiện rõ năng lực gì?

? Qua tìm hiểu các tình huống và các đoạn văn miêu tả, theo em hiểu văn miêu tả là gì?

GV chốt .

Cho Hs thảo luận 1’

So sánh điểm khác nhau giữa văn miêu tả và tự sự?

GV chốt kiến thức.

- HS theo dõi tình huống

- HS thảo luận nhóm (2'). Đại diện một vài nhóm báo cáo, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- HS giải thích

- Căn cứ vào hoàn cảnh và mục đích giao tiếp

HS nêu một số tình huống cần miêu tả

- HS trả lời

- Miêu tả cho bạn biết một danh lam thắng cảnh

- Miêu tả vườn hoa lan đẹp

- Miêu tả con mèo nhà em

-Nhân ngày 20/11, trường em có tổ chức hội thi cắm hoa. Hãy tả lại bình hoa mà em hoặc lớp em đã cắm để dự thi.

- Khi cần giới thiệu , tái hiện về sự vật

- Nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm, tính chất nổi bật của đối tượng được miêu tả, người đọc không chỉ nắm được hình dáng bên ngoài mà cả bản chất bên trong của đối tượng.

- HS thảo luận nhóm bàn (2`)

- HS trình bày

Dế Mèn: Khỏe mạnh, cường tráng.

- Đôi càng mẫm bóng.

-Những cái vuốt cứng, nhọn hoắt.

- Đôi cánh thành cái áo dài kín

- Đầu tôi to ra và nổi từng tảng rất bướng.

- Hai răng đen nhánh

-Đạp phanh phách

Dế Choắt

ốm yếu- gầy người dài lêu ngêu như một anh chàng nghiện

-Đôi cánh ngắn ngủn đến giữa lưngnhư người ở trần mặc áo gi - lê. - Đôi càng bè bè, nặng nề, râu ria cụt một mẩu –Tính nết ăn xổi ở thì.Bới hang nông

- HS suy nghĩ nhận xét.

- HS trả lời.

Biết quan sát và dẫn ra được hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nhất cho sự vật, con người được miêu tả.

Hs nghe

Hs thảo luận 1’

Nhóm 4 em.

I. TÌM HIỂU BÀI

1. Thế nào là văn miêu tả?

a. Các tình huống /sgk/15

+ Tình huống 1: Em cần miêu tả về vị trí, lối rẽ, hình dáng hay đặc điểm riêng biệt của nhà em với các nhà xung quanh

+ Tình huống 2: Miêu tả về màu sắc, vị trí, hình thức kiểu dáng.

+ Tình huống 3: Miêu tả nét mặt, hình dáng, cơ bắp của người lực sĩ.

b. Văn bản “ Bài học đường đời đầu tiên”

* Đoạn văn:

+ Đoạn văn về Dế Mèn "Bởi tôi ăn uống điều độ......, vuốt râu"

+ Đoạn văn về Dế Choắt "cái chàng Dế Choắt... nhiều ngách như hang tôi"

=> Văn miêu tả:giúp người đọc, người nghe hình dung những đặc điểm , tính chất nổi bật một sự vật, sự việc , con người,phong cảnh,…làm cho những cái đó như hiện lên trước mắt người đọc , người nghe .

-Một trong những năng lực cần thiết cho việc làm văn miêu tả là quan sát

II. GHI NHỚ/SGK/16

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần dạt

III HD HS Luyện tập

- Đọc yêu cầu của bài tập 1?

- Cho hs thảo luận nhóm (2 phút)

? Mỗi đoạn miêu tả ở trên tái hiện lại điều gì? Em hãy chỉ ra đặc điểm nổi bật của sự vật, con người và quang cảnh đã được miêu tả trong ba đoạn văn, thơ trên.

- Gv nhận xét, chốt kiến thức

Đoạn 3: Tái hiện cảnh một vùng bãi quanh hồ ao sau cơn mưa - một thế giới động vật sinh động, ồn ào, huyên náo( cua cá tấp nập...tận đâu cũng bay cả về, cãi cọ om sòm, bì bõm lội bùn)

Bài 2:

- Nếu phải viết cảnh mùa đông thì em cần nêu những đặc điểm nào?

- Cho hs thảo luận nhóm bàn (2`)

a. Cần chú ý đến sự thay đổi của trời, mây, cỏ,cây, gió mưa, không khí, con người….

b. Đặc điểm của khuôn mặt mẹ.

+ Nhìn những nét khái quát nhìn kĩ hơn ánh mắt, nụ cười, những nếp nhăn, vầng tráng….

-

III. Luyện tập

- HS đọc bài, cả lớp theo dõi vào sgk.

- HS thảo luận nhóm (2 phút)

+ Nhóm 1,2 : đoạn 1

+Nhóm 3,4 : đoạn 2

+ Nhóm 5,6 : đoạn 3

- Đại diện các nhóm trình bày

- Các nhóm nhận xét

- HS thảo luận, trình bày ý kiến

- Các nhóm bổ sung

III. Luyện tập.

Bài tập 1:

- Đoạn 1: Miêu tả tái hiện chân dung Dế Mèn - được nhân hoá Dế Mèn ở độ tuổi thanh niên cường tráng với đặc điểm khoẻ mạnh, đẹp đẽ, hùng dũng( đôi càng mẫm bóng, vuốt cứng dần và nhọn hoắt, co cẳng đạp phành phạch...)

Đoạn 2: Đoạn thơ tái hiện hình ảnh chú bé liên lạc với những nét đặc biệt là nhỏ bé nhanh nhẹn, hồn nhiên vui tươi( loắt choắt, xinh xinh, chân thoăn thoắt, đầu nghênh nghênh, ca lô đội lệch, huýt sáo, nhảy)

Bài tập 2:

a. Đặc điểm nối bật của mùa đông.

- Thời tiết lạnh giá và khô hanh, gió bấc, mưa phùn

- Đêm dài ngày ngắn

- Bầu trời luôn âm u: như thấp xuống, ít thấy trăng sao, nhiều mây và sương mù,...

- Cây cối trơ trọi, khẳng khiu, lá vàng rụng nhiều.

- Mùa của hoa: đào , mai, quất, hồng ...chuẩn bị cho mùa xuân đến

b. Khuôn mặt mẹ: nét nổi bật

- Gương mặt sáng và đẹp

- Ánh mắt hiền hậu

- Vẻ mặt nghiêm nghị

- Vui vẻ và lo âu, trăn trở

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Đọc văn bản : Lá rụng mùa đông/17- sgk.

- Cảnh lá rụng mùa đông được miêu tả như thế nào?

- HS đọc văn bản và dựa vào đó trả lời.

-HS quan sát đoạn phim và trả lời câu hỏi

+ Lắng nghe, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, trình bày.. ./

Rèn năng lực tự học, hợp tác, sáng tạo

Bài tập * Đọc thêm: Lá rụng

+ Lá rụng mùa đông được miêu tả rất cụ thể, rất sinh động nhờ có biện pháp nghệ thuật nhân hoá và tưởng tượng rất thành công.

+ Cảm nhận riêng một đoạn văn hay, sống động, một thế giới sống động của cây cối, một thế giới huyền diệu ở xung quanh ta đó chính là hơi thở của cuộc sống.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Tìm đọc các câu văn, đoạn văn, bài văn miêu tả hay, ghi chép lại, đọc cho các bạn nghe và cùng trao đổi về nghệ thuật làm văn miêu tả của các tác giả đó.

* Lưu ý: Hướng dẫn HS về nhà

tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, trình bày....)

Bài tập

.....

Kiến thức trọng tâm của bài

Tuần:

Tiết:

VĂN BẢN

SÔNG NƯỚC CÀ MAU

( trích Đất rừng phương Nam)

Đoàn Giỏi

Ngày soạn:

Ngày dạy:

A. Tự tin, dũng cảm

B. Tự phụ, kiêu căng

C. Khệnh khạng, xem thường mọi người

D. Hung hăng, xốc nổi.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần dạt

- Cho Hs quan sát hình ảnh về vùng sông nước Cà Mau trên màn hình, nghe giai điệu bái hát “ Rừng đất phương Nam”,

GV dẫn dắt vào bài: Đất nước Việt Nam ta rất giàu và đẹp. Vẻ đẹp của vùng đất mũi Cà Mau hiện lên qua từng trang viết của nhà văn Đoàn Giỏi sinh động là một ví dụ cho sự giàu đẹp đó.

- Hs quan sát lắng nghe

- Học sinh ghi bài.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Gọi HS đọc chú thích * ở SGK/ trang 20,21.

+ Dựa vào chú thích sgk, giới thiệu vài nét về tác giả ?

- GV bổ sung thêm : Ông là nhà văn thường viết về thiên nhiên, cuộc sống và con người Nam Bộ.

+ Văn bản “Sông nước Cà Mau” được trích từ đâu ?

- GV giới thiệu thêm về tác phẩm.

- GV hướng dẫn đọc: Giọng đọc rõ ràng, diễn cảm, thay đổi giọng đọc cho phù hợp với từng nhân vật.

- GV đọc một đoạn.

- Gọi hs đọc tiếp theo văn bản cho đến hết.

- Gọi HS nhận xét việc đọc bài của bạn.

- GV nhận xét, uốn nắn.

- Gọi HS đọc chú thích một số từ khó.

+ Bài văn miêu tả cảnh gì ?

+ Hãy chia bố cục của văn bản ?

- Gọi HS nhận xét , bổ sung.

- GV nhận xét, kết luận.

+ Câu chuyện được kể theo ngôi thứ mấy ?

- GV bổ sung: Tác giả nhập vai người kể chuyện xưng “tôi” ( Trong truyện “ Đất rừng phương Nam” người kể chuyện là chú bé An).

+ Em hãy hình dung vị trí quan sát của người miêu tả?

+ Ở vị trí quan sát ấy có thuận lợi gì khi miêu tả?

- GV nhận xét, kết luận

Văn bản được viết theo phương thức biểu đạt nào ?

- GV kết luận : Phương thức biểu đạt : miêu tả

- HS đọc chú thích *.

- Đoàn Giỏi (1925 – 1989), quê ở Tiền Giang, viết văn từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp.

- Trích từ chương XVIII truyện “Đất rừng phương Nam”.

- Nghe.

- Nghe hướng dẫn đọc.

- Nghe.

- Đọc văn bản.

- Nhận xét việc đọc của bạn.

- Đọc chú thích.

- Bài văn miêu tả cảnh sông nước ở vùng Cà Mau.

- Bố cục 3 đoạn:

+ Đoạn 1: Từ đầu → “màu xanh đơn điệu.”: Ấn tượng chung ban đầu về thiên nhiên vùng Cà Mau.

+ Đoạn 2: Tiếp theo → “ban mai”: Cảnh kênh rạch và con sông Năm Căn rộng lớn hùng vĩ

+ Đoạn 3. Còn lại: Cảnh chợ Năm Căn đông vui, trù phú và nhiều màu sắc độc đáo.

- Nhận xét, bổ sung.

- Nghe, ghi bài.

- Ngôi thứ nhất.

- Vị trí quan sát của người miêu tả là trên con thuyền xuôi theo các kênh rạch.

- HS trả lời:

+ Có thể trực tiếp quan sát cảnh sông nước Cà Mau trên con thuyền và trực tiếp miêu tả.

+ Khiến cảnh sông nước lần lượt hiện lên sinh động.

+Người miêu tả có thể trực tiếp bộc lộ các phẩm chất : Quan sát, so sánh, liên tưởng, cảm xúc ...

I. ĐỌC – HIỂU CHÚ THÍCH

1. Tác giả:

- Đoàn Giỏi (1925 – 1989), quê ở Tiền Giang.

- Ông là nhà văn thường viết về thiên nhiên, cuộc sống và con người Nam Bộ.

2. Tác phẩm:

a. Xuất xứ:

Văn bản được trích từ chương XVIII của truyện “Đất rừng phương Nam”.

b. Chú thích

c. Bố cục: 3 đoạn.

+ Đoạn 1: Từ đầu… “trọng vọng”

+ Đoạn 2: Tiếp theo… “mong mỏi”

+ Đoạn 3: Còn lại

d. Thể loại và ptbđ

Thể loại: Truyện ngắn

Ptbđ : miêu tả

Những dấu hiệu nào của thiên nhiên Cà Mau gợi cho con người nhiều ấn tượngkhi đi qua vùng đất này?

Các ấn tượng đó được diễn tả qua các giác quan nào của tác giả ?

Em có nhận xét gì về các biện pháp nghệ thuật mà tác giả sử dụng để miêu tả?

- GV:Có khi người kể chuyện sử dụng lời nói cường điệu( chi chít, bất tận, không ngớt vọng về), sự xen cài của các lớp hình ảnh và hình thức kể, tả khiến cho ấn tượng chung về sông nước Cà Mau trở nên sống động hơn.

Qua miêu tả của tác giả, em có cảm nhận gì về thiên nhiên Cà Mau ?

- Yêu cầu HS theo dõi đoạn 2.

Cảnh sông ngoài, kênh rạch hiện ra với những hình ảnh độc đáo nào ?

Đâu là những biểu hiện cụ thể làm nên sự độc đáo của tên sông, tên đất ở xứ sở này ?

Em có nhận xét gì về cách đặt tên này ?

- GV : Cách đặt tên không cầu kì theo kiểu Hán Việt.

Qua cách đặt tên đó, giúp em có thêm hiểu biết gì về cuộc sống, con người Cà Mau qua sự thuyết minh, giải thích về các địa danh đó ?

- GV giảng: Cách đặt tên gợi về một vùng đất hoang sơ, xa xôi, ít người biết đến. Người đọc nhận thấy sự giao thoa của nhiều nền văn hóa : không chỉ có văn hóa người Việt mà có cả văn hóa người Khơ-me, người Hoa.

- Yêu cầu HS đọc thầm đoạn “Thuyền chúng tôi... ban mai”.

Tìm những chi tiết miêu tả con sông Năm Căn và rừng đước?

Trong đoạn văn miêu tả sông ngoài, kênh rạch Cà Mau, nghệ thuật gì được miêu tả ở đây ? Tác dụng ?

* Gợi ý: Những từ ngữ nào, biện pháp nào gợi tả vẻ đẹp của dòng sông, rừng đước ?

Từ đó em cảm nhận thiên nhiên ở vùng đất Cà Mau này mang vẻ đẹp ra sao ?

- GV kết luận, chuyển ý: Cà Mau không chỉ độc đáo ở cảnh thiên nhiên sông nước mà còn hấp dẫn ở cảnh sinh hoạt cộng đồng nơi chợ búa.

- GV yêu cầu HS đọc thầm đoạn cuối.

Quang cảnh chợ Năm Căn hiện lên qua những chi tiết nào ?

Ở đoạn văn này, tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì ? Tác dụng như thế nào ?

- GV: Tác giả quan sát kĩ lưỡng, vừa bao quát cụ thể, chú ý các hình khối, màu sắc, âm thanh. Tất cả khiến cho chơ Năm Căn trở thành bức tranh độc đáo nhất trong những xóm chợ vùng rừng Cà Mau.

.

- HS trả lời:

+ Sông ngòi, kênh rạch chằng chịt.

+ Trời, nước, cây toàn một sắc xanh.

+ Tiếng sóng biển rì rào bất tận.

- Thị giác (nhìn) và thính giác (nghe)

- Biện pháp nghệ thuật: tả xen kể, liệt kê, điệp từ, đặc biệt là sử dụng tính từ chỉ màu sắc, trạng thái cảm giác.

- Một thiên nhiên còn nguyên sơ, đầy hấp dẫn và bí ẩn.

- Theo dõi đoạn 2.

- HS trả lời:

+ Cách đặt tên sông, tên đất.

+ Dòng chảy Năm Căn.

+ Rừng đước Năm Căn.

- Cứ theo đặc điểm riêng của nó mà gọi thành tên:

+ Rạch Mái Giầm : có nhiều cây mái giầm.

+ Kênh Bọ Mắt: Có nhiều con bọ mắt.

+ Kênh Ba Khía : có nhiều con ba khía.

+ Năm Căn: Nhà năm gian.

- Dân dã, mộc mạc, theo lối dân gian.

- HS đọc thầm đoạn GV yêu cầu.

- HS trả lời:

+ Con sông rộng hơn ngàn thước.

+ Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác.

+ Cá dưới nước bơi hàng đàn.

+ Rừng đước dựng cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

- HS trả lời:

+ Sử dụng các tính từ miêu tả, các động từ diễn tả hoạt động, các hình ảnh có tính chất so sánh, ví von được sử dụng chính xác.

+ Diễn tả màu xanh của rừng đước với ba mức độ sắc thái: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ.

- Thiên nhiên mang vẻ đẹp hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã.

- Đọc thầm theo yêu cầu.

- HS trả lời:

+ Chợ Năm Căn rộng lớn, tấp nập, hàng hóa phong phú, thuyền bè san sát, những đống gỗ cao như núi, những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông, những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi.

+ Chợ họp ngay trên sông.

+ Sự đa dạng về màu sắc, trang phục, tiếng nói.

- Tác giả quan sát kĩ lưỡng, dùng phép so sánh.

II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1. Ấn tượng chung ban đầu về thiên nhiên Cà Mau:

- Sông ngòi , kênh rạch chằng chịt.

- Trời, nước, cây toàn một sắc xanh.

- Tiếng sóng biển rì rào bất tận.

-> NT: tả xen kể, liệt kê, điệp từ, đặc biệt là sử dụng tính từ chỉ màu sắc, trạng thái cảm giác)

=> Thiên nhiên rộng lớn, còn nguyên sơ, đầy hấp dẫn và bí ẩn.

2/ Cảnh sông nước Cà Mau.

a. Cách đặt tên sông, tên đất:

- Cách đặt tên sông, tên đất: kênh Bọ Mắt, kênh Ba Khía, rạch Mái Giầm, Năm Căn.

-> Cách đặt tên độc đáo, dân dã, mộc mạc, giản dị..

=> Cuộc sống , phong cảnh còn hoang dã, phong phú, con người sống gần gũi , gắn bó với thiên nhiên.

b. Dòng sông Năm Căn

- Dòng sông mênh mông, rộng hơn ngàn thước.

+ Nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác.

+ Cá bơi hàng đàn.

+ Rừng đước dựng cao ngất .

-> Sử dụng các tính từ miêu tả, các động từ diễn tả hoạt động, các hình ảnh có tính chất so sánh, ví von được sử dụng chính xác.

=> Thiên nhiên mang vẻ đẹp hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã.

3/ Cảnh chợ Năm Căn:

- Rộng lớn, tấp nập.

- Đông vui, trù phú ,độc đáo.

- Đa dạng màu sắc, trang phục, tiếng nói.

-> Tác giả quan sát kĩ lưỡng, dùng phép so sánh.

=> Cảnh tượng đông vui, hấp dẫn, tấp nập, trù phú, độc đáo

Qua bài văn này em cảm nhận được gì về vùng Cà Mau cực Nam của Tổ quốc?

Từ đó, em có nhận xét gì về tác giả qua văn bản này )

- GV kết luận, giảng thêm: Đoàn Giỏi là người rất tinh tế trong quá trình quan sát, đồng thời cho thấy được tình yêu thiên nhiên, đất nước của nhà văn.

Nghệ thuật của văn bản có gì đặc sắc ?

- HS trả lời:

+ Thiên nhiên vùng sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã.

+ Cuộc sống con người ở chợ Năm Căn tấp nập , trù phú, độc đáo.

- Qua văn bản đã thể hiện sự am hiểu, tấm lòng gắn bó của nhà văn Đoàn Giỏi với thiên nhiên và con người vùng đất Cà Mau.

- HS trả lời:

+ Miêu tả từ bao quát đến cụ thể.

+ Lựa chọn từ ngữ gọi hình chính xác kết hợp với việc sử dụng các biện pháp tu từ.

Sử dụng ngôn ngữ địa phương.

+ Kết hợp miêu tả và thuyết minh.

1. Nội dung:

+ Thiên nhiên vùng sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã.

+ Cuộc sống con người ở chợ Năm Căn tấp nập, trù phú, độc đáo.

+ Tấm lòng gắn bó của nhà văn Đoàn Giỏi với thiên nhiên và con người vùng đất Cà Mau.

2. Nghệ thuật:

+ Miêu tả từ bao quát đến cụ thể.

+ Lựa chọn từ ngữ gọi hình chính xác kết hợp với việc sử dụng các biện pháp tu từ.

Sử dụng ngôn ngữ địa phương.

+ Kết hợp miêu tả và thuyết minh.

III. Ghi nhớ/sgk/23

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Chiếu máy bài tập trắc nghiệm

Hoạt động cá nhân

III. LUYỆN TẬP

Bài tập trắc nghiệm

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Đọc bài đọc thêm trong sgk?

? Nêu cảm nhận của em về vùng đất và con người Cà Mau?

-Hình thành :Năng lực tự quản bản thân, có ý thức trách nhiệm với cộng đồng ,đất nước.

IV. Vận dụng.

- Cá nhân HS đọc bài, cả lớp theo dõi vào sgk.

- Cá nhân HS suy nghĩ trả lời.

Rèn kĩ năng tư duy sáng tạo, tạo lập văn bản

IV. Vận dụng

- Nêu cảm nhận: Cà Mau là vùng đất cuối cùng phía Nam của Tổ Quốc, đó là một vùng đất giàu có, trù phú, thiên nhiên tươi đẹp và con người nơi đây cũng vui tươi, hồn hậu. Chúng ta rất tự hào về vẻ đẹp của quê hương và qua văn bản ta thêm yêu mến quê hương đất nước mình hơn.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Sưu tầm tài liệu giới thiệu về vùng đất Cà Mau: thiên nhiên con người.

- Cà Mau thiên nhiên tươi đẹp vừa hùng vĩ vừa thơ mộng nhưng trước sự biến đổicủa khí hậu toàn cầu, theo dự báo của Nha khí tượng quốc gia , ước tính đến năm 2050, Cà Mau bị nước biển xâm thực 60 % diện tích đất đai.

Trước diễn biễn xấu đó, hãy trao đổi với các bạn xem ngaytừ bây giờ, mỗi chúng ta phải hành động như thế nào để giảm thiểu những rủi ro đó cho Cà Mau, cho đất nước VN tươi đẹp này.

* Lưu ý: Hướng dẫn HS về nhà thực hiện

Tìm hiểu thêm về vùng đất Cà Mau thông qua bộ phim: Đất rừng Phương Nam.

- quan sát, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, trình bày dự án..../ Tích hợp môi trường sống

Bài tập 3

.....

Kiến thức trọng tâm của bài

Dự án:

- Giữ gìn nhà cửa, trường lớp sạch sẽ; không vứt rác bừa bãi

- Phủ xanh đồi trọc

- Xử lí rác thải, khí thải theo quy trình

- Nghiêm cấm, xử phạt những hành vi làm ô nhiễm môi trường.

- Tuyên truyền, phổ biến kiến thức cho mọi người cùng chung tay hành động…

Tuần:

Tiết:

TIẾNG VIỆT

SO SÁNH

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần dạt

HS quan sát một đoạn văn miêu tả có sử dụng so sánh ,trích trong vb “Sông nước Cà Mau”

...Dòng sông Năm Căn mênh mông...đầu sóng trắng”

-Yêu cầu hs quan sát đoạn văn,chỉ ra cái hay của biện pháp nghệ thuật

Ở bậc Tiểu học các em đã được học phép so sánh, để hiểu kĩ hơn về phép so sánh giờ học hôm nay ta cùng tìm hiểu.

-HS quan sát một đoạn văn miêu tả có sử dụng so sánh ,trích trong vb “Sông nước Cà Mau”

... Hs nghe và ghi tên bài

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần dạt

GV đưa 2 ví dụ a, b lên bảng

- Gọi hs đọc ví dụ

? Em hãy tìm những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu trên?

? Trong mỗi ví dụ trên, những sự vật, sự việc nào được so sánh với nhau?

?Dựa vào cơ sở nào để có thể so sánh như vậy? Giải thích cụ thể?

? So sánh giữa các sự vật như vậy nhằm mục đích gì?

- Gọi hs đọc ví dụ 3 trong sgk?

? Con mèo được so sánh với con gì? Hai con vật này có gì giống và khác nhau?

? So sánh trong câu này có gì khác với các câu trên?

? Em hãy lấy một số ví dụ về phép so sánh?

? Vậy em hiểu thế nào là so sánh? Mục đích của sự so sánh?

Hướng dẫn tìm cấu tạo của phép so sánh.

GV: Vế A: Sự vật được so sánh.

Vế B: Sự vật dùng để so sánh.

Phương diện so sánh: PD

Từ so sánh: T

- ChoHs thảo luận nhóm bàn (2`)

-Rèn kĩ năng giao tiếp, trao đổi trình bày ý kiến,phát triển các năng lực cho học sinh : Năng lực sáng tạo.Năng lực hợp tác làm việc theo nhóm.Năng lực tiếp nhận phan tích thông tin

? Em có nhận xét gì về mô hình cấu tạo của phép so sánh?

? Hãy nhận xét : Phép so sánh đầy đủ có những yếu tố nào? Có nhất thiết phải sử dụng đầy đủ các yếu tố ?

? Theo em, những yếu tố nào không thể thiếu ? Vì sao?

? Bài học cần nắm những kiến thức gì?

GV chốt kiến thức bằng bản đồ tư duy

- Cả lớp theo dõi ví dụ trên bảng phụ.

- Cá nhân HS trả lời.

a. Trẻ em - Búp trên cành

b. Rừng đước - Hai dãy trường thành vô tận.

- HS suy nghĩ trả lời.

a. Trẻ em là mầm non của đất nước tương đồng với búp trên cành, mầm non của cây cối. Đây là sự tương đồng cả hình thức và tính chất, đó là sự tươi non, đầy sức sống, chan chứa hi vọng.

b. Rừng đước giống như bức tường thành kéo dài như vô tận, sừng sững kỳ vĩ đứng hai bên bờ sông rất vững chắc.

+ Mục đích: Tạo ra hình ảnh mới mẻ cho sự vật, sự việc giúp người đọc hình dung một cách dễ dàng sự vật mà tác giả đang miêu tả.

+ Con mèo được so sánh với con hổ.

+ Giống nhau về hình thức -lông vằn

+ Khác nhau về tính cách: mèo hiền đối lập với hổ dữ.

- Phép so sánh trong những câu trên là phép tu từ, có giá trị gợi hình gợi cảm. Phép so sánh ở VD3 là phép so sánh thông thường

- HS nghe gv quy ước.

- HS quan sát trên bảng.

Hs thảo luận nhóm bàn (2`)

- Đọc ví dụ và điền vào mô hình:

- HS đại diện một vài nhóm trình bày

Nhận xét:

+ Phương diện so sánh có thể lộ rõ nhưng có thể ẩn.

+ Có thể có từ so sánh hoặc không (dấu hai chấm).

+ Vế B có thể được đảo lên trước vế A.

+ Vế A và B có thể có nhiều vế.

I. TÌM HIỂU BÀI

1. So sánh là gì?

a. Ví dụ1,/sgk/24

b. Nhận xét:

a. Trẻ em - Búp trên cành

b. Rừng đước - Hai dãy trường thành vô tận.

- Dựa vào sự tương đồng, giống nhau về hình thức, tính chất, vị trí, giữa các sự vật, sự việc khác.

- Tăng sức gợi cảm

=> So sánh là đối chiếu sự vật này với sự vật khác có nét tương đồng để tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt

2. Cấu tạo của phép so sánh.

* Mô hình cấu tạo đầy đủ của phép so sánh.

Cấu tạo của phép tu từ so sánh bao gồm bốn yếu tố: sự vật được so sánh, phương diện so sánh, từ so sánh, sự vật dùng để so sánh.

II. Ghi nhớ/sgk/24-25

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

*BT:Yêu cầu hs nhìn bức tranh đặt câu có sử dụng biện pháp so sánh

- Cho hs đọc yêu cầu của bài tập 1

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi tiếp sức trong 5 phút.

Gv chia hs thành hai đội, đội nào tìm được nhiều phép so sánh, đội đó thắng.

Bài 2:- GV gọi mỗi em làm 1 câu

- Gv chữa

Bài 3:

Nhóm 1: Bài học đường đời đầu tiên

Nhóm 2: văn bản Sông nước Cà Mau

- Hai cái răng như hai lưỡi liềm

- người gầy gò như gã nghiện ...

- Các nhóm trình bày

- Gv chữa

Bài 4: Viết chính tả

- Gv đọc chính tả

- Gv đánh giá

III. Luyện tập. - - HS đọc yêu cầu của bài tập.

- HS chơi trò chơi tiếp sức.

- So sánh vật với người: Đoạn văn viết về Dế Choắt

- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng:

Chí ta như núi Thiên Thai ấy

Đỏ rực chiều hôm, dậy cánh đồng.

(Tố Hữu)

Đây ta như cây giữa rừng

Ai lay chẳng chuyển, ai rung chẳng rời . (Ca dao)

- HS đọc và làm cá nhân bài tập 2

-HS làm nhóm tìm những phép so sánh trong một văn bản cụ thể

- Các nhóm trình bày, nhận xét, bổ sung

- Hs viết chính tả

- Đổi trong bàn, soát lỗi

III. Luyện tập.

Bài tập 1:

a. So sánh đồng loại:

Người là Cha, là Bác, là Anh

Quả tim lớn lọc trăm ngàn máu nhỏ

(Tố Hữu)

Bao bà cụ từ tâm như mẹ

Yêu quý con như đẻ con ra

(Tố Hữu)

Đêm nằm vuốt bụng thở dài

Thở ngắn bằng trạch, thở dài bằng lươn

(Ca dao)

b. So sánh khác loại:

-Mẹ già như chuổi chín cây

- Công cha như núi Thái Sơn

- Thân em như giếng giữa đàng

Bài tập 2:

- Khoẻ như voi

- Đen như cột nhà cháy

- Trắng như ngó cần

- Cao như cây sào

Bài tập 3:

- “Sông ngòi, kênh rạch càng bao vây chi chít như mạng nhện”.

- “Cá nước bơi hàng đàn... như người bơi ếch”.

Bài 4: Viết chính tả

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài 4: Chọn 1 chủ đề yêu thích ( mùa xuân, lễ thu „ Bao gạo nghĩa tình“ , viết đoạn văn có dùng phép so sánh

-Gọi 2 HS đọc bài, xác định câu có hình ảnh so sánh

-Lớp nhận xét

GV hướng dẫn tìm đọc: tre VN ( Nguyễn Duy); Quê hương ( Tế Hanh); Cây tre ( Thép Mới); Đêm nay Bác không ngủ ( Minh Huệ)....

Hs làm bài 5-7‘

Rèn kĩ năng tạo lập văn bản/ tích hợp KNS yêu thiên nhiên, giá trị sống yêu thương

Bài 4: Chọn 1 chủ đề yêu thích trong bài 1, viết đoạn văn 5-7 câu, gạch chân dưới các danh từ trong đoạn văn.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Tìm tòi quan sát các tác phẩm văn học, ghi lại tên những câu văn hay có sử dụng phép so sánh. Chỉ ra sự độc đáo trong cách so sánh của các nhà văn nhà thơ?

Hs làm bài 5-7‘

Rèn kĩ năng tạo lập văn bản/ tích hợp KNS yêu thiên nhiên, giá trị sống yêu thương

Tuần:

Tiết:

TẬP LÀM VĂN

QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

GV chia lớp thành 3 nhóm:

Thi tìm nhanh những câu văn câu thơ có sử dụng phép so sánh, nhân hóa trong các văn bản đã học và đọc thêm.

• GV chiếu máy một số câu văn hay cho HS tham khảo.

GV bắt vào bài: Để có thể viết đư­ợc những câu văn hay, một bài văn miêu tả hay, nh­ất thiết ng­ười viết cần có năng lực so sánh. Ngoài ra, người viết cần phải có những năng lực gì khác nữa? Bài học hôm nay cô trò ta cùng tìm hiểu.

HS thực hiện trò chơi tiếp sức 3’.

- Hs quan sát, lắng nghe.lắng nghe

- Ghi tên bài

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

I. HD tìm hiểu quan sát, t­ưởng

t­ượng và nh­ận xét trong văn miêu tả

+ Giáo viên đ­ưa 3 ví dụ (sgk)? Gọi Hs đọc VD ?

? Nh­ững đoạn trên đư­ợc trích trong văn bản nào? của tác giả nào?

- Gv Tổ chức cho Hs thảo luận nhóm (2`)

H1: Mỗi đoạn văn trên giúp cho em hình­ dung đư­ợc nh­ững điểm nổi bật gì của sự vật và phong cảnh­ được miêu tả?

H2: Nh­ững đặc điểm nổi bật đó thể hiện ở nh­ững từ ngữ hình­ ảnh­ nào?

? Để viết đư­ợc nh­ững đoạn văn trên, ngư­ời viết cần có năng lực gì?

- Quan sát,tư­ởng tư­ợng, so sánh­, nh­ận xét…

? Tìm nh­ững câu văn có sự liên tư­ởng và so sánh­ trong mỗi đoạn ? So sánh như vậy có tác dụng gì?

Tích hợp phòng chống ma túy, chất gây nghiệm:

Theo em hiểu, nghiện thuốc phiện là như­­ thế nào? Nó có tác hại gì? áo gilê là áo nh­­ư thế nào?

? Sự tưởng tư­ợng, so sánh ­ ấy có gì độc đáo?

GV: Phải quan sát kĩ, lại có năng lực liên tư­ởng, tưởng tượng phong phú… các tác giả mới viết được hay, hấp dẫn như­­ vậy.

GV: cho học sinh­ đọc phần 3 (SGK)

? So sánh­ với đoạn ở phần trên, chỉ ra đoạn này đã lược bỏ đi những gì? Những chữ bị bỏ đi đó có ảnh­ hư­ởng đến đoạn văn miêu tả này nh­­ư thế nào?

? Vậy, muốn tả đ­ược, tả hay thì

,tr­ước hết ngư­ời tả phải cần có những yếu tố và năng lực gì?

+ Gv yêu cầu học sinh­ học ghi nhớ (SGK)

- HS đọc VD

- HS trả lời

HS thảo luận nhúm(2`)

-Chia 3 nhốm , mỗi dãy là một nhúm/ rèn kĩ năng hợp tác, chia sẻ; giải quyết vấn đề

- Hs các nhóm trình­ bày

+ Nhóm1- Đ1: Chàng dế gầy, ốm yếu đáng thương: Gầy gò, lêu nghêu, bè bè, nặng nề…

+ Nhóm 2 - Đ2: Cảnh­ đẹp thơ mộng và hùng vĩ của sông nước Cà Mau: Giăng chi chít như­­ mạng

nh­ện, trời xanh­, nước xanh­, rừng xanh­…

+ Nhóm 3 - Đ3: Cảnh­ mùa xuân đẹp, vui náo nức nh­­ư ngày hội: Chim ríu rít, tháp đèn khổng lồ, ngàn hoa lửa…

- Dự kiến HS:

+ Đ1: Như­­ gã nghiện thuốc phiện như­­ ngư­ời cửi trần mặc áo gi lê.

+ Đ2: Như­­ mạng nh­ện, như­­ thác, như­­ ng­ời bơi ếch, như­­ hay dãy trường thành…

+ Đ3: Như­­ tháp đèn, như­­ ngọn lửa, như­­ hàng ngàn ánh nến trong xanh­

- So sánh đôi cánh ngắn củn của Dế Choắt với “ người cởi trần mặc áo gi-lê” là một so sánh hay. Nó gợi lên trong lòng người đọc hình ảnh đôi cánh vừa ngắn hủn hoẳn vừa xấu của chú dế ( sự so sánh chính xác của Tô Hoài)

🡪 Các hình­ ảnh­ so sánh tưởng tư­ợng, liên tưởng trên đều rất đặc sắc vì nó thể hiện đúng, rõ hơn về ngoại hình gầy gò, ốm yếu, xấu xí của Dế choắt trong con mắt coi thường kẻ cả của Dế Mèn; hình ảnh còn gây bất ngờ, lí thú cho ngư­ời đọc về thế giưới sinh động của loài vật dưới ngòi bút miêu tả điêu luyện của nhà văn Tô Hoài.

- Nh­ững từ bị bỏ đi đều là nh­ững hình­ ảnh­ so sánh­, liên tư­ởng thú vị. Nếu không có nh­ững hình­ ảnh­ so sánh­ ấy, đoạn văn sẽ mất đi sự sinh­ động, không gợi trí t­ưởng tượng cho ngư­ời đọc.

- HS cá nhân

Định hương phát triển năng lực giao tiếp cảm thu thẩm mĩ.

HS đọc ghi nhớ

I. TÌM HIỂU BÀI

1. Quan sát, t­ưởng

t­ượng và nh­ận xét trong văn miêu tả

a. Ví dụ/sgk/27

b. Nhận xét.

- Quan sát, t­ưởng tượng, so sánh nhận xét…

- Tác dụng: Các hình­ ảnh­ so sánh­, tư­ởng tượng, liên tư­ởng trên đều rất đặc sắc vì nó thể hiện đúng, rõ hơn về đối t­ượng và gây bất ngờ, lí thú cho ng­ười đọc.

-Những nhận xét so sánh độc đáo tạo nên sự sinh động, giàu hình tượng, mang lại cho người đọc nhiều thú vị

=> Muốn miêu tả đ­ược tr­ước hết cần phải biết quan sát rồi từ đó nh­ận xét, liên t­ưởng, tư­ởng tư­ợng, ví von, so sánh­… để làm nổi bật lên nh­ững điểm tiêu biểu của sự vật

II. Ghi nh­ớ/SGK/28

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của Trò

Chuẩn KTKN cần đạt

II. HD luyện tập

- GV: yêu cầu học sinh­ làm bài tập 1. sgk?

- Tổ chức giao việc cho HS điền phiếu học tập phần 1a

- Cá nhân trình­ bày.

- Phần 1 b, thảo luận nhóm bàn 1’,

- GV bổ sung, sửa chữa.

? bài tập 1 củng cố kiến thức và kĩ năng gì?

- Củng cố và rèn kĩ năng nhận biết về chi tiết miêu tả trong một văn bản cụ thể.

*GV củng cố: Khái quát bài học bằng bản đồ tư duy

II. Luyện tập

Bài tập 1

- HS điền phiếu học tập

Cá nhân trình­ bày.

- Phần 1 b, thảo luận nhóm bàn 1’

cử đại diện trình bày

- Cho HS nhận xét chéo

II. Luyện tập

Bài tập 1/ T 28 (SGK)

*Trả lời câu hỏi

- Tác giả đã quan sát và lựa chọn đ­ược những hình­ ảnh­ rất tiêu biểu, đặc sắc.

Nh­ững hình­ ảnh­ đó là: Mặt hồ sáng long lanh­, cầu Thê Húc màu son ...Đền Ngọc Sơn, gốc đa già, Tháp Rùa...

* Điền từ

a. G­ương bầu dục.

b. Cong cong.

c. Lấp ló.

d. Cổ kính­.

e. Xanh­ um.

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài tập viết đoạn: viết đoạn văn từ 3-5 câu, đề tài mùa xuân, trong đoạn có vận dụng kĩ năng so sánh, nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng

-Hs làm bài 5‘

-Đọc; lớp nhận xét chéo

Bài tập viết đoạn: viết đoạn văn từ 3-5 câu, đề tài mùa xuân, trong đoạn có vận dụng kĩ năng so sánh, nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng

Tuần:

Tiết:

VĂN BẢN

BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI

Tạ Duy Anh

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của Trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Trong các bài học trước, các em đó được học về những tác phẩm miêu tả - tự sự đầy cảm xúc. Hôm nay, ta lại làm quen với một cây bút trẻ mà nghệ thuật viết truyện cũng thật điêu luyện là Tạ Duy Anh. Truyện ngắn “Bức tranh của em gái tôi” đó đoạt giải nhỡ trong cuộc thi viết truyện ngắn “Tương lai vẫy gọi” của Báo Thiếu Niên Tiền Phong. Đây là một câu chuyện lấy đề tài cũng khá bỡnh thường, thậm chí rất gần gũi với đời thường ở lứa tuổi thiếu niên song đó gợi cho ta nhiều suy nghĩ.

- HS nghe, ghi tên bài

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của Trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Hoạt động 1: Hướng dẫn HS đọc và tìm hiểu chung.

- Nêu hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm?

* GV: Bổ sung: Tạ Duy Anh là hội viên hội nhà văn VN; hiện công tác tại nhà xuất bản Hội Nhà văn. Ông đã từng nhận giải thưởng tuyện ngắn nông thôn do báo Văn nghệ, báo Nông nghiệp và Đài tiếng nói VN tổ chức; giải thưởng truyện ngắn của tạp chí Văn nghệ quân đội...

- GV nêu yêu cầu đọc, đọc mẫu 1 đoạn.

- Gọi HS đọc 4 chú thích trong SGK.

* GV: Yêu cầu HS kể tóm tắt theo bố cục :

? Xác định bố cục của văn bản?

? Theo em truyện được kể theo ngôi thứ mấy?

? Nhân vật chính trong truyện là ai? vì sao em cho đó là nhân vật chính?

GV: Trọng tâm chú ý của tác giả không phải là khẳng định năng khiếu hay ca ngợi phẩm chất của cô em gái mà chủ yếu miêu tả, phân tích diễn biến tâm trạng của người anh tr­ước thành công của em gái , và chủ yếu hướng người đọc tới sự tự thức tỉnh ở nhân vật người Nh­ư vậy hai anh em đều là nhân vật chính, nhưng người anh là nhân vật trung tâm, giữ vai trò chủ yếu trong việc thể hiện tưởng, chủ đề tác phẩm.

? Nhân vật người anh được miêu tả chủ yếu ở đời sống tâm trạng. Em thấy tâm trạng người anh diễn biến trong các thời điểm nào?

? Trong cuộc sống thường ngày, người anh đối xử với em gái như thế nào?

? Khi phát hiện em gái chế thuốc vẽ từ nhọ nồi, người anh nghĩ gì?

? ý nghĩ ấy cho em hiểu gì về tâm trạng của người anh?

? Qua phần một em có cảm nhận gì về nhân vật người anh?

? Sự biến đổi trong tâm trạng ngư­ời anh diễn ra khi nào?

? Khi phát hiện tài năng của Kiều Phương, thái độ của mọi người ntn?

?Vậy còn thái độ của anh thì sao?

GV: Nhà văn đã nắm được nét tâm lý trẻ thơ: luôn có ý thức khẳng định mình, luôn muốn giành mọi sự quan tâm của người khác.

?Tại sao ngư­ời anh lại lén xem tranh của em gái? Và tại sao người anh lại “lén trút tiếng thở dài” sau khi xem tranh?

- Tò mò, muốn kiểm chứng. Đố kị, ghen tị.Hi vọng mơ hồ ở cậu:Phải chăng tài năng của Phương chỉ là điều ngộ nhận. Nhưng con mắt khách quan tinh tường đã phản bội lại mong muốn của cậu,cái mong muốn hẹp hòi vị kỉ

- Qua mấy bức vẽ ,cậu ngạc nhiên về tài năng của em,Cảm thấy mình kém cỏi, buồn nản, bất lực, cay đắng nhận ra sự thực, thầm cảm phụ

?Khi em gái bộc lộ thái độ chia vui, người anh có cử chỉ gì? Tại sao người anh có cử chỉ không thân thiện đó?

? Đằng sau những cử chỉ và thái độ không bình thường ấy là tâm trạng gì của ngư­ời anh?

? Em có suy nghĩ gì trước thái độ của người anh với em?

-Dùng tài năng để đảo lộn bậc thang giá trị ,nhất là để nó chi phối cái ghét cái yêu trong tình cảm tự nhiên của con người là điều đáng trách.Chính điều đó làm cậu hoang mang không để tâm vào chuyện học hành, ngồi vào bàn mà gục đầu xuông khóc thì thật đáng thương, nhưng gắt gỏng vô cớ với em dù chỉ là một lỗi nhỏ thì lại là điều đáng trách.

? Nếu ở trong hoàn cảnh của người anh, em có tâm trạng nh­ư vậy không?

? Nhận xét nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật người anh?

GV: Không phải ai cũng đủ dũng cảm để gạt bỏ những tự ái và ghen tị khi thấy người khác tài năng còn mình kém cỏi, nhất là khi chúng ta ch­ưa là ngư­ời lớn, ch­ưa đủ chín chắn để có đ­ược hành động đúng đắn. Điều đó góp phần thể hiện sự am hiểu và tinh tế của nhà văn khi miêu tả tâm lí nhân vật.

?Nếu cần có một lời khuyên với người anh, theo em nên nói gì?

- HS trả lời

- 2 HS mỗi em đọc 1 đoạn

- HS đọc.

- HS kể tóm tắt

- Chuyện về hai anh em Mèo - Kiều Phương anh trai bực vì em nghịch.

- Mèo bí mật học vẽ, tài năng hội hoạ bất ngờ được phát hiện.

- Tâm trạng và thái độ của người anh trước sự việc ấy.

- Em gái thành công, cả nhà mừng vui.

- Người anh hối hận vô cùng.

- P1: từ đầu đến “vui vẻ lắm”-> Tâm trạng của người anh trước khi tài năng của em được phát hiện

P2: Tiếp đến “ với cháu” -> Tâm trạng của người anh khi tài năng của em gái được phát hiện

P3: Con lại: Tâm trạng của người anh trước bức tranh đạt giải nhất của em gái

- HS trả lời

-Trong cuộc sống hàng ngày

- Khi tài năng hội hoạ của em gái được phát hiện.

- Khi lén xem tranh em gái đã vẽ.

- Khi đứng trước bức tranh đoạt giải của em gái.

- HS trao đổi nhóm trong 1 phút.

- HS suy nghĩ trả lời.

- Đẩy em ra

-HS lí giải ,tìm dẫn chứng phân tích

-HS nhận xét

-Bộc lộ suy nghĩ cá nhân

HS: -Ghen tị, đố kị, tức tối không thích em hơn mình

-Tâm hồn cậu giống như quả bóng xì hơ. Mối quan hệ hai anh em trong gđ bị rạn nứt

-Cách nghi nông cạn và gia trưởng ở cậu ta trong gia đình là anh dứt khoát phải hơn em,nay tình hình đảo ngược,câu ta giận em và tủi phận,lần đầu cảm nhận sự cô đon,vì bị mọi người quên lãng,bị đẩy ra ngoài vì vô tích sự

- HS: - Nghệ thuật miêu tả tâm lí chân thực, tự nhiên. Đây là một biểu hiện dễ gặp ở ở mọi người nhất là ở lứa tuổi thiếu niên, đó là lòng tự ái và mặc cảm, tự ti khi thấy ở người khác có tài năng nổi bật.

I. ĐỌC – HIỂU CHÚ THÍCH

1. Tác giả :

- Tạ Duy Anh sinh năm 1959

- Quê Chương Mỹ - Hà Tây

2. Tác phẩm:

a. Xuất xứ

Là truyện ngắn đạt giải nhì trong cuộc thi viết “ Tương lai vẫy gọi” của báo TNTP.

b. Chú thích

c. Bố cục

3 phần

d. Thể loại và ptbđ

Thể loại: truyện ngắn

Ptbđ: Miêu tả

II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN.

1. Nhân vật người anh.

a. Cuộc sống thưòng ngày

- Coi thưòng, bực bội:

+ Gọi em là Mèo

+Bí mật theo dõi các việc làm của em.

=> Ngạc nhiên, xem đó là trò trẻ con, không mấy quan tâm.Thái độ vô tâm ngoài cuộc.

b. Khi tài năng của em gái được phát hiện:

- Buồn, thấy mình bất tài.

- Lén xem tranh của em.

- Thở dài

- Gắt gỏng, xét nét với em một cách vô cớ.

- Không chịu được sự thành đạt của em, càng thấy mình thua kém em.

=> Tự ái, mặc cảm, đố kị với tài năng của em gái

?Tình huống nào trong truyện tạo nên điểm nút của diễn biến tâm trạng người anh? Tóm tắt và lí giải tâm trạng ấy?

?Phân tích diễn biến tâm trạng của người anh: từ chỗ ngạc nhiên, hãnh diện, xấu hổ khi đứng trước bức tranh?

? Nhận xét nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật?

? Em hiểu thế nào về đoạn kết của truyện ( Tôi không trả lời mẹ ...lòng nhân hậu của em con đấy)?

? Qua đó em có cảm nghĩ gì về người anh?

- GV: Trong bản thân mỗi người, ai cũng có một thói xấu nào đó, có khi nó lấn át cả phần tốt đẹp song quan trọng là phải dũng cảm tự nhìn nhận và vư­ợt lên để loại bỏ nó, nh­ư vậy chúng ta sẽ hoàn thiện hơn.

? Tại sao, nhân vật người anh phải trải qua một thời gian dài vật vã đấu tranh giằng co trong tư tưởng vậy mà chỉ trong khoảnh khắc đứng trước bức tranh của cô em gái thì bức tranh ấy lại có sức cảm hoá ng­ười anh trai đến vậy?

GV: Nghệ thuật là món ăn tinh thần không thể thiếu được - Chúng nuôi dư­ỡng phần tốt đẹp trong mỗi con ngư­ời, giúp ta sống đẹp, sống có ích hơn.

GV chuyển: Người anh tuy có những thái độ không đúng với mình nhưng Kiều Phương vẫn luôn yêu quý anh, bằng trái tim nhân hậu và tình yêu thiết tha cuộc sống, cô đã cảm hóa được người anh , giúp hàn gắn những vết nứt trong tình cảm 2 anh em . Vậy Kiều Phương là ai? Tiết học này sẽ giúp các em hiểu rỏ hơn về cô bé !

? Trong truyện này, nhân vật người em gái hiện lên với những nét đáng yêu, đáng quý nào về tính tình và tài năng?

? Theo em tài năng hay tấm lòng của cô em gái đã cảm hoá được người anh?

? Ở nhân vật này, điều gì khiến em cảm mến nhất?

? Tại sao tác giả lại để người em vẽ bức tranh người anh "hoàn thiện " đến thế?

GV chốt ý: Cái gốc nghệ thuật là ở tấm lòng tốt đẹp của con người. Sứ mệnh của nghệ thuật là hoàn thiện vẻ đẹp của con người. Đây là một ý tưởng sâu sắc mà tác giả gửi gắm trong tác phẩm này.

Gv hướng dẫn hs tổng kết.

1. Giá trị nội dung

Qua câu chuyện về người anh và cô em gái có tài năng hội họa, truyện “Bức tranh của em gái tôi” cho thấy: Tình cảm trong sáng, hồn nhiên và lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình

2. Giá trị nghệ thuật

- Ngôi kể thứ nhất tự nhiên, chân thật

- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, sắc sảo

HS tìm chi tiết trong văn bản trả lời

HS trả lời

Hs phân tích thái độ của người anh

Ngạc nhiên vì bé Phương lại vẽ mình,và sao bức tranh lại đẹp thế kia

- Ngạc nhiên -> hãnh diện (Vì em lại vẽ chính mình với một vẻ đẹp hoàn hảo) ,lần đầu tiên tôi được hóa thân vào nghệ thuật, được giới thiệu với mọi người vẻ đẹp toàn vẹn”Không chỉ suy tư mà còn rất mơ mộng nữa”,

-> Xấu hổ (Tự nhận thấy mình yếu kém, ích kỉ, nhỏ nhen, không xứng đáng với lòng vịu tha và nhân hậu rất đỗi vô tư của em).Không xứng đáng với với sự biểu dương bằng những đường nét đẹp đẽ trong tranh, nhất là bức tranh còn được”đóng khung trong lồng kính”

- Tất cả, quan trọng hơn là vì xấu hổ vì thấy mình tầm thường, ích kỉ, nhỏ nhen....

HS trình bày

- Xấu hổ đến ngượng ngùng vì day dứt lương tâm bởi vì cậu không xứng đáng với lòng nhân hậu của em gái.Trong lòng bé Phương,người anh vốn chưa hoàn thiện phải trở thành thần tượng như thế nào mới đủ sức rung cảm cho nghệ thuật thăng hoa.Và thêm nữa chú thích cho bức tranh lại là một dòng chữ yêu mến chân thành làm cho cậu như bị thôi miên...

- “Không phải...” -> ăn năn, hối hận sự tự nhận thức. Biết nhận lỗi, biết xấu hổ, người anh có thể trở thành người tốt.

- Đáng trách song cũng đáng cảm thông. Những tính xấu trên chắc chắn chỉ nhất thời. Sự day dứt và hối hận chứng tỏ cậu là người biết sửa mình, muốn vươn lên.

- Đó là nghệ thuật, mục đích của nghệ thuật là tìm kiếm cái đẹp bồi dưỡng tâm hồn con người, hướng con người đến cái cao thượng...

Hs trả lời

Hs trả lời

- Cả tài năng và tấm lòng, nhất là tấm lòng trong sáng hồn nhiên độ lượng giành cho anh trai

- Bức tranh là tình cảm tốt đẹp của em dành cho anh. Em muốn anh mình thật tốt đẹp).

- Cái gốc của nghệ thuật là ở tấm lòng -> Sứ mệnh của nghệ thuật là hoàn thiện con người.

c. Khi đứng trư­ớc bức tranh đư­ợc giải của em gái:

- Ngạc nhiên -> hãnh diện -> xấu hổ, muốn khóc.

-> Nghệ thuật: Miêu tả chân thực diễn biến tâm lí n/v.

- Bức tranh có sức cảm hóa: mục đích của nghệ thuật là tìm kiếm cái đẹp bồi dưỡng tâm hồn con người, hướng con người đến cái cao thượng...

=> Nhận ra những yếu kém của mình, hiểu tấm lòng trong sáng, nhân hậu của em gái.

2. Nhân vật người em

- Tính tình : hồn nhiên, trong sáng, độ lượng và nhân hậu

- Tài năng :

+ vẽ sự vật có hồn

+ Vẽ những gì yêu quý nhất

+ Như con mèo theo nhận xét của anh

=> Tấm lòng trong sáng, đẹp đẽ giành cho người thân và nghệ thuật.

III. Ghi nhớ/sgk/35

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

GV chiếu máy bài tập trắc nghiệm

HS lựa chọn đáp án cá nhân

* Bài tập TN:

1. Ai là nhân vật chính trong truyện “ Bức tranh của em gái tôi”?

A. Người em gái

B. Người em gái và người anh trai.

C. bé Quỳnh

D. Người anh trai

2. Truyện “ Bức tranh của em gái tôi” được kể bằng lời kể của ai?

A. Lời người anh, ngôi thứ nhất

B. Lời người em, ngôi thứ hai

C. Lời tác giả , ngôi thứ ba.

D. Lời người dẫn truyện, ngôi thứ hai.

2. Dòng nào diễn đạt đúng thái độ của người anh khi thoạt đầu thấy em gái thích vẽ và tự chế màu vẽ?

A. Bực bội vì em hay lục lọi

B. Kẻ cả, cho là em nghịch ngợm.

C. Lấy làm lạ và bí mật theo dõi em.

D. Ngăn cản không cho em nghịch ngợm.

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

2. Theo em, tài năng nghệ thuật hay tấm lòng của cô bé Kiều Phương đã cảm hoá được người anh?

3.Trong cuộc sống, trong giao tiếp có rất nhiều những rắc rối. Vậy để giải quyết tốt các vấn đề đó, em phải chuẩn bị cho mình hành trang gì?

( HS có thể về nhà làm câu 3)

Bài 2: tranh luận 2’/ Rèn kĩ năng tư duy phê phán

* Sức cảm hóa tâm hồn người anh

-Tấm lòng trong sáng, nhân hậu, yêu thương của cô em gái.

- Sức mạnh của nghệ thuật chân chính.

*Hành trang cuộc sống:

- Sống nhân hậu yêu thương, phê phán góp ý trên tinh thần xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp.

- ươm mầm tài năng, sở thích...

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

? Em đã học văn bản nào, nhân vật cũng nói nên tấm lòng nhân hậu yêu thương, giúp đỡ người nghèo và tài năng nghệ thuật đã tạo nên một hình ảnh nhân vật cổ tích đẹp sống mãi với thời gian, với thiếu nhi các dân tộc trên thế giới? ( Cây bút thần- Mã Lương)

? Hình dung và tả lại thái độ của những người xung quanh khi có một ai đó đạt thành tích xuất sắc.

( HS có thể về nhà làm câu 3)

Bài 2: tranh luận 2’/ Rèn kĩ năng tư duy phê phán

..............

Tuần:

Tiết:

TẬP LÀM VĂN

LUYỆN NÓI VỀ QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

? Nhắc lại kiến thức cơ bản về năng lực cần thiết để làm tốt bài văn miêu tả.

GV chốt, dẫn vào bài: Văn miêu tả là loại văn rất quan trọng trong chương trình Ngữ Văn 6. Văn miêu tả thể hiện tài năng rõ rệt của nhà văn. Muốn làm bài văn miêu tả hay ta phải biết quan sát, liên tưởng, so sánh để đưa ra những hình ảnh sát hợp để truyền tải tới người đọc. Vậy để có những kĩ năng đó ta phải làm gì? Bài học hôm nay chúng ta hiểu điều đó sâu sắc hơn thông qua tiết luyện nói về quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả.

- Hs trình bày cá nhân

-HS lắng nghe

Ghi tên bài

Kĩ năng quan sát nhận xét, thuyết trình

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

I. HS thống nhất dàn ý luyện nói

Bài tập 1,3: Sử dụng hình thức chia nhóm.

? Gọi hs đọc bài tập?

? Lập dàn ý ra giấy nháp?

Giao việc 3 nhóm: Lập dàn ý

Nhóm 1: nhân vật Kiều Phương

Nhóm 2: nhân vật người anh

Nhóm 3: Tả cho các bạn nghe về anh chị hoặc em của mình.

? Giáo viên bổ sung, sửa chữa

Yêu cầu : Bằng quan sát, so sánh, liên tưởng , tượng tượng và nhận xét làm nổi bật những đặc điểm chính,

HS thảo luận nhóm lớn 5-7’

+ Một học sinh đọc yêu cầu bài một.

+ Lập dàn ý ra nháp, thống nhất ý kiến trong nhóm

I. Thống nhất dàn ý luyện nói

Bài tập 1a: Nhân vật Kiều Phương.

- Là người có tài năng về hội hoạ, rất hồn nhiên và nhân hậu.

+ Hình dáng: Gầy, thanh mảnh, mặt lọ lem, mắt sáng, miệng rộng, răng khểnh, có hai cái bím tóc ngoe nguẩy...

+ Tính cách: nghịch ngợm, hồn nhiên; thương yêu anh trai; có tài năng hội họa; trong sáng, nhân hậu, độ lượng, ...

Bài tập 1b: Nhân vật người anh.

+ Hình dáng: nhỏ nhắn, thông minh, mắt sáng.

+ Tính cách: Ghen tị, nhỏ nhen, mặc cảm; biết ân hận, ăn năn hối lỗi.

🡪 Hình ảnh người anh thật và người anh trong bức tranh khác nhau.

- Hình ảnh người anh trong bức tranh do người em gái vẽ thể hiện bản chất, tính cách của người anh qua cảm nhận trong sáng, nhân hậu của em gái.

Bài tập 3: Tả cho các bạn nghe về anh chị hoặc em của mình.

1. Mở bài: giới thiệu về đối tượng được tả.
2. Thân bài:

• Chọn tả vài nét tiêu biểu về ngoại hình như thân, mặt mũi, đầu tóc...
• Tả về tính cách diụ dàng hay nghiêm khắc , nhút nhát hay tinh nghịch...
• Tả một vài cử chỉ hành động của nhân vật

1. Kết bài: tình cảm đối với người thân đó.

Nhắc lại kiến thức cơ bản về năng lực cần thiết để làm tốt bài văn miêu tả.

Bài tập 3 (SGK): Sử dụng hình thức chia 2 nhóm lớn, mỗi nhóm 1 bài, mỗi mhoms lớn chia 2 nhóm nhỏ.

+ Yêu cầu học sinh lập dàn ý.

- Nhận xét.

- Quan sát.

- So sánh, tưởng tượng.

Bài tập 4: (SGK)

?Yêu cầu học sinh lập dàn ý chứ không viết thành văn.

- HS nhắc lại kiến thức cũ

- Hs thảo luận nhóm bàn , lập dàn ý

+ Lập dàn ý ra nháp, thống nhất ý kiến trong nhóm

+ Học sinh lập dàn ý theo bố cục 3 phần.

Bài tập 3:

a. MB: Giới thiệu đêm trăng (Thời gian, địa điểm, ấn tư­ợng).

b. TB:

Miêu tả cụ thể đêm trăng (Theo trình tự hợp lí).

+ Lúc trăng bắt đầu lên:

- Bầu trời chi chít sao, không gian: yên ả, thanh bình.

- Vầng trăng tròn vành vạnh, sáng trong dịu hiền

- Cây cối được tắm vàng ngời lên dưới trăng...

- Đư­ờng làng ngõ xóm như được bao phủ một màn sương bàng bạc....

- Những ngôi nhà như dát bạc lung linh....

+ Trăng lên cao: sáng hơn, ánh sáng chuyển thành màu trắng bạc, soi tỏ cảnh vật, mặt đất chập chờn đung đưa nhưng bóng trăng lấp loáng....

+ Trăng sắp lặn: nhỏ dần, nghiêng về phía chân trời....

c. KB:

Cảm tưởng về đêm trăng.

*Bài tập 4:

- Mặt trời đội biển nhô màu mới.

- Bầu trời như một tấm gương không chút bụi.

- Mặt biển êm ả, sóng gợn lăn tăn vỗ vào bờ cát.

- Bãi cát phẳng phiu.

- Sóng vỗ nhẹ vào bờ cát....

- Mặt trời đội biển...

- Những con thuyền: nằm gối đầu lên bờ cát, thấp thoáng những cánh buồm như những con bướm khổng lồ đang băng băng về phía trước.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

II. Luyện nói

* Cử học sinh làm trưởng nhóm, mỗi thành viên nói không quá 3 phút, ghi chép tóm tắt bài bạn nói.

*. GV nêu yêu cầu khi luyện nói trước lớp:

- Phát âm rõ, đủ nghe.

- Đảm bảo đủ nội dung, không dài dòng.

- Khi nói mắt cần hướng vào mọi người tạo cảm giác gần gũi.

* GV yêu cầu nhóm nhận xét đánh giá bài nói của HS theo các tiêu chí

- Gv nhận xét, bổ sung, cho điểm động viên

II. Luyện nói

* Lần l­­ượt các thành viên trong nhóm trình bày: nhóm tr­­ưởng điều hành.

+ Các thành viên trong nhóm nghe ghi tóm tắt bài nói của bạn, nhận xét, cắt cử chuẩn bị nói tr­ước lớp.

+ Cử đại diện trình bày

tr­­ước lớp.

* Nhận xét đánh giá bài nói của bạn

II. Luyện nói

* yêu cầu khi luyện nói trước lớp

+ Nội dung

+ Ngữ điệu.

+ Giọng văn.

+ Ngôn từ.

+ Tư thế, tác phong

1. Luyện nói trước tổ: 10’

2. Luyện nói trước lớp: 15’

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài 1: Qua bài luyện nói văn miêu tả, em rút ra được kinh nghiệm, bài học gì để bổ sung cho kĩ năng làm văn miêu tả, cho kĩ năng giao tiếp trước đám đông?

GV chiếu máy, chốt nội dung của bài học

Bài 2: Viết đoạn văn ngắn miêu tả lại cảnh đêm trăng sáng, trong đoạn có sử dụng kĩ năng so sánh, liên tưởng tưởng tượng.

Bài 3: Qua bài luyện nói em rút ra được kinh nghiệm , bài học gì về cách làm văn miêu tả, cách rèn kĩ năng nói?

- Cách làm bài văn tả cảnh, cách quan sát, nhận xét, miêu tả những đặc điểm nổi bật của đối tượng.

- Hs trình bày ý kiến cá nhân

HS tích cực viết/ đọc trình bày/ lớp nhận xét, rút kinh nghiệm

- HS tự cảm nhận và rút ra bài học/ Rèn năng sáng tạo

Bài 1: Bài học vận dụng:

- Cách làm bài văn tả người, tả cảnh;

- Cách quan sát, lựa chọn những đặc điểm nổi bật của đối tượng.

- Kĩ năng quan sát, nhận xét, so sánh, liên tưởng, tưởng tượng

- Kĩ năng giao tiếp, trình bày tự tin trước đám đông.

Bài 2: Viết đoạn văn ngắn miêu tả lại cảnh đêm trăng sáng, trong đoạn có sử dụng kĩ năng so sánh, liên tưởng tưởng tượng.

Tư liệu tham khảo bài viết của Vũ Tú Nam

Bài 3: Bài học vận dụng

• Cách miêu tả

Cách rèn kĩ năng nói

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Yêu cầu học sinh tìm đọc những đoạn văn miêu tả hay, ghi chép sổ tay văn học

-Đọc cho các bạn nghe, tham khảo

Sưu tầm những câu văn hay, bài văn hay tả về đêm trăng, chép lại những câu văn, đoạn văn yêu thích trong sổ tay văn học.

Trao đổi với các bạn về kĩ năng miêu tả của các nhà văn.

Tự học, tự sưu tầm

Tuần:

Tiết:

VĂN BẢN

VƯỢT THÁC

Võ Quảng

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Thiên nhiên quê hương đất nước Việt Nam ta rất phong phú, đa dạng. Ở bài 19 ta đó tìm hiểu được một vùng thiên nhiên rộng lớn ở cực Nam Tổ quốc qua bài “ Sông nước Cà Mau”. Còn hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về thiên nhiên và con người ở miền Trung qua văn bản “ Vượt thác”.

Hs lắng nghe và ghi tên bài

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Gọi HS đọc chú thích * ở SGK/ trang 39..

Dựa vào chú thích * hãy nêu những hiểu biết của em về tác giả và xuất xứ văn bản “Vượt thác”?

- GV nhận xét, và giới thiệu thêm vầ tác phẩm.

- GV hướng dẫn đọc: Giọng đọc to, rõ ràng , diễn cảm , thay đổi giọng đọc cho phù hợp với nội dung từng đoạn.

- GV đọc một đoạn.

- Gọi hs đọc tiếp theo văn bản cho đến hết.

- Gọi HS nhận xét việc đọc bài của bạn.

- GV nhận xét, uốn nắn.

- GV yêu cầu HS giải thích từ khó. Giải thích từ khó : Chú ý các thành ngữ “chảy đứt đuôi rắn” “nhanh như cắt”, từ HV “hiệp sĩ”.

- GV nêu vấn đề: Văn bản "Vượt thác" là một bài văn miêu tả có bố cục 3 phần nội dung :

1. Cảnh dòng sông và 2 bên bờ trước khi vượt thác

2. Cuộc vượt thác của Dượng Hương Thư

3. Cảnh dòng sông và 2 bên bờ sau khi vượt thác

Em hãy chỉ rõ ba phần nội dung đó trên Văn bản ?

Quan sát văn bản em hãy xác định vị trí quan sát để miêu tả cảnh của tác giả, vị trí quan sát có thích hợp không ? Vì sao ?

(Trình tự, không gian, điểm, nhìn miêu tả.)

- Gọi HS nhẫn xét, bổ sung.

- GV nhận xét, kết luận.

Phương thức biểu đạt của văn bản trên là gì?

- GV khẳng định.

Truyện được kể theo ngôi thứ mấy ?

+ Nhân vật chính trong văn bản này là ai?)

- GV kết luận, chuyển ý.

? Có mấy cảnh thiên nhiên được miêu tả trong văn bản?

(Hình ảnh thiên nhiên, hình ảnh con người)

?Hành trình con thuyền bắt đầu trong khung cảnh nào ?

?Tìm chi tiết miêu tả hình ảnh con thuyền?

?Phát hiện các chi tiết nghệ thuật?

Những chi tiết ấy gợi cho em điều gì?

? Hãy tìm các chi tiết miêu tả dòng sông và hai bên bờ theo từng đoạn?

- vùng đồng bằng? (Trước khi có thác dữ)

- Càng ngược dòng sông?

- Đoạn có nhiều thác dữ?

- Qua thác dữ?

? Nhận xét của em về nghệ thuật miêu tả của tác giả? (dùng từ, dùng biện pháp tu từ) Tác dụng?

? Tác giả miêu tả những cây cổ thụ ở đầu và cuối bài văn bởi những cách chuyển nghĩa khác nhau. Nêu ý nghĩa của từng trường hợp?

?Qua miêu tả của tác giả, em cảm nhận được vẻ đẹp nào của thiên nhiên nơi đây?

? Nhận xét ngòi bút miêu tả của tác giả?

- GV: Võ Quảng là nhà văn của quê hư­ơng Quảng Nam. Những kỉ niệm sâu sắc về dòng sông Thu Bồn đã khiến ông tả cảnh sinh động, đầy sức sống. Từ đây chúng ta thấy: muốn tả cảnh sinh động, ngoài tài quan sát, tưởng tượng, còn phải có tình với cảnh.

?Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên gợi cho em tình cảm gì?

( Phát triển năng lực: -Năng lực giao tiếp cảm thu thẩm mĩ.

Giáo viên chuyển ý

? Ng­ười lao động đư­ợc miêu tả là dượng Hương Thư­. Hình ảnh của DHT được miêu tả trong hoàn cảnh nào?

? Hình ảnh thác nước được miêu tả qua chi tiết nào? Qua những chi tiết đó gợi khung cảnh lao động như thế nào?

? Hình ảnh con thuyền được miêu tả qua từ ngữ nào? Từ đó gợi cho ta cảm nhận được điều gì?

? Hình ảnh dượng Hương Thư­ khi vượt thác được miêu tả qua chi tiết nào?

(Gợi ý :Tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình,hành động của dượng Hương Thư trong cuộc vượt thác ?

? Tác giả sử dụng nghệ thuật nổi bật trong đoạn văn là gì? Phân tích cái hay của nghệ thuật trên?

? Em có suy nghĩ gì về hình ảnh so sánh Dượng Hương Thư Giống như một hiệp sĩ Trường Sơn oan linh hùng vĩ.

? So sánh DHT lúc vượt thác và DHT lúc ở nhà “hiền lành nhu mì...”có tác dụng gì?

? Nêu cảm nhận của em về Dượng Hương Thư ?

?Em có nhận xét gì về sự kết hợp giữa nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của nhà văn?

?Qua phân tích, em hiểu gì về thái độ của nhà văn đối với người lao động?

?Qua bài văn, em có cảm nhận ntn về thiên nhiên và con người lao động đã được miêu tả?

- GV kết luận: Bài văn miêu tả dòng sông Thu Bồn và cảnh hai bên bờ theo hành trình của con thuyền qua những vùng địa hình khác nhau, tập trung vào cảnh vượt thác. Qua đó làm nổi bật vẻ hùng dũng và sức mạnh của con người trên nền cảnh thiên nhiên hùng vĩ.

? Nghệ thuật miêu tả trong bài văn có gì nổi bật?

- GV kết luận.

- Gọi HS đọc ghi nhớ sgk/41

- HS đọc chú thích *.

- HS trả lời:

+ Tác giả:

• Võ Quảng (1920–2007), quê ở Quảng Nam.

• Là nhà văn chuyên viết truyện cho thiếu nhi.

+ Tác phẩm: Xuất xứ: Trích chương XI truyện “Quê nội”.

- Nghe hướng dẫn đọc.

- Nghe.

- Đọc văn bản.

- Nhận xét việc đọc của bạn.

- Nghe.

- HS giải thích từ khó.

- Bố cục: 3 phần

1. Từ đầu → ... "thác nước".

2. Tiếp → ... "Cổ Cò".

3. Còn lại

- HS trả lời:

+ Vị trí quan sát : Trên con thuyền đang di động và vượt thác.

+ Thuận lợi: quan sát toàn cảnh và cảnh hai bên bờ sông, đồng thời có thể quan sát rõ hình ảnh người lao động (dượng Hương Thư) điều khiển con thuyền vượt thác.

- Miêu tả + tự sự

- Ngôi thứ nhất.

- Dượng Hương Thư.

HS suy nghĩ, trả lời

2 cảnh:

+ Cảnh dòng sông.

+ Cảnh 2 bên bờ.

-HS :

Gió nồm mát mẻ, cánh buồm rẽ sóng lướt bon bon, nhẹ nhàng, khoan thai, thoải mái - hướng về đích.

HS + Đồng bằng: Sông hiền hoà thơ mộng, thuyền bè tấp nập, hai bên bờ rộng rãi trù phú.

- Càng ngược dòng sông: vườn tược um tùm, những chòm cổ thụ đứng trầm ngâm, núi cao.

- Đoạn sông có nhiều thác dữ: nước từ trên cao phóng xuống giữa hai vách đá dựng đứng chảy đứt đuôi rắn.

- Chảy quanh co, những cây to...như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước, đồng ruộng lại mở ra.

- Hs nhận xét

HS trả lời :Sông Thu Bồn hiện lên sinh động, hấp dẫn.

+ “Chòm cổ thụ đứng trầm ngâm dáng mãnh liệt” vừa như báo trước về khúc sông dữ, vừa như mách bảo con người dồn nén sức mạnh chuẩn bị vượt thác.

+ “Những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom như cụ già vung tay hô đám con cháu về phía trước” thể hiện tâm trạng hào hứng phấn chấn, mạnh mẽ của con người khi đã vượt qua được nhiều thác ghềnh nguy hiểm.

-> Thiên nhiên đa dạng, giàu sức sống, tươi đẹp, rộng lớn, hùng vĩ, nguyên sơ.

- Hs trả lời

HS tìm chi tiết và phân tích

Nước từ trên cao phóng giữa 2 vách đá dựng đứng. Thuyền vùng vằng cứ chực tụt xuống.

- Khó khăn, nguy hiểm, đòi hỏi con người phải có lòng dũng cảm.

HS: Sự dữ dội của thác nước, càng làm nổi bật tư thế vãng vàng của người chèo lái con thuyền.

HS xác định chi tiết miêu tả hình ảnh người lao động

+ Ngoại hình: Cởi trần, như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa.

+ Động tác: co người phóng chiếc sào xuống lòng sông, chiếc sào dưới sức chống bị cong lại, thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt, ghì trên ngọn sào.

- Hs xác định nghệ thuật và phân tích

- HS: Sử dụng nghệ thuật so sánh (lúc như hiệp sĩ, lúc như một pho tượng đồng đúc).

- Hs - Có thể nói đây là hình ảnh so sánh đẹp nhất độc đáo, nếu như hình ảnh so sánh Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng thể hiện vẻ đẹp ngoài hình gân guốc, vững chắc của nhân vật thì hình ảnh so sánh này lại thể hiện vẻ đẹp dũng mãnh, tư thế hào hùng của con người trước thiên nhiên, con người có sức mạnh ngang tầm với thiên nhiên hùng vĩ.

HS Hình ảnh Dượng Hương Thư mang sức mạnh phi thường của ngư­ời anh hùng trong huyền thoại x­ưa, đồng thời mang tinh thần nghị lực của ng­ười lao động mới. DHT vừa là người đứng mũi chịu sào quả cảm, vừa là người chỉ huy dày dạn kinh ngiệm, có khả năng thể chất và tinh thần vượt lên gian khó.

- Hs - Thống nhất chặt chẽ giữa kể việc và miêu tả chân dung con người trong lao động với 2 nghệ thuật phổ biến là so sánh và nhân hoá. Đoạn văn có sức gợi tả cao. Hình ảnh DHT với công việc nặng nhọc, khẩn trương, sự cố gắng chống chọi của con ngư­ời, sự ngang ngược của dòng thác, khó bảo của con thuyền. Tất cả được hiện lên sinh động, cụ thể.

- Ngợi ca, tự hào về hình ảnh đất nước, con người Việt Nam trong cuộc đổi mới xây dựng đất nước.

- HS suy nghĩ, trả lời:

+ Dòng sông Thu Bồn và quang cảnh hai bên bờ theo hành trình của con thuyền qua những vùng địa hình khác nhau có những vẻ đẹp khác nhau.

+ Con người với vẻ đẹp hùng dũng và sức mạnh to lớn trước thiên nhiên rộng lớn, hung vĩ, đầy nguy hiểm.

- Sử dụng nhiều từ ngữ gợi tả (từ láy), cách nhân hóa, nhất là sử dụng những hình ảnh so sánh rất độc đáo đã tạo sự sinh động cho bài văn.

- Đọc ghi nhớ sgk/41.

I. ĐỌC-HIỂU CHÚ THÍCH

1. Tác giả:

- Võ Quảng (1920–2007), quê ở Quảng Nam.

- Là nhà văn chuyên viết truyện cho thiếu nhi.

2.Tác phẩm:

a Xuất xứ:

Trích từ chương XI truyện “Quê nội”.

b. Chú thích

c. Bố cục:

3 phần

a/ Từ đầu → ... "thác nước".

b/ Tiếp → ... "Cổ Cò".

c/ Còn lại

d. Thể loại và ptbđ

- Thể loại: truyện ngắn

- Phương thức biểu đạt: Miêu tả + tự sự

- Ngôi kể: ngôi thứ nhất.

II.ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN

1.Bức tranh thiên nhiên:

a-Hình ảnh con thuyền

-Chi tiết:

+Cánh buồm:Căng phồng

+Thuyền lướt bon bon như...

-Nghệ thuật :So sánh nhân hóa

->Tư thế mạnh mẽ sẵn sàng chinh phục thác dữ

b-Hình ảnh dòng sông và quang cảnh hai bên bờ sông.

+ Trước khi đến chân thác,cảnh vật êm đềm thơ mộng hiền hòa

+Dòng sông khi có thác dữ :Dữ dội hiểm trở hùng vĩ.

+ Dòng sông khi Vượt qua đoạn thác dữ: Hùng vĩ đẹp thơ mộng.

-> Từ láy gợi hình, so sánh, nhân hoá.

-> Thiên nhiên đa dạng, giàu sức sống, tươi đẹp, rộng lớn, hùng vĩ, nguyên sơ.

2.Cảnh vượt thác của dượng Hương Thư:

- Hoàn cảnh: khó khăn, đầy nguy hiểm, cần sự dũng cảm cảu con người.

- Hình ảnh Dượng Hương Thư:

+ Ngoại hình: cởi trần, như một pho tượng đồng đúc....

+ Động tác: co người phóng chiếc sào xuống lòng sông, chiếc sào dưới sức chống bị ...

-> Dùng nhiều ĐT mạnh, TT gợi tả, từ láy, hình ảnh so sánh.

=> Con người rắn chắc, dũng mãnh, quả cảm, vượt lên gian khó → Đề cao người lao động, tình cảm tác giả quý trọng người lao động.

III. Ghi nhớ/sgk/41

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKn cần đạt

Qua bài văn, em cảm nhận ntn về thiên nhiên và con người lao động đã được miêu tả?

?Qua đó, tác giả muốn thể hiện tình cảm gì?

GV: Bài văn tả cảnh, tả người toát lên t/c yêu quí của t/g đối với cảnh vật quê hương, nhất là t/c trân trọng dành cho người lao động. Bài văn là bài ca lao động của con người. Từ đó đã kín đáo biểu hiện t/y đất nước, dân tộc của nhà văn.

- Cá nhân HS làm bài

- Cá nhân HS suy nghĩ trả lời.

1 Cảm nhận:

Thiên nhiên, hoang sơ, hùng vĩ.

Con người lao động khiêm tốn, quả cảm, dũng mãnh, quyết liệt trong công việc.

2 Tình cảm của tác giả :

- Yêu thiên nhiên, trân trọng người lao động, yêu quê hương.

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

?Em học tập được gì từ nghệ thuật miêu tả của tác giả?

- Chọn vị trí quan sát thuận lợi, có trí tư­ởng tượng phong phú, có cảm xúc với đối tượng miêu tả.

Rèn năng lực làm văn miêu tả

Rèn năng lực làm văn miêu tả

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKn cần đạt

Giáo viên yêu cầu học sinh làm bài tập sau:

“ Hai bài Sông nước Cà Mau và bài Vượt Thác đều miêu tả cảnh sông nước. Em hãy nêu những nét đặc sắc của phong cảnh thiên nhiên được miêu tả ở mỗi bài và nghệ thuật miêu tả của tác giả.

Gv hướng dẫn học sinh làm bài tập,

Hs suy nghĩ làm bài,

Gv nhận xét kết luận.

Hai bài Sông nước Cà Mau và Vượt thác tuy đều miêu tả cảnh sông nước nhưng phong cảnh thiên nhiên ở mỗi bài lại có những nét riêng và nghệ thuật miêu ảt của mỗi nhà văn cũng vậy.

Cảnh Sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, gợi về cái sức sống đầy hoang dã. Cảnh sông ngòi chằng chịt và cảnh chợ nổi Năm Căn tấp nập, trù phú cũng là những nét riêng về phong cảnh trong tác phẩm này. Những trang văn Sông nước Cà Mau cho thấy bút pháp miêu tả đặc sắc của nhà văn Đoàn Giỏi. Cảnh vật, con người và cuộc sống biến ảo không ngừng. Nó hiện lên vừa cụ thể lại vừa bao quát dưới ngòi bút của nhà văn.

Vượt thác lại tập trung miêu tả vẻ đẹp hũng dũng của người lao động trên nền cảnh thiên nhiên hoành tráng và hùng vĩ. Giọng văn trong sáng, tươi đẹp, lúc thì mạnh mẽ hào hùng, lúc thì hồn nhiên thơ mộng.

Tuần:

Tiết:

TIẾNG VIỆT

SO SÁNH ( tt)

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- GV tổ chức cho Hs trò chơi tiếp sức

Thi tìm nhanh nhưng thành ngữ, tục ngữ có chứa hình ảnh so sánh

GV dẫn vào bài: Ở tiết trước, các em đã được học và nắm được khái niệm, cấu tạo của phép so sánh. Trò chơi vừa rồi ta đã làm quen với kiểu so sánh ngang bằng, vậy còn có những kiểu so sánh nào khác nữa, tiết học hôm nay, các em sẽ tìm hiểu về các các kiểu so sánh và tác dụng của phép so sánh

- Hs nghe và ghi tên bài

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Phương tiện được dùng trong phép so sánh là gì? Cho một số ví dụ ?)

- Gọi hs đọc ví dụ ở sgk/41 và trả lời các câu hỏi:

Tìm phép so sánh trong câu ca dao ở ví dụ? Chỉ ra các từ so sánh trong phép so sánh đó?

- Gv nhận xét, kết luận.

Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa vế A và vế B trong phép so sánh có chứa các từ so sánh: “Chẳng bằng, là” ? Gọi tên các phép so sánh có các từ so sánh trên

Em hãy lập mô hình của những kiểu so sánh trên?

Em hãy kể thêm một số từ ngữ so sánh được dùng trong phép so sánh ngang bằng và phép so sánh không ngang bằng?

Vậy qua ví dụ theo em có mấy kiểu so sánh?

- GV chốt kiến thức, giảng thêm:

+ So sánh ngang bằng là sự vật, sự việcở vế A, vế B có những nét tương đồng ngang nhau.

+ So sánh không ngang bằng là sự vật, sự việcở vế A, vế B có những nét tương đồng ngang nhau nhưng hơn kém nhau về một phương diện nào đó.

- GV cho hs áp dụng làm yêu cầu 1,2 của BT1/43:

Tìm các phép so sánh trong các khổ thơ? Cho biết chúng thuộc kiểu so sánh nào?

* Gợi ý: Căn cứ vào đâu em x/định được kiểu so sánh ?

- Gọi HS nhận xét, bổ sung.

- Gv nhận xét, sửa chữa.

- GV treo bảng phụ có ghi đoạn văn ở sgk/42.

- Gọi HS đọc đoạn văn.

Tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh?

Trong những câu văn trên, đối tượng nào được đem ra so sánh với đối tượng nào? Và được so sánh trong hoàn cảnh nào?

Như vậy phép so sánh có tác dụng gì trong đoạn trích ?

- Gọi HS nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét, kết luận: Những phép so sánh trên tạo ra những lối nói hàm súc, giúp người đọc (người nghe) dễ nắm bắt tư tưởng, tình cảm của người viết (người nói). Đồng thời thể hiện quan niệm của tác giả về sự sống và cái chết.

Qua phân tích cho thấy phép so sánh có tác dụng gì?

- GV bổ sung, chốt kiến thức.

- Gọi HS đọc ghi nhớ 2 ở SGK

- Phương diện so sánh là: Hình thức, tính chất, vị trí, chức năng...

- Đọc ví dụ và trả lời câu hỏi:

- HS trả lời:

+ Những ngôi sao thức ngoài kia/ Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con.

+ Mẹ là ngọn gió của con suốt đời.

- HS trả lời:

+ “chẳng bằng”: Vế A không bằng vế B.

=> So sánh không ngang bằng.

+ “là” : Vế A bằng vế B.

=> So sánh ngang bằng.

- HS trả lời:

+ A là,(...) B

+ A chẳng là,(...) B

- HS trả lời:

+ So sánh ngang bằng : như, là, y như, giống như, tựa,…

+ So sánh không ngang bằng: hơn hẳn, không giống như, kém hơn, chẳng bằng, hơn là, khác là…

- Có hai kiểu so sánh: So sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng.

- Nghe, nhớ.

- HS thực hiện yêu cầu:

a. - Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè → so sánh ngang bằng.

b. - Con đi trăm núi…chưa bằng muôn nỗi…lòng bầm → so sánh không ngang bằng.

- Con đi …chưa bằng khó nhọc…sáu mươi → so sánh không ngang bằng.

c. - Anh đội viên…như nằm trong giấc mộng → so sánh ngang bằng.

- Bóng Bác cao…ấm hơn ngọn lửa hồng → so sánh không ngang bằng.

- Nhận xét, bổ sung.

- Nghe, sửa chữa.

- Quan sát bảng phụ.

- Đọc đoạn văn sgk/42.

- Những câu văn dùng phép so sánh:

+ Có chiếc lá tựa mũi tên nhọn…

+ Có chiếc lá như con chim lảo đảo trên không mấy vòng…

+ Có chiếc lá nhẹ nhàng, khoan khoái…như thầm bảo…

+ Có chiếc lá như sợ hãi.

- Những chiếc lá rụng được so sánh với những biểu hiện tình cảm của con người trong phút biệt li.

- HS trả lời :

+ Những chiếc lá rụng, mỗi chiếc có cách rụng khác nhau → cụ thể, sinh động.

+ Những chiếc lá rụng - Vật vô tri được so sánh → tạo sự gợi cảm: sự vật như được thổi hồn vào đó, chiếc lá lìa cành cũng có những tâm trạng như con người trong phút chia li => biểu lộ suy nghĩ và cảm nhận của người viết.

- Nhận xét, bổ sung.

- Vừa có tác dụng gợi hình, giúp cho sự vật, sự việc miêu tả được cụ thể và sinh động; vừa có tác dụng biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.

- Theo dõi.

I. TÌM HIỂU BÀI

1. Các kiểu so sánh:

a. Ví dụ/sgk/41

b. Nhận xét

Có 2 kiểu so sánh:

- So sánh ngang bằng

( như, là, y như, giống như, tựa,…)

- So sánh không ngang bằng (hơn hẳn, không giống như, kém hơn, chẳng bằng, hơn là, khác là…)

2. Tác dụng của phép so sánh

a. Ví dụ/sgk/42

b. Nhận xét

- Gợi hình, giúp cho sự vật, sự việc miêu tả được cụ thể và sinh động.

- Biểu hiện tư tưởng, tình cảm sâu sắc.

II. Ghi nhớ/sgk/42

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

HD luyện tập

Bài 1:

Cho hs đọc bài 1. Tìm phép so sánh?

- Phân tích: “Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè”.

+ Tâm hồn: sự vật trừu tượng, phi vật thể, không định lượng được, khó định tính.

+ Một buổi trưa hè: khái niệm tương đối cụ thể, có thể hình dung bằng kinh nghiệm sống, có cảm xúc, gắn với những kỉ niệm. Đó là một thời gian cụ thể, một không gian đầy nắng, gió, tiếng ve và rực rỡ hoa phượng đỏ...Tất cả giúp cho ta hiểu rằng tâm hồn tôi là một tâm hồn nhạy cảm, phong phú, đa dạng, rung động trước vẻ đẹp của thiên nhiên và không khỏi bồi hồi với những hoài niệm của một thời trai trẻ, hồn nhiên, vô tư

- Bài 2

Tìm phép so sánh trong văn bản “Vư­ợt thác”?

GV chia nhóm. Yêu cầu HS phân tích cảm nhận thông qua hình ảnh so sánh.

b, Hình ảnh Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc…

Trí tưởng tượng của tác giả rất phong phú, sâu sắc, hiện lên một nhân vật khoẻ, đẹp, hào hùng. Thể hiện sức mạnh và khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người.

HS Luyện tập

HS đọc, xđ yêu cầu.

- HS suy nghĩ làm bài.

- HS sửa chữa.

- HS đọc yêu cầu bài 2.

- Học sinh thảo luận nhóm, cử đại diện trả lời trước lớp

III. Luyện tập.

Bài 1:

a. Tâm hồn tôi là...hè

->so sánh ngang bằng.

b. Con đi...sáu mươi.

-> so sánh không ngang bằng.

c. + Anh đội viên...giấc mộng.

-> so sánh ngang bằng.

+ Bóng Bác...lửa hồng.

-> so sánh không ngang bằng.

Bài 2:

a, Những câu văn có sử dụng phép so sánh.

- Thuyền rẽ sóng… như đang nhớ núi rừng…

- Núi cao như đột ngột hiện ra…

- Những động tác thả sào, rút sào nhanh như cắt.

- Dượng Hương Thư như một pho tượng…

- Dọc sườn núi, những cây to như những cụ già…

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài 3 Viết đoạn văn 3 – 5 câu chủ đề về mùa xuân , có sử dụng so sánh. Chỉ ra kiểu so sánh và phân tích tác dụng của so sánh

+ GV chữa đoạn văn.

- HS viết cá nhân 5’

- Hs trình bày, nhận xét chéo

Bài 3:Viết đoạn văn 3 – 5 câu chủ đề về mùa xuân có sử dụng so sánh. Chỉ ra kiểu so sánh và phân tích tác dụng của so sánh đó

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

* Giao việc:Về nhà sưu tầm, ghi chép lại những hình ảnh so sánh hay vào trang sổ tay văn học, đọc cho các bạn nghe tham khảo để vận dụng một cách sáng tạo vào bài làm văn của mình.

- HS viết cá nhân 5’

- Hs trình bày, nhận xét chéo

* Gợi ý: Tìm đọc văn của các nhà văn: Tô Hoài, Phạm Hổ, Thép Mới, Ngô Văn Phú...

Tuần:

Tiết:

TIẾNG VIỆT

CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG

( PHẦN TIẾNG VIỆT)

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

GV giới thiệu bài mới

Hình thành thuyết trình

- Nghe, suy nghĩ, trao đổi

- 1 HS trình bày, dẫn vào bài mới

Kĩ năng thuyết trình

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Gv đưa ra một số quy tắc về ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp của chương trình. Với mỗi quy tắc, gv yêu cầu hs lấy ví dụ từ mình biết, rồi nhận xét, bổ sung

Gv đưa ra một số quy tắc về ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp của x/s. Với mỗi quy tắc, gv yêu cầu hs lấy ví dụ từ mình biết, rồi nhận xét, bổ sung

Gv giới thiệu một số quy tắc về ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp của 3 âm này. Với mỗi quy tắc, gv yêu cầu hs lấy ví dụ từ mình biết, rồi nhận xét, bổ sung

Gv giới thiệu một số quy tắc kết hợp của l/n. Với mỗi quy tắc, gv yêu cầu hs lấy ví dụ từ mình biết, rồi nhận xét, bổ sung

Gv giới thiệu hướng dẫn cách viết. Với mỗi quy tắc, gv yêu cầu hs lấy ví dụ từ mình biết, rồi nhận xét, bổ sung

Hs lấy ví dụ minh họa

Hs lấy ví dụ minh họa

Hs lấy ví dụ minh họa

Hs lấy ví dụ minh họa

Hs lấy ví dụ minh họa

Hs lấy ví dụ minh họa

Hs lấy ví dụ minh họa

I. TÌM HIỂU BÀI

1. Đối với các tỉnh miền Bắc

a. Phân biệt ch / tr :

- Khả năng tạo từ láy của tr hạn chế hơn ch. Tr tạo kiểu láy âm là chính (trắng trẻo), còn chcấu tạo vừa láy âm, vừa láy vần (chông chênh, chơi vơi) (tr chỉ xuất hiện trong một vài từ láy vần :trẹt lét, trọc lóc, trụi lũi).

- Những danh từ (hay đại từ) chỉ quan hệ thân thuộc trong gia đình chỉ viết với ch (không viết tr): cha, chú, cháu, chị , chồng, chàng, chút, chắt,...

- Những danh từ chỉ đồ vật thường dùng trong nhà chỉ viết với ch : chạn, chum, chén, chai, chõng, chiếu, chăn, chảo, chổi,...

- Từ có ý nghĩa phủ định chỉ viết với ch: chẳng, chưa, chớ, chả,...

- Tên cây, hoa quả; tên các món ăn; cử động, thao tác của cơ thể, động tác lao động chân tay phần lớn viết với ch.

- Tiếng trong từ Hán Việt mang thanh nặng(.) và huyền ( \) viết tr.

 b. phân biệt x / s :

- X xuất hiện trong các tiếng có âm đệm (xuề xoà, xoay xở, xoành xoạch, xuềnh xoàng,...), s chỉ xuất hiện trong một số ít các âm tiết có âm đệm như: soát, soạt, soạn, soạng, suất.

- X và s không cùng xuất hiện trong một từ láy.

- Nói chung, cách phân biệt x/s không có quy luật riêng. Cách sửa chữa lỗi duy nhất là nắm nghĩa của từ, rèn luyện trí nhớ bằng cách đọc nhiều và viết nhiều.

 c. Phân biệt r/d/gi

- Gi và d không cùng xuất hiện trong một từ láy.

- Những từ láy vần, nếu tiếng thứ nhất có phụ âm đầu là l thì tiếng thứ hai có phụ âm đầu là d(lim dim, lò dò, lai dai, líu díu,...)

- Từ láy mô phỏng tiếng động đều viết r (róc rách, rì rào, réo rắt,...)

- Gi và r không kết hợp với các tiếng có âm đệm. Các tiếng có âm đệm chỉ viết với d (duyệt binh, duy trì, doạ nạt, doanh nghiệp,...)

- Tiếng có âm đầu r có thể tạo thành từ láy với tiếng có âm đầu b, c, k (gi và d không có khả năng này) (VD: bứt rứt, cập rập,...)

- Trong từ Hán Việt, tiếng có thanh ngã (~), nặng (.) viết d; mang thanh hỏi (?), sắc (/) viết với gi.

d. Phân biệt l/n

- L xuất hiện trong các tiếng có âm đệm (VD: loan, luân, loa,...) / N không xuất hiện trong các tiếng có âm đệm (trừ 2 âm tiết Hán Việt: noãn, noa).

- Trong cấu tạo từ láy:

+ L/n không láy âm với nhau.

+ L có thể láy vần với nhiều phụ âm khác (VD: lệt bệt, la cà, lờ đờ, lò dò, lạnh lùng,..)

+ N chỉ láy âm với chính nó (no nê, nợ nần, nao núng,...)

2. Đối với các tỉnh miền Trung, miền Nam

* Viết đúng một số cặp phụ âm cuối dễ mắc lỗi.

1. c/t

Lác đác mưa rơi, xuôi ngược, man mác khí trời, bạc ác, chan chát, ngơ ngác, khao khát, man mác, lệch lạc, nhàn nhạt, xao xác, tan nát, phờ phạc, tẻ nhạt, chan chát, ban phát, lưu loát, bạc bẽo.

Phía trước bóng ai.

Lướt thớt áo dài.

Tư vương lưu luyến

Mượn gió gọi hoài

1. n/ ng

lang thang, man mác, miên man, chan chát, tơ vương, lảng đảng, lãng đảng.

* Thanh hỏi/ thanh ngã

Dễ dãi. Lảng đảng. Lãng đãng. Quang cảnh. Buổi sáng sớm. Biển lặng. Cảm tưởng. Nhớ mãi. Giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Một trận bão. Đứng giữa nhà. Đặc điểm nổi bật. hình ảnh. Ngọn lửa hồng. thổn thức cả nỗi lòng. Đứt quãng. Chuyển đổi cảm giác. Những ngọn cỏ gãy rạp. vũng chắc.

Viết đúng phụ âm đầu v/ d

Vấn đề, công việc, giải quyết về việc, cây viết, văn bản, cảnh vật, tôn vinh, động viên, đội viên. Sư vật. vui vẻ.

II. GHI NHỚ/SGK/

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Gv yêu cầu hs làm một số bài tập.

Điền tiếng có chứa phụ âm đầu l /n:

a)                ... trường Tam Đảo chạy quanh quanh

Dòng ... qua nhà lấp ... xanh

Bãi cỏ xa nhấp nhô sóng ...

Đàn cừu ... gặm cỏ yên ...

(Vĩnh Mai)

b)      Trăng toả ... từng ánh vàng dìu dịu. Những cụm mậy trắng lững ... trôi. Đầu phố, những cây dâu da đang thầm ... ban phát từng ... hương ngọt ngào vào đêm yên tĩnh. Càng về khuya, hoa càng nồng ..., ... nức.

Gv hd hs làm bài tập.

Hs suy nghĩ làm

Hs làm bài tập, trình bày kết quả

Hs khác nhận xét, bổ sung

a) nông, nước, lánh, lượn, non, lành.

b) lan, lờ, lặng, làn, nàn, náo.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Giáo viên yêu cầu hs làm bài tập

Điền tiếng chứa ch / tr:

        Miệng và chân .... cãi rất lâu,...nói :

        - Tôi hết đi lại ..., phải... bao điều đau đớn, nhưng đến đâu, cứ có gì ngon là anh lại được xơi tất. Thật bất công quá!

        Miệng từ tốn ...  lời:

        - Anh nói ...mà lạ thế! Nếu tôi ngừng ăn, thì liệu anh có bước nổi nữa không nào?

- HS viết cá nhân 5’

- Hs trình bày, nhận xét chéo

tranh, chân, chạy, chịu, trả, chi.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Giáo viên yêu cầu hs làm bài tập

Tìm 5 từ láy có phụ âm đầu s; 5 từ láy có phụ âm đầu x; 5 từ ghép có phụ âm đầu sđi với x.

Gv hướng dẫn học sinh làm bài tập,

- HS viết cá nhân 5’

- Hs trình bày, nhận xét chéo

- Sạch sẽ, sụt sịt, sửng sốt, sù sì, sì sụp, sù sụ, so sánh, sinh sôi, sáng sủa, san sát, sặc sỡ,...

- Xót xa, xù xì, xấu xa, xì xào, xao xác, xinh xắn, xao xuyến, xào xạc, xa xôi, xấp xỉ,...

- Xứ sở, sản xuất, xuất sắc, xác suất, xoay sở, xổ số, sâu xa, soi xét,...

Tuần:

Tiết:

TẬP LÀM VĂN

PHƯƠNG PHÁP TẢ CẢNH

Viết bài văn tả cảnh ( làm ở nhà)

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Trong văn miêu tả, người miêu tả cần phải biết quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét về đối tượng miêu tả. Ngoài các yếu tố trên, người viết cần còn phải biết cách trình bày sắp xếp theo một trình tự hợp lí… Bài học này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về điều đó.

- Hs lắng nghe

Ghi tờn bài

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Gọi HS đọc đoạn trích a, SGK/ 45.

Đoạn văn (a) miêu tả điều gì?

Tại sao có thể nói, qua hình ảnh dượng Hương Thư ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu của cảnh sắc ở khúc sông có nhiều thác dữ ?

- GV: Không phải ngẫu nhiên mà tác giả miêu tả dượng Hương Thư " hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra ...hùng vĩ " mà qua đó thấy được cảnh sắc của khúc sông có nhiều thác dữ, nước chảy mạnh.

- Gọi HS đọc đoạn văn (b).

Đoạn văn (b) tả cảnh gì ?

Người viết miêu tả cảnh trên theo thứ tự nào ?

- GV: Có thể thấy tác giả quan sát và tả lại theo thứ tự từ dưới sông lên trên bờ cũng là từ gần đến xa.

Qua việc phân tích các ví dụ em hãy cho biết, để làm được một bài văn tả cảnh em cần thực hiện những bước nào?

- Gọi HS đọc đoạn văn (c).

- GV giới thiệu: Đoạn văn trên là một văn bản có đầy đủ bố cục 3 phần : Mở bài, Thân bài, kết bài

Hãy chỉ ra bố cục 3 phần và nêu ý chính của mỗi phần trong đoạn văn (c)?

Tác giả đã miêu tả luỹ tre theo thứ tự nào ?

- GV nhận xét tổng kết các ý kiến của HS.

Từ việc tìm hiểu trên, em hãy cho biết muốn tả cảnh ta cần phải tiến hành những bước nào?)

- GV chốt kiến thức.

Dựa vào đoạn văn (c), theo em bố cục bài văn tả cảnh gồm mấy phần? Nhiệm vụ của mỗi phần là gì ?(TB)

- Gọi hs đọc ghi nhớ sgk/47.

- Đọc.

- Miêu tả hình ảnh của nhân vật dượng Hương Thư

- Vì tác giả dùng những động từ mạnh mẽ tả các hoạt động của Dương thượng thư: Thả sào, rút nhanh như cắt, bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt…→ Tiêu biểu cảnh sắc khúc sông có nhiều thác dữ.

- Đọc .

- Tả quang cảnh dòng sông Năm Căn và rừng đước:

- Miêu tả từ gần đến xa ( Từ dưới sông lên trên bờ).

Rút ra kết luận

- Đọc

- Ba phần của bài văn:

+ Từ đầu… “màu của luỹ” → giới thiệu khái quát lũy tre làng.

+ Tiếp … “không rõ” → Mô tả cụ thể 3 vòng luỹ tre làng.

+ Còn lại → PBCN và nhận xét về loài tre.

- Trình tự: ngoài → trong. Khái quát → cụ thể.

- Theo dõi.

- HS trả lời :

+ Xác định đối tượng miêu tả.

+ Quan sát lựa chọn những ảnh hưởng tiêu biểu.

+ Trình bày những điều quan sát được theo một trình tự.

- Nghe, ghi bài.

- Gồm 3 phần:

+ Mở bài: giới thiệu cảnh được tả.

+ Thân bài: Tả cảnh vật chi tiết theo một trình tự.

+ Kết bài: Phát biểu cảm tưởng về cảnh

- Đọc ghi nhớ sgk/47.

I. TÌM HIỂU BÀI

1. Phương pháp tả cảnh:

a. Ví dụ/sgk/45

- Muốn tả cảnh:

+ Xác định đối tượng miêu tả.

+ Quan sát lựa chọn những ảnh hưởng tiêu biểu.

+ Trình bày những điều quan sát được theo một trình tự.

b. Bố cục bài văn tả cảnh

- Bố cục bài văn tả cảnh thường gồm 3 phần:

+ Mở bài: giới thiệu cảnh được tả.

+ Thân bài: Tả cảnh vật chi tiết theo một trình tự.

+ Kết bài: Phát biểu cảm tưởng về cảnh.

II. Ghi nhớ/sgk/47

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Gọi HS đọc các bài tập 1 ở SGK/ 47.

-GV yêu cầu HS hoạt động nhóm theo hướng dẫn của - Yêu cầu trình bày ý kiến

- Gọi HS đọc các bài tập 2 ở SGK/ 47.

-GV yêu cầu HS hoạt động nhóm theo hướng dẫn của - Yêu cầu trình bày ý kiến

- Gọi HS đọc các bài tập 1 ở SGK/ 47.

-GV yêu cầu HS hoạt động nhóm theo hướng dẫn của - Yêu cầu trình bày ý kiến

- Đọc.

- Hình ảnh tiêu biểu:

- Nhận xét, bổ sung.

- Đọc.

- Hình ảnh tiêu biểu:

- Nhận xét, bổ sung.

- Nhận xét, bổ sung.

- Nghe, sửa chữa.

- Ghi đề bài kiểm tra.

- Nghe và thực hiện.

- Hình ảnh tiêu biểu:

- Nhận xét, bổ sung.

- Nhận xét, bổ sung.

- Nghe, sửa chữa.

- Ghi đề bài kiểm tra.

- Nghe và thực hiện.

* Bài tập 1/SGK 47: Tả quang cảnh lớp học trong giờ viết tập làm văn:

- Hình ảnh tiêu biểu:

+ Thầy, cô giáo( vào lớp, phát đề hoặc chép đề, quan sát học sinh làm bài, thu bài).

+ Không khí lớp học.

+ Quang cảnh chung của phòng học.

+ Các bạn: Tư thế, thái độ.

+ Cảnh viết bài, cảnh ngoài sân.

- Thứ tự miêu tả : thời gian, không gian.

* Bài tập 2/SGK 47:

Tả cảnh giờ ra chơi thì phần thân bài sẽ miêu tả theo:

- Trình tự không gian: Xa – gần, bên trái – bên phải.

- Trình tự thời gian:

+ Hết tiết 3 báo giờ ra chơi

+ HS các lớp ùa ra…, các trò chơi quen thuộc…

+ Trống vào lớp, HS vào lớp

* Bài tập 3/SGK 47:

Lập dàn ý:

- Mở bài: tên văn bản “Biển đẹp”.

- Thân bài: Tả vẻ đẹp và màu sắc của biển ở nhiều thời điểm:

+ Buổi sáng:…

+ Buổi chiều:Chiều lạnh, nắng tắt sớm. Nắng mát dịu.

+ Buổi trưa:…

+ Ngày mưa rào:…

+ Ngày nắng:…

- Kết bài: “Biển đẹp” 🡪 “ánh sáng tạo nên”: Nhận xét và suy nghĩ về sự đổi thay cảnh sắc của biển.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Đọc kĩ đoạn văn và trả lời:

Từ chỗ vệt rừng đen xa tít đó, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống hệt đàn kiến từ lòng quả đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời. Càng đến gần, khi bóng chim chưa hiện rõ hình đôi cánh, thì quang cảnh đàn chim bay lên giống như đám gió bốc tro tiền, tàn bay liên tri hồ điệp.”

(Đất rừng phương Nam- Đoàn Giỏi)

?Tác giả đã vận dụng kĩ năng nào để miêu tả cảnh sân chim? Đoạn văn gợi cho em suy nghĩ gì về cảnh thiên nhiên sân chim?

Cho HS Vẽ bản đồ tư duy khái quát nội dung bài học

Gv chốt: chiếu máy

Bài 4: viết đoạn văn

-Gọi 2 HS đọc bài, xác định những cảnh được chọn tả, trỡnh tự miêu tả

-Lớp nhận xột

( Hs có thể về nhà làm)

HS đọc diễn cảm, trình bày cá nhân/ Tích hợp thiên nhiên môi trường

HS tích cực vẽ 5’

Hs làm bài 5-7‘

Rèn kĩ năng tạo lập văn bản

• Kĩ năng: Tưởng tượng/ so sánh/ nhận xét/ liên tưởng
• Ấn tượng/ xúc cảm :
• thú vị trước vẻ đẹp phong phú của rừng sân chim

Mong mọi người có ý thức bảo vệ thiên nhiên môi trường

Bài 4: Cho chủ đề về thiên nhiên môi trường , viết đoạn văn 5-7 câu, gạch chân dưới các câu có sử dụng kĩ năng so sánh, liên tưởng trong đoạn văn.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

* Tìm đọc tham khảo bài văn tả cảnh biển , cảnh mặt trời mọc, cảnh đêm trăng...

* Quan sát lại cảnh đón giao thừa của gia đình em, ghi lại những nét tiêu biểu của cảnh

( Hs có thể về nhà làm)

Hs làm bài 5-7‘

Rèn kĩ năng tạo lập văn bản

- Tham khảo đoạn văn tả cảnh mặt trời mọc trong văn bản Cô Tô của Nguyễn Tuân

“ Sau trận bão, ....trên muôn thưở biển Đônng” SGK T2 Ngữ văn 6

Tuần:

Tiết:

VĂN BẢN

BUỔI HỌC CUỐI CÙNG

(An-phông-xơ Đô-đê)

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Lòng yêu nước là một tình cảm thiêng liêng đối với mỗi người và nó có rất nhiều cách biểu hiện khác nhau. Trong tác phẩm “Buổi học cuối cùng”, lòng yêu nước của người dân nước Pháp được biểu hiện cụ thể như thế nào qua một câu chuyện cảm động của chú bé Phrăng trong cuộc chiến tranh Pháp Phổ hồi thế kỉ thứ XVIII? Bài học hôm nay , cô và các em cùng tìm hiểu?

- Hs nghe và ghi tên bài

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Gọi HS đọc chú thích * ở SGK/ 54

Tác giả của truyện là ai ? Hãy giới thiệu?

- GV khẳng định lại.

- Là nhà văn hiện thực lớn của Pháp ở nửa cuối thế kỷ XIX. Ông sinh ra tại làng Lăng gơ đốc thuộc miền Nam nước Pháp.

- Trong một gia đình kinh doanh tơ lụa

- Sau đó gia đình ông đến thành phố Li ông - Đô đê là một học trò rất thông minh ham đọc sách

- Năm 15 tuổi ông đã cặm cụi làm thơ viết tiểu thuyết

Câu chuyện được kể diễn ra trong hoàn cảnh thời gian, địa điểm nào?

Em hiểu như thế nào về tên truyện “Buổi học cuối cùng”

- Tên truyện gợi lên một nỗi xót xa phẫn uất, đồng thời cũng gợi lên sự trân trọng thiêng liêng, vì đây là một buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp- tiếng dân tộc mình rồi sau đó những người dân nơi đây phải nói học theo tiếng Đức- tiếng của kẻ thù xâm lược.

- GV nêu cách đọc: đọc, chậm, xót xa, cảm động, lời nói của thầy đọc giọng dịu dàng, buồn.

- GV đọc mẫu 1 đoạn , gọi hs đọc tiếp.

- Gọi HS nhận xét việc đọc của bạn.

- GV nhận xét, uốn nắn.

- Yêu cầu hs kể tóm tắt.

- GV yêu cầu HS đọc 1 số chú thích.

Truyện được kể theo lời của nhân vật nào? Thuộc ngôi thứ mấy?

Câu chuyện có thể chia thành mấy phần? Nêu ý nghĩa từng phần?

Truyện được viết thể thể loại và ptbđ nào?

- GV bổ sung, nêu ý, ghi bảng.

? Hãy giới thiệu vài nét về chú bé Phrăng?

? Câu chuyện xoay quanh tâm trạng của nhân vật chú bé Phrăng. Tâm trạng của chú bé được biểu hiện trong những thời điểm nào?

? Vào sáng hôm diễn ra buổi học cuối cùng, chú bé Phrăng đã có ý định gì? Qua chi tiết đó , em thấy chú bé là người HS như thế nào?

? Cũng chính vào buổi sáng hôm ấy, chú bé nhận thấy có nhiều điều khác lạ. Hãy tìm những chi tiết trong văn bản miêu tả những điều đó trong các thời điểm sau:

+ Trên đường đến trường

+ Quang cảnh ở trường

+ Không khí trong lớp học

? Những khác lạ đó khiến cho Phrăng có tâm trạng gì?

? Nếu được giải thích cho chú bé , em hãy chỉ rõ những điều báo hiệu việc xảy ra khác thường, hệ trọng đó là gì ?

GV bình giảng: Một cậu bé vốn lười học, ham chơi, nay cũng thấy ngạc nhiên khó hiểu trước những bất thường đang diễn ra xung quanh của buổi sáng chủ. Điều báo hiệu bất thường, hệ trọng đó đã chi phối đến tâm trạng của chú bé trong suốt buổi học cuối cùng ngày hôm đó.

? Từ khi buổi học bắt đầu, diễn biến tâm trạng của Phăng diễn ra như thế nào? Hãy phân tích.

Gợi ý: dựa vào các mốc thời điểm:

?Trong số các chi tiết đó, chi tiết nào gợi cho em nhiều cảm nghĩ nhất về chú bé Phrăng. Vì sao?

? Qua các chi tiết miêu tả diễn biến tâm trạng đó đã làm hiện lên hình ảnh một chú bé như thế nào ?

GV gợi ý: trong mối quan hệ với quân xâm lược, với tiếng Pháp dân tộc, với thầy giáo....

Nhân vật Phrăng khi kết thúc buổi học:

? Hình ảnh thầy Ha-men có tác động như thế nào đến Phrăng lúc kết thúc buổi học ?

? Nhờ đâu Phrăng có sự biến đổi trong suy nghĩ và tình cảm?

? Trong số các chi tiết miêu tả Phrăng, chi tiết nào gợi cho em nhiều cảm nghĩ nhất?

? Nhân vật Phrăng được miêu tả ở phương diện nào?

? Nhận xét NT miêu tả tâm lí nhân vật?

GV: Tâm trạng của Phrăng biến đổi sâu sắc, hợp lí. Cậu đã hiểu ý nghĩa thiêng liêng của việc học tiếng Pháp và tha thiết muốn trau dồi, học tập. Đó là tình yêu tiếng nói dân tộc, một biểu hiện cụ thể của lòng yêu nước ở Phrăng.

Gv: Chuyển

? Theo em, trong truyện, ngoài chú bé Frăng, còn có nhân vật chính nào giữ vai trò quan trọng trong việc thể hiện tư tưởng chủ đạo tác phẩm?( thầy Hamen)

- Cho hs theo dõi phần văn bản kể về thầy Ha men, đọc một số đoạn văn

1. Thầy Ha-men được khắc họa qua những phương diện nào? (phân tích để thấy được vẻ đẹp nhân cách, phẩm chất đáng kính của thầy qua :

-Trang phục:

- Thái độ với học sinh, với bài giảng:

- Lời nói về tiếng Pháp:

- Thái độ:

-Cử chỉ,hành động cuối buổi học:

? Cho biết những chi tiết được lựa chọn miêu tả trên giúp em cảm nhận gì về hình ảnh thầy Ha men?

GV: HS quan sát đọc diễn cảm đoạn “Phrăng ạ...chốn lao tù”.

- Thầy giáo Ha-men đã nói gì về việc học tiếng Pháp “Khi một dân tộc bị...lao tù”. ?

?Tác giả sử dụng nghệ thuật gì trong đoạn văn này? Ý nghĩa của câu nói đó của thầy Ha-men?

? Những câu nói đó giúp em hiểu thêm gì về tình cảm của thầy Ha-men với tiếng nói của dân tộc ,với nước Pháp?

? Cho một lời bình của em về cử chỉ, hành động của thầy Hamen trong giây phút cuối cùng của buổi học.

GV bình: Quả thật, trong phút giây cuối cùng của buổi học này, hình ảnh thầy Hamen thật lớn lao, bởi giây phút này thể hiện rõ nhất nỗi xúc động nghẹn ngào, niềm đau đớn tái tê của thầy khi phải dời bỏ vùng Andát, dời bỏ ngôi trường với những buổi dạy tiếng mẹ đẻ thiêng liêng mà hơn 40 năm trời thầy gắn bó. Và trong phút giây đau đớn, tái tê ấy, tình yêu nước và niềm tin vào tự do của dân tộc đã tỏa sáng rực rỡ chói lòa qua dòng chữ: Nước Pháp muôn năm khiến thầy vụt trở nên lớn lao, đẹp đẽ. Và có lẽ, chính hình ảnh của thầy trong buổi học cuối cùng này đã có sức cảm hóa nâng đỡ tâm hồn chú bé Frăng khiến cậu trở nên kính yêu ngưỡng mộ thầy; yêu tiếng Pháp. Và hơn hết, thầy như truyền cho tất cả chúng ta tình yêu tiếng Việt- tiếng nói của dân tộc mình, để ta phải biết trân trọng, nâng niu, giữ gìn và bảo vệ thứ vũ khí kì diệu đó trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước VN.

? Hãy nêu suy nghĩ của em về hình ảnh thầy Ha-men trong văn bản?

? Em nhận thấy có gì khác trong cách miêu tả của tác giả về hai nhân vật Phrăng và thầy Ha-men?

GV: Đó chính là một phương pháp tả người, phương pháp xây dựng nhân vật mà các em sẽ được học ở những bài sau.

? Việc miêu tả các nhân vật từ chú bé Frăng đến nhân vật thầy giáo Ha-men và sau cùng là dân làng An-dát say sưa, thành kính trong buổi học cuối cùng ấy, theo em, tác giả muốn thể hiện ý nghĩa gì?

? Qua văn bản em thấy lòng yêu nước của người dân nước Pháp được thể hiện rõ nét ở biểu hiện cụ thể nào?

GV: Đúng vậy! Đó là bài học hết sức giản di mà lại chứa đựng ý nghĩa hết sức sâu sắc. Tình yêu nước có ở mỗi người, biểu hiện có khác nhau. Có khi yêu cái cây trồng trước nhà, yêu cánh đồng lúa chín bao la, yêu lũy tre làng, yêu dòng sông trong mát lưu giữ bao kỉ niệm tuổi thơ, yêu một con phố nhỏ gắn bó ; yêu tiếng nói dân tộc làm cho tiếng nói dân tộc ngày thêm giàu đẹp đó cũng là biểu hiện của tình yêu nước sâu sắc. Nếu một đất nước bị kẻ xâm lược đồng hóa về ngôn ngữ, tiếng nói của dân tộc ấy bị mai một thì dân tộc ấy khó mà có thể giành được độc lập, thậm chí rơi vào nguy cơ diệt vong.

? Hãy liên hệ với lịch sử dân tộc, em có cảm thấy tự hào về vẻ đẹp sức mạnh, ý nghĩa của tiếng Việt không?

GV: Nhìn lại chặng đường lịch sử của dân tộc, chúng ta có quyền tự hào vì trải qua hơn 1000 năm bị phong kiến phương Bắc thống trị, rồi hơn 80 năm trời bị thực dân Pháp đô hộ, nhưng dân tộc ta vẫn đứng vững, tiếng Việt ta không mất đi mà ngược lại vẫn được gìn giữ, phát triển. Trong những năm tháng đen tối đó, muôn triệu trái tim Việt Nam vẫn luôn ấp ủ, gìn giữ và khao khát làm giàu đẹp tiếng nói dân tộc.

?Nêu những nét nghệ thuật đặc sắc, nội dung ý nghĩa của văn bản.

- Đọc.

- An-phông-xơ Đô-đê (1840 –1897), nhà văn viết truyện ngắn nổi tiếng của Pháp TK XIX.

­­­­- HS trả lời:

+ Địa điểm: tại trường

+ Hoàn cảnh: Sau chiến tranh Pháp- Phổ (1870), Pháp thua trận, phải cắt vùng An-dát và Lo-ren giáp biên giới Phổ vào cho Phổ.

- Vì các trường học ở 2 vùng An-dát, Lo-ren theo lệnh của chính quyền Phổ không được tiếp tục dạy tiếng Pháp => tác giả đặt tên truyện “Buổi học cuối cùng”.

Hs đọc văn bản

-Truyện kể: ngôi thứ nhất qua lời kể của Phrăng học trò của thầy Hamen.

-Bố cục 3 phần:

+Phần 1: Từ đầu… “mà vắng mặt con” → Phrăng trên đường tới trường.

+ Phần 2: Tiếp … “Buổi học cuối cùng này” → Diễn biến buổi học cuối cùng.

+ Phần 3: Còn lại → Cảnh kết thúc buổi học.

- Theo dõi.

(Là một chú bé ở vùng An-dát, vùng đất đã bị Phổ chiếm đóng, cậu ham chơi, lười học).

HS :

a. Trước buổi học

b. Trong buổi học

c. Kết thúc buổi học

- Hs :Định trốn học nhưng cưỡng lại được. => chưa chăm, lười học

- Hs giải thích

-> Ngạc nhiên, khó hiểu.

- Hs thảo luận nhóm đôi, 3’/ Rèn kĩ năng hợp tác, chia sẻ

- Khi biết đây là buổi học cuối cùng

- Khi thầy gọi đọc bài

- Khi nghe thầy giảng bài tiếng Pháp

+ Khi biết đây là buổi học cuối cùng Choáng váng khi nghe thầy thông báo đây là buổi học tiếng Pháp cuối cùng ( cùng từ lúc này trong cậu dấy lên những tình cảm hết sức đặc biệt – Cậu ân hận – tự giận mình chỉ mải chơi để vào giờ học cuối cùng mà mình chỉ mới biết viết tập toạng

- Khi thầy gọi đọc bài : Càng thấm thía, xấu hổ khi hôm nay, cậu không thuộc bài mà thầy không la mắng ,không phạt như mọi ngày chỉ nhẹ nhàng ” Con bị trừng phạt thế là đủ rồi, tai hoạ lớn của xứ An dát chúng ta là bao giờ cũng hoãn việc học đến ngày mai. Giờ đây những kẻ kia có quyền bảo ta rằng: “ Thế nào! các ngươi tự nhận mình là dân Pháp, vậy mà các người chẳng biết đọc, biết viết tiếng của các người...”

- Khi nghe thầy giảng về tiếng Pháp: mới thấy được sức mạnh, vẻ đẹp và ý nghĩa của tiếng Pháp; kinh ngạc vì chưa bao giờ thấy mình hiểu bài đến thế.

=> Chú bé hồn nhiên, chân thật;

-HS bộc lộ cảm nghĩ cá nhân

- Hs phân tích diễn biến tâm trạng của Phrăng

- Phrăng xúc động trước hình ảnh lớn lao, đẹp đẽ, cao cả của thầy Ha-men.

- Hs nêu cảm nhận cá nhân

- Hs giải thích

- Diễn biến, tâm trạng, suy nghĩ

-hs trả lời

- HS đọc diễn cảm

Lời nói:

+ Tai họa lớn nhất là bao giờ cũng hoãn việc học đến ngày mai.

+ Tiếng Pháp là ngôn ngữ hay nhất, trong sáng nhất, phải giữ lấy nó và đừng bao giờ quên lãng nó.

+ Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù.

- HS nêu cảm nhận

- Hs : So sánh, ngôn ngữ biểu cảm

- Tác dụng :: ca ngợi được vẻ đẹp- giá trị thiêng liêng và sức mạnh to lớn của tiếng nói dân tộc trong cuộc đấu tranh giành độc lập tự do khi đất nước bị xâm lăng.

-> Lòng yêu nước sâu sắc thông qua biểu hiện cụ thể tình yêu tiếng nói dân tộc . Khẳng định niềm tin vào tương lai tự do.

- Hs nêu cảm nhận tự do

- Một người thầy đáng kính say mê, yêu trẻ, yêu nghề dạy học và có tấm lòng yêu nước sâu sắc thông qua biểu hiện cụ thể yêu tiếng nói dân tộc.

- Phrăng: Miêu tả qua diễn biến tâm lý.

- Thầy: Miêu tả qua ngoại hình , trang phục, thái độ, lời nói để bộc lộ tâm trạng.

- Tình yêu nước có ở tất cả mọi người, mọi lứa tuổi.

- Yêu nước trước hết là phải yêu tiếng mẹ đẻ, yêu tiếng nói của dân tộc mình.

- HS liên hệ thực tế/ tích hợp liên môn lịch sử

- HS lắng nghe

Tự hào về vẻ đẹp sức mạnh, ý nghĩa của tiếng Việt

1. Nghệ thuật

+ Kể chuyện bằng ngôi thứ nhất.

+ Xây dựng tình huống truyện độc đáo. Miêu tả tâm lí nhân vật qua tâm trạng, suy nghĩ, ngoại hình.

+ Ngôn ngữ tự nhiên, sử dụng câu văn biểu cảm, từ cảm thán và các hình ảnh so sánh giàu ý nghĩa.

2. Nội dung :

- Thầy giáo Ha-men là người yêu nước , thầy truyền đến học sinh tình yêu tiếng Pháp, yêu Tổ quốc.

-Phrăng là một cậu bé ham chơi nhưng cuối cùng cậu đã hiểu được giá trị, ý nghĩa của tiếng nói dân tộc, biết được yêu tiếng nói dân tộc là một biểu biện của lòng yêu nước.

I. ĐỌC – HIỂU CHÚ THÍCH

1. Tác giả:

An-phông-xơ Đô-đê (1840 –1897), nhà văn viết truyện ngắn nổi tiếng của Pháp TK XIX.

2.Tác phẩm:

a. Xuất xứ

- Viết về buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp ở một trường làng thuộc vùng An-dát.

- Kể theo ngôi thứ nhất qua lời kể của Phrăng – học trò thầy Ha-men.

b. Chú thích

c. Bố cục

- Bố cục: 3 phần.

d. Thể loại và ptbđ

thể loại: truyện ngắn

ptbđ: Miêu tả + biểu cảm

II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1. Nhân vật Phrăng.

a/ Trước buổi học:

- Định trốn học nhưng cưỡng lại được. => chưa chăm, lười học

- Trên đường đến trường: Sau xưởng cưa, lính phổ đang tập. Nhiều người đang đọc cáo thị của nước Đức.

- Quang cảnh ở trường: bình lặng y như một buổi sáng chủ nhật.

- Không khí trong lớp học: lặng ngắt, thầy Ha-men dịu dàn

- Tất cả những điều khác thường trên đã báo hiệu một cái gì nghiêm trọng, khác thường :

+Vùng An dat của Pháp đã rơi vào tay nước Đức;

+Việc học tập không còn như trước nữa,

+Tiếng Pháp sẽ không còn được dạy.

b/ Trong buổi học:

- Khi biết đây là buổi học cuối cùng: Choáng váng, sững sờ khi biết đó là buổi học tiếng Pháp cuối cùng.

- Khi thầy gọi đọc bài: Ân hận và tiếc nuối vì đã lười nhác, ham chơi; Xấu hổ vì đã không thuộc bài.

- Khi nghe thầy giảng bài tiếng Pháp: Kinh ngạc vì chưa bao giờ thấy mình hiểu bài đến thế.

=> Chú bé hồn nhiên, chân thật; biết căm thù quân xâm lược; biết yêu lẽ phải; tình yêu tiếng Pháp; trân trọng biết ơn người thầy giáo...

* Kết thúc buổi học:

- Phrăng xúc động trước hình ảnh lớn lao, đẹp đẽ, cao cả của thầy Ha-men.

-> Miêu tả diễn biến tâm lý tinh tế, chân thực.

=> Hồn nhiên, chân thật, biết lẽ phải; yêu nước, yêu tiếng nói dân tộc; quý trọng, biết ơn thầy.

2. Thầy giáo Ha -men

* Trang phục: Trang trọng: áo rơ-đanh-gốt diềm lá sen, mũ bằng lụa thêu ren.

* Thái độ: dịu dàng ân cần, nhẹ nhàng với HS; nhiệt tình, say sưa giảng dạy bài học tiếng Pháp.

* Lời nói:

- Tình cảm yêu nước sâu đậm, tự hào về tiếng nói của dân tộc mình.

* Hành động, cử chỉ:

- Người tái nhợt, nghẹn ngào, không nói hết câu.

-> Đau đớn, nỗi xúc động lên tới cực điểm.

- "Nước Pháp muôn năm!"

-> Khẳng định niềm tin vào tương lai tự do, lòng yêu nước sâu sắc

=> Một người thầy đáng kính say mê, yêu trẻ, yêu nghề dạy học và có tấm lòng yêu nước sâu sắc thông qua biểu hiện cụ thể yêu tiếng nói dân tộc.

- Dân làng Andát , có cả cụ già Bơmen có mặt trong buổi học cuối cùng say sưa, thành kính lắng nghe lời giảng của thầy Hamen

=> Tình yêu nước có ở tất cả mọi người, mọi lứa tuổi. Yêu tiếng nói của dân tộc mình là biểu hiện sâu sắc, cụ thể của lòng yêu nước.

III. Ghi nhớ/sgk/55

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

IV Luyện tập

Bài 1:Trình bày bài nói của em miêu tả hình ảnh thầy Ha- men

Gợi ý: dựa vào các phương diện miêu tả của sgk

- Gọi hs trình bày, nhận xét, chữa bài

Bài 2: vẽ bản đồ tư duy khái quát nội dung bài học

GV chốt: hệ thống kiến thức bằng bản đồ tư duy.

IV Luyện tập.

- Cá nhân HS trình bày/ tích hợp văn miêu tả

- Hs nhận xét

Bài 1: Bài nói văn miêu tả thầy Ha- men

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài 2: Qua việc tìm hiểu về vẻ đẹp sức mạnh và ý nghĩa thiêng liêng của tiếng Pháp, em hãy viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp và sức sống tiếng Việt của dân tộc ta.

Gợi ý: - Tiếng Việt rất giàu và đẹp

-Trải qua hàng ngàn năm đô hộ phong kiến phương Bắc, quá trình hội nhập, giao lưu văn hóa ( học ngoại ngữ...), tiếng Việt không bị đồng hóa, lai căng, vẫn có sức sống bất diệt

-Phải sử dụng chuẩn ngôn ngữ dân tộc để làm cho tiếng ta trong sáng, đẹp; để giữ gìn bản sắc văn hóa Việt;

-Dùng tiếng Việt như một thứ vũ khí sắc bén để chông lại kẻ thù xâm lược

( có thể cho HS về nhà làm bài)

HS viết bài cá nhân/ Rèn năng lực tạo lập văn bản; tích hợp tình yêu tiếng Việt, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.

Bài 2: Viết đoạn văn: vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt của tiếng Việt của dân tộc ta.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Tiếp tục sưu tầm, viết bài, làm thơ về đề tài tiếng Việt.

Cho HS nghe bài hát Thương ca tiếng Việt của ca sĩ Mĩ Tâm và yêu cầu HS có năng khiếu âm nhạc tập hát bài hát đó

HS viết bài cá nhân/ Rèn năng lực tạo lập văn bản; tích hợp tình yêu tiếng Việt, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.

Tuần:

Tiết:

TIẾNG VIỆT

NHÂN HÓA

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

? Dựa vào kiến thức đã học ở Tiểu học, em hãy cho biết, hai câu thơ ở phần D bài 2, phần kiểm tra bài cũ ở trên, người viết đã sử dụng nghệ thuật gì?Vì sao em biết ?

GV vào bài: Để hiểu kĩ, hiểu sâu hơn về nhân hóa, tác dụng, các cách nhân hóa… Cô và các em cùng tìm hiểu bài “Nhân hóa”.

- HS nghe và ghi bài

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

I/ HDHS tìm hiểu nhân hóa là gì?

+ Chiếu đoạn thơ trong mục I.1 SGK/56.

- Cho Hs Đọc đoạn thơ .

- Kể tên các sự vật được nói đến trong đoạn thơ.

- GV chốt: Trời, cây mía, kiến.

? Bầu trời được Trần Đăng Khoa gọi bằng gì?

? Các sự vật bầu trời, cây mía, kiến được miêu tả với những hoạt động nào?

+ Chiếu bảng liệt kê.

? Các từ ngữ “ông”, “ mặc áo giáp”, “ra trận”, “múa gươm”, “hành quân” vốn là những từ ngữ dùng để gọi hoặc tả đối tượng nào?

Trong đoạn thơ trên, tác giả đã dùng để gọi, tả đối tượng nào?

GV: Những cách dùng như vậy được gọi là nhân hóa.

? Qua ví dụ một, em rút ra nhận xét gì?

Lấy một ví dụ về nhân hóa?

GV chốt, ghi bảng.

+ Chiếu bảng so sánh 2 ví dụ I.1 và I.2.

? So sánh 2 cách diễn đạt. Cách nào hay hơn? Hay hơn ở chỗ nào?

? Như vậy nhân hóa có tác dụng gì?

- GV nhận xét câu trả lời của HS

? Từ nhận xét trên, em hiểu thế nào là nhân hóa?

GV chốt nội dung ghi nhớ trang 57.

*Bài tập: Chỉ ra và nêu tác dụng của phép nhân hóa trong đoạn văn sau:

Tôi đi đứng oai vệ. Mỗi bước đi, tôi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu. Cho ra kiểu cách con nhà võ. Tôi tợn lắm. Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm.

(Dế Mèn phiêu lưu kí)

- GV nhận xét, cho điểm.

GV chuyển ý sang phần 2: Còn rất nhiều các hình ảnh nhân hóa trong các VB các em đã học. Vậy có các kiểu nhân hóa cơ bản nào, chúng ta cùng tìm hiểu phần II.

HDHS tìm hiểu các kiểu nhân hóa

+ Chiếu ví dụ phần II.1

L: Đọc ví dụ và nêu yêu cầu 1,2 trong SGK?

? Xác định sự vật được nhân hóa? dựa vào từ in đậm, cho biết sự vật đó được nhân hóa bằng cách nào?

? Qua các ví dụ, cho biết có những cách nhân hóa nào?

-GV nhận xét hoạt động, chốt kiến thức: các kiểu nhân hóa thường gặp.

? Hãy nêu ví dụ tương ứng với những kiểu trên.

- GV cho HS đánh giá, cho điểm.

- GV nêu tình huống: Có một bạn học sinh hỏi cô : Tương tự như cách nhân hóa trong câu thơ của Trần Đăng Khoa : “Ông trời mặc áo giáp đen, ra trận.”, em viết : “ Anh trời đầy mây đen như mặc một tấm áo giáp đen ra trận.” có đúng là có sử dụng nhân hóa không? Và cách nhân hóa như vậy có hợp lí không? Em nào có thể giúp cô trả lời câu hỏi này?

GV chốt. Lưu ý HS phân biệt nhân hóa với so sánh, cách nhân hóa cần hợp lí.

? Dựa vào các văn bản các em đã biết như “Dế Mèn phiêu lưu kí”, em thấy, kiểu nhân hóa nào được dùng nhiều nhất? Nhân hóa thường được dùng trong những loại văn bản nào?

- GV chốt: Kiểu nhân hóa thứ 2 được dùng thông dụng hơn cả.

? Nhắc lại cho cô kiến thức toàn bài?

+ Chiếu phần hệ thống kiến thức.

Dùng BĐTD trình bày những kiến thức vừa học về nhân hóa.

1-2 HS lên bảng, còn lại làm vào giấy.

GV cho nhận xét phần trình bày trên bảng cho điểm và thu bài các em khác về chấm..

Chiếu đáp án. Chiếu BĐTD

Gọi HS nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét, kết luận.

- Gọi HS đọc ghi nhớ 2 SGK

Đọc ví dụ.

Kể tên.

Phát hiện.

Suy nghĩ, trả lời.

- Con người

- Cách dùng những từ ngữ vốn để gọi hoặc tả người để gọi, tả sự vật được gọi là nhân hóa.

- Tác dụng: làm cho thế giới loài vật, cây cối..trở nên gần gũi…

Rút ra kết luận./ tích hợp phần đọc hiểu văn bản, cảm thụ ý nghĩa văn chương

Đọc và nêu yêu cầu và trả lời

HS lấy ví dụ.

Suy nghĩ, trả lời

Lắng nghe.

- Lão, bác, cô, cậu -> Dùng những từ vốn gọi người để gọi vật.

- Xung phong, giữ -> Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hoạt động, tính chất của vật.

- Trâu ơi -> Trò chuyện, xưng hô với vật như với người.

Sử dụng từ “anh” không hợp lí, nhầm lẫn nhân hóa với so sánh

Nhân hóa thường dùng trong văn miêu tả, tự sự, biểu cảm. Nhất là trong miêu tả, nó giúp cho miêu tả thêm sinh động, hấp dẫn, giúp thế giới loài vật trở nên gần gũi với con người và giúp cho trí tưởng tượng của chúng ta được bay bổng.

I. TÌM HIỂU BÀI.

1. Nhân hóa là gì?

a. Ví dụ/SGK/56

- Đoạn thơ:

Ông trời

…

Đầy đường.

(Trần Đăng Khoa)

b. Nhận xét:

- Cách dùng những từ ngữ vốn để gọi hoặc tả người để gọi, tả sự vật được gọi là nhân hóa.

- Tác dụng: làm cho thế giới loài vật, cây cối..trở nên gần gũi…

2. Các kiểu nhân hóa.

a. Ví dụ/sgk/57

b. Nhận xét:

Có 3 kiểu thường gặp:

- Dùng từ ngữ vốn gọi người để gọi sự vật.

- Dùng từ ngữ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hành động, tính chất của vật.

- Trò chuyện, xưng hô với vật như với người.

II. Ghi nhớ. (SGK trang 58)

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài tập 1( trang 58):

- Cho hs Đọc và nêu yêu cầu bài tập 1.

- Thực hiện bài 1.

- GV nhận xét kết quả.

+ Chiếu đáp án.

Bài tập 2: (trang 58)

? Hãy so sánh cách diễn đạt trong đoạn văn ở bài tập 1 và 2?

Bài tập 3: (trang 58)

? Đọc kĩ yêu cầu bài tập 3. Trao đổi nhóm đôi, thực hiện bài tập.

Thời gian : 1 phút? Qua 3 bài tập, hãy nhắc lại thế nào là nhân hóa?

Bài tập 4:

L: Nêu yêu cầu đề bài?

- Cho HS trình bày, nhận xét, GV chốt đáp án. (chiếu)

- Phần d cho HS làm ở nhà.

? Qua bài tập, hãy nhắc lại các cách nhân hóa?

Đọc, nêu yêu cầu.

Thực hiện bài tập./ tích hợp kĩ năng làm văn tả cảnh

So sánh, cho nhận xét./ rèn năng lực tư duy, phê phán

Hoạt động cá nhân

.

Trình bày.

Hs Trình bày.

Bài tập 1( trang 58):

-Phép nhân hóa: Đông vui, mẹ, con, anh, em, tíu tít, bận rộn.

- Tác dụng: Quang cảnh bến cảng được miêu tả sống động hơn, người đọc dễ hình dung được cảnh nhộn nhịp, bận rộn của các phương tiện có trên cảng.

Bài tập 2: (trang 58)

Đoạn 1 đã sử dụng nhiều phép nhân hóa, nhờ vậy mà sinh động gợi cảm hơn.

Bài tập 3: (trang 58)

- Cách 1, tác giả dùng nhiều phép nhân hóa làm cho việc miêu tả chổi gần với cách miêu tả người. Giúp đoạn văn có tính biểu cảm cao hơn, chổi rơm trở nên gần với con người, sống động hơn.

- Cách 1 cho văn bản biểu cảm; cách 2 cho văn bản thuyết minh.

Bài tập 4: (trang 58)

a) - núi ơi → Trò chuyện, xưng hô với vật như với người.

- Tác dụng: bộc lộ tâm tình, tâm sự của con người.

b) – (cua cá) tấp nập, (cò, sếu, vạc…) cãi cọ om bốn góc đầm

→ dùng từ ngữ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hoạt động, tính chất của vật.

- họ, anh → dùng từ ngữ vốn gọi người để gọi vật.

- Tác dụng:

c) – Phép nhân hóa:

(Chòm cổ thụ) dáng mãnh liệt, đứng trầm ngâm, lặng nhìn.

(Thuyền) vùng vằng.

🠦Dùng những từ chỉ hoạt động tính chất của người để chỉ hoạt động tính chất của vật.

- Tác dụng: Tạo hình ảnh mới lạ, cảnh thiên nhiên hùng vĩ.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài tập 5: (chiếu )

L: Quan sát bức tranh, viết đoạn văn miêu tả (3- 5 câu) có sử dụng phép nhân hóa.

Gọi 2-3 HS trình bày.

- GV cho HS nhận xét, cho điểm.

GV kết thúc bài: Như vậy, thầy và các em vừa tìm hiểu xong về nhân hóa. Đây là một phép tu từ rất hay có thể được dùng trong văn nói và viết, nhất là trong miêu tả. Dùng nhân hóa giúp cho diễn đạt của các em hay hơn, sự tưởng tượng, sáng tạo của các em phong phú hơn, đối tượng được miêu tả trở nên sinh động gợi cảm hơn.

Lồng ghép, tích hợp bảo vệ thiên nhiên, môi trường sống

Bài 5: Viết đoạn văn miêu tả (3-5 câu) về đề tài môi trường, có sử dụng nhân hóa.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

* Về nhà sưu tầm và ghi chép lại những câu văn, câu thơ hay có sử dụng phép nhân hóa .Trình bày sử cảm nhận về một phép nhân hóa trong 1 VD thơ văn yêu thích, cho người thân và bạn bè nghe. Nghe góp ý bổ sung để thấy được cái hay, cái đẹp trong việc dùng phép nhân hóa trong diễn đạt thơ văn.

Lồng ghép, tích hợp bảo vệ thiên nhiên, môi trường sống

đọc lại các văn bản đã học; các văn bản chưa học trong chương trình văn 6 ( Cây tre, Cô Tô, Bức thư của thủ lĩn da đỏ...).

Tuần:

Tiết:

TẬP LÀM VĂN

PHƯƠNG PHÁP TẢ NGƯỜI

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Muốn làm tốt bài văn miêu tả, cần phải biết quan sát, tưởng tượng, nhân hoá, so sánh…vậy khi tả một người nào đó,chung ta cần phải chú ý nhũng gì để miêu tả?... bài học hôm nay chung ta sẽ cùng tìm, hiểu…phương pháp tả người.

- Học sinh lắng nghe và ghi tên bài.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn kiến thức

I. HDTH phương pháp viết một đoạn văn

- Chia HS (làm 3 nhóm) tìm hiểu 3 đoạn văn.

Nhóm 1: Đoạn 1

Nhóm 2: Đoạn 2

Nhóm 3: Đoạn 3

? Mỗi đoạn văn tả ai?

?Người được tả có đặc điểm gì nổi bật?

? Đặc điểm đó được thể hiện ở những từ ngữ hình ảnh nào?

- GV nhận xét, tổng kết ý kiến của HS.

? Đoạn văn nào tập trung khắc hoạ chân dung nhân vật?

? Đoạn văn nào tả người với công việc?

? Có đoạn tả chân dung, có đoạn tả người gắn với hoạt động. Vậy yêu cầu lựa chọn chi tiết và hình ảnh mỗi đoạn có khác nhau không?

Vậy, muốn viết được một bài văn, đoạn văn tả người, chúng ta cần làm gi?

? Đoạn 3 gần như một bài văn miêu tả hoàn chỉnh có 3 phần. Em hãy chỉ ra và nêu nội dung chính của mỗi phần?

? Nếu phải đặt tên cho bài văn này em sẽ đặt là gì?

? Muốn tả người cần chú ý điều gì? Bố cục của một bài văn tả người?

- GV chốt nội dung.

*Lưu ý:

- Tả chân dung thường gắn với hình ảnh tĩnh dùng nhiều danh từ, tính từ

- Tả người gắn với hành độngnên dùng nhiều dộng từ ,tính từ

- thảo luận nhóm 6 em, 3’

- Mỗi nhóm trình bày đáp án, vào bảng nhóm

- Cử đại diện trình bày

- Các nhóm khác nhận xét.

Đoạn 1: Tả dượng Hương Thư - người chèo thuyền vượt thác: khỏe mạnh, oai phong, dũng mãnh, hiền lành.

- Từ ngữ, hình ảnh:

+ Như một pho tượng đồng đúc.

+ Các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắm chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa.

+ Như một hiệp sĩ...

+ Nói năng nhỏ nhả, tính nết nhu mì.

* Đoan 2: Tả chân dung Cai Tứ: gầy nhỏ, quỉ quyệt, xảo trá.

Từ ngữ, hình ảnh: Thấp, gầy, má hóp, cặp lông mày lổm chổm, đôi mắt gian hùng, mũi gồ, cái mồm tối om như cửa hang...

* Đoan 3: Tả hình ảnh hai người trong keo vật.

- Quắm Đen: trẻ trung, nhanh nhẹn.

- Từ ngữ, hình ảnh: Lăn xả vào, đánh ráo riết, dùng cái sức lực đương trai lấn lướt, hạ nhanh, vờn tả, đánh hữu.

- Cản Ngũ: chậm chạp, khỏe mạnh.

- Từ ngữ, hình ảnh: Chậm chạp, lúng túng, đứng như cây trồng, nắm lấy khố Quắm Đen nhấc bổng nhẹ nhàng.

- HS trả lời.

* Đoạn 2: khắc hoạ chân dung nhân vật.

* Đoạn 1, 3: tả người với công việc.

-> yêu cầu lựa chọn chi tiết và hình ảnh có khác

- Tả người gắn với công việc: dùng nhiều động từ, tính từ.

- Tả chân dung: hình ảnh tĩnh, nhiều danh từ, tính từ.

- HS

* Bố cục:

- Mở bài: Từ đầu -> “nổi lên ầm ầm”: giới thiệu chung về quang cảnh nơi diễn ra keo vật.

- Thân bài: tiếp theo -> “ngang bụng vậy”: miêu tả chi tiết keo vật.

- Kết bài: còn lại: nêu cảm nghĩ và nhận xét về keo vật.

- Có thể đặt: Đấu vật, keo vật bất ngờ, keo vật thách đấu; Quắm Đen - Cản Ngũ so tài...

- Trả lời cá nhân

Ghi nhớ (sgk).

I. TÌM HIỂU BÀI

1. Phương pháp viết một đoạn văn, bài văn tả người.

a. Ví dụ: sgk

b. Nhận xét

* Đoạn 1: Tả dượng Hương Thư - người chèo thuyền vượt thác: khỏe mạnh, oai phong, dũng mãnh, hiền lành.

* Đoan 2: Tả chân dung Cai Tứ: gầy nhỏ, quỉ quyệt, xảo trá.

* Đoan 3: Tả hình ảnh hai người trong keo vật.

- Quắm Đen: trẻ trung, nhanh nhẹn.

Muỗn tả người cần:

- Xác định đối tượng: tả chân dung hay tả hành động.

- Quan sát, lựa chọn hình ảnh tiêu biểu.

- Sắp xếp theo một trình tự.

2. Bố cục của một bài văn tả cảnh.

- Mở bài: Từ đầu -> “nổi lên ầm ầm”: giới thiệu chung về quang cảnh nơi diễn ra keo vật.

- Thân bài: tiếp theo -> “ngang bụng vậy”: miêu tả chi tiết keo vật.

- Kết bài: còn lại: nêu cảm nghĩ và nhận xét về keo vật.

- Có thể đặt: Đấu vật, keo vật bất ngờ, keo vật thách đấu; Quắm Đen - Cản Ngũ so tài...

II. Ghi nhớ/sgk/61.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

IV. HDHS Luyện tập

GV chia lớp thành 3 nhóm hoàn thành bài tập SGK

IV Luyện tập.

- HS trao đổi làm bài.

- Đại diện nhóm trình bày.

- Các nhóm theo dõi, nhận xét, bổ sung

IV Luyện tập.

Bài 1- 2:

- Tả em bé: Mắt tròn xoe, tóc đen mượt, mũm mĩm đáng yêu, nước da trắng như bột, nhanh nhẹn...

- Tả cụ già : tóc bạc, móm mém , da hằn lên vết nhăn thời gian, lưng còng, bước đi chập chạp...

- Tả cô giáo đang giảng bài: Giọng nói ấm, nét mặt tươi, ánh mắt long lanh chiếu rọi cho HS, cử chỉ, động tác đi đi, lại lại trên bục giảng; nắn nót ghi bảng...

Bài 3: HS có thể điền:

- Người ông đỏ như đồng tụ.

- Nhác trông không khác gì tượng hai ông tướng Đá Rãi...

- ông Cản Ngũ được miêu tả trong tư thế chuẩn bị vào xới vật

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Bài 4: Viết đoạn văn miêu tả thầy giáo Ha-men hoặc chú bé Ph-răng trong buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp.

* Gợi dẫn cho HS

- Về thầy giáo Ha-men, chọn một trong các phương diện sau: miêu tả về trang phục; cử chỉ hành động với học sinh; lời nói khi giảng bài; cử chỉ hành động khi kết thúc buổi học.

- Về chú bé Ph-răng : miêu tả lại diễn biến tâm trạng trong một mốc thời điểm cụ thể nào đó.

HS có thể về nhà làm

Bài 4: Viết đoạn văn miêu tả thầy giáo Ha-men hoặc chú bé Ph-răng trong buổi học cuối cùng bằng tiếng Pháp.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài tập 1: Sưu tầm, tìm đọc những đoạn văn tả người hay để học tập kinh nghiệm viết văn tả người ( Một số kinh nghiệm viết văn miêu tả của Tô Hoài)

Bài tập 2: Quan sát một người thân trong tư thế làm việc

HS có thể về nhà làm

Bài 1: ( Một số kinh nghiệm viết văn miêu tả của Tô Hoài).

Bài tập 2: Quan sát một người thân trong tư thế làm việc

• Ghi chép lại những điều đã quan sát được,
• Sắp xếp lựa chọn ý tiêu biểu đặc trưng phù hợp với tuổi tác, dặc trưng, tính chất công việc.
• Dùng kĩ năng so sánh, liên tưởng, nhận xét diễn đạt thành văn.

Đọc cho bạn bè hoặc người thân nghe, nhờ nhận xét rút kinh nghiệm đẻ sử chữa lỗi.

Tuần:

Tiết:

VĂN BẢN

ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ

Minh Huệ

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

• Cho HS quan sát một số hình ảnh về chủ tích Hồ Chí Minh
• GV dẫn vào bài:

Trong cuộc đời hoạt động cách mạngdầy truân chuyên của Bác, nhiều đêm Bác không ngủ được vì lo cho vận mệnh của nôn sông, đất nước. Cả cuộc đời Người không ngủ- Lẽ sống thường tình mà cao đẹp đó của Người đã trở thành nguồn cảm hứng

cho những sáng tác thi ca nhạc họa bất hủ. . Và có một đêm không ngủ như thế của Bác Hồ nơi núi rừng Việt Bắc hồi kháng chiến chống Pháp đă trở thành nguồn cảm hứng chân thật và mãnh liệt cho nhà thơ Minh Huệ viết nên bài “ Đêm nay Bác không ngủ”

Hs lắng nghe

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

-Gọi HS đọc chú thích * / SGK 66.

Dựa vào chú thích *, hãy giới thiệu đôi nét về tác giả và tác phẩm ?

- GV bổ sung:

+ Là bài thơ thành công sớm nhất viết về Bác và rất quen với bạn đọc của nhiều thế hệ.

+ Viết dựa trên sự kiện có thật: Năm 1950, trong chiến dịch Biên Giới, Bác Hồ đã trực tiếp ra trận chỉ huy cuộc chiến đấu.

+ Đầu năm 1951, M/Huệ ở Nghệ An, gặp người bạn bộ đội từ Việt Bắc trở về. Người bạn đó đã kể cho nhà thơ nghe kỉ niệm gặp Bác trong một đêm trên đường đi chiến dịch Biên Giới. Câu chuyện đã gây xúc động cho Minh Huệ và ông đã dựa vào đó để sáng tác bài thơ.

- GV hướng dẫn đọc:

+ Giọng chân tình, chậm rãi, thủ thỉ, ngắt nhịp thay đổi lần lượt 3/2 - 2/3

+ Phân biệt ba giọng :

• Giọng kể chuyện, miêu tả của tác giả.

• Anh đội viên: Giọng lo lắng.

• Bác Hồ: giọng trầm ấm, chậm rãi.

- Gọi hs đọc văn bản.

- Gọi HS nhận xét việc đọc của bạn.

- GV nhận xét, uốn nắn.

- GV hướng dẫn tìm hiểu một số chú thích khó.

? Xác định bố cục của văn bản?

- Gọi HS nhận xét, bổ sung.

- GV: “Đêm…ngủ” là bài thơ có sự kết hợp kể chuyện với miêu tả và biểu cảm, em cho biết: Bài thơ kể về chuyện gì ?

Trong chuyện ấy xuất hiện những nhân vật nào?

Nhân vật nào hiện qua sự miêu tả của người kể chuyện? Nhân vật nào trực tiếp bộc lộ suy nghĩ của mình?

Hình tượng Bác Hồ trong bài thơ được miêu tả qua con mắt và cảm nghĩ của ai? Cách miêu tả đó có tác dụng gì?

- Đọc.

- Dựa vào chú thích * giới thiệu .

- Lắng nghe.

- Nghe hướng dẫn đọc.

- Đọc văn bản.

- Nhận xét.

- Nghe.

- Tìm hiểu từ khó.

- Bố cục: 2 phần.

+ 9 khổ đầu : Hình ảnh của Bác Hồ và tâm trạng của anh đội viên trong lần thức dậy thứ 1.

+ 7 khổ tiếp : Tấm lòng của Bác Hồ và tâm tư của anh đội viên trong lần thức dậy thứ 3

- Nhận xét, bổ sung.

- Nghe.

- Kể một đêm dừng chân trong rừng, khi đi chiến dịch, các anh bộ đội ngủ quây quần bên Bác, riêng Bác không ngủ.

- Có 2 nhân vật: Bác Hồ và anh đội viên.

- HS trả lời:

+ Bác Hồ: hiện lên qua sự miêu tả của người kể chuyện.

+ Anh đội viên: trực tiếp bộc lộ suy nghĩ của mình.

- Nghe.

+ Bác Hồ: nhân vật trung tâm

+ Anh đội viên: vừa là người chứng kiến vừa là người tham gia vào câu chuyện => Hình tượng Bác Hồ hiện lên qua cái nhìn và tâm trạng của anh chiến sỹ, qua cả những lời đối thoại giữa hai người.

->Mặc dù tác giả không sử dụng ngôi kể thứ nhất, nhưng điểm nhìn kể tả đều từ điểm nhìn và tâm trạng của anh đội viên. Bằng việc sáng tạo hình tượng Bác Hồ, anh đội viên vừa là người chứng kiến vừa là người tham gia vào câu chuyện, bài thơ đã làm cho hình tượng Bác Hồ hiện ra một cách tự nhiên, có tính khách quan lại được đặt trong mối quan hệ gần gũi, ấm áp với người chiến sỹ.

I. ĐỌC – HIỂU CHÚ THÍCH

1. Tác giả :

Minh Huệ: Tên khai sinh là Nguyễn Thái sinh năm 1927, quê ở Nghệ An.

2. Tác phẩm :

a. Xuất sứ.

Bài thơ được viết vào năm 1951 dựa trên sự kiện có thật trong chiến dịch Biên giới cuối năm 1950 , Bác Hồ đã trực tiếp ra mặt trận theo dõi và chỉ huy cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta.

b. Chú thích

c. Bố cục văn bản

d. Thể loại và ptbđ

Thể loại: thơ 5 chữ ( ngữ ngôn)

Ptbđ: Tự sự + miêu tả + biểu cảm

Gọi học sinh đọc diễn cảm khổ thơ đầu.

? Hình tượng Bác Hồ được khắc họa trong hoàn cảnh ,thời gian, địa điểm như thế nào?

GV tích hợp liên môn lịch sử: cuộc kháng chiến chống Pháp đầy khó khăn, gian khổ , thiếu thốn ( ... ngủ hầm , mưa dầm, cơm vắt; áo anh rách vai quần tôi có vài mảnh vá; chân không giày.....). Bác là vị tổng chỉ huy, người chéo lái con thuyền cách mạng, trực tiếp ra mặt trận chỉ đạo cuộc kháng chiến đồng cam cộng khổ cùng bộ đội ta...

? Qua điểm nhìn, suy nghĩ của anh đội viên, hình ảnh Bác hiện ra qua những phương diện nào? ( dáng vẻ, ngoại hình, cử chỉ hành động, lời nói, suy nghĩ ...)

như thế nào ?

? Tìm các chi tiết, hình ảnh miêu tả về ngoại hình , dáng vẻ của Bác?

? Tìm các chi tiết miêu tả về cử chỉ, hành động của Bác?

? Tìm các chi tiết miêu tả về lời nói của Bác?

- GV định hướnghoạt động của HS

- GV tư vấn trả lời câu hỏi khó của HS hoặc có thể đặt câu hỏi phản biện cho nhóm.

? Nhận xét về nghệ thuật tả, kể về ngoại hình, dáng vẻ của Bác? Những chi tiết ấy có tác dụng khắc họa hình ảnh Bác như thế nào?

Gợi ý hỏi phản biện cho N1: Cùng là miêu tả dáng vẻ nhưng từ láy trầm ngâm với từ láy đinh ninh có điểm gì khác biệt?

? Nhận xét về nghệ thuật tả, kể về cử chỉ, hành động của Bác? Những chi tiết ấy có tác dụng khắc họa hình ảnh Bác như thế nào?

Gợi ý hỏi phản biện cho N2: Bác là một vị Chủ tịch nước, tương đương với một vị vua đầy uy quyền, vậy mà Bác lại đi làm những việc bình thường , nhỏ nhặt như vậy với người dân, điều đó có cần thiết không?

GV cho HS so sánh từ dém với 1 số từ đồng nghĩa khác: dắt, ghép, vén...

GV: Cử chỉ của Bác thật nhẹ nhàng để không làm các chiến sĩ thức giấc là một chi tiết đặc sắc, thật giản dị mà giàu xúc động, bộc lộ tấm lòng yêu thương chứa chan, sự tôn trọng, nâng niu của một vị lãnh tụ đối với những người chiến sĩ bình thường, giống như cử chỉ của người mẹ, người cha nâng niu giấc ngủ cho những đứa con.

? Nhận xét về nghệ thuật tả, kể về lời nói, tâm tư của Bác? Những chi tiết ấy có tác dụng khắc họa hình ảnh Bác như thế nào?

Gợi ý hỏi phản biện cho N3: Trong bài thơ có hai lời thoại của Bác, bạn hãy chỉ ra sự khác biệt của mỗi lời thoại?

? Qua các chi tiết miêu tả ở trên, em cảm nhận được hình tượng Bác Hồ ntn?

GV bình giảng: Đó là một tình thương yêu giản dị, sâu sắc đến độ quên mình, một phẩm chất tinh thần cao quý. Đúng như sự khái quát của nhà thơ Tố Hữu về tình yêu thương của Bác:

"Bác ơi tim Bác mênh mông thế.

Ôm cả non sông mọi kiếp người.

...

- Gọi HS đọc diễn cảm khổ thơ cuối.

? Tác giả sử dụng biện pháp NT gì? Tác dụng?

GV chiếu máy một số hình ảnh kí họa đêm Người không ngủ.

? Có ý kiến cho rằng, khổ thơ cuối đã nâng ý nghĩa của câu chuyện, của sự việc đêm nay Bác không ngủ lên một tầm cao mới. Em hãy khái quát những ý nghĩa của khổ thơ cuối là gì?

GV bình giảng: Cái đêm không ngủ trong bài thơ chỉ là một trong số vô vàn đêm không ngủ của Bác. Việc Bác không ngủ để lo cho vận mệnh của dân tộc, lo cho bộ đội và dân công, đó là lẽ thường tình của cuộc đời Bác, vì Bác là Hồ Chí Minh “Nâng niu tất cả chỉ quên mình"

- HS đọc

- HS suy nghĩ trả lời /tích hợp liên môn lịch sử

+ Hoàn cảnh:Trên đường đi chiến dịch; trời mùa đông lạnh giá, mưa phùn lâm thâm

+Thời gian: đêm trời khuya,

+ Địa điểm: trong mái lều tranh xơ xác ( lán che tạm của bộ đội)

HS phát hiện dùng bút chì gạch chân vào sgk/ trả lời cá nhân

-HS tìm hiểu

- hs trả lời

- hs khác nhận xét đặt câu hỏi phản biện

- Đại diện nhóm trả lời hoặc xin sự trợ giúp của nhóm.

- Cử đại diện trả lời

- Các nhóm nhận xét đặt câu hỏi phản biện

- Đại diện nhóm trả lời hoặc xin sự trợ giúp của nhóm.

Tích hợp, lồng ghép học tập và làm theo tấm gương đạo đức HCM

Cùng là miêu tả tư thế ngồi lặng yên, suy nghĩ , nhưng từ láy đinh ninh đã ở mức phát triển hơn: khác họa được tư thế bất động nên chòm râu im phăng phắc, và còn khắc họa cả được chiều sâu , sự nung nấu của sự suy nghĩ.

- Cách chọn lọc từ ngữ giàu chất tạo hình, cách miêu tả tinh tế, sâu sắc của nhà thơ)

( Không. Vì việc nhỏ , bình dị , đời thường nhưng lại thể hiện nhân cách lớn lao bao dung, đức độ, yêu dân. Nó đã trở thành tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh mà mỗi chúng ta phải học tập và làm theo)

( Lần một Bác chỉ nói vắn tắt: „Chú cứ việc ngủ ngon/ Ngày mai đi đánh giặc“, đến lần sau khi anh đội viên nằng nặc mời Bác đi nghỉ vì trời sắp sáng thì lời nói của Bác đã bộc lộ rõ nỗi lòng tâm tư: Bác ngủ không an lòng, Bác lo lắng cho sức khỏe của bộ đội và dân công. Nên biết rằng lúc đó Bác đã 60 tuổi. Lời nói tâm tư ấy càng làm ta xúc động vì sự hy sinh đến quên mình của Bác- vị Cha già dân tộc kính yêu)

HS: - Hình ảnh Bác, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc hiện lên thật giản dị, gần gũi, chân thực, không cách biệt với nhân dân mà rất lớn lao; thể hiện sâu sắc tấm lòng yêu thương mênh mông, sâu nặng của BH với chiến sĩ, đồng bào.

-> Điệp ngữ “đêm nay” nhằm nhấn mạnh hình ảnh nhiều đêm Bác đã không ngủ

HS: tình yêu thương, sự hi sinh, cống hiến của Bác là lẽ sống tất yếu, rất thường tình của lãnh tụ HCM “Nâng niu tất cả chỉ quên mình"

II ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1. Hình tượng Bác Hồ

* Hoàn cảnh, thời gian, không gian:

- Hoàn cảnh:Trên đường đi chiến dịch; trời mùa đông lạnh giá, mưa phùn lâm thâm

- Thời gian: đêm trời khuya,

- Địa điểm: trong mái lều tranh xơ xác ( lán che tạm của bộ đội)

=> Cuộc kháng chiến đầy khó khăn, gian khổ thiếu thốn; Bác trực tiếp ra mặt trận, đồng cam cộng khổ...

* Tư thế, dáng vẻ:

+ Lần 1: lặng yên, vẻ mặt trầm ngâm, người Cha mái tóc bạc

+ Lần 3: ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc.

-> từ láy tượng hình, hình ảnh so sánh, ẩn dụ đẹp trong sáng

=> Bác vừa gần gũi, thân thiết, vừa cao cả thiêng liêng.

* Cử chỉ, hành động: đốt lửa, dém chăn từng người, từng người..., nhón chân nhẹ nhàng.

-> nhiều ĐT, kết hợp điệp từ từng người 2 lần

=> diễn tả cử chỉ chăm lo, tỉ mỉ, ân cần , chu đáo, đầy tình yêu thương ấm áp như một người cha, người mẹ lo lắng chăm chút cho từng đứa con ruột thịt.

* Lời nói, tâm tư:

+ Chú cứ việc ngủ ngon. Ngày mai đi đánh giặc

+ Bác thương đoàn dân công... càng thương càng nóng ruột, mong trời sáng mau mau.

-> động từ kết kết hợp với điệp từ “càng”

-> Tình thương yêu bao la rộng lớn của Bác dành cho bộ đội và dân công

=> Hình ảnh BH, vị lãnh tụ giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức lớn lao - thể hiện sâu sắc tấm lòng yêu thương mênh mông, sâu nặng của BH với chiến sĩ, đồng bào.

* Khổ cuối:

- "Đêm nay Bác ngồi đó

Đêm nay Bác không ngủ".

-> Điệp ngữ “đêm nay” nhằm nhấn mạnh hình ảnh nhiều đêm Bác đã không ngủ

=> hình ảnh đêm không ngủ của Người đã hóa tượng đài trong lòng người chiến sĩ, trong lòng nhân dân để trở thành nguồn cảm hứng sáng tác cho thi ca.

- “...Vì một lẽ thường tình

Bác là Hồ Chí Minh"

-> Khẳng định tình yêu thương, sự hi sinh, cống hiến của Bác là lẽ sống tất yếu, rất thường tình của lãnh tụ HCM “Nâng niu tất cả chỉ quên mình"

-Cho 2 HS đọc diễn cảm bài thơ, mỗi em một phần

? Tìm chi tiết, hình ảnh kể, tả về tâm tư, cử chỉ, hành động của anh đội viên trong lần thức dậy thứ nhất?

? Tìm chi tiết, hình ảnh kể, tả về tâm tư, cử chỉ, hành động của anh đội viên trong lần thức dậy thứ ba?

Cho HS thảo luận nhóm 3’

- Cử đại diện trình bày

- Các nhóm đặt câu hỏi phản biện

- Đại diện giải quyết vấn đề hoặc xin sự trợ giúp của các thành viên trong nhóm.

-GV trợ giúp giải quyết câu hỏi khó hoặc dặt câu hỏi định hướng HS phân tích

? Phân tích nghệ thuật kể , tả của tác giả để chỉ ra được diễn biến tâm trạng, tình cảm của anh đội viên đối với Bác trong lần thức dậy thứ nhất.

? Phân tích nghệ thuật kể , tả của tác giả để chỉ ra được sự diễn biến tâm trạng, tình cảm của anh đội viên đối với Bác trong lần thức dậy thứ ba?

GV có thể sử dụng các câu hỏi phụ để định hướng phân tích cho HS

? Nhận xét của em về cấu tạo lời thơ sau:

Mời Bác ngủ Bác ơi!

Bác ơi? Mời Bác ngủ!

Điều đó có tác dụng gì trong việc thể hiện tâm trạng người chiến sỹ?

? Em cảm nhận được gì từ lời thơ: "Lòng vui sướng ... thức luôn cùng Bác".

GV: Đó là sức mạnh của tấm lòng Hồ Chí Minh. Sự cao cả của Người đã có sức tỏa sáng, nâng đỡ người khác thành cao cả. Đúng như một nhà thơ đã nói “Ta bên Người , Người tỏa sáng trong ta/ Ta bỗng lớn ở bên Người một chút”

? Qua hình ảnh anh đội viên, MH đã thể hiện một cách chân thành tình cảm gì của đồng bào và chiến sĩ đối với Chủ tịch HCM

HDHS tổng kết, đánh giá

H . Nêu những nét nghệ thuật đặc sắc và nội dung ý nghĩa nổi bật của bài thơ

- HS trả lời cá nhân

- Đại diện trình bày

- Lớp bổ sung

+ Trời khuya lắm - Bác vẫn thức ->Ngạc nhiên.

+ Chứng kiến cảnh Bác chăm sóc giấc ngủ cho các chiến sĩ -> Xúc động.

- “Bóng Bác cao lồng lộng

ấm hơn ngọn lửa hồng”.

-> So sánh đẹp

- Thổn thức, thầm thì: “Bác có lạnh lắm không”; bồn chồn, bề bộn, nằm lo Bác ốm.

-> Từ láy.

-> Lo lắng, chan chứa tình cảm yêu thương.

+ Hốt hoảng, giật mình, vội vàng, nằng nặc

=> Lo lắng thiết tha, năn nỉ Bác đi nghỉ.

- "Mời Bác ngủ Bác ơi!

Bác ơi? Mời Bác ngủ!"

-> Điệp ngữ, đảo cấu trúc câu , nài nỉ thiết tha.

=> Diễn tả mức độ tăng dần sự bồn chồn lo cho sức khỏe của Bác, tình cảm lo lắng chân thành của người đội viên với Bác.

-> Lòng vui sướng mênh mông/ thức luôn cùng Bác.

Hs nhận xét.

- Lần đầu thức dậy, anh đội viên ngạc nhiên trời khuya lắm mà Bác vẫn chưa ngủ.

- Chứng kiến những cử chỉ Bác đốt lửa, dém chăn , nhón chân nhẹ nhàng …cho chiến sĩ, anh xúc động và nhận ra được sự quan tâm, chăm chút, tình cảm ấm áp yêu thương , gần gũi của Bác như của người cha ruột thịt.

- Xúc động trào dâng tột độ dẫn đến trạng thái mơ màng như trong giấc mộng, thấy “ Bóng Bác cao lồng lộng, ấm hơn ngọn lửa hồng”. Hình ảnh so sánh đẹp, vừa diễn tả được sự gần gũi ấm áp như ngọn lửa hồng sưởi ấm lòng anh; sự lớn lao, vĩ đại, thiêng liêng của hình tượng Bác Hồ ( bóng cao lồng lộng); vừa diễn tả được sự xúc động, tình cảm kính yêu, ngưỡng vọng của anh đội viên đối với Bác.

- Trong sự xúc động tột độ, anh đội viên thổn thức, thầm thì nhỏ nhẹ hỏi Bác . Những từ láy giàu sức gợi đã bộc lộ được sự yêu thương, quan tâm lo lắng cho sức khỏe của Bác như tình cảm của đứa con lo lắng cho người cha già kính yêu.

- Sự lo lắng đã trở thành sự hốt hoảng, nếu lần 1 anh chỉ dám thầm thì hỏi nhỏ thì giờ đây anh đã hết sức năn nỉ. Các từ láy vội vàng, nằng nặng, điệp – đảo cấu trúc câu, “Mời Bác ngủ Bác ơi!” “Bác ơi! Mời Bác ngủ” được láy đi láy lại hai lần thể hiện sự tha thiết, nài nỉ đó.

- Khi nghe được nỗi lòng , tâm tư lo cho bộ đội và dân công, anh đã thấm thía được tình thương yêu, đức hy sinh của Bác.

- Được tiếp cận, thấu hiểu tình thương và đạo đức cao cả của Bác, anh đội viên đã thấy lòng vui sướng mênh mông, thức luôn cùng Bác. Được gần Bác, anh thấy lớn lao, hạnh phúc vô cùng

HS suy nghĩ, trả lời cá nhân.

- Học sinh suy nghĩ, trình bày trong 1 phút trước lớp.

Nghệ thuật

- Thể thơ năm chữ, kết hợp tự sự, miêu tả, biểu cảm.

-Lời thơ giản dị, hình ảnh chân thực, tự nhiên, cảm xúc chân thành.

- Sử dụng từ láy giàu giá trị gợi hình, biểu cảm.

Nội dung, ý nghĩa :

- Ca ngợi tấm lòng yêu thương bao la của Bác Hồ với bộ đội và nhân dân.

- Tình cảm kính yêu, cảm phục, ngưỡng vọng; lòng biết ơn sâu sắc của bộ đội, nhân dân đối với Bác.

2. Tâm tư anh đội viên.

a. Lần đầu thức dậy:

- Ngạc nhiên, xúc động, anh mơ màng như nằm trong giấc mộng

-> So sánh, từ láy

=> Bác vừa lớn lao, vĩ đại (cao lồng lộng) nhưng lại hết sức gần gũi, ấm áp; sự xúc động, tình cảm ngưỡng vọng của anh đội viên

b. Lần thứ ba:

- Hốt hoảng giật mình, bồn chồn lo lắng

- Ở bên Bác, người chiến sĩ như được tiếp thêm sức mạnh và niềm vui

- Được gần Bác, anh thấy lớn lao, anh hạnh phúc vô cùng . Sự cao cả của Người đã có sức tỏa sáng, nâng đỡ.

-> Điệp ngữ

=> Lòng kính yêu, lòng biết ơn, niềm hạnh phúc khi nhận được tình yêu thương và sự chăm sóc của BH, là niềm tự hào về vị lãnh tụ vĩ đại mà bình dị.

III. Ghi nhớ/sgk/67

HĐ của thầy

HĐ của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

IV Luyện tập

Bài 1: Đọc diễn cảm một đoạn thơ yêu thích

Bài 2: Tại sao nhà thơ Minh Huệ không kể tả lần thức dậy thứ hai của anh đội viên mà chỉ dùng dấu(...)?

IV Luyện tập.

- Cá nhân HS làm bài, trình bày

IV Luyện tập.

Bài 1: Đọc diễn cảm một đoạn thơ yêu thích

Bài 2: không kể tả lần thức dậy thứ hai ...mà chỉ dùng dấu ...: tránh dài, lặp nhàm chán; Chỉ 2 lần cũng đủ so sánh để thấy rõ dược tâm trạng của anh dội viên...; và ý thơ tập trung hơn làm nổi bật hình tượng Bác Hồ

là sự quan tâm sâu sắc, nỗi lo lắng thực sự của anh.

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài 2: Gợi ý:

- Viết đoạn văn ngắn 8 – 10 câu .

- Nội dung miêu tả lại hình ảnh Bác Hồ trong lần thức dậy thứ ba của anh đội viên

+ Miêu tả khung cảnh rừng đêm, mưa lâm thâm, giá lạnh, mái lều tranh xơ xác

+ Miêu tả hình ảnh Bác qua các phương diện: tư thế dáng vẻ ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc; Lời nói, tâm tư của Bác...

-Vận dụng kĩ năng so sánh, liên tưởng, nhận xét trong văn miêu tả

( có thể giao trước cho HS về nhà làm và đến lớp trình bày, nghe góp ý rút kinh nghiệm; hoặc Gv định hướng cho HS về nhà làm)

Rèn năng lực xử lí tình huống /HS tích cực viết/ Rèn kĩ năng tả người

Bài 2: Dựa vào bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ”, viết đoạn văn ngắn 8 – 10 câu , miêu tả lại hình ảnh Bác Hồ trong lần thức dậy thứ ba của anh đội viên .

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

? Tìm những câu văn, câu thơ nói về cuộc kháng chiến chống Pháp đầy khó khăn gian khổ thiếu thốn

• Tham khảo bài thơ Đồng chí của Chính Hữu, Cá nước của Thôi Hữu; Ca dao kháng chiến của Nguyễn Kim
• Thương nhau chia củ sắn lùi/ Bát cơm xẻ nửa chăn sui đắp cùng
• Ba thằng một cái chăn chiên/ Nằm ngửa cũng dở, nằm nghiêng cũng phiền

Đắp dọc thì hở hai bên / Đắp ngang thì lạnh như tiền cái chân...

? Tìm những câu văn, câu thơ có chủ đề về đêm không ngủ của Bác.

Rèn năng lực xử lí tình huống /HS tích cực viết/ Rèn kĩ năng tả người

: tìm trong „Nhật kí trong tù“ của Hồ Chí Minh; Cảnh khuya; Rằm tháng giêng,

„ Một canh... hai canh....“

„ ...Cảnh khuya như vẽ Người chưa ngủ/ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà...)

„Giữa dòng bàn bạc việc quân/ Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền)

Tuần:

Tiết:

TIẾNG VIỆT

ẨN DỤ

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Có 1 biện pháp nghệ thuật rất hay được dùng và có giá trị biểu cảm cao, đó là phép ẩn dụ hay còn gọi là so sánh ngầm. ở đó vế A bị ẩn đi, chỉ hiện lên vế B.

- Học sinh lắng nghe và ghi tên bài.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Yêu cầu học sinh đọc diễn cảm đoạn thơ. (mục 1.1, sgk tr 68).

? Cụm từ Người Cha trong đoạn thơ được dùng để chỉ ai?

- Yêu cầu học sinh khác nhận xét về câu trả lời.

- GV: Đưa ra một ví dụ khác để học sinh phân tích so sánh để thấy được khái niệm ẩn dụ.

Ví dụ

- Người là Cha, là Bác, là Anh,

Quả tim lớn bọc trăm dòng máu nhỏ.

? Cụm từ Người Cha trong khổ thơ của Minh Huệ và cụm từ Người là Cha trong hai câu thơ trên có những đặc điểm gì giống và khác nhau? (lưu ý cách so sánh).

- GV: yêu cầu học sinh khác nhận xét trả lời.

- GV: tổng kết ý kiến của học sinh.

- GV chốt: khi phép so sánh có lược bỏ vế A, người ta gọi đó là phép so sánh ngầm (so sánh ẩn kín). Đó là phép ẩn dụ.

- GV: yêu cầu học sinh đọc mục ghi nhớ trong SGK, tr 68.

- GV: yêu cầu học sinh đọc hai câu thơ, sgk, tr 68. xác định:

Đâu là sự vật, hiện tượng được biểu thị?

Đâu là sự vật, hiện tượng được nêu ra?

? Trong câu thơ của Nguyễn Đức Mậu, các từ thắp, lửa hồng dùng để chỉ sự vật và hiện tượng nào?

? Vì sao có thể ví như vậy?

- GV: yêu cầu học sinh đọc câu văn của Nguyễn Tuân, sgk, tr 69.

? theo em động từ thấy có gì đặc biệt?

? theo em cụm từ Nắng giòn tan có gì đặc biệt?

- GV: yêu cầu học sinh khác nhận xét trả lời.

- GV: tổng kết ý kiến của học sinh.

- GV tổng kết: đây là một cách so sánh đặc biệt vì đây là sự chuyển đổi từ thính giác sang thị giác.

? Sự chuyển đổi cảm giác đó có tác dụng gì?

.

- GV tổng kết: Qua các ví dụ đã phân tích ở phần I, II ta thấy có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp:

- GV: yêu cầu học sinh đọc ghi nhớ, sgk, tr69

- Đọc đoạn thơ.

- Cụm từ Người Cha dùng để chỉ Bác Hồ.

- Ta biết được điều đó nhờ ngữ cảnh khổ thơ và cả bài thơ.

- Học sinh nhận xét về câu trả lời.

- Học sinh trả lời.

- Giống nhau: đều so sánh Bác Hồ và Người Cha.

- Khác nhau:

Trong đoạn thơ của Minh Huệ:Lược bỏ vế A, chỉ còn vế B.

Trong hai câu thơ ví dụ thì không có sự lược bỏ, còn nguyên cả 2 vế A và B.

- Học sinh đọc ghi nhớ.

- Học sinh đọc hai câu thơ.

- HS : ( râm bụt, hoa nở)

- HS thắp, lửa hồng.

- Học sinh trả lời câu hỏi.

- Từ thắp và từ lửa hồng dùng để chỉ hàng rào hoa râm bụt của nhà Bác Hồ ở làng Sen.

- Có thể ví như vậy vì trong câu thơ đã dẫn, lửa hồng chỉ mầu đỏ của hoa râm bụt còn động từ thắp chỉ sự nở hoa. Mầu đỏ được ví với lửa hồng và đây là hai sự vật có hình thức tương đồng. Còn động từ thắp được ví với sự nở hoa vì chúng giống nhau về cách thức thực hiện.

- Động từ thấy là động từ chỉ hoạt động của mắt (thị giác). Đối tượng của thị giác là không gian, ánh sáng, mầu sắc, kích thước…

- Đây là cách so sánh kì lạ vì giòn tan là từ diễn tả âm thanh. Đây là đối tượng cuả thính giác (tai), nhưng trong ngữ cảnh đây lại dùng cho đối tượng là thị giác.

- Sự chuyển đổi cảm giác đó có tác dụng tạo ra sự liên tưởng mới mẻ, thú vị

- Học sinh đọc ghi nhớ.

I. TÌM HIỂU BÀI

1. Ẩn dụ là gì?

a. Ví dụ/sgk/68

b. Nhận xét :

- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó

- Tác dụng : nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

2. Các kiểu ẩn dụ.

a. Ví dụ/sgk/68-69

b. Nhận xét.

- Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp:

+ Ẩn dụ về sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật hiện tượng (ẩn dụ hình thức) VD: lửa hồng và mầu đỏ.

+Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động (ẩn dụ cách thức) VD: thắp và nở hoa.

+ Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa các sự vật hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất) VD: Người cha và Bác Hồ.

+ Ẩn dụ dựa trên sự tương đồng về cảm giác (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác) VD: Nắng và giòn tan.

II. Ghi nhớ/sgk/68-69

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

GV yêu cầu học sinh hoạt động cá nhânLàm trong vở bài tập1

GV yêu cầu học sinh hoạt động cá nhânLàm trong vở bài tập 2

GV yêu cầu học sinh hoạt động cá nhânLàm trong vở bài tập3

- Học sinh làm bài tập.

-HS thực hiện trên phiếu bài tập

-HS thảo luận làm

Bài 1: So sánh đặc biệt và tác dụng của 3 cách diễn đạt:

- Cách 1: Miêu tả trực tiếp, có tác dụng nhận thức lí trí.

- Cách 2: Dùng phép so sánh, tác dụng định danh lại.

- Cách 3: Dùng phép ẩn dụ, có tác dụng hình tượng hoá.

Bài 2: Tìm các ẩn dụ và tìm sự tương đồng giữa B và A.

a. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây

- Ăn quả: thừa hưởng thành quả của tiền nhân, của cách mạng.

- Kẻ trồng cây: Tiền nhân, người đi trước, cha ông, các chiến sĩ cách mạng.

- Quả: (nghĩa đen có sự tương đồng) với thành quả (nghiã bóng).

b. Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng

- Mực: đen, khó tẩy rửa

- Rạng: sáng sủa, có thể nhìn rộng hơn

- Mực (đen) : có sự tương đồng với ni hoàn cảnh xấu, người xấu.

- Đèn (rạng): có sự tương đồng với hoàn cảnh tốt, người tốt.

c. Đã phân tích

d. Mặt trời đi qua trên lăng: mặt trời đã được nhân hoá.

- Mặt trời trong lăng: Hình ảnh ẩn dụ, ngầm chỉ BH.

- Cơ sở của sự liên tưởng đó là:

+ BH đã đem lại cho đất nước và dân tộc những thành quả cách mạng vô cùng to lớn, ấm áp, tươi sáng như mặt trời.

+ Thể hiện lòng thành kính, biết ơn và sự ngưỡng vọng của nhân dân VN đôí với BH.

- Cả mặt trời và BH đều là cội nguồn của ánh sáng, nguồn gốc của sự sống, hạnh phúc cho đồng bào VN.

Bài 3: Tìm các ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và cho biết tác dụng:

a. Thấy mùi hồi chín chảy qua mặt

- Thấy mùi: từ khứu giác (mũi) chuyển sang thị giác (mắt)

- Thấy mùi hồi chín chảy qua mặt: từ xúc giác (Cảm giác khi ta tiếp xúc với vật khác) chuyển qua khứu giác.

- Tác dụng: tạo liên tưởng mới lạ.

b. ánh nắng chảy đầy vai

- Xúc giác ⇒ thị giác- Tác dụng: tạo liên tưởng mới lạ

-d. Tiếng rơi rất mỏng - Xúc giác ⇒ thính giác.

- Tác dụng: mới lạ, độc đáo, thú vị.

d. ướt tiếng cười của bố

- Xúc giác, thị giác ⇒ thính giác

- Tác dụng: mới lạ, sinh động

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài tập

Viết đoạn văn ngắn, 3-5 câu, tả lại không khí giờ chào cờ trên sân trường, trong đoạn văn có sử dụng một hình ảnh ẩn dụ

*Lưu ý: Có thể hướng dẫn HS về nhà thực hiện

HS tích cực viết bài

Bài tập

......

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Sưu tầm những câu văn trong các văn bản đã học và đọc thêm ; trong đời sống hang ngày những câu văn có sử dụng phép ẩn dụ

* Lưu ý: Hướng dẫn HS về nhà thực hiện

(Các hoạt động của HS:

+ Lắng nghe, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, trình bày....)

.....

Kiến thức trọng tâm của bài

Tuần:

Tiết:

TẬP LÀM VĂN

LUYỆN NÓI VỀ VĂN MIÊU TẢ

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Hôm trước các em đã được học về phương pháp tả người.Hôm nay thầy trò ta cùng nhau bước vào tiết luyện nói về văn miêu tả .Giúp các em có khả năng, kĩ năng diễn đạt, sự tự in vào bản thân khi trình bày một vấn đề nào đó trước lớp

- Học sinh lắng nghe và ghi tên bài.

Kĩ năng quan sát nhận xét, thuyết trình

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Nêu yêu cầu của tiết luyện nói.

Bài 1:

+Thầy Hamen chuẩn bị cho tiết học như thế nào?

+Thái độ của học sinh ra sao/

+Điều khi thể hiện lớp im phăng phắc

Cho HS thảo luận nhóm 4 em 5’

- GV mời hs dựa vào các câu hỏi gợi ý để trình bày miệng bài tập 2

+Thấy Hamen trong buổi học cuối cùng là người thầy ntn?

+Hôm đó thầy mặc có gì khác với ngày thường

+Giong nói cử chỉ của thầy khi học trò đến muộn và không thuộc bài

+Nét mặt,lời nói và hành động của thầy vào cuối buổi học ntn??

- Cho HS thảo luận theo dàn ý

+GV chốt bổ sung dàn ý cho học sinh

Trong phút giây cuối cùng của buổi học này, hình ảnh thầy Hamen thật lớn lao, bởi giây phút này thể hiện rõ nhất nỗi xúc động nghẹn ngào, niềm đau đớn tái tê của thầy khi phải dời bỏ vùng Andát, dời bỏ ngôi trường với những buổi dạy tiếng mẹ để thiêng liêng mà hơn 40 năm trời thầy gắn bó. Và, trong phút giây đau đớn tái tê ấy, tình yêu nước ở thầy đã tỏa sáng rực rỡ chói lòa qua dòng chữ: Nước Pháp muôn năm khiến thầy vụt trở nên lớn lao đẹp đẽ. Và có lẽ, chính hình ảnh của thầy trong buổi học cuối cùng này cùng với lòng yêu nước sâu sắc của thầy đã tác động tới Frăng khiến cậu trở nên chăm học, yêu tiếng mẹ đẻ và yêu kính thầy vô hạn.

- Tác phong: đàng hoàng, chững chạc, tự tin

- Cách nói: rõ ràng, mạch lạc, không ấp úng.

- Nội dung:

+ đảm bảo theo yêu cầu của đề.

+ Có chào hỏi, cảm ơn

- HS chia nhóm 4, thảo luận

- Đại diện học sinh trình bày

HS chia 3 nhóm , thảo luận tìm ý trình bày trước lớp

-Các nhóm nhận xét

-HS chú ý lắng nghe và thực hiện theo nhiệm vụ

I. TÌM HIỂU BÀI

Bài 1: Tả cảnh lớp học qua đoạn văn trích.

Chú ý:

- Những động tác hành động của thầy Ha-men .

(- Thái độ của HS . (chăm chú)

- Không khí trường, lớp lúc ấy.

( khôg khí im phăng phắc )

- Âm thanh, tiếng động các sự vật xung quanh

( ngoì bút sột soạt tiêng bọ dừa bay, tiếng chim bồ câu gật gù thật khẽ)

Bài 2:Tả chân dung thầy giáo Hamen

* Gợi ý nội dung

Những chi tiết tiêu biểu cần tả:

-Thầy hiền lành tận tâm yêu nghề,yêu học trò và yêu nước.

-Đó là trang phục trong ngày lễ thật trang trọng

- Thái độ: ân cần, dịu dàng hoàn toàn khác ngày thường

- Những lời nói thấm thía mong muốn H phải chú trọng học môn tiếng Pháp, đồng thời thể hiện niềm tự hào về ngôn ngữ dân tộc, khẳng định sức mạnh của ngôn ngữ dân tộc.

-Những phút cuối cùng:

+Mặt tái nhợt,lời nói nghẹn ngào khi nói những lời cuối cùng

+Cầm phấn....xúc động dựa đầu vào tường,giơ tay ra hiệu kết thúc buổi học

- Một người thầy say mê, yêu nghề dạy học và có tấm lòng yêu nước sâu sắc

II. GHI NHỚ/SGK/

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

*Bài tập này thực hiện nếu còn thời gian,có thể hướng dẫn học sinh học ở nhà

-GV mời các nhóm trình bày kết quả thảo luận

-HS nhận xét bổ sung

-GV chốt và chữa bài

* HS thảo luận 5-7 phút

-Lập dàn ý cho bài tập

-Đại diện nhóm trình bày kết quả

-hs nhận xét, bổ sung

Bài 3

A-MỞ BÀI

-Lí do đến chúc mừng thầy

B-Thân bài

-Thái độ của thầy khi đón tiếp hai mẹ con(Thầy ra đón tiếp thế nào? Nết mặt thầy hân hoan....)

-Hình dáng ,trang phục,mái tóc nụ cười ,độ tuổi...

-Những cử chỉ,lời nói của thầy đối với mọi người.đặc biệt đối với mẹ và em..

-Những kỉ niệm của mẹ em và mọi người về thầy..

C-Kết bài

Suy nghĩ và tình cảm của em về buổi gặp gỡ.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Bài tập

Viết đoạn văn ngắn, 3-5 câu, tả lại không khí giờ chào cờ trên sân trường.

*Lưu ý: Có thể hướng dẫn HS về nhà thực hiện

HS tích cực viết bài

Bài tập

......

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Hãy nói cho bố mẹ nghe về thầy giáo Ha Men trong văn bản “Buổi học cuối cùng”

* Lưu ý: Hướng dẫn HS về nhà thực hiện

(Các hoạt động của HS:

+ Lắng nghe, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, trình bày....)

Bài tập 3

.....

Kiến thức trọng tâm của bài

Tuần:

Tiết:

VĂN BẢN

LƯỢM

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Đọc “Những người khốn khổ” của Vích to Huy gô, ta sẽ gặp hình ảnh chú bé liên lạc dũng cảm Gavơrôt nước Pháp bất chấp hiểm nguy, xông lên trước chiến lũy để nhặt đạn.... Thiếu nhi Việt Nam cũng rất anh hùng. Như nhà thơ Tố Hữu đã viết “ Ôi Việt Nam xứ sở lạ lùng/ Đến em thơ cũng hóa anh hùng/ Đến ong dại cũng trở thành dũng sĩ..” Qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, có biết bao những tấm gương thiếu nhi anh hùng, dũng cảm đã tô thắm cho trang sử hào hùng của dân tộc ta như Phạm Ngọc Đa, Lê Văn Tám, Nguyễn Bá Ngọc, Võ Thị Sáu.... Một trong những tấm gương tiêu biểu ấy phải kể đến Lượm, một chú giao liên dũng cảm đã anh dũng hi sinh trong thời kì kháng chiến chống Pháp. Sự hi sinh cao cả của Lượm đã trở thành nguồn cảm hứng sáng tác của nhà thơ Tố Hữu. Bài thơ Lượm đã ra đời trong niềm xúc động nghẹ ngào của nhà thơ.

Hs nghe

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

? Đọc chú thích (*)

? Tác giả?

? Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ?

? Giáo viên đọc mẫu, hướng dẫn cách đọc: chú ý giọng điệu, cách ngắt nhịp thích hợp với thể thơ 4 chữ ở từng đoạn.

? Bài thơ được kể bằng lời của ai?

? Tìm bố cục của bài thơ?

Bài thơ được viết theo thể thơ gì và ptbđ là gì?

Cho HS theo dõi khổ đầu của bài thơ.

? nhà thơ Tỗ Hữu gặp gỡ Lượm trong hoàn cảnh nào?

? Hình ảnh đổ máu gợi em liên tưởng tới cuộc chiến lúc này như thế nào?

GV tích hợp đổ máu, phép tu từ hoán dụ, gợi nghĩ đến cuộc chiến cam go, ác liệt, có nhiều tổ thất hy sinh.

GV dẫn dắt: Trong cuộc gặp gỡ ấy , hình ảnh Lượm đã để lại những ấn tượng sâu đậm trong lòng nhà thơ.

?. Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ cuối cùng của 2 chú cháu được miêu tả qua những phương diện nào?

?. Tìm các chi tiết miêu tả về:

- Hình dáng?

- Trang phục?

- Cử chỉ, hành động?

- Lời nói?

?. Qua những chi tiết đó, em hãy chỉ ra các biện pháp nghệ thuật đặc sắc được nhà thơ sử dụng miêu tả về hình ảnh Lượm?

? Các yếu tố miêu tả như âm điệu lời thơ, từ láy, nhịp thơ, hình ảnh so sánh ... có tác dụng gì trong việc thể hiện hình ảnh Lượm?

? Hình ảnh con đường vàng trongbài thơ gợi cho em những liên tưởng gì?

? Nghệ thuật miêu tả đặc sắc ấy dã làm nổi bật hình ảnh chú bé Lượm và tình cảm của nhà thơ như thế nào?

Hình ảnh Lượm trong chuyến liên lạc cuối cùng và sự hy sinh.

Cho HS đọc thầm phần 2

? Những câu thơ nào miêu tả hoàn cảnh cuộc chiến, miêu tả Lượm khi làm nhiệm vụ?

? Theo em, lời thơ nào gây ấn tượng mạnh nhất cho người đọc? Vì sao? Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả ở lời thơ này?

? Sự hy sinh của Lượm được miêu tả qua các chi tiết thơ nào? Hãy đọc diễn cảm những câu thơ đoạn thơ đó.

? Em có nhận xét gì về âm điệu lời thơ khi miêu tả sự hy sinh của Lượm?

Cái chết có đổ máu, đau thương nhưng lại được miêu tả như một giấc ngủ bình yên của trẻ thơ giữa đồng quê thơm hương lúa.

Cái chết ấy gợi cho em những suy nghĩ và liên tưởng gì về sự hy sinh của Lượm, về tình cảm của nhà thơ?

Trong bài thơ, có những câu có: Cấu tạo đặc biệt.

- Hãy tìm những câu thơ ấy.

- Nêu tác dụng của nó trong việc biểu hiện cảm xúc của nhà thơ ?

Nghệ thuật khổ thơ cuối cùng lặp lại hình ảnh Lượm. Điều đó có ý nghĩa gì trong bộc lộ cảm nghĩ nhà thơ.

Trong 2 đoạn thơ này, tác giả đã thay đổi cách xưng hô . Tìm từ xưng hô ấy và phân tích tác dụng của sự thay đổi cách gọi này đối với việc biểu hiện thái độ, quan hệ tình cảm của tác giả với Lượm?

ĐÁNH GIÁ, KHÁI QUÁT

? Em nhận thức được gì về nghệ thuật thơ ca từ bài Lượm?

? Em cảm nhận được gì về nội dung bài thơ?

Hs đọc

Hs tìm hiểu

Hs lắng nghe

Hs đọc

+ Giọng vui tươi sôi nổi nhí nhảnh ở đoạn đầu và đoạn cuối.

+ Giọng trầm, lắng lại, xúc động ở phần miêu tả Lượm hy sinh

Hs phát hiện

Hs tìm bố cục

+ Từ đầu ... "cháu đi xa dần". (Năm khổ thơ đầu): Nhớ lại cuộc gặp gỡ tình cờ giữa nhà thơ và Lượm.

+ Bảy khổ giữa: Chuyến liên lạc cuối cùng và sự hi sinh của Lượm.

+ Hai khổ cuối: Hình ảnh Lượm sống mãi.

HS quan sát, phát hiện chi tiết

- HS

Huế đổ máu -Hoán dụ

-> cuộc chiến ác liệt cam go, nhiều tổn thất hy sinh

* Trang phục

- Cái xắc xinh xinh.

- Ca lô đội lệch.

-> ngộ nghĩnh y như một người lính thực sự.

* Dáng vẻ

- Bé loắt choắt

- má bồ quân.

Như con chim chích.

Nhảy trên đường vàng.

-> nhỏ bé, đáng yêu, tinh nghịch.

* Cử chỉ, hành động

- chân thoăn thoắt,

- đầu nghênh nghênh,

- Mồm huýt sáo vang

- cười híp mí,

-> nhanh nhẹn, tháo vát.

* Lời nói :

- Đi liên lạc/ Vui lắm chú à.

- âm điệu lời thơ: nhanh, vui tươi

- Từ láy: loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh…giàu sức gợi hình, gợi ra chú bé Lượm nhỏ nhắn, nhanh nhẹn, tháo vát.

- Nhịp thơ: 2/2 đều đặn đậm chất vè dân gian,

- Hình ảnh so sánh đẹp:

Như con chim chích.

Nhảy trên đường vàng?

luận nhóm 4 em, 2’

- Đại diện trình bày, lớp nhận xét bổ sung. + vừa thể hiện được hình ảnh Lượm nhỏ nhắn đáng yêu, vừa thể hiện được dáng vẻ nhanh nhẹn, đồng thời còn gợi ra vẻ đẹp công việc hữu ích của Lượm.

- HS: Đường vàng , hình ảnh giàu chất liên tưởng là con đường trong hồi tưởng là đường cát vàng, đầy nắng vàng, đầy lá vàng rơi, là đồng lúa vàng.... kết hợp với ình ảnh so sánh đẹp, hệ thống từ láy có gía trị gợi hình cao (Tả rất đúng về hình dáng, tính cách của Lượm: Nhỏ nhắn, hiếu động, tươi vui giữa không gian cánh đồng lúa vàng). Ngoài ra nó còn có giá trị biểu cảm thể hiện tình cảm yêu mến của nhà thơ đối với Lượm.

Hoàn cảnh chiến đấu

- Vụt qua mặt trận.

- Đạn bay vèo vèo.

- Động từ "vụt", tính từ "vèo vèo" miêu tả chính xác hành động dũng cảm của Lượm và sự ác liệt của chiến tranh.

- Câu hỏi tu từ: Sợ chi hiểm nghèo?

Nói lên khí phách dũng cảm như một lời thách thức với quân thù.

- Một dòng máu tươi.

- Cháu nằm trên lúa.

Tay nắm chặt bông

Lúa thơm mùi sữa

Hồn bay giữa đồng.

* Âm điệu thay đổi phù hợp, lắng xuống trầm buồn xót xa

- Một cái chết dũng cảm,

- Một sự mất mát đau thương nhưng nhẹ nhàng, thanh thản.

- Cánh đồng lúa của quê hương như một chiếc nôi, như vòng tay ấm áp của mẹ nâng đỡ tâm hồn em.

- Lượm đã hóa thân vào thiên nhiên đất nước, còn sống mãi với quê hương.

- Tình cảm vừa xót thương, vừa cảm phục.

- Ra thế

Lượm ơi !...

• Thôi rồi, Lượm ơi !
• Lượm ơi, còn không?

Câu thơ có cấu tạo đặc biệt, câu cảm câu hỏi tu từ, tách thành khổ riêng, nhịp thơ bị ngắt quãng.

+ Đau xót như tiếng nức nở nghẹn ngào, đau xót khi nghe tin Lượm hi sinh.

+ Câu hỏi tu từ như xoáy sâu vào lòng người đọc nỗi buồn đau nhức buốt, nhà thơ bàng hoàng như không muốn tin vào sự thật nghiệt ngã Lượm đã hy sinh.

- Khổ cuối: Điệp khúc , nối tiếp một cách hợp lí, trả lời cho câu hỏi tu từ trên

⇒ khẳng định Lượm sẽ sống mãi cùng thời gian, trong lòng nhà thơ, trong tình thương nhớ, cảm phục của đồng bào Huế, trong chúng ta và các thế hệ mai sau.

=> Khắc ghi mãi hình ảnh một chú bé hồn nhiên, vui tươi, nhí nhảnh trong lòng độc giả.

=> Ước vọng về một cuộc sống hòa bình để trẻ em mãi được hồn nhiên, vui tươi.

- Xưng hô: chú -> đồng chí-> chú

+ Chú -Lần đầu: quan hệ gắn bó thân mật giữa Lượm và người kể chuyện.

+ "đồng chí" ->Trân trọng như một người bạn chiến đấu.

+ Chú – khi miêu tả Lượm hi sinh nằm trên đồng -> Cách xưng hô thân thiết , trìu mến.

1- Nghệ thuật:

- Trong thơ có thể kết hợp miêu tả + biểu cảm.

- Thể thơ 4 tiếng, gieo vần cuối câu.

- Có thể dùng nhiều từ láy và cầu trúc câu đặc biệt gợi hình biểu cảm.

2- Nội dung ý nghĩa:

Khắc họa hình ảnh đẹp của một em bé liên lạc.

- Biểu hiện tình cảm quí mến và cảm phục của tác giả.

- Ước vọng hòa bình cho trẻ em.

I. ĐỌC – HIỂU CHÚ THÍCH

1. Tác giả

- Tố Hữu (1920-2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành , là nhà cách mạng và nhà thơ lớn của thơ ca hiện đại Việt Nam.

2. Tác phẩm.

a. Xuất xứ

- Bài thơ được viết năm 1949 trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.

b. Chú thích

c. Bố cục

3 phần

d. Thể loại và ptbđ

Thể loại: thớ 4 chữ

Ptbđ: tự sự+ miêu tả+ biểu cảm

II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

1. Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ với nhà thơ

a. Hoàn cảnh

- Cuộc chiến ác liệt cam go, nhiều tổn thất hy sinh

b. Hình ảnh Lượm

* Trang phục

- Ngộ nghĩnh y như một người lính thực sự.

* Dáng vẻ

- Nhỏ bé, đáng yêu, tinh nghịch.

* Cử chỉ, hành động

-Nhanh nhẹn, tháo vát.

* Lời nói :

- Hồn nhiên, vui tươi, nhí nhảnh.

NT :

âm điệu lời thơ: nhanh, vui tươi

- Từ láy

- Nhịp thơ: 2/2 đều đặn đậm chất vè dân gian,

Hình ảnh so sánh

-> vừa thể hiện được hình ảnh Lượm nhỏ nhắn đáng yêu, vừa thể hiện được dáng vẻ nhanh nhẹn, đồng thời còn gợi ra vẻ đẹp công việc hữu ích của Lượm.

=> Lượm nhỏ nhắn, nhí nhảnh, hồn nhiên, vui tươi, lạc quan yêu đời, say mê công tác, tình cảm yêu mến của nhà thơ.

2. Hình ảnh Lượm trong chuyến liên lạc cuối cùng và sự hy sinh.

a. Hoàn cảnh chiến đấu :

sự ác liệt của chiến tranh.

b. Sự hy sinh của lượm.

- Một cái chết dũng cảm,

- Một sự mất mát đau thương nhưng nhẹ nhàng, thanh thản.

3. Hình ảnh Lượm vẫn còn sống mãi.

Lượm còn sống mãi trong tâm trí nhà thơ, còn mãi với cuộc đời.

III.Ghi nhớ/sgk/77.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

* Dạy học lồng ghép: Kể chuyện về những tấm gương mưu trí, dũng cảm của thiếu niên Việt Nam trong kháng chiến chống giặc ngoại xâm.

? Kể tên tấm gương anh hùng nhỏ tuổi trong chiến đấu mà em biết

? Em có suy nghĩ gì về tuổi trẻ chúng mình?

-Kim Đồng, Vừ A Dính, Lê Văn Tám

- HS phát biểu

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về chú bé Lượm qua bài thơ cùng tên của Tố Hữu.

(Các hoạt động của HS:

+ Lắng nghe, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, trình bày....)

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

- Tìm đọc những bài thơ của Tố Hữu ?Vẽ sơ đồ tư duy

(Các hoạt động của HS:

+ Lắng nghe, tìm hiểu, nghiên cứu, trao đổi, trình bày....)

Tuần:

Tiết:

VĂN BẢN

MƯA

Trần Đăng Khoa

Ngày soạn:

Ngày dạy:

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Giới thiệu: Con người và cảnh vật trong thế giới thơ của Trần Dăng Khoa...

Hình thành kĩ năng q/sát nhận xét, thuyết trình

- Nghe, suy nghĩ, trao đổi

- 1 HS trình bày, dẫn vào bài mới

Kĩ năng quan sát nhận xét, thuyết trình

Hoạt động của thầy

Hoạt động trò

Chuẩn KTKN cần đạt

Cho 3 HS đ

? Nêu vắn tắt sự hiểu biết của em về nhà thơ Trần Đăng Khoa và hoàn cảnh ra đời bài thơ Mưa.?

? Tìm hiểu về thể thơ, nhịp điệu của bài thơ ? Có gì đặc biệt.?

? Bài thơ tả cảnh gì?

? Bài thơ miêu tả cơn m­ưa theo trình tự nào ? Dựa vào trình tự miêu tả đó, chia bố cục bài thơ?

? Cảnh tượng cơn mưa được tác giả miêu tả theo trình tự nào?

? Bức tranh thiên nhiên lúc trời sắp đổ mưa được tác giả miêu tả qua những sự vật nào ?

? Tìm những nét tiêu biểu về hình dáng hoạt động của sự vật trước cơn mư­a ?

? Nét nghệ thuật nổi bật trong khổ thơ trên ? Chỉ ra cái hay, cái độc đáo trong phép NT đó?

? Phép nhân hoá đ­ược sáng tạo ở một nhà thơ tuổi thiếu niên nhờ vào yếu tố nào ?

- Cho HS đọc thầm đoạn 2

? Mở đầu trận m­ưa rào tác giả miêu tả những hiện tượng gì ?

? Tác giả sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào ? ý nghĩa ?

? Gần hết bài thơ chỉ miêu tả thiên nhiên đến cuối bài thơ mới xuất hiện hình ảnh con ng­ười được đặt trong sự t­ương phản thế nào ?

? Biện pháp nghệ thuật (ẩn dụ)

? Em nhận xét ý nghĩa của hình ảnh đó ?

(T­ư thế con ngư­ời bao trùm tất cả

ĐÁNH GIÁ, KHÁI QUÁT

? Nêu nghệ thuật nổi bật và nhịp điệu bài thơ ?

? Cảm nhận của em về giá trị nội dung ?

? Cảm nhận thiên nhiên của TĐK qua bài thơ ntn?

3 HS đọc diễn cả

- Thể thơ tự do với câu thơ ngắn (phần lớn là 2 tiếng) nhịp nhanh, dồn dập diễn tả từng đợt dồn dập của cơn mưa rào mùa hạ, ít vần chủ yếu là vần cách

- Bài thơ tả cảnh thiên nhiên, cảnh trận mưa rào mùa hạ ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.

- Từ đầu... trọc lốc: Quang cảnh lúc sắp m­ưa.

- Tiếp... cây lá hả hê: Cảnh trong cơn m­ưa

- Còn lại: Hình ảnh con ngư­ời trong cơn m­ưa

-DHs dựa vào sgk trình bày.

( Trước mưa, trong cơn mưa)

HS chia 2 nhóm lớn, mỗi nhóm tìm hiểu một thời điểm

- Mối trẻ, mối già

- Ông trời/ mặc áo giáp đen ra trận.

- Kiến hành quân

- Cây mía, múa gươm

...

- Nhóm cử đại diện trình bày

(Cảnh những đám mây đen che phủ bầu trời nh­ư áo giáp, múa gươm, kiến hành quân)

=>So sánh, nhân hóa (Tàu dừa nh­ư cánh tay sải rộng... ngọn mùng tơi lòng tràn ngập niềm vui)

=> Động từ mạnh => m­ưa to dữ dội

⇒ từng sự vât đều được tả chính xác ở nét nổi bật nhất, rất phù hợp với chúng kể cả về hình dáng và trong hoạt động.

- Sấm

- Chớp

- Cảnh vật hả hê nh­ư đ­ược m­ưa tắm mát

- M­ưa ù ù nh­ư xay lúa

-HS phát hiện

( cảnh - người )